سوره يوسف

سوره هود	سوره يوسف	سوره الرعد
شماره کتابت : ١٢ جزء : نزول ترتيب نزول : ٥٣ محل نزول : مكه اطلاعات آماری تعداد آیات : ١١١ تعداد کلمات : ١٩٨٧ تعداد حروف :

در حال بارگیری... آتَوْه آتَيْتَنِي آتَيْنَاه آثَرَک آل آمَنُوا آمَنُکُم آوَى أَبا أَبَانَا أَبَاه أَبَاهُم أَبَاکُم أَبَت أَبَوَيْه أَبَوَيْک أَبُوهُم أَبِي أَبِينَا أَبِيهِم أَبِيکُم أَبْرَح أَبْوَاب أَتَمّهَا أَجْر أَجْمَعُوا أَجْمَعِين أَحَب أَحَدَنَا أَحْسَن أَخ أَخَاف أَخَانَا أَخَاه أَخَذ أَخُنْه أَخُوه أَخُوک أَخِي أَخِيه أَخْرَجَنِي أَذّن أَرْجِع أَرْحَم أَرْسَلْنَا أَرْسِلْه أَرْضا أَسَرّوه أَسَفَا أَسْتَخْلِصْه أَسْتَغْفِر أَشُدّه أَشْکُو أَعْلَم أَفْتِنَا أَقُل أَقْبَلُوا أَقْبَلْنَا أَلْحِقْنِي أَلْقَاه أَلْقُوه أَمَرَهُم أَمِنْتُکُم أَمِين أَمْرا أَمْرَهُم أَمْرِه أَنَا أَنْبَاء أَنْت أَنْزَلْنَاه أَنْفُسُکُم أَهْل أَهْلَنَا أَهْلِهِم أَوْحَيْنَا أَيّتُهَا أَيْدِيَهُن أَکَلَه أَکْثَر أَکْرِمِي أُبَرّئ أُخَر أُرْسِلَه أُغْنِي أُوفِي أْتُونِي إِبْرَاهِيم إِخْوَة إِخْوَتِه إِخْوَتِي إِخْوَتِک إِذا إِسْحَاق إِلَيْنَا إِلَيْهِم إِلَيْهِن إِنّه إِنّي إِنّکُم ائْتُونِي ابْنَک ابْيَضّت اجْعَلُوا اجْعَلْنِي ادّکَر ادْخُلُوا اذْهَبُوا ارْجِع ارْجِعُوا اسْأَل اسْتَخْرَجَهَا اسْتَغْفِر اسْتَيْأَس اسْتَيْأَسُوا اشْتَرَاه اطْرَحُوه اقْتُلُوا الدّنْيَا الذّئْب الر الرّاحِمِين الرّحِيم الرّسُول الزّاهِدِين السّجْن السّقَايَة السّمَاوَات السّيّارَة الشّيْطَان الصّادِقِين الصّدّيق الضّرّ الطّيْر الظّالِمُون الظّالِمِين اللاّتِي اللّه النّاس النّسْوَة النّفْس الّتِي الْآخَر الْآخِرَة الْآن الْأَحَادِيث الْأَرْض الْأَلْبَاب الْبَدْو الْبَشِير الْجُب الْحَاکِمِين الْحَق الْحَکِيم الْحُزْن الْحُکْم الْخَائِنِين الْعَرْش الْعَزِيز الْعَلِيم الْعِير الْغَفُور الْغَيْب الْقَدِيم الْقَرْيَة الْقَوْم الْمَلِک الْمُتَصَدّقِين الْمُتَوَکّلُون الْمُجْرِمِين الْمُحْسِنِين الْمُسْتَعَان الْمُلْک الْمُنْزِلِين الْهَالِکِين الْيَوْم الْکَافِرُون الْکَيْل الْکِتَاب امْرَأَة انْقَلَبُوا بَأْسُنَا بَاب بَال بَثّي بَخْس بَصِيرا بَعِير بَعْدِه بَعْض بَقَرَات بَلَغ بَنِي بَيْنِي بُشْرَى بُنَي بِأَخ بِأَمْرِهِم بِأَهْلِکُم بِأَوْعِيَتِهِم بِالسّوء بِالصّالِحِين بِاللّه بِالْغَيْب بِبِضَاعَة بِتَأْوِيلِه بِثَمَن بِجَهَازِهِم بِدَم بِرَحْمَتِنَا بِضَاعَة بِضَاعَتَهُم بِضَاعَتُنَا بِقَمِيصِي بِمُؤْمِن بِمُؤْمِنِين بِي بِيُوسُف بِکَيْدِهِن تَأْتُونِي تَأْوِيل تَأْکُلُون تَاللّه تَبْتَئِس تَثْرِيب تَدْخُلُوا تَذْهَبُوا تَذْکُر تَرَوْن تَرَکْنَا تَزْرَعُون تَصَدّق تَصِفُون تَصْدِيق تَعْقِلُون تَعْلَمُوا تَعْلَمُون تَفْتَأ تَفْصِيل تَفْقِدُون تَقْتُلُوا تَقْرَبُون تَقْصُص تَوَفّنِي تَوَلّى تَوَکّلْت تَيْأَسُوا تَکُون تَکُونُوا تُؤْتُون تُحْصِنُون تُفَنّدُون تِلْک جَاء جَاءَت جَاءَه جَاءُوا جَاهِلُون جَزَاؤُه جَعَل جَعَلَهَا جَمِيعا جَمِيل جَهّزَهُم جِئْنَا حَاجَة حَاش حَافِظا حَافِظِين حَدِيثا حَرَصْت حَرَضا حَصَدْتُم حَصْحَص حَفِيظ حَقّا حَيْث حَکِيم حُزْنِي حُکْما حِمْل خَاطِئِين خَرّوا خَزَائِن خَطْبُکُن خَلَصُوا خَمْرا خَيْر خُضْر دَأَبا دَخَلُوا دَرَاهِم دَرَجَات دَلْوَه دُبُر دِين ذَا ذَهَبُوا ذَهَبْنَا ذُنُوبَنَا ذِي ذِکْر رَأَى رَاوَدَتْه رَاوَدْتُن رَاوَدْتُه رَب رَبّه رَبّي رَبّک رَجَعُوا رَحِم رَحِيم رَحْل رَحْلِه رَحْمَة رَفَع رَوْح رُؤْيَاي رُؤْيَاک رُدّت رِجَالا رِحَالِهِم رِيح زَعِيم سَارِقِين سَبْع سَرَق سَنُرَاوِد سَوّلَت سَوْف سَيّارَة سُجّدا سُنْبُلاَت سُنْبُلِه سُوء سِمَان سِنِين شَاء شَرَوْه شَرّ شَهِدْنَا شَيْء شَيْخا شِدَاد صَاحِبَي صَادِقِين صَالِحِين صُوَاع ضَلاَل ضَلاَلِک ظَنّوا عَاقِبَة عَام عَدُوّ عَذَاب عَرَبِيّا عَسَى عَلَيْه عَلِمْتُم عَلِمْنَا عَلِيم عَلّمْتَنِي عَلّمْنَاه عَنْه عَنْکُم عَيْنَاه عُصْبَة عِبْرَة عِجَاف عِشَاء عِلْم عِلْما عِنْدَه عِنْدِي غَافِلُون غَالِب غَدا غَفُور غَيَابَة غُلاَم فَأَدْلَى فَأَرْسَلُوا فَأَرْسِل فَأَرْسِلُون فَأَسَرّهَا فَأَلْقُوه فَأَوْف فَأَکَلَه فَارْتَدّ فَاسْأَلْه فَاطِر فَاعِلِين فَاللّه فَبَدَأ فَتَحَسّسُوا فَتَحُوا فَخُذ فَدَخَلُوا فَذَرُوه فَرّطْتُم فَصَبْر فَصَلَت فَعَرَفَهُم فَعَلْتُم فَقُولُوا فَلَم فَلْيَتَوَکّل فَنُجّي فَهُو فَوْق فَيَکِيدُوا قَائِل قَال قَالَت قَالُوا قَبْلِهِم قَدّمْتُم قَصَصِهِم قَضَاهَا قَطّعْن قَلِيلا قَمِيصَه قَمِيصُه قَمِيصِه قَوْما قُدّ قُرْآنا قُلْن لاِمْرَأَتِه لَأَجِد لَأَجْر لَأَمّارَة لَأَنْت لَتَأْتُنّنِي لَتُنَبّئَنّهُم لَحَافِظُون لَخَاسِرُون لَخَاطِئِين لَدَيْنَا لَدَيْهِم لَذُو لَسَارِقُون لَصَادِقُون لَطِيف لَظَالِمُون لَعَلّهُم لَعَلّي لَعَلّکُم لَفَاعِلُون لَفِي لَمِن لَهُن لَيَحْزُنُنِي لَيُوسُف لِأَبِيه لِأُولِي لِفِتْيَانِه لِقَوْم لِلسّائِلِين لِلّذِين لِلّه لِلْإِنْسَان لِلْعَالَمِين لِلْغَيْب لِنَفْسِي لِنُعَلّمَه لِنُفْسِد لِيَأْخُذ لِيَعْلَم لِيُوسُف مَتَاعَنَا مَتَاعَهُم مَتَاعِنَا مَثْوَاه مَسّنَا مَعَاذ مَعَنَا مَعَکُم مَعْدُودَة مَوْثِقا مَوْثِقَهُم مَکَانا مَکَانَه مَکِين مَکّنّا مُؤَذّن مُبِين مُتَفَرّقَة مُزْجَاة مُسْلِما مُنِع مُنْکِرُون مِصْر مِلّة مِنّا مِنْهُمَا نَأْخُذ نَبْغِي نَتّخِذَه نَجِيّا نَجْزِي نَحْفَظ نَحْن نَرَاک نَرْفَع نَزَغ نَزْدَاد نَسْتَبِق نَشَاء نَصْرُنَا نَفْس نَفْسِه نَفْسِي نَفْقِد نَقُول نَمِير نَکْتَل نُصِيب نُضِيع نُوحِي نُوحِيه نِعْمَتَه هَل هُدًى هٰذِه وَاحِد وَارِدَهُم وَجَدُوا وَجَدْنَا وَجْه وَجْهِه وَلَدا وَلِيّي وَکِيل وُجِد وِعَاء يَأْت يَأْتِي يَأْتِيَنِي يَأْذَن يَأْکُلَه يَأْکُلُهُن يَأْکُلْن يَابِسَات يَبْکُون يَتَبَوّأ يَتّق يَتّقُون يَجْتَبِيک يَجْزِي يَجْعَلُوه يَحْکُم يَخْل يَدَيْه يَرْتَع يَرْجِعُون يَسِير يَسْرِق يَشَاء يَشْعُرُون يَصْبِر يَعْرِفُونَهَا يَعْصِرُون يَعْقُوب يَعْلَمُون يَعْمَلُون يَغْفِر يَلْتَقِطْه يَلْعَب يَمْکُرُون يَنْفَعَنَا يَهْدِي يَيْأَس يُؤْمِنُون يُبْدِهَا يُتِم يُحَاط يُرَدّ يُضِيع يُعَلّمُک يُغَاث يُغْنِي يُفْتَرَى يُوسُف کَاذِبِين کَبِيرا کَبِيرُهُم کَذِب کَذٰلِک کَظِيم کَلّمَه کَمَا کَيْد کَيْدا کَيْدَهُن کَيْل کُذِبُوا کُنّا کِدْنَا

لیست آیات ١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ ١١ ١٢ ١٣ ١٤ ١٥ ١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨ ٢٩ ٣٠ ٣١ ٣٢ ٣٣ ٣٤ ٣٥ ٣٦ ٣٧ ٣٨ ٣٩ ٤٠ ٤١ ٤٢ ٤٣ ٤٤ ٤٥ ٤٦ ٤٧ ٤٨ ٤٩ ٥٠ ٥١ ٥٢ ٥٣ ٥٤ ٥٥ ٥٦ ٥٧ ٥٨ ٥٩ ٦٠ ٦١ ٦٢ ٦٣ ٦٤ ٦٥ ٦٦ ٦٧ ٦٨ ٦٩ ٧٠ ٧١ ٧٢ ٧٣ ٧٤ ٧٥ ٧٦ ٧٧ ٧٨ ٧٩ ٨٠ ٨١ ٨٢ ٨٣ ٨٤ ٨٥ ٨٦ ٨٧ ٨٨ ٨٩ ٩٠ ٩١ ٩٢ ٩٣ ٩٤ ٩٥ ٩٦ ٩٧ ٩٨ ٩٩ ١٠٠ ١٠١ ١٠٢ ١٠٣ ١٠٤ ١٠٥ ١٠٦ ١٠٧ ١٠٨ ١٠٩ ١١٠ ١١١

متن سوره

بِسمِ اللَّهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيمِ الر تِلكَ إيٰتُ الكِتٰبِ المُبينِ (١)

الر. این‌ها آیات (آن) کتاب روشنگر است.

إِنّا أَنزَلنٰهُ قُرءٰنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُم تَعقِلونَ (٢)

ما بی‌گمان آن را قرآنی روشن‌بیان نازل کردیم، شاید شما (آن را) دریابید.

نَحنُ نَقُصُّ عَلَيكَ أَحسَنَ القَصَصِ بِما أَوحَينا إِلَيكَ هٰذَا القُرإنَ وَ إِن كُنتَ مِن قَبلِهِ لَمِنَ الغٰفِلينَ (٣)

ما نیکوترین برش‌های پیگیر تاریخی را به موجب این قرآن -که به تو وحی کردیم- بر تو حکایت می‌کنیم‌؛ و گرچه پیش از آن همانا از غافلان بوده‌ای.

إِذ قالَ يوسُفُ لِأَبيهِ يٰأَبَتِ إِنّى رَأَيتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوكَبًا وَ الشَّمسَ وَ القَمَرَ رَأَيتُهُم لى سٰجِدينَ (٤)

هنگامی که یوسف به پدرش گفت: «پدرم! (در خواب) یازده ستاره را با خورشید و ماه دیدم. آنان را دیدم (که) برای من (به محضر خدا) در حال سجده‌اند.»

قالَ يٰبُنَىَّ لا تَقصُص رُءياكَ عَلىٰ إِخوَتِكَ فَيَكيدوا لَكَ كَيدًا إِنَّ الشَّيطٰنَ لِلإِنسٰنِ عَدُوٌّ مُبينٌ (٥)

(یعقوب) گفت: «ای پسرک من! خوابت را برای برادرانت حکایت مکن تا برای تو نیرنگی اندیشند. شیطان بی‌امان برای انسان دشمنی آشکارگر است.»

وَ كَذٰلِكَ يَجتَبيكَ رَبُّكَ وَ يُعَلِّمُكَ مِن تَأويلِ الأَحاديثِ وَ يُتِمُّ نِعمَتَهُ عَلَيكَ وَ عَلىٰ إلِ يَعقوبَ كَما أَتَمَّها عَلىٰ أَبَوَيكَ مِن قَبلُ إِبرٰهيمَ وَ إِسحٰقَ إِنَّ رَبَّكَ عَليمٌ حَكيمٌ (٦)

«و این چنین، پروردگارت تو را بر می‌گزیند و برخی از تعبیر حوادث و خواب‌ها را به تو می‌آموزد، و نعمتش را بر تو و بر خاندان یعقوب به اتمام می‌رساند، همان‌گونه که از پیش بر پدرانت، ابراهیم و اسحاق، به اتمام رسانید. به‌راستی، پروردگارت بس دانایی حکیم است.»

لَقَد كانَ فى يوسُفَ وَ إِخوَتِهِ إيٰتٌ لِلسّائِلينَ (٧)

به‌راستی و درستی در (سرگذشت) یوسف و برادرانش برای پرسندگان نشانه‌هایی بوده‌است.

إِذ قالوا لَيوسُفُ وَ أَخوهُ أَحَبُّ إِلىٰ أَبينا مِنّا وَ نَحنُ عُصبَةٌ إِنَّ أَبانا لَفى ضَلٰلٍ مُبينٍ (٨)

چون (برادران او) گفتند: «همواره یوسف و برادرش نزد پدرمان از ما - که جمعی نیرومندیم -دوست‌داشتنی‌ترند. بی‌امان پدرمان غرق در (ژرفای) گمراهی آشکارگری است.»

اقتُلوا يوسُفَ أَوِ اطرَحوهُ أَرضًا يَخلُ لَكُم وَجهُ أَبيكُم وَ تَكونوا مِن بَعدِهِ قَومًا صٰلِحينَ (٩)

(گفتند:) «یوسف را بکشید یا او را به سرزمینی بیندازید، تا توجه پدرتان تنها برایتان گردد، و تا پس از او گروهی شایسته باشید.»

قالَ قائِلٌ مِنهُم لا تَقتُلوا يوسُفَ وَ أَلقوهُ فى غَيٰبَتِ الجُبِّ يَلتَقِطهُ بَعضُ السَّيّارَةِ إِن كُنتُم فٰعِلينَ (١٠)

گوینده‌ای از میان آنان گفت: «یوسف را مکشید و اگر انجام‌دهنده‌ی کاری هستید، او را در نهان‌خانه‌ی (آن) چاه بیفکنید، تا برخی از مسافران او را دریابند.»

قالوا يٰأَبانا ما لَكَ لا تَأمَ۫نّا عَلىٰ يوسُفَ وَ إِنّا لَهُ لَنٰصِحونَ (١١)

گفتند: «ای پدر! تو را چه شده که ما را بر یوسف امین نمی‌داری، حال آنکه ما به‌درستی به سود او به‌راستی نصیحت‌گرانیم.»

أَرسِلهُ مَعَنا غَدًا يَرتَع وَ يَلعَب وَ إِنّا لَهُ لَحٰفِظونَ (١٢)

«فردا او را با ما بفرست تا در چمنزارها بگردد و بازی کند، و ما به‌راستی نگهبان ویژه‌ی (بایسته و شایسته‌ی) اوییم.»

قالَ إِنّى لَيَحزُنُنى أَن تَذهَبوا بِهِ وَ أَخافُ أَن يَأكُلَهُ الذِّئبُ وَ أَنتُم عَنهُ غٰفِلونَ (١٣)

گفت: «اینکه او را ببرید همواره سخت مرا اندوهگین می‌کند، و می‌ترسم -در حالی که از او در غفلتید- گرگ او را بخورد.»

قالوا لَئِن أَكَلَهُ الذِّئبُ وَ نَحنُ عُصبَةٌ إِنّا إِذًا لَخٰسِرونَ (١٤)

گفتند: «اگر به‌راستی گرگ او را بخورد - حال آنکه ما گروهی نیرومند و متحدیم - در آن صورت ما بی‌چون گروهی بس زیانکار (و بی‌بندوبار) خواهیم بود.»

فَلَمّا ذَهَبوا بِهِ وَ أَجمَعوا أَن يَجعَلوهُ فى غَيٰبَتِ الجُبِّ وَ أَوحَينا إِلَيهِ لَتُنَبِّئَنَّهُم بِأَمرِهِم هٰذا وَ هُم لا يَشعُرونَ (١٥)

پس هنگامی‌که او را بردند و همداستان شدند تا او را در نهان‌خانه‌ی (آن) چاه بیفکنند، و سوی او وحی کردیم که به‌راستی آنان را همانا از این کارشان - در حالی‌که باریک‌بینی نمی‌کنند - با خبری مهم آگاه خواهی‌کرد.

وَ جاءو أَباهُم عِشاءً يَبكونَ (١٦)

و شامگاهان، گریان نزد پدرشان (باز) آمدند.

قالوا يٰأَبانا إِنّا ذَهَبنا نَستَبِقُ وَ تَرَكنا يوسُفَ عِندَ مَتٰعِنا فَأَكَلَهُ الذِّئبُ وَ ما أَنتَ بِمُؤمِنٍ لَنا وَ لَو كُنّا صٰدِقينَ (١٧)

گفتند: «ای پدر! به‌راستی ما رفتیم مسابقه بدهیم، و یوسف را پیش کالای خود نهادیم، پس گرگ او را خورد، ولی تو ما را -هر چند راستگو (هم) باشیم- باورکننده نیستی.»

وَ جاءو عَلىٰ قَميصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم أَنفُسُكُم أَمرًا فَصَبرٌ جَميلٌ وَ اللَّهُ المُستَعانُ عَلىٰ ما تَصِفونَ (١٨)

و (پرچم‌وار) با پیراهنش که آغشته به خونی دروغین بود آمدند. (یعقوب) گفت: «(نه!) بلکه نفوس اماره‌ی شما کاری (دروغین) را برایتان آراسته است. پس (اینک جای) صبری زیباست. و بر آنچه توصیف می‌کنید، تنها یاری (از) خداست.»

وَ جاءَت سَيّارَةٌ فَأَرسَلوا وارِدَهُم فَأَدلىٰ دَلوَهُ قالَ يٰبُشرىٰ هٰذا غُلٰمٌ وَ أَسَرّوهُ بِضٰعَةً وَ اللَّهُ عَليمٌ بِما يَعمَلونَ (١٩)

و کاروانی رهسپار آمد. پس (کارگر) آب‌آور خود را فرو فرستادند (و) او دلوش را (به آن چاه) انداخت. گفت: «مژده! این یک پسری است!» و او را چون کالایی پنهان داشتند، حال آنکه خدا به آنچه می‌کردند بسی داناست.

وَ شَرَوهُ بِثَمَنٍ بَخسٍ دَرٰهِمَ مَعدودَةٍ وَ كانوا فيهِ مِنَ الزّٰهِدينَ (٢٠)

و او را به بهایی ناچیز- چند درهم کم شمار- فروختند، و در آن از زاهدان [:بی‌اعتنایان و کم‌جویان] بودند.

وَ قالَ الَّذِى اشتَرىٰهُ مِن مِصرَ لِامرَأَتِهِ أَكرِمى مَثوىٰهُ عَسىٰ أَن يَنفَعَنا أَو نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَ كَذٰلِكَ مَكَّنّا لِيوسُفَ فِى الأَرضِ وَ لِنُعَلِّمَهُ مِن تَأويلِ الأَحاديثِ وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلىٰ أَمرِهِ وَ لٰكِنَّ أَكثَرَ النّاسِ لا يَعلَمونَ (٢١)

و آن کس از مصریان که او را خریده به همسرش گفت: «جایگاه و آرامشگاهش را نیکو بدار، شاید به حال ما سود بخشد یا او را به فرزندی برگیریم‌.» و بدین‌گونه ما یوسف را در آن سرزمین مکانت بخشیدیم و برای اینکه به او تأویل حوادث و خواب‌ها را بیاموزیم. و خدا بر کار خویش چیره است ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.

وَ لَمّا بَلَغَ أَشُدَّهُ إتَينٰهُ حُكمًا وَ عِلمًا وَ كَذٰلِكَ نَجزِى المُحسِنينَ (٢٢)

و چون به رشدهایش رسید، او را حاکمیتی و علمی (بسیار) دادیم. و نیکوکاران را این چنین پاداش می‌دهیم.

وَ رٰوَدَتهُ الَّتى هُوَ فى بَيتِها عَن نَفسِهِ وَ غَلَّقَتِ الأَبوٰبَ وَ قالَت هَيتَ لَكَ قالَ مَعاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبّى أَحسَنَ مَثواىَ إِنَّهُ لا يُفلِحُ الظّٰلِمونَ (٢٣)

و آن (بانو) که یوسف در خانه‌اش بود با او (برای کام‌گیری از او) رفت و آمدهایی (شهوت‌زا و محبت‌افزا) کرد و همه‌ی درها(ی عذر و بهانه) را به رویش بست و گفت: «وای بر تو (که به من تن نمی‌دهی)!» (یوسف) گفت: «پناه بر خدا! او پروردگار من است که به من جایگاهی نیکو داده است. بی‌گمان ستمکاران رستگار نمی‌کنند.»

وَ لَقَد هَمَّت بِهِ وَ هَمَّ بِها لَولا أَن رَإ بُرهٰنَ رَبِّهِ كَذٰلِكَ لِنَصرِفَ عَنهُ السّوءَ وَ الفَحشاءَ إِنَّهُ مِن عِبادِنَا المُخلَصينَ (٢٤)

(این زن) با اصرار و تکرار، همواره آهنگ وی کرد و (یوسف نیز) - اگر برهان پروردگارش را ندیده بود - آهنگ او می‌کرد. چنین (کردیم) تا بدی و زشتکاری تجاوزگر را از او بازگردانیم. به‌راستی او از بندگان پاک‌شده‌ی (ویژه‌ی) ماست.

وَ استَبَقَا البابَ وَ قَدَّت قَميصَهُ مِن دُبُرٍ وَ أَلفَيا سَيِّدَها لَدَا البابِ قالَت ما جَزاءُ مَن أَرادَ بِأَهلِكَ سوءًا إِلّا أَن يُسجَنَ أَو عَذابٌ أَليمٌ (٢٥)

و آن دو، سوی در بر یکدیگر سبقت گرفتند و آن زن پیراهن او را از پشت بدرید. و در آستانه‌ی در ناگهان سرور زن را یافتند. زن گفت: «کیفر کسی که قصد بدی به خانواده‌ی تو کرده چیست‌؟جز اینکه زندانی شود یا (مبتلا به) عذابی دردناک (گردد).»

قالَ هِىَ رٰوَدَتنى عَن نَفسى وَ شَهِدَ شاهِدٌ مِن أَهلِها إِن كانَ قَميصُهُ قُدَّ مِن قُبُلٍ فَصَدَقَت وَ هُوَ مِنَ الكٰذِبينَ (٢٦)

(یوسف) گفت: «او با من (برای کام‌گیری) مراوده‌ای (شهوت‌انگیز) داشت.» و شاهدی از خانواده‌ی آن زن شهادت داد: «اگر پیراهن او از جلو چاک خورده، زن راست گفته، و او از دروغگویان است.»

وَ إِن كانَ قَميصُهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ فَكَذَبَت وَ هُوَ مِنَ الصّٰدِقينَ (٢٧)

«و اگر پیراهن او از پشت دریده شده، پس زن دروغ گفته و او از راستان است.»

فَلَمّا رَإ قَميصَهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ قالَ إِنَّهُ مِن كَيدِكُنَّ إِنَّ كَيدَكُنَّ عَظيمٌ (٢٨)

پس چون (شوهرش) دید پیراهنش از پشت چاک خورده گفت: «بی‌گمان، این همواره از نیرنگ شما (زنان) است، بی‌چون نیرنگ شما (زنان) بزرگ است.»

يوسُفُ أَعرِض عَن هٰذا وَ استَغفِرى لِذَنبِكِ إِنَّكِ كُنتِ مِنَ الخاطِـٔينَ (٢٩)

«یوسف! از این (جریان) روی گردان، و تو (ای زن) برای این گناه بدپایانت پوششی بخواه که بی‌گمان تو از خطاکاران بوده‌ای.»

وَ قالَ نِسوَةٌ فِى المَدينَةِ امرَأَتُ العَزيزِ تُرٰوِدُ فَتىٰها عَن نَفسِهِ قَد شَغَفَها حُبًّا إِنّا لَنَرىٰها فى ضَلٰلٍ مُبينٍ (٣٠)

و زنانی در شهر گفتند: «زنِ عزیز با (غلام) جوان خود مراوده‌هایی شهوت‌زا می‌کند [:از او کام می‌خواهد] و سخت دلباخته‌ی او شده. به‌راستی ما او را همواره در گمراهی آشکارگری می‌بینیم.»

فَلَمّا سَمِعَت بِمَكرِهِنَّ أَرسَلَت إِلَيهِنَّ وَ أَعتَدَت لَهُنَّ مُتَّكَـًٔا وَ إتَت كُلَّ وٰحِدَةٍ مِنهُنَّ سِكّينًا وَ قالَتِ اخرُج عَلَيهِنَّ فَلَمّا رَأَينَهُ أَكبَرنَهُ وَ قَطَّعنَ أَيدِيَهُنَّ وَ قُلنَ حٰشَ لِلَّهِ ما هٰذا بَشَرًا إِن هٰذا إِلّا مَلَكٌ كَريمٌ (٣١)

پس چون (همسر عزیز) مکر زنان را شنید، نزد آنان (کسی را) فرستاد و محفلی با تکیه‌گاهی (فرح‌بخش) برایشان آماده ساخت و به هریک از آنان کاردی داد و (به یوسف) گفت: « بر (دیدار) آنان (از نهان‌گاهت‌) برون آی.» پس چون (زنان) او را دیدند، وی را بس شگرف یافتند و (از شدت هیجان) دست‌های خود را (به جای میوه‌ها) همی بریدند و گفتند: «منزّه است خدا! این بشر نیست! این جز فرشته‌ای بزرگوار نیست!»

قالَت فَذٰلِكُنَّ الَّذى لُمتُنَّنى فيهِ وَ لَقَد رٰوَدتُهُ عَن نَفسِهِ فَاستَعصَمَ وَ لَئِن لَم يَفعَل ما إمُرُهُ لَيُسجَنَنَّ وَ لَيَكونًا مِنَ الصّٰغِرينَ (٣٢)

(زلیخا) گفت: «این همان (فرشته‌ی بزرگوار) است که درباره‌ی او سرزنشم می‌کردید. بی‌چون، من همواره با او رفت و آمدهایی شهوت‌زا (برای کام‌گیری از او) داشتم، ولی او بسی جویا و پویای نگهبانی خود بود. و اگر آنچه را که به آن دستورش می‌دهم عمل نکند به‌راستی زندانی شود و بی‌چون و بی‌امان از خوارشدگان گردد.»

قالَ رَبِّ السِّجنُ أَحَبُّ إِلَىَّ مِمّا يَدعونَنى إِلَيهِ وَ إِلّا تَصرِف عَنّى كَيدَهُنَّ أَصبُ إِلَيهِنَّ وَ أَكُن مِنَ الجٰهِلينَ (٣٣)

(یوسف) گفت: «پروردگارم! زندان (تن) برای من از آنچه مرا به آن می‌خوانند دوست‌داشتنی‌تر است، و اگر نیرنگ آنان را از من بازنگردانی، کودکانه سوی آنان خواهم گرایید و از (جمله‌ی) نادانان خواهم بود.»

فَاستَجابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنهُ كَيدَهُنَّ إِنَّهُ هُوَ السَّميعُ العَليمُ (٣٤)

پس، پروردگارش خواسته‌اش را برایش اجابت کرد و نیرنگ زنان را از او بازگردانید. بی‌گمان او، (هم)او بسیار شنوای بس داناست.

ثُمَّ بَدا لَهُم مِن بَعدِ ما رَأَوُا الإيٰتِ لَيَسجُنُنَّهُ حَتّىٰ حينٍ (٣٥)

سپس پس از دیدن آن نشانه‌ها، به نظرشان آمد که او را بی‌چون تا چندی بی‌امان به زندان افکنند.

وَ دَخَلَ مَعَهُ السِّجنَ فَتَيانِ قالَ أَحَدُهُما إِنّى أَرىٰنى أَعصِرُ خَمرًا وَ قالَ الإخَرُ إِنّى أَرىٰنى أَحمِلُ فَوقَ رَأسى خُبزًا تَأكُلُ الطَّيرُ مِنهُ نَبِّئنا بِتَأويلِهِ إِنّا نَرىٰكَ مِنَ المُحسِنينَ (٣٦)

و دو جوان با او به زندان در آمدند. یکی از آن دو گفت: «من خویشتن را (به خواب) دیدم که (انگور برای) شرابی می‌فشارم.» و دیگری گفت: «من خود را (به خواب) دیدم که بر روی سرم نانی می‌برم و پرندگان از آن می‌خورند. ما را از تعبیرش خبری مهم ده، که ما تو را به‌راستی از نیکوکاران می‌بینیم.»

قالَ لا يَأتيكُما طَعامٌ تُرزَقانِهِ إِلّا نَبَّأتُكُما بِتَأويلِهِ قَبلَ أَن يَأتِيَكُما ذٰلِكُما مِمّا عَلَّمَنى رَبّى إِنّى تَرَكتُ مِلَّةَ قَومٍ لا يُؤمِنونَ بِاللَّهِ وَ هُم بِالإخِرَةِ هُم كٰفِرونَ (٣٧)

گفت: «غذایی را که روزی شما می‌گردد برای شما نمی‌آید مگر آنکه من از واقعیت و پیامدش به شما خبری مهم می‌دهم. پیش از آنکه آن غذا برایتان بیاید، این برای شما دو تن از همان چیزهایی است که پروردگارم به من آموخته. من آیین قومی را که به خدا اعتقاد ندارند - و همانانند که به روز بازپسین کافرانند - رها کردم‌»

وَ اتَّبَعتُ مِلَّةَ إباءى إِبرٰهيمَ وَ إِسحٰقَ وَ يَعقوبَ ما كانَ لَنا أَن نُشرِكَ بِاللَّهِ مِن شَيءٍ ذٰلِكَ مِن فَضلِ اللَّهِ عَلَينا وَ عَلَى النّاسِ وَ لٰكِنَّ أَكثَرَ النّاسِ لا يَشكُرونَ (٣٨)

«و آیین پدرانم -ابراهیم و اسحاق و یعقوب- را پیروی نمودم. برای ما هرگز سزاوار نبوده که هیچ چیزی را شریک خدا کنیم. این (فضیلت) از فضل خداست بر ما و بر مردم‌؛ ولی بیشتر مردم سپاسگزاری نمی‌کنند.»

يٰصىٰحِبَىِ السِّجنِ ءَأَربابٌ مُتَفَرِّقونَ خَيرٌ أَمِ اللَّهُ الوٰحِدُ القَهّارُ (٣٩)

«ای دو همراه زندانیم! آیا خدایان پراکنده بهترند یا خدای یگانه‌ی بسی برومند و چیره‌؟»

ما تَعبُدونَ مِن دونِهِ إِلّا أَسماءً سَمَّيتُموها أَنتُم وَ إباؤُكُم ما أَنزَلَ اللَّهُ بِها مِن سُلطٰنٍ إِنِ الحُكمُ إِلّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلّا تَعبُدوا إِلّا إِيّاهُ ذٰلِكَ الدّينُ القَيِّمُ وَ لٰكِنَّ أَكثَرَ النّاسِ لا يَعلَمونَ (٤٠)

«شما بجز او، جز نام‌هایی (بی‌نشان) را نمی‌پرستید که شما و پدرانتان آنها را نامگذاری کرده‌اید (و) خدا دلیلی سلطه‌گر بر (حقانیت) آنها نازل نکرده است. فرمان جز برای خدا نیست (که‌) فرمان داده جز او را نپرستید. این است دین درست پای‌برجا و راستا و پر بها؛ ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.»

يٰصىٰحِبَىِ السِّجنِ أَمّا أَحَدُكُما فَيَسقى رَبَّهُ خَمرًا وَ أَمَّا الإخَرُ فَيُصلَبُ فَتَأكُلُ الطَّيرُ مِن رَأسِهِ قُضِىَ الأَمرُ الَّذى فيهِ تَستَفتِيانِ (٤١)

«ای دو همراه زندانیم! اما یکی از شما به سرور خود باده می‌نوشاند، (و) اما دیگری به دار آویخته می‌شود، سپس پرندگان از سرش می‌خورند. امری که شما دو تن از من جویا می‌شوید تحقق یافته است.»

وَ قالَ لِلَّذى ظَنَّ أَنَّهُ ناجٍ مِنهُمَا اذكُرنى عِندَ رَبِّكَ فَأَنسىٰهُ الشَّيطٰنُ ذِكرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِى السِّجنِ بِضعَ سِنينَ (٤٢)

و (یوسف) به آن کس از آن دو که گمان می‌کرد نجات‌یافتنی است، گفت: «مرا نزد آقای خود به یاد آور.» و (اما) شیطان، یادآوری به آقایش را از یادش برد (و) در نتیجه (یوسف) چند سالی در زندان بماند.

وَ قالَ المَلِكُ إِنّى أَرىٰ سَبعَ بَقَرٰتٍ سِمانٍ يَأكُلُهُنَّ سَبعٌ عِجافٌ وَ سَبعَ سُنبُلٰتٍ خُضرٍ وَ أُخَرَ يابِسٰتٍ يٰأَيُّهَا المَلَأُ أَفتونى فى رُءيٰىَ إِن كُنتُم لِلرُّءيا تَعبُرونَ (٤٣)

و پادشاه (مصر) گفت: «من (در خواب) می‌بینم هفت گاو فربه را که هفت (گاو) لاغر آنها را می‌خوردند، و هفت خوشه‌ی سبز و (نیز) هفت خوشه‌ی دیگر خشکیده را. ای سران قوم! اگر خواب تعبیر می‌کرده‌اید، درباره‌ی خواب من، به من رأی تازه‌ای بدهید.»

قالوا أَضغٰثُ أَحلٰمٍ وَ ما نَحنُ بِتَأويلِ الأَحلٰمِ بِعٰلِمينَ (٤٤)

گفتند: « (این‌ها) پاره‌هایی است پراکنده از خواب‌هایی پریشان، و ما به تعبیر خواب‌های آشفته دانا نیستیم.»

وَ قالَ الَّذى نَجا مِنهُما وَ ادَّكَرَ بَعدَ أُمَّةٍ أَنا۠ أُنَبِّئُكُم بِتَأويلِهِ فَأَرسِلونِ (٤٥)

و آن کس از آن دو (به زندانی) که نجات یافته و پس از چندی (سخن یوسف را) به یاد آورده بود گفت: «مرا (به زندان) بفرستید تا شما را از تعبیر این (خواب) خبری مهم بدهم.»

يوسُفُ أَيُّهَا الصِّدّيقُ أَفتِنا فى سَبعِ بَقَرٰتٍ سِمانٍ يَأكُلُهُنَّ سَبعٌ عِجافٌ وَ سَبعِ سُنبُلٰتٍ خُضرٍ وَ أُخَرَ يابِسٰتٍ لَعَلّى أَرجِعُ إِلَى النّاسِ لَعَلَّهُم يَعلَمونَ (٤٦)

«یوسف! ای مرد بسی راستگوی راست‌کردار! درباره‌ی (این خواب که) هفت گاو فربه، هفت گاو لاغر آنها را می‌خورند، و هفت خوشه‌ی سبز و هفت (خوشه‌ی) دیگر خشکیده، به ما نظری نو بده. شاید فراسوی مردم برگردم (و) شاید آنان (تعبیر آنها را و صداقت تو را) بدانند.»

قالَ تَزرَعونَ سَبعَ سِنينَ دَأَبًا فَما حَصَدتُم فَذَروهُ فى سُنبُلِهِ إِلّا قَليلًا مِمّا تَأكُلونَ (٤٧)

یوسف گفت: «هفت سال پی‌درپی پویا و کوشا با رنجی مداوم می‌کارید، پس آنچه را درویدید - جز اندکی را که می‌خورید - در خوشه‌اش واگذارید.»

ثُمَّ يَأتى مِن بَعدِ ذٰلِكَ سَبعٌ شِدادٌ يَأكُلنَ ما قَدَّمتُم لَهُنَّ إِلّا قَليلًا مِمّا تُحصِنونَ (٤٨)

«سپس بعد از آن، هفت سال سخت در می‌رسد (که) آنچه در آن سال(‌های سبز) از پیش نهاده‌اید - جز اندکی را که می‌اندوزید- (آن سال‌ها) همه را خواهند خورد.»

ثُمَّ يَأتى مِن بَعدِ ذٰلِكَ عامٌ فيهِ يُغاثُ النّاسُ وَ فيهِ يَعصِرونَ (٤٩)

«سپس، سالی در می‌رسد که مردم در آن (سال) از بی‌آبی نجات یافته (و) با باران کمک می‌شوند و در آن (میوه) می‌فشارند.»

وَ قالَ المَلِكُ ائتونى بِهِ فَلَمّا جاءَهُ الرَّسولُ قالَ ارجِع إِلىٰ رَبِّكَ فَسـَٔلهُ ما بالُ النِّسوَةِ الّٰتى قَطَّعنَ أَيدِيَهُنَّ إِنَّ رَبّى بِكَيدِهِنَّ عَليمٌ (٥٠)

و پادشاه گفت: «او را نزد من آورید.» پس هنگامی که آن فرستاده نزد وی آمد (یوسف) گفت: «نزد آقای خویش برگرد و از او بپرس که حالت مهم آن زنانی که دست‌های خود را به شدت بریدند چگونه (بوده) است‌؟ بی‌گمان پروردگار من به نیرنگ آنان بسی آگاه است.»

قالَ ما خَطبُكُنَّ إِذ رٰوَدتُنَّ يوسُفَ عَن نَفسِهِ قُلنَ حٰشَ لِلَّهِ ما عَلِمنا عَلَيهِ مِن سوءٍ قالَتِ امرَأَتُ العَزيزِ الـٰٔنَ حَصحَصَ الحَقُّ أَنا۠ رٰوَدتُهُ عَن نَفسِهِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الصّٰدِقينَ (٥١)

(پادشاه به آن زنان) گفت: « چون از یوسف کام خواستید شما را چه مهمی روی داده بود؟» (زنان) گفتند: «منزّه است خدا! ما هیچ بدی بر یوسف ندانستیم.» همسر عزیز گفت: «اکنون حقیقت به روشنی آشکار شد. من بودم که با او مراوده‌ی شهوت‌زا کردم (و از او کام خواستم) و بی‌گمان او به‌راستی از راستان است.»

ذٰلِكَ لِيَعلَمَ أَنّى لَم أَخُنهُ بِالغَيبِ وَ أَنَّ اللَّهَ لا يَهدى كَيدَ الخائِنينَ (٥٢)

(یوسف گفت:) «این (درخواست اعاده‌ی حیثیّت) برای آن بود تا (عزیز) بداند که من بی‌گمان در نهان به او خیانت نکردم. و خدا بی‌امان نیرنگ خائنان را راهنمایی نمی‌کند.»

وَ ما أُبَرِّئُ نَفسى إِنَّ النَّفسَ لَأَمّارَةٌ بِالسّوءِ إِلّا ما رَحِمَ رَبّى إِنَّ رَبّى غَفورٌ رَحيمٌ (٥٣)

«و من نفس خود را تبرئه نمی‌کنم (که‌) همواره نفس (اماره) همی امرکننده به بدی است، مگر آنچه را که خدای من رحم کند. به‌راستی پروردگار من پوشنده‌ی رحمتگر بر ویژگان است.»

وَ قالَ المَلِكُ ائتونى بِهِ أَستَخلِصهُ لِنَفسى فَلَمّا كَلَّمَهُ قالَ إِنَّكَ اليَومَ لَدَينا مَكينٌ أَمينٌ (٥٤)

و پادشاه گفت: «او را نزد من آورید، تا وی را برای خود برگزینم.» پس چون با او سخن به میان آورد گفت: «تو امروز به‌درستی نزد ما دارای منزلت و مکانت و امانتی بزرگ هستی.»

قالَ اجعَلنى عَلىٰ خَزائِنِ الأَرضِ إِنّى حَفيظٌ عَليمٌ (٥٥)

(یوسف) گفت: «مرا به خزانه‌داری (این) سرزمین برگمار. بی‌گمان من نگهبانی بسی نیرومند و دانا هستم.»

وَ كَذٰلِكَ مَكَّنّا لِيوسُفَ فِى الأَرضِ يَتَبَوَّأُ مِنها حَيثُ يَشاءُ نُصيبُ بِرَحمَتِنا مَن نَشاءُ وَ لا نُضيعُ أَجرَ المُحسِنينَ (٥٦)

و بدین‌گونه یوسف را در سرزمین (مصر) مقام و منزلت دادیم، که از آن - هر جا که بخواهد - سکونتی هموار و راهوار می‌کرد. (این‌گونه‌) هر که را بخواهیم رحمت خود را به او می‌رسانیم و اجر نیکوکاران را تباه نمی‌سازیم.

وَ لَأَجرُ الإخِرَةِ خَيرٌ لِلَّذينَ إمَنوا وَ كانوا يَتَّقونَ (٥٧)

و به راستی اجر آخرت - برای کسانی که ایمان آورده و پرهیزگاری می‌نموده‌اند - بهتر است.

وَ جاءَ إِخوَةُ يوسُفَ فَدَخَلوا عَلَيهِ فَعَرَفَهُم وَ هُم لَهُ مُنكِرونَ (٥٨)

و برادران یوسف آمدند و بر او وارد شدند. پس آنان را شناخت حال آنکه آنان انکار (و انگار)کننده‌ی اویند.

وَ لَمّا جَهَّزَهُم بِجَهازِهِم قالَ ائتونى بِأَخٍ لَكُم مِن أَبيكُم أَلا تَرَونَ أَنّى أوفِى الكَيلَ وَ أَنا۠ خَيرُ المُنزِلينَ (٥٩)

و چون آنان را به خواروبار (دلخواه زندگی‌ساز)شان مجهّز کرد گفت: «برادر پدری خود را نزد من آرید، مگر نمی‌بینید که من پیمانه را تمام می‌دهم و من بهترین میزبانانم‌؟»

فَإِن لَم تَأتونى بِهِ فَلا كَيلَ لَكُم عِندى وَ لا تَقرَبونِ (٦٠)

«پس اگر او را نزد من نیاوردید، برای شما نزد من هرگز پیمانه‌ای نیست، و به من نزدیک (هم) نشوید.»

قالوا سَنُرٰوِدُ عَنهُ أَباهُ وَ إِنّا لَفٰعِلونَ (٦١)

گفتند: «او را با نیرنگ و رفت و آمدی مکرر از پدرش خواهیم ربود، و به‌راستی ما همی کننده(ی این کار) می‌باشیم.»

وَ قالَ لِفِتيٰنِهِ اجعَلوا بِضٰعَتَهُم فى رِحالِهِم لَعَلَّهُم يَعرِفونَها إِذَا انقَلَبوا إِلىٰ أَهلِهِم لَعَلَّهُم يَرجِعونَ (٦٢)

و (یوسف) به جوانان خود گفت: «سرمایه‌های آنان را در بارهایشان بگذارید، شاید هنگامی که سوی خانواده‌ی خود برگشتند آن را بازیابند، شاید بازگردند.»

فَلَمّا رَجَعوا إِلىٰ أَبيهِم قالوا يٰأَبانا مُنِعَ مِنَّا الكَيلُ فَأَرسِل مَعَنا أَخانا نَكتَل وَ إِنّا لَهُ لَحٰفِظونَ (٦٣)

پس هنگامی که سوی پدرشان بازگشتند، گفتند: «ای پدرمان! پیمانه (‌ی گندم) از ما منع شد، پس برادرمان را با ما بفرست تا پیمانه برگیریم، و ما بی‌گمان برای او نگهبانان ویژه‌ایم.»

قالَ هَل إمَنُكُم عَلَيهِ إِلّا كَما أَمِنتُكُم عَلىٰ أَخيهِ مِن قَبلُ فَاللَّهُ خَيرٌ حٰفِظًا وَ هُوَ أَرحَمُ الرّٰحِمينَ (٦٤)

(یعقوب) گفت: «آیا جز همان‌گونه که شما را پیش از این بر برادرش امینتان داشتم، بر او (نیز اکنون هم) امینتان بدارم‌؟! پس خدا بهترین نگهبان است، و اوست رحم‌کننده‌ترین رحم‌کنندگان.»

وَ لَمّا فَتَحوا مَتٰعَهُم وَجَدوا بِضٰعَتَهُم رُدَّت إِلَيهِم قالوا يٰأَبانا ما نَبغى هٰذِهِ بِضٰعَتُنا رُدَّت إِلَينا وَ نَميرُ أَهلَنا وَ نَحفَظُ أَخانا وَ نَزدادُ كَيلَ بَعيرٍ ذٰلِكَ كَيلٌ يَسيرٌ (٦٥)

و هنگامی که بار خود را گشودند، دریافتند که سرمایه‌شان بدان‌ها بازگردانیده شده.گفتند: «ای پدرمان! ما (دیگر) چه می‌جوییم؟ این سرمایه‌ی ماست که به ما بازگردانیده شده و قوت خانواده‌ی خود را (هم) می‌افزاییم و برادرمان را (هم) حفظ می‌کنیم و پیمانه‌ی شتری (هم) می‌افزاییم‌؛ این (پیمانه‌ی گذشته‌ی عزیز) پیمانه‌ای ناچیز است.»

قالَ لَن أُرسِلَهُ مَعَكُم حَتّىٰ تُؤتونِ مَوثِقًا مِنَ اللَّهِ لَتَأتُنَّنى بِهِ إِلّا أَن يُحاطَ بِكُم فَلَمّا إتَوهُ مَوثِقَهُم قالَ اللَّهُ عَلىٰ ما نَقولُ وَكيلٌ (٦٦)

گفت: «هرگز او را با شما نخواهم فرستاد تا پیمانی از خدایم بیاورید که به‌راستی او را بی‌چون نزد من باز آورید، مگر آنکه ناخودآگاه گرفتار شوید.» پس چون پیمان خود را برای او آوردند (یعقوب) گفت: «خدا بر آنچه می‌گوییم وکیل است.»

وَ قالَ يٰبَنِىَّ لا تَدخُلوا مِن بابٍ وٰحِدٍ وَ ادخُلوا مِن أَبوٰبٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَ ما أُغنى عَنكُم مِنَ اللَّهِ مِن شَيءٍ إِنِ الحُكمُ إِلّا لِلَّهِ عَلَيهِ تَوَكَّلتُ وَ عَلَيهِ فَليَتَوَكَّلِ المُتَوَكِّلونَ (٦٧)

و گفت: «ای پسران من! (همه) از یک در و راه در نیایید و از راه‌ها و درهای جداگانه درآیید و من (با این سفارش) چیزی از (قضای) خدا را از شما دور نمی‌توانم داشت. فرمان جز برای خدا نیست. تنها بر او توکل کردم، پس توکل‌کنندگان باید تنها بر او توکل کنند.»

وَ لَمّا دَخَلوا مِن حَيثُ أَمَرَهُم أَبوهُم ما كانَ يُغنى عَنهُم مِنَ اللَّهِ مِن شَيءٍ إِلّا حاجَةً فى نَفسِ يَعقوبَ قَضىٰها وَ إِنَّهُ لَذو عِلمٍ لِما عَلَّمنٰهُ وَ لٰكِنَّ أَكثَرَ النّاسِ لا يَعلَمونَ (٦٨)

و چون - همان‌گونه که پدرشان به آنان امر کرده بود - وارد شدند (این کار) چیزی را در برابر خدا از آنان بی‌نیاز نکرده بود؛ جز اینکه یعقوب نیازی را که در دلش بود، بر آورد. و بی‌گمان، او به آنچه بدو آموخته بودیم به‌راستی دارای دانشی (فراوان) بود؛ ولی بیشتر مردمان نمی‌دانند.

وَ لَمّا دَخَلوا عَلىٰ يوسُفَ إوىٰ إِلَيهِ أَخاهُ قالَ إِنّى أَنا۠ أَخوكَ فَلا تَبتَئِس بِما كانوا يَعمَلونَ (٦٩)

و هنگامی که بر یوسف وارد شدند، برادرش [:بنیامین] را سوی خود جای داد و گفت: «به‌راستی من، همین من، برادر تو هستم. پس، از آنچه (برادران) می‌کرده‌اند ،غمگین مباش.»

فَلَمّا جَهَّزَهُم بِجَهازِهِم جَعَلَ السِّقايَةَ فى رَحلِ أَخيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا العيرُ إِنَّكُم لَسٰرِقونَ (٧٠)

پس هنگامی که آنان را به خواروبارشان مجهز کرد، پیمانه(ی زرینِ شاه) را در بارِ برادرش نهاد. سپس (به دستور او) ندا کننده‌ای ندا در داد: «بی‌گمان شما همانا دزدانید.»

قالوا وَ أَقبَلوا عَلَيهِم ماذا تَفقِدونَ (٧١)

(برادران) در حالی که به آنان روی کردند، گفتند: «در پی چه‌اید؟»

قالوا نَفقِدُ صُواعَ المَلِكِ وَ لِمَن جاءَ بِهِ حِملُ بَعيرٍ وَ أَنا۠ بِهِ زَعيمٌ (٧٢)

گفتند: «در پی پیمانه‌ی شاهیم، و برای هر که آن را بیاورد یک بار شتر است.» و (ندا کننده‌ای گفت:) «و من سخت ضامن آنم.»

قالوا تَاللَّهِ لَقَد عَلِمتُم ما جِئنا لِنُفسِدَ فِى الأَرضِ وَ ما كُنّا سٰرِقينَ (٧٣)

گفتند: «به خدا سوگند، شما به‌راستی و درستی دانستید که ما نیامده‌ایم تا در این سرزمین افساد کنیم و ما هیچ‌گاه دزد نبوده‌ایم.»

قالوا فَما جَزٰؤُهُ إِن كُنتُم كٰذِبينَ (٧٤)

گفتند: «پس، اگر دروغگو بوده‌اید کیفرش چیست‌؟»

قالوا جَزٰؤُهُ مَن وُجِدَ فى رَحلِهِ فَهُوَ جَزٰؤُهُ كَذٰلِكَ نَجزِى الظّٰلِمينَ (٧٥)

گفتند: «کیفرش کسی است که پیمانه در بارش پیدا شود، پس کیفرش خود اوست. ما ستمکاران را این‌گونه کیفر می‌دهیم.»

فَبَدَأَ بِأَوعِيَتِهِم قَبلَ وِعاءِ أَخيهِ ثُمَّ استَخرَجَها مِن وِعاءِ أَخيهِ كَذٰلِكَ كِدنا لِيوسُفَ ما كانَ لِيَأخُذَ أَخاهُ فى دينِ المَلِكِ إِلّا أَن يَشاءَ اللَّهُ نَرفَعُ دَرَجٰتٍ مَن نَشاءُ وَ فَوقَ كُلِّ ذى عِلمٍ عَليمٌ (٧٦)

پس (یوسف) به (بازرسی) بارهای آنان - پیش از بار برادرش - آغاز کرد. سپس (در پایان کار) آن را از بار برادرش [:بنیامین] به پویایی (ظاهری) در آورد. این‌گونه به یوسف شیوه(ای شرعی) آموختیم (چرا که) او در آیین پادشاه نمی‌توانست برادرش را بگیرد؛ مگر اینکه خدا بخواهد (و چنین راهی بدو بنماید). کسانی را که بخواهیم به درجاتی بالا می‌بریم و برتر از هر صاحب دانشی، دانشوری است.

قالوا إِن يَسرِق فَقَد سَرَقَ أَخٌ لَهُ مِن قَبلُ فَأَسَرَّها يوسُفُ فى نَفسِهِ وَ لَم يُبدِها لَهُم قالَ أَنتُم شَرٌّ مَكانًا وَ اللَّهُ أَعلَمُ بِما تَصِفونَ (٧٧)

گفتند: «اگر او دزدی می‌کند، همانا پیش از این برادرش (یوسف هم) دزدی کرده است.» پس یوسف این (سخن) را در دل خود پنهان داشت و آن را برایشان آشکار نکرد (ولی) گفت: «موقعیت شما بدتر (از او) است، و خدا به آنچه وصف می‌کنید داناتر است.»

قالوا يٰأَيُّهَا العَزيزُ إِنَّ لَهُ أَبًا شَيخًا كَبيرًا فَخُذ أَحَدَنا مَكانَهُ إِنّا نَرىٰكَ مِنَ المُحسِنينَ (٧٨)

گفتند: «هان ای عزیز! او را به‌راستی پدری پیر (و) سالخورده است؛ پس یکی از ما را به جای او برگیر. بی‌گمان ما تو را از نیکوکاران می‌بینیم.»

قالَ مَعاذَ اللَّهِ أَن نَأخُذَ إِلّا مَن وَجَدنا مَتٰعَنا عِندَهُ إِنّا إِذًا لَظٰلِمونَ (٧٩)

گفت: «پناه بر خدا که جز آن کس را که کالای خود را نزد وی یافته‌ایم برگیریم، زیرا در آن صورت بی‌امان ما ستمکارانیم.»

فَلَمَّا استَيـَٔسوا مِنهُ خَلَصوا نَجِيًّا قالَ كَبيرُهُم أَلَم تَعلَموا أَنَّ أَباكُم قَد أَخَذَ عَلَيكُم مَوثِقًا مِنَ اللَّهِ وَ مِن قَبلُ ما فَرَّطتُم فى يوسُفَ فَلَن أَبرَحَ الأَرضَ حَتّىٰ يَأذَنَ لى أَبى أَو يَحكُمَ اللَّهُ لى وَ هُوَ خَيرُ الحٰكِمينَ (٨٠)

پس هنگامی که از او نومید شدند، رازگویان (هم‌چون فراریان خستند و) رستند. بزرگشان گفت: «مگر نمی‌دانید که پدرتان بر شما پیمانی استوار از خدا بر گرفت‌؟ و از پیش (هم) درباره‌ی یوسف آنچه تفریط و کوتاهی کردید (یاد کنید). پس هرگز از این سرزمین بر نخواهم خاست تا پدرم برایم اجازه دهد یا خدا در حق من داوری کند و او بهترین داوران است.»

ارجِعوا إِلىٰ أَبيكُم فَقولوا يٰأَبانا إِنَّ ابنَكَ سَرَقَ وَ ما شَهِدنا إِلّا بِما عَلِمنا وَ ما كُنّا لِلغَيبِ حٰفِظينَ (٨١)

«سوی پدرتان بازگردید. پس (به او) بگویید: پدرمان! پسرت دزدی کرده و ما جز به آنچه می‌دانستیم گواهی نمی‌دهیم. و ما نگهبان غیب (هم) نبوده‌ایم.»

وَ سـَٔلِ القَريَةَ الَّتى كُنّا فيها وَ العيرَ الَّتى أَقبَلنا فيها وَ إِنّا لَصٰدِقونَ (٨٢)

«و از (مردم) مجتمعی که در آن بودیم و (از) کاروانی که از میانشان آمدیم جویا شو و ما به‌راستی راستگویانیم.»

قالَ بَل سَوَّلَت لَكُم أَنفُسُكُم أَمرًا فَصَبرٌ جَميلٌ عَسَى اللَّهُ أَن يَأتِيَنى بِهِم جَميعًا إِنَّهُ هُوَ العَليمُ الحَكيمُ (٨٣)

(یعقوب) گفت: « (چنین نیست!) بلکه نفس‌های (اماره‌ی) شما کاری (نادرست) را برایتان آراسته است. پس صبری زیبا و دل‌ربا (باید). امید که خدا همه‌ی آنان را سوی من (باز) آورد، که او، (هم)او بس دانای حکیم است.»

وَ تَوَلّىٰ عَنهُم وَ قالَ يٰأَسَفىٰ عَلىٰ يوسُفَ وَ ابيَضَّت عَيناهُ مِنَ الحُزنِ فَهُوَ كَظيمٌ (٨٤)

و از آنان روی گردانید و گفت: «اسفا بر یوسف!» و دو چشمانش از اندوه سپید شد. پس او بس فرو نشاننده‌ی خشم است.

قالوا تَاللَّهِ تَفتَؤُا۟ تَذكُرُ يوسُفَ حَتّىٰ تَكونَ حَرَضًا أَو تَكونَ مِنَ الهٰلِكينَ (٨٥)

(پسران) گفتند: «به خدا سوگند که پیوسته یوسف را یاد می‌کنی تا به پرتگاه هلاکت افتی یا (در پایان) از هلاک‌شدگان باشی.»

قالَ إِنَّما أَشكوا بَثّى وَ حُزنى إِلَى اللَّهِ وَ أَعلَمُ مِنَ اللَّهِ ما لا تَعلَمونَ (٨٦)

گفت: «من شکایت غم و اندوه خود را تنها سوی خدا می‌برم، و از خدا چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید.»

يٰبَنِىَّ اذهَبوا فَتَحَسَّسوا مِن يوسُفَ وَ أَخيهِ وَ لا تَا۟يـَٔسوا مِن رَوحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَا۟يـَٔسُ مِن رَوحِ اللَّهِ إِلَّا القَومُ الكٰفِرونَ (٨٧)

«ای پسران من! بروید و از یوسف و برادرش با احساسی اکید کاوش و پویش کنید. و از آسایش روح‌افزا و نسیم فریادرسی و شادی و مهربانی و بخشایش ربانی نومید نشوید. بی‌گمان جز گروه کافران (کسانی) از رحمت خدا نومید نشوند.»

فَلَمّا دَخَلوا عَلَيهِ قالوا يٰأَيُّهَا العَزيزُ مَسَّنا وَ أَهلَنَا الضُّرُّ وَ جِئنا بِبِضٰعَةٍ مُزجىٰةٍ فَأَوفِ لَنَا الكَيلَ وَ تَصَدَّق عَلَينا إِنَّ اللَّهَ يَجزِى المُتَصَدِّقينَ (٨٨)

پس هنگامی که (برادران) بر یوسف وارد شدند، گفتند: «ای عزیز! به ما و خانواده‌ی ما زیان (مرگبار) رسیده و (اکنون) با سرمایه‌ای کم (نزد تو) آمده‌ایم. پس برای ما پیمانه را وافی و کامل گردان و بر ما تصدّق فرمای. به‌راستی خدا صدقه‌دهندگان را پاداش می‌دهد.»

قالَ هَل عَلِمتُم ما فَعَلتُم بِيوسُفَ وَ أَخيهِ إِذ أَنتُم جٰهِلونَ (٨٩)

گفت: «آیا دانستید با یوسف و برادرش به هنگام (و هنگامه‌ی) نادانی، چه(ها) کردید؟»

قالوا أَءِنَّكَ لَأَنتَ يوسُفُ قالَ أَنا۠ يوسُفُ وَ هٰذا أَخى قَد مَنَّ اللَّهُ عَلَينا إِنَّهُ مَن يَتَّقِ وَ يَصبِر فَإِنَّ اللَّهَ لا يُضيعُ أَجرَ المُحسِنينَ (٩٠)

گفتند: «آیا تو بی‌گمان خودت، به‌راستی یوسفی‌؟»گفت: « (آری) من، (همین) من یوسفم، و این برادر من است. به‌راستی خدا بر ما منّت نهاده است. هر که همواره تقوا و صبر پیشه کند بی‌گمان خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمی‌کند.»

قالوا تَاللَّهِ لَقَد إثَرَكَ اللَّهُ عَلَينا وَ إِن كُنّا لَخٰطِـٔينَ (٩١)

گفتند: «به خدا سوگند، (که) بی‌چون خدا تو را به‌راستی بر ما برتری داده است و گر چه ما بی‌شک خطاکار بوده‌ایم.»

قالَ لا تَثريبَ عَلَيكُمُ اليَومَ يَغفِرُ اللَّهُ لَكُم وَ هُوَ أَرحَمُ الرّٰحِمينَ (٩٢)

(یوسف) گفت: «امروز بر شما سرزنش و رسوایی نیست. خدا برای شما گناهتان را می‌پوشد و او رحم کننده‌ترین رحم‌کنندگان است.»

اذهَبوا بِقَميصى هٰذا فَأَلقوهُ عَلىٰ وَجهِ أَبى يَأتِ بَصيرًا وَ أتونى بِأَهلِكُم أَجمَعينَ (٩٣)

«این پیراهن مرا ببرید. پس آن را بر چهره‌ی پدرم بیفکنید تا بینا بیاید و همه‌ی کسان خود را نزد من آورید.»

وَ لَمّا فَصَلَتِ العيرُ قالَ أَبوهُم إِنّى لَأَجِدُ ريحَ يوسُفَ لَولا أَن تُفَنِّدونِ (٩٤)

و هنگامی که کاروان جدا شد، پدرشان گفت: «اگر مرا به کم فهمی نسبت ندهید من به‌راستی بوی یوسف را می‌یابم.»

قالوا تَاللَّهِ إِنَّكَ لَفى ضَلٰلِكَ القَديمِ (٩٥)

گفتند: «به خدا سوگند تو بی‌گمان (هم‌چنان) فرو رفته‌ی در ژرفای گمراهی دیرینت هستی.»

فَلَمّا أَن جاءَ البَشيرُ أَلقىٰهُ عَلىٰ وَجهِهِ فَارتَدَّ بَصيرًا قالَ أَلَم أَقُل لَكُم إِنّى أَعلَمُ مِنَ اللَّهِ ما لا تَعلَمونَ (٩٦)

پس هنگامی که مژده‌رسان آمد، آن (پیراهن) را بر چهره‌اش انداخت (و یعقوب) به بیناییش برگشت. گفت: «آیا به شما نگفتم (که) بی‌شک من از (عنایت) خدا چیزهایی می‌دانم که شما نمی‌دانید؟»

قالوا يٰأَبانَا استَغفِر لَنا ذُنوبَنا إِنّا كُنّا خٰطِـٔينَ (٩٧)

گفتند: «پدرمان! برای گناهانمان (از خدا) پوشش (و پوزش) بخواه (که) ما بی‌گمان خطاکاران بوده‌ایم‌.»

قالَ سَوفَ أَستَغفِرُ لَكُم رَبّى إِنَّهُ هُوَ الغَفورُ الرَّحيمُ (٩٨)

گفت: «در آینده‌ای دور از پروردگارم برای شما پوشش می‌خواهم. او، همانا (هم)او بسی پوشنده‌ی رحمتگر بر ویژگان است.»

فَلَمّا دَخَلوا عَلىٰ يوسُفَ إوىٰ إِلَيهِ أَبَوَيهِ وَ قالَ ادخُلوا مِصرَ إِن شاءَ اللَّهُ إمِنينَ (٩٩)

پس هنگامی که (برادران) بر یوسف وارد شدند، پدر و مادر خود را در کنار خویش جای داد و گفت: «ان‌شاءالله، با امن و امان داخل مصر شوید.»

وَ رَفَعَ أَبَوَيهِ عَلَى العَرشِ وَ خَرّوا لَهُ سُجَّدًا وَ قالَ يٰأَبَتِ هٰذا تَأويلُ رُءيٰىَ مِن قَبلُ قَد جَعَلَها رَبّى حَقًّا وَ قَد أَحسَنَ بى إِذ أَخرَجَنى مِنَ السِّجنِ وَ جاءَ بِكُم مِنَ البَدوِ مِن بَعدِ أَن نَزَغَ الشَّيطٰنُ بَينى وَ بَينَ إِخوَتى إِنَّ رَبّى لَطيفٌ لِما يَشاءُ إِنَّهُ هُوَ العَليمُ الحَكيمُ (١٠٠)

و پدر و مادرش را بر تخت به بالا (و بلندا) برد، و برای او (به شکرانه‌ی این نعمت برای خدا) به سجده در افتادند و گفت: «پدرم! (هم) این است تعبیر خواب پیشینم به‌راستی پروردگارم آن را راست و پای‌برجا گردانید، و بی‌گمان به من احسان کرد، چون مرا از زندان خارج ساخت و شما را از بیابان (کنعان به مصر) باز آورد، پس از آنکه شیطان میان من و برادرانم دخالتی افسادگر نمود. بی‌چون، پروردگارم نسبت به آنچه بخواهد دقیق و ریزه‌کار است. به‌راستی او بس دانای حکیم است.»

رَبِّ قَد إتَيتَنى مِنَ المُلكِ وَ عَلَّمتَنى مِن تَأويلِ الأَحاديثِ فاطِرَ السَّمٰوٰتِ وَ الأَرضِ أَنتَ وَلِيّۦ فِى الدُّنيا وَ الإخِرَةِ تَوَفَّنى مُسلِمًا وَ أَلحِقنى بِالصّٰلِحينَ (١٠١)

«پروردگارم! تو به‌راستی بخشی از پادشاهی را به من دادی. و برخی از تعبیر حوادث و خواب‌ها را به من آموختی. ای پدیدآورنده‌ی آسمان‌ها و زمین بر فطرت توحید! تنها تو در دنیا و آخرت مولای منی. مرا به حالت تسلیم بمیران، و مرا به شایستگان ملحق فرمای.»

ذٰلِكَ مِن أَنباءِ الغَيبِ نوحيهِ إِلَيكَ وَ ما كُنتَ لَدَيهِم إِذ أَجمَعوا أَمرَهُم وَ هُم يَمكُرونَ (١٠٢)

این (ماجرا) از خبرهای مهم غیب است. آن را به تو وحی می‌کنیم و تو - چون آنان در کارشان هم‌داستان شدند در حالی که مکر می‌کردند -نزدشان نبودی.

وَ ما أَكثَرُ النّاسِ وَ لَو حَرَصتَ بِمُؤمِنينَ (١٠٣)

و بیشتر مردمان - هر چند (برای ایمان آوردنشان) حرص ورزی - (از) ایمان‌آورندگان نیستند.

وَ ما تَسـَٔلُهُم عَلَيهِ مِن أَجرٍ إِن هُوَ إِلّا ذِكرٌ لِلعٰلَمينَ (١٠٤)

و تو بر این (کار) پاداشی از آنان نخواهی. این (قرآن و پیامبران) جز یادواره‌ای برای جهانیان نیست.

وَ كَأَيِّن مِن إيَةٍ فِى السَّمٰوٰتِ وَ الأَرضِ يَمُرّونَ عَلَيها وَ هُم عَنها مُعرِضونَ (١٠٥)

و چه بسیار از نشانه‌هایی در آسمان‌ها و زمین است که بر آنها می‌گذرند، در حالی که از آنها رویگردانند.

وَ ما يُؤمِنُ أَكثَرُهُم بِاللَّهِ إِلّا وَ هُم مُشرِكونَ (١٠٦)

و بیشترشان به خدا ایمان نمی‌آورند مگر آنکه هم‌چنان مشرکانند.

أَفَأَمِنوا أَن تَأتِيَهُم غٰشِيَةٌ مِن عَذابِ اللَّهِ أَو تَأتِيَهُمُ السّاعَةُ بَغتَةً وَ هُم لا يَشعُرونَ (١٠٧)

پس آیا از اینکه عذابی فراگیر از خدا آنان را در رسد در امانند؟ یا (از) ساعت [:قیامت] - درحالی که بی‌خبرند - ناگهان آنان را فرا رسد (ایمنند)؟

قُل هٰذِهِ سَبيلى أَدعوا إِلَى اللَّهِ عَلىٰ بَصيرَةٍ أَنا۠ وَ مَنِ اتَّبَعَنى وَ سُبحٰنَ اللَّهِ وَ ما أَنا۠ مِنَ المُشرِكينَ (١٠٨)

بگو: «این راه (راهوار) من است و هر کس را (که‌) پیروی‌ام کرد از روی بصیرتی (شایسته) به راه خدا دعوت می‌کنم. و منزّه است خدا. و من از مشرکان نیستم.»

وَ ما أَرسَلنا مِن قَبلِكَ إِلّا رِجالًا نوحى إِلَيهِم مِن أَهلِ القُرىٰ أَفَلَم يَسيروا فِى الأَرضِ فَيَنظُروا كَيفَ كانَ عٰقِبَةُ الَّذينَ مِن قَبلِهِم وَ لَدارُ الإخِرَةِ خَيرٌ لِلَّذينَ اتَّقَوا أَفَلا تَعقِلونَ (١٠٩)

و پیش از تو (نیز) بجز مردانی از اهل مجتمع‌ها - که به آنان وحی می‌کردیم - (برای مکلفان) نفرستادیم. آیا پس (از این وحی) در زمین نگردیدند تا فرجام کسانی را که پیش از آنان بوده‌اند بنگرند؟ و به درستی سرای آخرت -برای کسانی که پرهیزگاری کرده‌اند- بهتر است. پس آیا خردورزی نمی‌کنید؟

حَتّىٰ إِذَا استَيـَٔسَ الرُّسُلُ وَ ظَنّوا أَنَّهُم قَد كُذِبوا جاءَهُم نَصرُنا فَنُجِّىَ مَن نَشاءُ وَ لا يُرَدُّ بَأسُنا عَنِ القَومِ المُجرِمينَ (١١٠)

تا هنگامی که فرستادگان (ما از ایمان کافران) نومید شدند و پنداشتند که به آنان (از جانب مردمان) بی‌گمان دروغ گفته شده، یاریمان آنان را در رسید. پس کسانی را که می‌خواستیم، نجات یافتند. و برخورد شدیدمان از گروه مجرمان برگشت ندارد.

لَقَد كانَ فى قَصَصِهِم عِبرَةٌ لِأُولِى الأَلبٰبِ ما كانَ حَديثًا يُفتَرىٰ وَ لٰكِن تَصديقَ الَّذى بَينَ يَدَيهِ وَ تَفصيلَ كُلِّ شَيءٍ وَ هُدًى وَ رَحمَةً لِقَومٍ يُؤمِنونَ (١١١)

بی‌گمان در سرگذشت آنان، برای خردمندان همواره عبرتی بوده است. این سخنی نبوده که به دروغ ساخته شده باشد، بلکه تصدیق‌کننده‌ی آنچه از کتاب‌هایی بوده که در برابرش بوده (و پیش از آن گذشته) و جداسازی همه چیز است و گروهی را که ایمان می‌آورند رهنمودی و رحمتی (بزرگ) است.

محتوای سوره

• تفسیر آیات