نتایج جستجو

[يوسف:77]. [طه:67]. [اسراء:25]. مراد از نفس و نفوس در اين آيات بايد قلوب و باطن انسانها باشد يعنى اين چيز در درون آدمى است در «قلب» آياتى در اين زمينه نقل كرده‏ايم

«مَنْ فيهِنَّ» اولوالعقل باشد كه در اين صورت شامل ملائكه و انسانها و جنّ است و شايد مراد از انسانها و جنّ است و شايد مراد از «مَنْ فيهِنَّ» همه جنبندگان باشد

ماتکتمون) اسلام: تاریخ صدر اسلام ۵ انسانها: اسرار انسانها ۶; توطئه انسانها ۶; سخن آشکار انسانها ۳; سخن پنهان انسانها ۳ حق: عذاب حق ناپذیران ۲; کیفر حق ناپذیران

انبیا ۲; امتحان انسانها ۳، ۴; امتحان با خیر ۳، ۱۰; امتحان با شرور ۳، ۱۰ انبیا: امتحان انبیا ۲ انسانها: امتحان انسانها ۳، ۴; فرجام انسانها ۱، ۵; منشأ حرکت

تربیت انسانها اقتضا مى کند که دین را از روى اختیار بپذیرند. ۵- عموم انسانها همواره بر سر دین حق اختلاف مى کنند. (و لایزالون مختلفین) ۶- اختلاف انسانها در

معلوم مى شود که خداوند در صحنه قیامت، پیش از پاداش دهى و به کیفررسانى، میان انسانها داورى خواهد کرد. ۲- مؤمنان به کتابهاى آسمانى ، در قیامت به پاداش کامل کردار

افکنان ۵ امتها: اختلاف دینى امتها ۱; تاریخ امتها ۱ انبیا: نقش انبیا ۲ انسانها: فرجام انسانها ۳ بازگشت به خدا :۳، ۴ جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۳ قیامت: نقش قیامت

و زنده شدن انسانها بعد از مرگ بود، در این آیه با یک بیان روشن مسأله معاد را متذکر شده، می‌فرماید: «آفرینش آسمانها و زمین از آفرینش انسانها مهمتر و بالاتر

همه انسانها در قیامت درباره رفتار و اعمالشان مورد بازخواست قرار خواهند گرفت. (یوم ندعوا کلّ أُناس بإممهم) از اینکه خداوند فرموده است: «همه انسانها با پیشوایان

نیکوکار با ثبت و نوشتن تمامى رفتارها، افاده کننده برداشت بالا است. انسانها: تضمین پاداش انسانها ۷ ایمان: آثار ایمان ۲; ایمان و عمل صالح ۲ تلاش: آثار تلاش ۴،

«کَلْم» در آیه 19 سوره «یونس»، اشاره به سنت و فرمان آفرینش دائر به آزادى انسانها است، که از آغاز چنین بوده است; چه این که اگر منحرفان و مشرکان بلافاصله مجازات

مى شود: آرى خبر رستاخیز انسانها، وعده اى است حق و باطل در آن راه ندارد. ۹- اکثریت انسانها، از قدرت خداوند در احیاى مجدد انسانها ناآگاهند. (بلى وعدًا علیه

و بی‌پایان خدا است. کسی که معتقد باشد که خدا انسانها را از خاک آفریده است، چرا باید در آفرینش مجدد انسانها از خاک متردد باشد. «خَلْقٍ جَدیدٍ»: مراد آفرینش

... » و «فیها تحیون» داشته باشد. در آیه قبل انسانها و نیز شیطان مورد خطاب بودند و در این آیه تنها انسانها مخاطب هستند. و شیاطین مورد خطاب نیستند. بنابراین

اسماء و صفات: ارحم الراحمین ۱۰ انبیا: مشکلات دنیوى انبیا ۶ انسانها: مشکلات دنیوى انسانها ۶ ایوب(ع): التجاى ایوب(ع) ۹; بیمارى ایوب(ع) ۲; دعاى ایوب(ع) ۱،

احتمال دارد رفتار باشد که شامل همه حالتهاى انسان مى شود و نه راه رفتن ۳- انسانها، ناتوان تر از آنند که با غرور و گردن فرازى، بتوانند رخنه اى در زمین ایجاد

قومک) ۴- وحى و اِخبار خداوند ، طریق آگاهى پیامبران به امور غیبى و سرنوشت انسانها (أُوحى إلى نوح أنه لن یؤمن من قومک إلاّ من قد ءامن) ۵- وحى ، طریق ارتباط

نزد خدا كسانى‌اند كه كافر شدند، پس آنها ايمان نخواهند آورد بیگمان بدترین انسانها در پیشگاه یزدان، کسانی هستند که کافرند و ایمان نمی‌آورند. بی‌گمان، بدترین

انسانهاست. ۵- خداوند، پروردگار تمامى انسانها و تدبیر کننده امور آنها (یأیها الناس قد جاءکم برهن من ربکم) ۶- تربیت تمامى انسانها، هدف از بعثت پیامبر (ص) (یأیها

بحث روايتى چند روايت درباره حب خدا آيه ۳۰ آيه و ترجمه تفسير : حضور اعمال انسانها در قيامت حضور اعمال و تجسم آن در قيامت نظرات دانشمندان درباره چگونگى پاداش

ستیزان ۱۲ خدا: اختلاف درباره خدا ۱۰; اختلاف در صفات خدا ۱۰; عهد خدا با انسانها ۷; عوامل غضب خدا ۱۳ دین: آثار شبهه افکنى در دین ۱۳; بى منطقى تکذیب دین ۶;

طغیان نکنید و این کار را بر اساس برنامه الهى انجام دهید. ۱۴- خداوند ، اعمال انسانها را مى بیند و به همه آنها آگاهى دارد. (إنه بما تعملون بصیر) ۱۵- استقامت در

(دالّ بر عظمت و قدرت) خدا این است که (نیای) شما را از خاک آفرید و سپس شما انسانها (به مرور زمان زیاد شدید و در روی زمین برای تلاش در پی معاش) پراکنده گشتید

وعده پیشین الهى به آنان (ماتوعدون ) احکام :۶ اسلام: پیروزى اسلام ۱۱ انسانها: تساوى انسانها ۸ تبلیغ: اتمام حجت در تبلیغ ۵; اجتناب از تبعیض در تبلیغ ۹; احکام

خداوند ، هرگز از اعمال انسانها غافل نبوده و رفتارشان بر او مخفى نمى ماند. (و ما ربک بغفل عما تعملون) ۱۱- آگاهى به اعمال و رفتار انسانها ، از شرایط ربوبیت است

بیراهه هاى بسیارى، فراروى انسانها وجود دارد. (و على الله قصد السبیل و منها جائر) ۴- نیازمندیهاى مادى، جسمانى، معنوى و فکرى انسانها از سوى خداوند تأمین شده

محفوظ يا نامه اعمال- و قسم به کتاب نوشته شده (ی آسمانی! که برای رهنمود انسانها به کره زمین فرستاده شده است). و به کتابی نگاشته شده و نامه نوشته‌ And a

بصیرت‌] نمی‌نگرید؟ و نيز در خودتان، آيا نمى‌نگريد؟ و در خودِ وجود شما (انسانها، نشانه‌های روشن و دلائل متقن برای شناخت خدا و پی بردن به قدرت او) است. مگر

راغب). ۲- روز قیامت ، روز بازگشت انسانها به خداوند است. (فإنى أخاف علیکم عذاب یوم کبیر. إلى الله مرجعکم) ۳- باور و توجه انسانها به اینکه «رجوعشان تنها به سوى

کرامت انسانها پس از ذکر ماجراى کسانى که پس از رهایى از خطر مرگ به کفران نعمتهاى الهى روى آوردند; مى تواند مذمتى باشد براى آنان و نیز به انسانها توجه بدهد

کرد؟) آیا یادآور نمی‌شوید؟ (تا به اشتباه خود پی ببرید و از پرستش بتها و انسانها دست بردارید و تنها و تنها خدای یگانه را بپرستید و سپاسگزاری کنید). پس آیا

بادبانها و شراعهای برافراشته. ساخته و پرداخته. مراد ساخته و پرداخته دست انسانها است، و انسانها هم که مخلوق خدایند، از خواص خداداد که در مصالح مختلفی که در کشتیها

مراد از زبانيه مأموران آتش جهنّم است و شايد از اين جهت زبانيه گفته شده كه انسانها را به آتش دفع و پرتاب مى‏كنند واحد زبانيه به نظر ابى عبيده زبنة و در عقيده

من فضله) ۹- خداوند، به انسانها مهرورز و رحیم است. (إنه کان بکم رحیمًا) ۱۰- آماده شدن موهبتهاى طبیعى به منظور تأمین نیازهاى انسانها، برخاسته از رحمت گسترده

است که مدت زمان سکونت انسانها در زمین نامعلوم است و بدان آگاهى نخواهند یافت. ۹- زمین در بر دارنده وسیله زندگانى و معیشت انسانها براى زمانى موقت و نامعلوم

چیزهای روی زمین را زینتِ آن کرده‌ایم (و جهان پرزرق و برق، و پرنعمتی را برای انسانها آراسته‌ایم) تا ایشان را بیازمائیم (و ببینیم از آنان) کدام یک کارِ نیکوتر

كه مورچگان تشكيلات اجتماعى و حكومت دارند. 3- بالاتر از همه اينكه مورچگان انسانها را مى‏شناسند زيرا مورچه به مورچگان ديگر گفت: اگر داخل لانه‏ها نشويد سليمان

كه مورچگان تشكيلات اجتماعى و حكومت دارند. 3- بالاتر از همه اينكه مورچگان انسانها را مى‏شناسند زيرا مورچه به مورچگان ديگر گفت: اگر داخل لانه‏ها نشويد سليمان

و حکومتشان بر اساس حق و حقیقت می‌باشد. ج2، ص116 تفسیر آیات ۱- گروهى از انسانها و جنیان، هدایتگر و عدالت پیشه اند. (و ممن خلقنا أمة یهدون بالحق و به یعدلون)

كه مورچگان تشكيلات اجتماعى و حكومت دارند. 3- بالاتر از همه اينكه مورچگان انسانها را مى‏شناسند زيرا مورچه به مورچگان ديگر گفت: اگر داخل لانه‏ها نشويد سليمان

عقیده: آزادى عقیده ۴; مسؤول عقیده ۶; نفى تحمیل عقیده ۳ علایق: علاقه به هدایت انسانها ۲ عمل: آثار عمل ۱۴; مسؤول عمل ۶ غفلت: آثار غفلت از منعم ۹; ناپسندى غفلت

ترجمه Tabber requires Javascript to function. بگو: «اگر انسانها و پریان (جن و انس) اتفاق کنند که همانند این قرآن را بیاورند، همانند آن را نخواهند آورد؛

بسيار را گمراه كرد. آيا خرد را كار نمى‌بستيد؟ اهریمن گروههای فراوانی از شما انسانها را گمراه کرده است. آیا (تاریخ جبّاران گمراه پیشین را خواندید، و آثار سرنوشت

است، سنجش حق از باطل، سنجش عدالت از ظلم و ستم، سنجش ارزشها و سنجش حقوق انسانها در مراحل و مسیرهاى مختلف اجتماعى. «میزان»، هر قانون تکوینى و دستور تشریعى

پس كدام يك از نعمتهاى پروردگارتان را دروغ مى‌انگاريد؟ (ای گروه پریها و انسانها!) کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید؟! پس به کدام

طغیان برآورد آرى، هر آينه آدمى سركشى مى‌كند و از حد مى‌گذرد، قطعاً (اغلب) انسانها سرکشی و تمرّد می‌آغازند. چنان نیست (که انسان سرنهد). همواره انسان بی‌گمان

نعمتهاى پروردگارتان را [اى پريان و آدميان،] دروغ مى‌انگاريد؟ (ای گروه پریها و انسانها!) کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید. پس به کدام یک

پريان و آدميان را نيافريدم مگر تا مرا [به يگانگى‌] بپرستند. من پریها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریده‌ام. و جنّ و انس را نیافریدم جز برای آنکه مرا

نمی‌بینند که برخی از آن چیزهائی که قدرت ما آفریده است، چهارپایانی است که برای انسانها خلق کرده‌ایم و ایشان صاحب آنهایند؟ آیا و ندیدند که ما به دستاوردهای خویش

کتاب، و مشرکان، جاودانه در میان آتش دوزخ خواهند ماند! آنان بدون شک بدترین انسانها هستند. بی‌امان کسانی از اهل کتاب که کفر ورزیده‌اند -و (نیز) مشرکان - در

یحیى و یمیت) ۷ - براى انسانها، هیچ سرپرست و یاورى جز خداوند نیست. (و ما لکم من دون اللّه من ولىّ و لانصیر) ۸ - گرایش طبیعى انسانها به قدرتى فراتر و نیرومند،

گرانبار بودند رهانيديم. ما او و کسانی را که با او بودند، در کشتی پر (از انسانها و حیوانهای گوناگون و خوراک و نیازمندیهای آنان و اینان) نجات دادیم. پس او

کسانی که مؤمنند و کارهای شایسته و بایسته می‌کنند، آنان مسلّماً خوبترین انسانها هستند. بی‌گمان کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته‌ی (ایمان) کردند، اینان،

مى شود که توجه به آن رخدادها، مى تواند عاملى باشد براى تنبه و تربیت انسانها. ۷- انسانها، همواره در معرض خطرات ناشى از رخدادهاى طبیعى اند. (ضلّ من تدعون إلاّ

بالأخره علاوه از سر بر آوردن مردم از گورها، درون و برون و خلوت و جلوت همه‌ی انسانها نمودار می‌گردد) و چیزی از (کار و بار و رفتار و پندار) ایشان بر خدا پنهان

باد می‌دهد. تفسیر آیات ۱- همه انسانها، فرزندان آدم (ع) و او مبدأ تکوین تمامى آنان است. (یبنى ءادم) چون مخاطب قرآن همه انسانها هستند و نه قشرى خاص، معلوم مى

حقیقت روح پی نبرید). چرا که جز دانش اندکی به شما داده نشده است، (و علم شما انسانها با توجّه به گستره‌ی کلّ جهان و علم لایتناهی خداوند سبحان، قطره به دریا هم

عرشه على الماء) ۷- خداوند ، انسانها را مورد آزمون قرار مى دهد. (لیبلوکم أیّکم أحسن عملاً) ۸- پدید آمدن نیکوکارترین انسانها (انسانهاى کامل) هدف از آزمون

۷- خداوند ، دوزخ را از جنیان و انسانها پر خواهد کرد. (لأملأنّ جهنم من الجنة والناس أجمعین) ۸- پر کردن جهنم از انسانها و جنیان ، حقیقتى که خداوند از پیش

آموزش تعالیم دین، دو مرحله از هدایت انسانها (یزکّیهم و یعلّمهم الکتب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفى ضلال مبین) هدایت انسانها، که مفهوم جمله «و ان کانوا ... »

بشر در علم خويش صدها مراحل پيشرفته‏تر است در «نمل» گفته شد كه مورچگان ما انسانها را با اسم و رسم مى‏شناسند و بشر با آن همه زحمت در شناختن اين حشره عجيب هنوز

فعل و آن جماد است و سوّمى از جهتى فاعل و از جهتى منفعل است مثل ملائكه، انسانها، و جنّ، كه نسبت به خدا منفعل و نسبت به كارهاى خود فاعل اند، و چون بت‏هاى

براى تأمل و درس آموزى از تفاوت رتبه دنیوى انسانها (انظر کیف فضّلنا بعضهم على بعض) ۲- برترى مرتبه برخى انسانها بر بعضى دیگر و تفاوت مراتب مادى آنان، در قلمرو

بگذريد، نتوانيد گذشت مگر به توان و نيرويى- كه آن را نداريد-. ای گروه پریها و انسانها! اگر می‌توانید از نواحی آسمانها و زمین بگذرید، بگذرید، ولیکن نمی‌توانید

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

دربان به ابرهه گفت: اى پادشاه، بزرگ و آقاى قريش پيش تو مى‏آيد او كسى است كه انسانها را در قبيله و وحوش را در كوهها اطعام مى‏كند. ابرهه گفت: مأذون است بيايد،

جزایى کامل براى اعمال ناپسند انسانها (و انّما توفّون ... فمن زحزح عن النّار) ۱۱- بهشت، پاداش کامل براى اعمال نیک انسانها (و انّما توفّون اجورکم یوم القیمة

ازدواج- كرد و پروردگار تو [بر هر چيز] تواناست. خدا است که از آب (مَنی) انسانها را آفریده است و ایشان را به (دو گروه) ذُکور و إناث تبدیل کرده است، و پروردگار

از آغاز، موجودات را می‌آفریند (و جامه‌ی هستی به تن همه‌ی کائنات، از جمله انسانها می‌کند) و هم او است که آنها را (دیگر بار پس از تخریب جهان، هستی می‌بخشد

آخرت این حقیقت براى همگان مکشوف مى شود و انسانها آن را لمس خواهند کرد. ۳- اختیار و انتخاب در روز قیامت ، از انسانها سلب مى شود. (یوم یأت لاتکلم نفس إلاّ بإذنه)

ابتلاهاى فراوانى که ممکن است انسانها را گرفتار کند، به این جهت است که در تلاطم دریا امیدى براى نجات و رهایى نیست. ۳- انسانها در گردابهاى خطرآفرین، نه تنها

زمان که مصائب و بلایای بزرگی (همچون طوفانها و زلزله‌ها و شداید دیگر) به انسانها برسد، پروردگارشان را به فریاد می‌خوانند (و جز او را کاشف مصائب و دافع بلایا

یَخْتَلِفُونَ). تفسیر آیات ۱ - انسانها در جامعه نخستین به صورت امت واحد مى زیستند. (و ما کان الناس إلا أمة وحدة) ۲ - زندگى انسانها از آغاز تاریخ، زندگى اجتماعى

مُؤْمِنِينَ» «3» اگر شما نبوديد ما مؤمن بوديم. 1- قيامت، فراگير است و همه‌ى انسانها در آن روز حاضر مى‌شوند. «كُلُّ نَفْسٍ» 2- انسان در قيامت همه چيز و همه كس

اعم از انسانها و غیر انسانها که در این زمین گسترده دفن می‌شوند، آری از همه اینها با خبر است. همچنین از گیاهانی که از زمین خارج می‌شوند، از انسانها که از

آرامش و آسایش، مایه‌ی شکوفائی و پرورش شخصیّت همدیگر شوید، و پیوند زندگی انسانها و تعادل جسمانی و روحانی آنها برقرار و محفوظ باشد). مسلّماً در این (امور)

بیان روشن کند که این کتاب بزرگ آسمانی با این محتوای پرعظمت که رهبری همه انسانها را به عهده دارد از مواد ساده‌ای به نام «حروف الفبا» تشکیل یافته و این نشانه

خداوند مقدر کرده و آن بقاى انسانها و سپرى کردن حیات دنیوى است. آیاتى نظیر «و لکم فى الأرض مستقر و متاع إلى حین; شما انسانها تا مدتى (تا سپرى شدن حیات دنیا)

know. ترتیل: ترجمه: «عَلی أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَکُمْ»: تا این که شما انسانها را در این جهان مرتّباً جایگزین یکدیگر گردانیم. یعنی گروهی را بمیرانیم و

در اينجا لازم است به چند آيه نظر افكنيم: * [بقره:169]. آيه خطاب به عموم انسانها است. لفظ مِنْ در «مِمّا» ظاهراً براى بيان و به قولى براى بعضيت است زيرا

آيات 7 شعراء، 10 لقمان، 7 ق. و غيره. * [تكوير:7] ظاهراً مراد از آن جفت شدن انسانها با اعمالشان است درباره آن گفته‏اند: مراد ملكه‏هاى اعمال است كه شخص با آنهامزدوج

چه کسی آسمانها و زمین را آفریده است، و خورشید و ماه را (برای منافع شما انسانها روان و) مسخّر کرده است؟ قطعاً خواهند گفت: خدا! (چرا که می‌دانند که این معبودهای

مغزها و اندیشه‌ها و ارواح انسانها سر و کار دارد، برتری چنین معجزه‌ای بر معجزات جسمانی احتیاج به توضیح ندارد. تفسیر آیات ۱ - انسانها در همه ادوار و اعصار از

را در شب داخل می‌گرداند، و خورشید و ماه را مسخّر کرده (و در مسیر منافع انسانها به جریان انداخته است)؟ و این که هر کدام تا سرآمد معیّنی به حرکت خود ادامه

(جنّ/ 9) 7- آنها با بعضی انسانها ارتباط برقرار می‌کردند و با آگاهی محدودی که نسبت به بعضی از اسرار نهانی داشتند به اغوای انسانها می‌پرداختند. (جنّ/ 6) 8-

دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت معناى ((وترى الفلك مواخر فيه )) اركان سه گانه الوهيت

را تشکیل می‌دهد که در آیه فوق به آن اشاره شده است. تفسیر آیات ۱- خداوند، انسانها را پس از مرگ زنده مى کند تا حقایق را براى آنان تبیین نماید. (بلى وعدًا علیه

ادامه دار است. ۹- قدرت مطلق خداوند، ضامن تحقق وعده او در زنده کردن دوباره انسانها و برپایى قیامت (و أقسموا بالله ... لایبعث الله من یموت بلى وعدًا علیه .

function. پس روی خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست؛ این است آیین استوار؛ ولی اکثر

ایجاد روحیه دشمنى در میان انسانها* (فأزلّهما الشیطن عنها ... و قلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدوّ) ۱۵ - زمین محل سکونت و قرارگاه موقت انسانها (و لکم فى الأرض مستقرّ

نهفته است. بی‌گمان در این (برنامه‌ی زندگی زنبوران عسل و ارمغانی که آنها به انسانها تقدیم می‌دارند که هم غذا و هم شفا است) نشانه‌ی روشنی (از عظمت و قدرت پروردگار)

ظرفیّت هر انسانى است. (لا یکلّف اللّه نفساً إلاّ وُسعها) ۴ - تفاوت ظرفیّت انسانها در تحمّل تکالیف الهى (لا یکلّف اللّه نفساً إلاّ وُسعها) مفرد آوردن کلمه

(امة قائمة ... و اولئک من الصالحین) ۹- لزوم رعایت عدالت در برآورد شخصیّت انسانها و احترام به ارزشهاى متعالى انسانى آنان (لیسوا سواء من اهل الکتب امة ...

لیجزى الله کلّ نفس ما کسبت) از اینکه خداوند پیش از طرح مسأله کیفر و پاداش انسانها در قیامت موضوع دگرگونى نظام کنونى جهان (دنیا) را مطرح فرمود، برداشت فوق

و ثواب بردن نازل شده می‌نگرند کتابی است برای دستور العمل در سراسر زندگی انسانها. و بالاخره کتابی است که هم دانشمند را تذکر می‌دهد، و هم توده مردم از آن

این راز را به عنوان معجزه در قرآن گنجانده است تا دلیل بر وحی الهی باشد و انسانها نتوانند حتّی سوره‌ای همچون سوره‌های قرآن را بسازند و ارائه دهند). بی‌گمان

خدا بر انسانها، زمینه ساز پذیرش احکام اوست. (أتل ما حرم ربکم علیکم) از اهداف بیان ربوبیت خدا به عنوان خاستگاه تحریم شرک و ... ، این است که انسانها بدانند

کارى: عوامل پنهان کارى ۱۶ ترس: آثار ترس ۱۶; ترس از اجراى احکام ۱۳; ترس از انسانها ۱۳; ترس از خدا ۱۴، ۱۵ تقوا: آثار تقوا ۷; دعوت به تقوا ۸، ۹، ۳۲ جاهلیت: رسوم

در اينجا لازم است به چند آيه نظر افكنيم: * [بقره:169]. آيه خطاب به عموم انسانها است. لفظ مِنْ در «مِمّا» ظاهراً براى بيان و به قولى براى بعضيت است زيرا

«عهدالله» پیمانى است که خدا با انسانها دارد، و هم مى تواند اضافه به مفعول شده باشد، که در این صورت مراد از «عهدالله» پیمان است که انسانها به خداوند مى سپارند. برداشت

جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا یَأْکُلُونَ الطَّعامَ وَ ما کانُوا خالِدِینَ). رهبر انسانها باید از جنس خودشان باشد، با همان غرایز، عواطف، احساسها، نیازها، و علاقه‌ها،

۵- بینایى کامل خداوند بر رفتار و کردار انسانها (و اللّه بصیر بما یعملون) ۶- درجات و جایگاههاى متفاوت انسانها در آخرت، نتیجه عملکرد آنان در دنیا (هم درجات

مطابق طبع انسانها و مایه لذت آنان است. ۹- جواز بهره گیرى از مادیات در گرو تناسب آن با طبع آدمى است. (لاتحرموا طیبت ما احل اللّه لکم) ۱۰- مصلحت انسانها پایه

جهت حفظ امانت-، و خداوند آمرزگار و مهربان است. (خداوند این امانت را به انسانها داد، تا ایشان را در بوته‌ی آزمایش قرار دهد) و سرانجام خداوند مردان و زنان

عَطاءُ رَبِّکَ مَحْظُوراً). تفسیر آیات ۱- سنت الهى بر بهرهورى مستمر همه انسانها (دنیاطلبان و آخرت طلبان)از مزایا و نعمتهاى دنیوى است. (کلاًّ نمدّ هؤلاء

دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت معناى ((وترى الفلك مواخر فيه )) اركان سه گانه الوهيت

«فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ»: مراد این که اصل انسانها که خاک است، محلّ حیات و ممات مردمان است. یا این که انسانها که از آدم پدیدار گشته‌اند، گروهی از نطفه‌ها

فراوانند. «جَمْعِهِمْ»: گرد آوردن ذوی‌العقول، یعنی انسانها، برای حساب و کتاب قیامت. مراد گرد آوردن انسانها (نگا: نساء / ، انعام / ، مرسلات / ) و سایر حیوانات

امتها، در راهنمایى و هدایت انسانها (ألم یأتهم نبأ الذین من قبلهم قوم نوح ... و المؤتفکت) از اینکه خداوند، براى هدایت انسانها، به بیان سرنوشت امتها پرداخته

هستند. ] (آیه 33)- سوم: حکم دیگر که این آیه به آن اشاره می‌کند احترام خون انسانها و حرمت شدید قتل نفس است می‌گوید: «و کسی که خداوند خونش را حرام کرده است

دسته از آيات معناى جمله : ((فمنهم شقىّ و سعيد)) و اشاره به معناى تقسيم انسانها به سعادتمند وشقاوتمند نقد و رد سخن فخررازى كه گفته است سعادت و شقاوت آدمى

تولّوا فإنما علیک البلغ المبین) ۲- وظیفه پیامبر(ص)، تنها ابلاغ پیام الهى به انسانها بود و نه اجبار مردمان به پذیرش آن پیام. (فإنما علیک البلغ المبین) حصر در

دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت معناى ((وترى الفلك مواخر فيه )) اركان سه گانه الوهيت

می‌رسد و بلا و گرفتاری را برطرف می‌کند هر گاه او را به کمک طلبد، و شما (انسانها) را (برابر قانون حیات دائماً به طور متناوب) جانشین (یکدیگر در) زمین می‌سازد

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

الریح لوقح فأنزلنا من السّماء ماء) ۸- خداوند، آب باران را وسیله سیرابى انسانها قرار داد. (فأنزلنا من السّماء ماء فأسقینکموه) ۹- نزول باران، تحت تدبیر خداوند

ترتیل: ترجمه: «الْبَلَدِ الأمِینِ»: شهر امین. مراد مکّه است که چه رسد به انسانها، حیوانات و درختان و گیاهان و پرندگان آن در امن و امانند. نه جانداری در آنجا

the male and the female. ترتیل: ترجمه: «الذَّکَرَ وَ الأُنثَی»: نر و ماده انسانها و حیوانها و گیاهها و همه اشیاء مراد است (نگا: رعد / ذاریات / ، یس / ). وَ

کلّ شىء موزون . و جعلنا لکم فیها معیش) ۳- خداوند، روزى ده افراد تحت تکفل انسانها (و جعلنا لکم فیها معیش و من لستم له برزقین) برداشت فوق، مبتنى بر این نکته

خمیره ذاتی و یک صفت سرشتی انسان است، تا آنجا که اگر خدا نیز از بسیاری از انسانها اموالشان را مطالبه کند، خشم و کینه او را به دل می‌گیرند! Tabber requires

منه ...» و «أن استغفروا ...» است. ۶- خداوند ، عطا کننده معیشتى نیکو به انسانها (یمتعکم متعًا حسنًا) «تمتیع» (مصدر یمتع) به معناى بهره مند ساختن است و «متاع»

مى‏آيد و اين عمل از اسرار عجيب خلقت و در جهان دائمى است، زنده شدن و روئيدن انسانها از زمين در روز قيامت به آن تشبيه شده است [روم:19] معنى آيه اوّل چنين است:

می‌شوید. اشاره به هرگونه خیر و برکت یا بلا و عذابی است که خدا به انسانها مژده داده، و یا انسانها را از آن ترسانده است، از جمله بهشت (نگا: نجم / ). Tabber requires

خیر) ۶ - برترى حفظ شخصیّت انسانها در مقایسه با تأمین اقتصادىِ آنان (قول معروف و مغفرة خیر من صدقة) ۷ - حفظ و پاسدارىِ شخصیّت انسانها، از ارزشهاى اساسى اسلام

تفاوت مهر يا قهر خداوند حكيمانه و عادلانه است نه گزاف، زيرا تلاشهاى شما انسانها گوناگون است. «إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّى» بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

را بر آدمیان سد کند. ۵- انسانها موظف به سپاسگزارى از خداوند هستند. (و لاتجد أکثرهم شکرین) تأکید فراوان ابلیس بر اغواگرى انسانها و سپس بیان ناسپاسى آنها

روز رستاخیز به نعمتهای خداوند بازگشت می‌کنید. تفسیر آیات ۱ - خداوند، به انسانها حیات مى بخشد و آنان را مى میراند. (و کنتم أموتاً فأحیکم ثم یمیتکم ثم یحییکم)

مرحله بالاتر. تفسیر آیات ۱- قبض روح انسانها با فرشتگان است. (الذین تتوفّ-هم الملئکة) ۲- فرشتگان قبض روح کننده انسانها، متعددند. (الذین تتوفّ-هم الملئکة)

نعمت «خانه‌ها» و «خیمه‌ها» که در آیه قبل گذشت گویا اشاره به این است که انسانها از سه گروه خارج نیستند: گروهی در شهرها و آبادیها زندگی می‌کنند و از خانه‌ها

آب گوارا) بنوش؛ و چشمت را (به این مولود جدید) روشن دار! و هرگاه کسی از انسانها را دیدی، (با اشاره) بگو: من برای خداوند رحمان روزه‌ای نذر کرده‌ام؛ بنابراین

الله ... و لقد جاءهم رسول منهم فکذّبوه) ۴- انتخاب پیامبران از میان خود انسانها و از متن جامعه خویش، داراى نقشى مهم در رسالت آنان (جاءهم رسول منهم) تصریح

آن در راستاى پرورش انسانهاست، چه اینکه «ربّ» به معناى پرورش آمده است. ۴- انسانها، حتى در برابر اعمال ناپسند و مورد نفرت خداوند، آزادى و اختیار عمل دارند

دعا به درگاه او (فأخدنهم بالبأساء و الضراء لعلهم یتضرعون) ۷- ضرورت تضرع انسانها به درگاه خداوند (لعلهم یتضرعون) از اینکه آیه مى گوید آنها را گرفتار کردیم

حکایت از والایى آن درجات و مراتب قرب دارد ; به گونه اى که براى انسانها ناشناخته است. ۴- انسانها، حتى مؤمنان حقیقى، در معرض لغزش و نیازمند مغفرت خداوند* (أولئک

هدايت اجبارى و اضطرارى مردم قادر است . چرا مشيت خداى تعالى بر هدايت همگانى انسانها با حفظ اختيار آنها، تعلق نگرفته است ؟ توصيف مؤ منين به وصف حيات و شنوايى

به پیروزی مبدل سازیم. تفسیر آیات ۱- فرشتگانى عهده دار مراقبت و محافظت از انسانها در برابر خطرها و حوادث نابود کننده (له معقّبت ... یحفظونه من أمر الله) «تعقیب»

صالح) وفا نکردند. (لنکونن من الشکرین. فلما ءاتیهما صلحاً جعلا له شرکاء) ۶- انسانها معمولاً پس از بیرون آمدن از نگرانیها و اضطرابها، نجاتبخش خویش (خداوند) را

و دیگر وسائل و مرکبهای سریع‌السیری است که مولود استعدادی است که خدا به انسانها داده است. Tabber requires Javascript to function. آيات ۱ - ۲۱،سوره نحل بيان

نكته دوم اينكه مى فهماند ارتباطى كامل بين اعمال انسانها با حوادث عالم برقرار است ، حوادثى كه با زندگى انسانها تماس دارد، اعمال صالح باعث مى شود كه خيرات عالم

زخرف / ). دوم: توسّط عقل. چرا که دلائل و براهین عقلی با زبان گویائی به انسانها می‌فهمانند که نباید جز خدا را پرستید و اطاعت کرد. سوم: از راه فطرت. چرا

مع الله إلهًا ءاخر) ۲- یگانگى خداوند در آفرینش و در پاداش و کیفر دادن به انسانها و نیز اعطاى نعمتها، مقتضى پرهیز از هرگونه شرک در عقیده و عمل (و جعلنا الّیل

محاربان و فسادگران (الا الذین تابوا ... فاعلموا إنّ اللّه غفور رحیم) ۱۴- توبه انسانها و پذیرش آن از سوى خداوند، جلوه اى از مغفرت و رحمت اوست. (الا الذین تابوا

برگرفته از آيه اول است و به معناى انجير مى‌باشد. محور سوره، كيفر و پاداش انسانها در قيامت است، امّا مطلب را از راه آفرينش انسان‌ها در بهترين صورت و دو گروه

کردن) باشد. ۲- خیانت پیشگان گنهکار، ناباور به نظارت و آگاهى خداوند بر اعمال انسانها (یستخفون من الناس و لایستخفون من اللّه) پنهان سازى از خداوند نامعقول است

مردم پیدا می‌شود و آن این که چرا خداوند آنقدر از ارزاق و مواهب در اختیار انسانها نمی‌گذارد که بی‌نیاز از هر گونه تلاش و کوشش باشند. می‌فرماید: «خزائن و گنجینه‌های

فرمان خدا واجب الاجرا می‌دانند! بنابراین سلطه شیطان بر انسانها اجباری و ناخودآگاه نیست بلکه این انسانها هستند که شرائط ورود او را به محیط جان خود فراهم می‌سازند

اینجا یک نوع جمع‌بندی از آیات آغاز سوره و آیات اخیر می‌کند، و تفاوت حال انسانها را به هنگامی که در آستانه مرگ قرار می‌گیرند مجسم می‌سازد که چگونه بعضی در

می‌بخشد و به هر موقع که لازم ببیند می‌گیرد. تفسیر آیات ۱- آفرینش و مرگ انسانها به دست خداوند است. (و الله خلقکم ثمّ یتوفّ-کم) ۲- مرگ، دریافت کامل روح انسان

خدا و پیغمبرش می‌جنگند، و در روی زمین (با تهدید امنیّت مردم و سلب حقوق انسانها، مثلاً از راه راهزنی و غارت کاروانها) دست به فساد می‌زنند، این است که (در

اعدّت للکافرین) ۱۰- بیان فرجام عملکرد اشخاص، از روشهاى قرآن براى تربیت انسانها (و اتّقوا اللّه لعلّکم تفلحون. و اتّقوا النّار الّتى اعدّت للکافرین) تربیت:

هدایتگر و راهنماى همه انسانهاست. (الذى أنزل فیه القرءان هدًى للناس) ۷ - همه انسانها مخاطبان قرآن هستند. (هدًى للناس) ۸ - هدایتهاى قرآن، به دور از هر کاستى و

شما. پدیده (خواب) نموداری از نظام حکیمانه خدا است و دنیای خواب هنوز برای انسانها ناشناخته و راز سر به مُهری است. «إِبْتَغَآءُ»: طلبیدن. جستجو کردن. «یَسْمَعُونَ»:

)   آيه ۷۰ ـ ۷۲    تفسير:    نكته ها:           ۱ - نقش رهبرى در زندگى انسانها           ۲ - كرامت بنى آدم           ۳ - نقش رهبرى در اسلام           ۴

سراغ فطرت و سرشت انسانی و تجلی نور توحید در بحرانی‌ترین حالات، در درون جان انسانها می‌رود و ضمن مثال بسیار گویایی می‌فرماید: «هنگامی که بر کشتی سوار می‌شوند

علیهم سلطن) ۶- بندگان نفوذناپذیر خداوند، داراى جمعیتى اندک در مقایسه با کل انسانها (لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً ... إن عبادى لیس لک علیهم سلطن) عبارت «إن عبادى

خداوند با جمله «إن اللّه ... » پس از بیان مؤاخذه کفرپیشگان گنهکار این است که انسانها با باور به نیرومندى خدا و شدید العقاب بودن وى، از مخالفت با وى بپرهیزند

الهى نابود گشت آيه ۱-۷ آيه و ترجمه تفسير: نكته ها: ۱ - نقش قلم در حيات انسانها ۲ - نمونه اى از اخلاق پيامبر (ص ) ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ «1» ما

به هنگام پاداش و کیفر ظاهرتر و آشکارتر می‌گردد. و این هشداری است به همه انسانها که اگر به راستی به آن ایمان داشته باشند سدّ نیرومندی در میان آنان و گناهان

انسانهای تربیت نایافته و خودرو و بی‌ارزش است. تفسیر آیات ۱- اعطاى نعمت به انسانها و بازگرفتن آن ، به دست خدا و در اختیار اوست. (و لئن أذقنا الإنسن منا رحمة

و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در

و انتم تتلى علیکم ایات اللّه و فیکم رسوله) ۳ - قرآن و سنّت، وسیله هدایت انسانها (و کیف تکفرون و انتم تتلى علیکم ایات اللّه و فیکم رسوله) ۴ - سرزنش خلافکاران

دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت معناى ((وترى الفلك مواخر فيه )) اركان سه گانه الوهيت

احتمال اول است. ۲۱ - رستگارى انسانها در گرو رعایت تقوا و پرهیز از گناهان است. (و اتقوا اللّه لعلکم تفلحون) ۲۲ - موفقیت انسانها در کارها، در گرو انجام دادن

مى دارد و لشکرکشى مى کند، تشبیه شده است. ۲- توان ابلیس براى وسوسه و انحراف انسانها، محدود بوده و فراگیر همه آدمیان نیست. (و استفزز من استطعت منهم) ۳- خداوند،

خدا و رسول(ص) (و اطیعوا اللّه و الرّسول لعلّکم ترحمون) چون برخوردارى خود انسانها از رحمت الهى (ترحمون)، هدف و غایت اطاعت خدا و رسول قرار داده شده است. اطاعت:

دیگر: وقتی آن صحنه‌های هولناک خصائص ویژه حیوانات وحشی را از آنها می‌گیرد با انسانها چه می‌کند! تفسیر آیات ۱ - حیوانات غیر اهلى با مشاهده حوادث برپایى قیامت،

عوامل دشمنى زا، ناپایدار در مقابل اراده خداوند بر ایجاد محبت و دوستى میان انسانها (و لکن اللّه ألف بینهم إنه عزیز) جمله «لو أنفقت ... » اشاره به این دارد

ورود به بهشت است یعنى لیس الجنة و المحیص عن النار ... . ۲- آرزوهاى پوچ انسانها چه مسلمان و چه اهل کتاب نقشى در پاداش و کیفرهاى الهى نخواهد داشت. (لیس بامانیکم

مفعول به براى فعل مقدر (اذکروا) باشد. ۳ - قیامت، روز حشر و گردآورى تمامى انسانها (نیکان و بدان، و مؤمنان و مشرکان) (للذین أحسنوا ... و الذین کسبوا السیئات

دسته از آيات معناى جمله : ((فمنهم شقىّ و سعيد)) و اشاره به معناى تقسيم انسانها به سعادتمند وشقاوتمند نقد و رد سخن فخررازى كه گفته است سعادت و شقاوت آدمى

بر اساس احتمال اول است. ۵- سختیها و آسایشها، امورى هدفدار و زمینه آزمون انسانها از سوى خداوند است. (و بلونهم بالحسنت و السیئات) ۶- بازگشت ناصالحان یهود

ماهیت همه انسانها (و یوم نبعث من کلّ أُمّة شهیدًا) برداشت فوق از آن جاست که با گواهى دادن گواهان، پرده از تمامى اعمال، انگیزها و ... انسانها - که تا روز

امکانات را ج4، ص76 به شما انسانها آموخته است، با این حال چگونه ولی نعمت اصلی خود را فراموش کردید. این جمله، هشداری است به همه انسانها که بدانند دوران آنها ابدی

مطرح می‌شود و آن مسأله ثبت و ضبط اعمال انسانها برای روز حساب است. نخست از علم بی‌پایان خدا و احاطه علمی او به انسانها سخن گفته، می‌فرماید: «ما انسان را آفریدیم

thanklessness. ترتیل: ترجمه: «صَرَّفْنَاهُ بَیْنَهُمْ»: ما باران را در میان انسانها تقسیم می‌کنیم و گاهی باران را در این ناحیه و گاهی در آن ناحیه می‌بارانیم

علیک الکتاب ... و انزل التّوریة و الانجیل. من قبل هدى للنّاس) ۲ - هدایت انسانها، فلسفه اصلى نزول کتب آسمانى و ویژگى مهمّ آنها (نزّل علیک الکتاب ... و انزل

می‌گردند»! (وَ بَرَزُوا لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ). ج2، ص518 «بروز» انسانها در برابر خداوند در قیامت به معنی ظهور تمام وجود انسان و درون و برونش در

حیات واقعى راهنمایى مى کند قابل ذکر است که در برداشت فوق مخاطب «منکم»، همه انسانها دانسته شده است. ۲۳- هر امتى، نیازمند آیین و شریعتى الهى* (لکل جعلنا منکم

خداست، به علاوه سر چشمه پیدایش یک تقویم طبیعی برای نظام بندی زمانی زندگی انسانها محسوب می‌شود. تفسیر آیات ۱ - روز، زمان زندگى و حیاتى مجدد براى انسان، پس

در این آیه می‌گوید: «آنچه در آیات فوق گفته شد بیانیه روشنی است برای همه انسانها و وسیله هدایت و اندرزی است برای همه پرهیزکاران» (هذا بَیانٌ لِلنَّاسِ وَ

«2» مراد از «ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ» دست برداشتن گروهى از انسانها از فطرت اوليه الهى است كه خداوند در نهاد هر بشرى قرار داده كه هر كس چنين

Grower? ترتیل: ترجمه: «تَزْرَعُونَهُ»: آن را می‌رویانید. بدیهی است کار انسانها تنها کشت است، اما رویانیدن تنها کار خدا است. وَ لَئِنْ‌ أَرْسَلْنَا رِيحاً

برای بیان یک واقعیت مهم یعنی مسأله قیامت و معاد و رستاخیز و محاسبه اعمال انسانها. می‌فرماید: «سوگند به کوه طور» (وَ الطُّورِ). «طور» در لغت به معنی «کوه»

و علمش سبب گردیده که محتوای آن در اعلی درجه کمال، و فراگیر همه نیازهای انسانها در طریق تکامل باشد. تفسیر آیات ۱ -قرآن، کتابى نازل شده از جانب خداوند است;

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

جَعَلْناهُ نُطْفَةً فِی قَرارٍ مَکِینٍ). در حقیقت آیه قبل به آغاز وجود همه انسانها اعم از آدم و فرزندان او اشاره می‌کند که همه به خاک باز می‌گردند و از گل

تعملون) ۶ - مواظبت بر اعمال نیک و پرهیز از کارهاى ناروا، توصیه خداوند به انسانها (ثم جعلنکم خلئف ... لننظر کیف تعملون) امتها: جانشینان امتهاى منقرض ۱ ; عوامل

الذین ءامنوا ... و الذین ءاووا و نصروا) ۵- در راه خدا بودن، ملاک ارزش اعمال انسانها در پیشگاه اوست. (جهدوا فى سبیل اللّه) ۶- هجرت و جهاد در راه خدا، یارى کردن

انسانى آگاه است. (یعلم ما تکسب کل نفس) ۸- آگاهى خداوند به عملکرد و دستاورد انسانها ، زمینه ساز اقتدار او بر خنثى کردن مکرها و توطئه هاى ایشان علیه پیامبران

خداوند به انسانها (إذ تستغیثون ربکم فاستجاب لکم) یادآورى استغاثه مجاهدان بدر و تصریح به اجابت آن مى تواند براى توصیه این نکته باشد که اى انسانها در تنگناها

مى كردند، و خدا تمامى موجوداتى كه بر روى زمين استوار بود از بين برد، چه انسانها و چه چهار پايان و چه حشرات و چه مرغان ، همگى از روى زمين محو شدند تنها نوح

تردید و سؤال از اصل فرزنددار شدن. ۵- پیرى و سالمندى، از موانع زاد و ولد در انسانها (على أن مسّنى الکبر) از اینکه حضرت ابراهیم(ع) در توضیح اظهار شگفتى خود از

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

مِثْلِهِ ما یَرْکَبُونَ). مرکبهایی که در خشکی یا در هوا و فضا راه می‌رود، و انسانها و وسائل آنها را بر دوش خود حمل می‌کند. تفسیر آیات ۱ - خداوند، مرکب هایى

داده (وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ). ج1، ص71 تفسیر آیات ۱ - انسانها به ملاقات خدا خواهند رفت و تنها به سوى او باز خواهند گشت. (أنهم ملقوا ربهم

است ؟           ۲ - بلاى شتابزدگى !           ۳ - نقش عدد و حساب در زندگى انسانها. وَ أَنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً

این زمینه در آیات قبل آمده ادامه می‌دهد. در اینجا به سراغ مطلبی می‌رود که انسانها در زندگی مادی خود با آن بسیار سر و کار دارند، مخصوصا ساحل نشینان و مسافران

است، و به عقیده برخی شب تقدیر و تعیین است و در آن مجدّدا مقدّرات و سرنوشت انسانها مقدّر و معیّن می‌گردد و خداوند دستور اجرای احکام خود را به دست فرشتگان می‌سپارد

ایکم احسن عملا). منظور از آزمایش خداوند نوعی پرورش است، به این معنی که انسانها را به میدان عمل می‌کشد تا ورزیده و آزموده و پاک و پاکیزه شوند. و لایق قرب

معنا قطعاً مراد نیست. ۹- پیامبران نیز همانند دیگر انسانها وفات مى کنند. (أو نتوفینّک) ۱۰- مرگ و میر انسانها به دست خدا و در اختیار اوست. (أو نتوفینّک) ۱۱-

نازل شده از جانب خدا (اتبعوا ما أنزل اللّه) ۲ - پیامبر(ص)، فراخوان همه انسانها به پیروى از قرآن و احکام الهى (و اذا قیل لهم اتبعوا ما أنزل اللّه) ۳ - الهى

(تتخذون من سهولها قصوراً و تنحتون الجبال بیوتاً) ۱۱- آمادگى زمین براى سکونت انسانها و آگاهى آنان به خانه سازى، از مواهب و نعمتهاى بزرگ الهى (و بوأکم فى الأرض

وجود خورشید گونه پیغمبر، تاریکیهای جهل و شرک و کفر را از افق آسمان روح انسانها می‌زداید، و راه منتهی به سعادت را برای همگان روشن می‌نماید. Tabber requires

«حَافِظِینَ»: نگهبانان. مراد فرشتگانی است که مأمور حفظ و نگهداری اعمال انسانها هستند (نگا: ق / ، زخرف / ). مَا يَلْفِظُ مِنْ‌ قَوْلٍ‌ إِلاَّ... (۰) وَ

اللّه لهم جنت تجرى من تحتها الأنهر) ۶ - حسن بهره گیرى از گرایشهاى طبیعى انسانها، در جهت هدایت و ارشاد آنان به ارزشها (أعد اللّه لهم جنت تجرى من تحتها الأنهر)

شاخه‌ها عریان می‌شوند، و آوای حیات به خاموشی می‌گراید. زندگی پر زرق و برق انسانها نیز همین گونه است. این نعمتهای گوناگون، این پستها و مقامها و مانند آن نیز

الهى نابود گشت آيه ۱-۷ آيه و ترجمه تفسير: نكته ها: ۱ - نقش قلم در حيات انسانها ۲ - نمونه اى از اخلاق پيامبر (ص ) فَسَتُبْصِرُ وَ يُبْصِرُونَ «5» بِأَيِّكُمُ

تفاوت مهر يا قهر خداوند حكيمانه و عادلانه است نه گزاف، زيرا تلاشهاى شما انسانها گوناگون است. «إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّى» وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّى «2»

از نظر وسعت، نحوه حركت، تأمين امنيّت از طريق كوهها، تأمين آب مورد نياز انسانها، گياهان و حيوانات، به مناسب‌ترين شكل آفريد و خاك را بهترين وسيله براى از

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

رحیم) ۱۳- خداوند، امور انسانها را بر اساس رحمت خویش و مغفرت خطاهاى آنان تدبیر مى کند. (إن ربى غفور رحیم) ۱۴- ترحم خدا بر برخى انسانها و نجات آنان از سیطره

عبادات تبدیل می‌نماید! کرم بین و لطف خداوندگار، گذشت او با گذشت انسانها، و مهر او با مهر انسانها تفاوت از زمین تا آسمان دارد. إِلاَّ مَنْ‌ تَابَ‌ وَ آمَنَ‌

بود و آنان به دلیل برخوردارى از روحیه استکبارى، قرآن را ساخته و پرداخته انسانها دانسته بودند. اما در این جا متقین را مطرح کرده است که به دلیل داشتن تقوا

الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ). و سینه آبها را بشکافند و به سوی ساحل مقصود پیش روند، و انسانها و وسائل مورد نیازشان را از نقطه‌ای به نقاط دیگر به آسانی حمل کنند. ج2، ص511

۲۳- تفاوت رتبه و منزلت انسانها در پیشگاه خداوند (نرفع درجت من نشاء) ۲۴- خداوند بر اساس مشیّت خویش ، برترى دهنده برخى از انسانها بر برخى دیگر و اعطا کننده

لزوم‌. ] (آیه 13)- به دنبال بحثی که در آیات گذشته پیرامون ثبت و ضبط اعمال انسانها به وسیله فرشتگان آمد، در اینجا به نتیجه این حسابرسی، و مسیر نهائی نیکان

ترجمه: «النَّشْأَةَ الأُولی»: آفرینش نخستین. مراد آفرینش این جهان و از جمله انسانها است که در مقابل آن (النَّشْأَةَ الأخِرَة) یا (النَّشْأَه الأُخْری) قرار

إِلي‌ رَبِّهِم‌ يَنسِلُون‌َ يس‌ آيه 51. ] (آیه 22)- بعد به مرحله رستاخیز انسانها پرداخته، می‌افزاید: «سپس هرگاه که بخواهد او را زنده (و برای حساب و جزا محشور)

(الر). برخورد می‌کنیم که نمایانگر ترکیب این کتاب بزرگ آسمانی که راهگشای همه انسانها به سوی سعادت می‌باشد، از حروف ساده الفبا است، همین ماده خامی که ج2، ص522

الْعالَمِینَ). خدائی که مالک و مربی تمام جهانیان است این قرآن را برای تربیت انسانها بر قلب پاک پیامبرش نازل کرده است، و همان گونه که در جهان تکوین مالک و مربی

سَمِیعٌ عَلِیمٌ). تفسیر آیات ۱- شیطان با وسوسه هاى خود همواره در صدد واداشتن انسانها به تخلف از فرمانهاى خداوند است. (و إما ینزغنک من الشیطن نزغ) «نزغه» یعنى

بیّنات ... قل یا اهل الکتب لم تکفرون بایات) اللّه ۶ - خداوند، گواه اعمال انسانها (و اللّه شهید على ما تعملون) ۷ - فعالیّت پنهانى اهل کتاب علیه مسلمانان*

از نظر وسعت، نحوه حركت، تأمين امنيّت از طريق كوهها، تأمين آب مورد نياز انسانها، گياهان و حيوانات، به مناسب‌ترين شكل آفريد و خاك را بهترين وسيله براى از

دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت معناى ((وترى الفلك مواخر فيه )) اركان سه گانه الوهيت

این زمینه‌های هدایت در وجود آنها فراهم می‌باشد. این آیه در ضمن ذهنیات ما انسانها را در باره جن نیز اصلاح می‌کند، زیرا در تصور بسیاری از مردم واژه «جنّ» با

ظاهر در مسیر مجازات و کیفر است، ولی از آنجا که ذکر آن هشداری است به همه انسانها، و عاملی است برای اصطلاح و تربیت، طبعا لطف و نعمتی محسوب می‌شود، و اصولا

است. (قل فلله الحجة البلغة) ۴- سنت خداوند، هدایت آزادانه و از روى اختیار انسانها با دلایل محکم و رساست. (قل فلله الحجة البلغة فلو شاء لهدیکم أجمعین) مفهوم

تفاوت مهر يا قهر خداوند حكيمانه و عادلانه است نه گزاف، زيرا تلاشهاى شما انسانها گوناگون است. «إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّى» إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّى «4» «1»

خالدون) ۱۲- بیان فرجام اعمال و وعد و وعید، از شیوه هاى قرآن براى اصلاح انسانها و برحذر داشتن آنها از کفر (و ما یفعلوا من خیر فلن یکفروه ... و اولئک اصحاب

المجرمین یومئذ مقرّنین فى الأصفاد . سرابیلهم من قطران و تغشى وجوههم النار) ۵- انسانها در قیامت با جسم و روح حضور خواهند یافت. (مقرّنین فى الأصفاد . سرابیلهم من

and I am your Lord, so worship Me. ترتیل: ترجمه: «هذِهِ»: خطاب به همه انسانها در تمام قرون و اعصار است، و اشاره به مشارالیه ذهنی دارد که طریقت انبیاء

الهى نابود گشت آيه ۱-۷ آيه و ترجمه تفسير: نكته ها: ۱ - نقش قلم در حيات انسانها ۲ - نمونه اى از اخلاق پيامبر (ص ) فَسَتُبْصِرُ وَ يُبْصِرُونَ «5» بِأَيِّكُمُ

نخست علم او نسبت به تمامی موجودات آسمانها و زمین، سپس علم او به همه اعمال انسانها و آنچه را پنهان می‌دارند یا آشکار می‌سازند، و در مرحله سوم مخصوصا روی عقائد

از نظر وسعت، نحوه حركت، تأمين امنيّت از طريق كوهها، تأمين آب مورد نياز انسانها، گياهان و حيوانات، به مناسب‌ترين شكل آفريد و خاك را بهترين وسيله براى از

کتب من اللّه سبق لمسکم فیما أخذتم عذاب عظیم) ۳- سنت خداوند بر عقوبت نکردن انسانها پیش از بیان دستورات خویش است. (لو لا کتب من اللّه سبق لمسکم فیما أخذتم)

be among the thankful.” ترتیل: ترجمه: «نَفْسٍ واحِدَةٍ»: مراد نسل و نوع انسانها است (نگا: روم / ) به عبارت دیگر، در اینجا واحد نوعی موردنظر است؛ نه واحد

هدایت باشد تا گمراه کردن صدق کند و هدایت مسبوق به گمراهى نسبت به تمامى انسانها هدایت فطرى است. ۵- ناپسندى آرزوهاى پوچ و شیطانى (و لامنینهم) ۶- گمراه ساختن،

منظور از «حافظین» در اینجا فرشتگانی هستند که مأمور حفظ و نگهداری اعمال انسانها اعم از نیک و بد هستند که در آیه 17 سوره ق از آنها تعبیر به «رقیب و عتید»

«2» مراد از «ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ» دست برداشتن گروهى از انسانها از فطرت اوليه الهى است كه خداوند در نهاد هر بشرى قرار داده كه هر كس چنين

ریشه‌دار و پر مایه، و احکام و دستوراتش هماهنگ با ج4، ص316 نیازهای واقعی انسانها در تمام ابعاد زندگی. تفسیر آیات ۱ - کفر و انکار قرآن از دید خداوند، پنهان

استفهام در جمله «أتأتون ... » انکار توبیخى است. ۷- تمامى افراد و امتهاى مکلف (انسانها، جنیان و ... ) پیش از قوم لوط مبرّا از ارتکاب لواط بودند. (ما سبقکم بها

‌قد‌ غرق‌ ‌فيها‌ خلق‌ كثير‌-‌ الخبر.» (آیه 5)- سپس به بیان مهمترین برنامه انسانها پرداخته، می‌گوید: «ای مردم! وعده خداوند حق است» (یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ

پیامبران الهی را برده، و اوصاف برجسته آنها را که می‌تواند الگو و اسوه برای همه انسانها باشد بطور فشرده بیان می‌دارد. نخست روی سخن را به پیامبر اسلام صلّی اللّه

لحظه بر دشمنان حق و گنهکاران بی‌ایمان وارد می‌سازند. تفسیر آیات ۱- میراندن انسانها و گرفتن جان ایشان، از مأموریتهاى فرشتگان (و لو ترى إذ یتوفى الذین کفروا

«الْمُطَهَّرُونَ»: پاکان. مراد فرشتگان الهی است که آیات قرآن را به دست انسانها می‌رسانند (نگا: عبس / - ). یا مراد افراد متقی است که دل خود را پاک و آماده

برانگیزنده آدمى به دعا به درگاه او (ادعوا ربکم) هدف از بیان ربوبیت خدا به انسانها، در ضمن دعوت آنان به دعا به درگاه او، ایجاد انگیزه دعا در ایشان است. یعنى

کند. ۹- طرح بیم و امید به همراه یکدیگر، از روشهاى قرآن براى ارشاد و تربیت انسانها (فمن یجدل اللّه عنهم یوم القیمة ... و من یعمل سوءاً ... یجداللّه غفوراً

بي‌ مشتري‌ نيست‌ ] (آیه 39)- سپس اشاره به این روز بزرگ- که هم روز قیامت انسانها و هم فرشتگان و هم یوم الفصل و روز کیفر طاغین و پاداش متقین است- کرده، می‌فرماید:

کردن بدن مردگان (بعد از غسل و کفن و نماز) دستوری است الهام بخش که مرده انسانها باید از هر نظر پاک و محترم باشد تا چه رسد به زنده آنها! تفسیر آیات ۱ - مرگ،

و چون مالک حقیقی اوست، حاکم حقیقی هم او خواهد بود، لذا «او در میان همه انسانها (اعم از مؤمن و کافر) حکومت و داوری می‌کند» (یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ). و نتیجه

امتهای پیشین است، این آیه یک نگاه اجمالی به ج5، ص200 زندگی آنها افکنده، سپس انسانها را مخاطب ساخته، می‌گوید: «آیا خبر کسانی که پیش از این کافر شدند به شما نرسیده

اللّه و مأویه جهنم) ۱۳- خشنودى و خشم الهى، معیار شناخت سرنوشت خوب و بد انسانها (افمن اتّبع رضوان اللّه کمن بآء بسخط من اللّه و مأویه جهنّم) ۱۴- تفاوت فرجام

است که ماه قبل از «محاق» و تاریکی مطلق طی می‌کند. این نظام عجیب به زندگی انسانها نظم می‌بخشد، و یک تقویم طبیعی آسمانی است که با سواد و بی‌سواد توانایی خواندن

اينكه خلقت ازواج و جعل مودت و مهربانى بين زن و مرد از آيات خدا است اختلاف انسانها از نظر زبان ، نژاد و... از آيات الهى است يادآورى آيات الهى ديگر: خوابيدن

اندرزهای نیکو» (وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ). یعنی استفاده کردن از عواطف انسانها، چرا که موعظه، و اندرز بیشتر جنبه عاطفی دارد که با تحریک آن می‌توان توده‌های

(تكرار تاريخ ) معناى باساء و ضراء و اشاره به سنت جاريه الهى درباره همه انسانها تفسیر آیات «214» أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا يَأْتِكُمْ

عن الفحشاء و المنکر و البغى) ۱۰- اهتمام اسلام به سالم سازى روابط اجتماعى انسانها و تحکیم بخشیدن به آن و پاک سازى جامعه از فحشا، بزهکارى، ستم و سرکشى (إن

رب العالمین، مى رساند که ربوبیت خداوند بر جهان هستى چنین اقتضا مى کند که انسانها باید در امنیت جانى بسر برند. بنابراین کسانى که مرتکب قتل مى شوند، خود را

دسته از آيات معناى جمله : ((فمنهم شقىّ و سعيد)) و اشاره به معناى تقسيم انسانها به سعادتمند وشقاوتمند نقد و رد سخن فخررازى كه گفته است سعادت و شقاوت آدمى

مؤمنین) خداوند برترى مسلمانان را در گرو ایمان واقعى آنان دانسته است. و چون انسانها ذاتاً خواهان برترى بر دشمنانشان هستند، براى رسیدن به ایمان واقعى انگیزه

که نشان دهد آنها کمترین درک و شعوری دارند، و یا کمترین تأثیری در سر نوشت انسانها، به چشم نمی‌خورد. تفسیر آیات ۱ - یادآورى ابراهیم(ع) به قوم خویش، مبنى بر

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

یا این که اشاره به چرخه سالیانه حیات و ممات گیاهان و درختان و حیوانات و انسانها است. «یَسِیرٌ»: سهل و ساده. وَ هُوَ الَّذِي‌ يَبْدَأُ الْخَلْقَ‌... (۳)

صورت‌ تفسیر آیات ۱- خداوند آیات خویش را به شکلهاى مختلف براى بصیرت دادن به انسانها ارائه مى کند. (قد جاءکم بصائر ... کذلک نصرف الأیت و لیقولوا) «لیقولوا» عطف

و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در

جَهَنَّم‌َ انبياء ‌آيه‌ 98. تفسیر آیات ۱- توجه به خداى یگانه، نداى فطرت همه انسانها (قل أرءیتکم ... أغیر اللّه تدعون) استفهام در جمله «أرءیتکم»، استفهام تقریرى

كُنّا مُشرِكِين‌َ انعام‌ ‌آيه‌ 23 گذشت‌ بيانش‌. تفسیر آیات ۱- گرایش همه انسانها، حتى مشرکان، در سختیها و شداید به خداى یگانه (بل إیاه تدعون) ۲- آدمى به

بودن وعده به این است که تخلّف نشود و در موعد مقرر انجام پذیرد. ۸- توجه انسانها به فرجام اعمال خود، بازدارنده ایشان از بدیها و ترغیب کننده آنان به نیکیهاست

امکانات حلال و طیب باشند. ۵- رزق و روزیهاى الهى، امکاناتى پاکیزه و حلال براى انسانها (و کلوا مما رزقکم اللّه حللا طیباً) «حللا طیباً» مى تواند مفعول براى «کلوا»باشد

هدایت انسان آگاهت سازد، و از خطاها محفوظت دارد، تا الگو و اسوه‌ای برای همه انسانها تا پایان جهان باشی. تفسیر آیات ۱- لطف و رحمت خداوند، مانع بازپس گیرى وحى

است، یعنی آنقدر حوادث آن روز سخت و ناراحت کننده است ج5، ص357 که نه تنها انسانها در آن روز عبوسند بلکه گوئی خود آن روز نیز عبوس است. تفسیر آیات ۱ - ترس از

دارد، اما به هر حال آزمایش برای همه هست. 3- رمز پیروزی در امتحان حال که همه انسانها در یک امتحان گسترده الهی شرکت دارند، راه موفقیت در این آزمایشها چیست؟ در

الهى نابود گشت آيه ۱-۷ آيه و ترجمه تفسير: نكته ها: ۱ - نقش قلم در حيات انسانها ۲ - نمونه اى از اخلاق پيامبر (ص ) فَسَتُبْصِرُ وَ يُبْصِرُونَ «5» بِأَيِّكُمُ

قادرین علی ان نسوی بنانه). این تعبیر می‌تواند اشاره لطیفی به خطوط سر انگشت انسانها باشد که می‌گویند کمتر انسانی در روی زمین پیدا می‌شود که خطوط سر انگشت او

همان چیزی است که از آن به عنوان «وجدان اخلاقی» یاد می‌کنند، در بعضی از انسانها بسیار قوی و نیرومند است و در بعضی بسیار ضعیف و ناتوان ولی به هر حال در هر

سمع که با ظهور پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله مقارن بوده، مقدمه هدایت انسانها، و برچیده شدن دستگاه کهانت و خرافات دیگری مانند آن است. اما از آنجا که «جنّ»

آنها دارد. ۱۲ - نزول تورات و انجیل، به صورت دفعى نه تدریجى و براى هدایت انسانها* (و انزل التوریة و الانجیل. من قبل هدى للنّاس) نزول دفعى، از «انزل» استفاده

عیسى (ع) و مادرش مریم، مستحق عذاب الهى (ان تعذبهم فانهم عبادک) ۲- تمامى انسانها بنده و مملوک خداوند هستند. (ان تعذبهم فانهم عبادک) ۳- مملوکیت مردمان براى

«الأزْوَاجَ»: زوجها. یعنی جنس نر و ماده. این آیه بیانگر زوجیّت در گیاهان و انسانها و همه موجودات دیگر است (نگا: رعد / ذاریات / ، طه / ). إِنَ‌ فِي‌ خَلْقِ‌

است ؟           ۲ - بلاى شتابزدگى !           ۳ - نقش عدد و حساب در زندگى انسانها. إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ

بعضیها آزمایش الهی است، و گاهی در فراسوی آنها حکمتهائی نهفته است که از دید انسانها پنهان است. به هر حال انسان در مقابل هر کاری که می‌کند، پاداش یا پادافره

حذف هر گونه تبعیض و جدایی دعوت می‌کند، همان‌گونه که او پروردگار واحد است انسانها نیز امت واحد هستند. به همین دلیل باید از یک برنامه پیروی کنند همان‌گونه

أخذ الألواح) ۳- نوشته ها و حقایق موجود در الواح عطا شده به موسى، هدایتگر انسانها و رحمت آفرین براى آنها (و فى نسختها هدى و رحمة) کلمه «نسخة» به نوشته اصلى

داراى شریعت مستقل بوده است. ۴- وجود کتاب و رهنمودهاى مدون، در هدایت و تعالى انسانها داراى نقشى مهم و تعیین کننده است. (و ءاتینا موسى الکتب و جعلنه هدًى لبنى إسرءیل)

علیه و آله که فرمود «من قرائت کننده نیستم» یعنی همان خدائی که به وسیله قلم انسانها را تعلیم داد، و به انسان آنچه را نمی‌دانست آموخت، قادر است که به بنده‌ای

لازم الاجرا نیست. (و على الذین یطیقونه فدیة) ۱۰ - ملاحظه سهولت تکلیف براى انسانها و در جعل و تشریع آن تکلیف از سوى خداوند (و على الذین یطیقونه فدیة طعام مسکین)

روشى براى تربیت (انّ الّذین کفروا ... و الّذین امنوا) خداوند براى تربیت انسانها، آنان را از دوزخ بیم داده و به بهشت جاودان امیدوار مى سازد. ۱۱- همسران بهشتیان،

اينكه خلقت ازواج و جعل مودت و مهربانى بين زن و مرد از آيات خدا است اختلاف انسانها از نظر زبان ، نژاد و... از آيات الهى است يادآورى آيات الهى ديگر: خوابيدن

شایع شده بود. (وسئل القریة التى کنا فیها) «قریة» به محل سکونت و اجتماع انسانها (شهر و روستا) گفته مى شود. از این رو در برداشت از آن به «آبادى» تعبیر شد

پذیرش اسلام، آیین نجات بخش جدید، تشویق کند. در ضمن این آیه درسی است برای انسانها که اگر در زندگی به خدا تکیه کنند، به آن نیروی بی‌زوال، اعتماد داشته باشند،

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

الهى نابود گشت آيه ۱-۷ آيه و ترجمه تفسير: نكته ها: ۱ - نقش قلم در حيات انسانها ۲ - نمونه اى از اخلاق پيامبر (ص ) ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ «1» ما

مبین ... اقتلوا یوسف ... أرسله معنا غدًا یرتع و یلعب) ۱۰- نفوذ شیطان در انسانها و ترغیب آنان به نفاق ، دروغ پردازى ، فریب کارى و طرح توطئه هاى شوم ، نمودى

اطاعت خداوند، خواندن آیات الهى به هنگام شب و در حال سجده، ملاک ارزشمندى انسانها (لیسوا سوآءً من اهل الکتب امّة قائمة ... و هم یسجدون) ۷- ارزش والاى اطاعت

هر موجودی آنچه را که نیاز دارد در اختیار دارد. این حمد نه تنها از زبان انسانها و فرشتگان است که از تمام ذرات جهان هستی نیز زمزمه حمد و تسبیح او به گوش

روز را بینا و روشنی بخش» قرار داد (وَ النَّهارَ مُبْصِراً). تا محیط زندگی انسانها را روشن سازد و برای هر گونه فعالیت آماده کند. سپس اضافه می‌کند: «خداوند

راه را مى پیماید گفته مى شود و از آن جا که راه و طى کننده آن معمولاً بر انسانها مخفى نیست - خصوصاً که در روز باشد - مى توان گفت: «سارب» در آیه شریفه به

صدا و «دون الجهر من القول»، یعنى ادا کردن لفظ و سخن پایینتر از حد جهر. ۵- انسانها باید در دل و جان به یاد خدا بوده و در هر صبح و عصر لب به ذکر او گشایند.

دیگران به طریق اولى امکان سلب دارد. ۷- نزول وحى و معارف الهى (قرآن) براى انسانها، نعمت خداوند و شایسته شکر و سپاس است. (لنذهبنّ بالذى أوحینا إلیک) آیه، در

دسته از آيات معناى جمله : ((فمنهم شقىّ و سعيد)) و اشاره به معناى تقسيم انسانها به سعادتمند وشقاوتمند نقد و رد سخن فخررازى كه گفته است سعادت و شقاوت آدمى

مورد شهادت همان بازداشتن از راه خداست. ۱۲ - نظارت دقیق خداوند بر اعمال انسانها (و ما اللّه بغافل عمّا تعملون) ۱۳ - هشدار خداوند به اهل کتاب، در مورد برنامه هاى

اصلاح کننده دیگران است. برداشت فوق ، ناظر به معناى اول مى باشد. ۵- ستم به انسانها و به هلاکت رساندن جوامع درستکار ، ناسازگار با مقام ربوبیت خدا و مدبر بودن

عمل صالح ذکر شده باشد که در آیه قبل از آن سخن به میان آمده بود. ۱۰- همه انسانها حتى پیامبر(ص)، نیازمند استعاذه به خداوند از شر شیطان (فإذا قرأت القرءان

است جمله «إن الإنسان لظلوم کفّار» در آیه بعد مؤید برداشت فوق است. ۶- همه انسانها (مؤمن و کافر) داراى حق بهره ورى از طبیعت (الله الذى خلق ... رزقًا لکم .

در پرتو آن ایمانشان قویتر و راسختر می‌گردد. تفسیر آیات ۱- لزوم اندیشیدن انسانها در کیفیت پرواز پرندگان در جو آسمان و قوانین حاکم بر آن (ألم یروا إلى الطیر

تا بر این معنا اشاره کند که شرک و ارتداد گناهى است همسنگ همه گناهان. ۸- انسانها نباید على رغم ارتکاب گناهان بسیار و یا گرفتار شدن به ارتداد، از پذیرش توبه

نبوت و رسالت آگاه نبودی، و ما این نور را در قلب تو افکندیم که به وسیله آن انسانها را هدایت کنی! چنانکه در جای دیگر می‌فرماید: «تو نه کتاب را می‌دانستی و نه

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

برگرفته از آيه اول است و به معناى انجير مى‌باشد. محور سوره، كيفر و پاداش انسانها در قيامت است، امّا مطلب را از راه آفرينش انسان‌ها در بهترين صورت و دو گروه

يا منظور از «تجهلون » اين است كه شما نمى داند كه امتياز يك انسان بر ساير انسانها به پيروى از حق و عمل نيك و آراستگى به فضائل است ، نه به داشتن مال و جاه

سویى مى چرخانید، به برداشت فوق مى توان دست یافت. ۵ - خداوند ناظر بر رفتار انسانها و آگاه به ضمایر ایشان است. (قد نرى تقلب وجهک فى السماء) ۶ - خداوند، پیامبر(ص)

«اللّه» بر مى گردد و مفعولش «الفاسقین» مى باشد. ۱۳ - اراده خداوند بر هدایت انسانها و یا گمراه کردنشان، مشروط به زمینه هایى است که آدمى خود فراهم کننده آنهاست

معارف دین، از کیفرهاى الهى است. (و نطبع على قلوبهم فهم لایسمعون) ۸- قلوب انسانها و درک آنها در اختیار خداوند و به مشیت اوست. (و نطبع على قلوبهم) ۹- از دست

را به آنها مرحمت کند. بنابر این عشق به ایمان، و تنفر از کفر، در دل همه انسانها بدون استثنا وجود دارد، و اگر کسانی این زمینه‌ها را ندارند از ناحیه تربیتهای

تکرار ضمیر «کم» و اضافه رب به آن بیانگر لطف خداوند به بندگانش است. ۳- همه انسانها داراى زمینه پذیرش هدایت و دریافت آگاهى از جانب خداوند هستند. (قد جاءکم بصائر

برگرفته از آيه اول است و به معناى انجير مى‌باشد. محور سوره، كيفر و پاداش انسانها در قيامت است، امّا مطلب را از راه آفرينش انسان‌ها در بهترين صورت و دو گروه

می‌نامند- دقت کنید. خدا گرایی و خدا پرستی به صورت یک فطرت در درون جان همه انسانها قرار دارد. شواهد گوناگونی در دست داریم که فطری بودن «خدا گرایی» بلکه مذهب

افراد بی‌ایمان. 3- بخش مهمی از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسانها. 4- سخن از توحید فطری بعد از بیان دلائل آفاقی و انفسی. 5- بازگشت به شرح

بنابراین، جمله «لایعلمون» در بیان توصیف «ما» است. ۵- روزى مشرکان همانند سایر انسانها، به دست خداوند است. (ممّا رزقنهم) ۶- اختصاص دادن مقدارى از اموال خویش براى

روزیها و فیوضاتى است بى حساب و پایان ناپذیر. ۱۰ - وجود تفاوت در روزى و معیشت انسانها، مشیّت خداوند است. (و ترزق من تشاء بغیر حساب) زیرا فرموده هر کس را بخواهد

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

الهى نابود گشت آيه ۱-۷ آيه و ترجمه تفسير: نكته ها: ۱ - نقش قلم در حيات انسانها ۲ - نمونه اى از اخلاق پيامبر (ص ) ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ «1» ما

بنى اسرائیل، نشانگر توانمندى آنان در جنگ و مبارزه است. ۵- کیفر الهى براى انسانها، پس از اقدام آنان به تجاوز و سرکشى است. (و قضینا إلى بنى إسرءیل فى الکتب

‌باشد‌ و عريض‌ نباشد. ] (آیه 51)- در این آیه سومین حالتی را که برای این گونه انسانها به هنگام اقبال و ادبار دنیای مادی رخ می‌دهد بازگو می‌کند که حالت فراموشکاری

از هم جدا گردد؟ و از این گذشته چه کسی آگاه از نیات و اعمال و گفتار همه انسانها در طول تاریخ بشر است. قرآن در پاسخ همه این سؤالات می‌گوید: خدایی که به همه

لک .... ربنا وابعث فیهم رسولا ... و من یرغب عن ملة إبرهیم) آیه مورد بحث انسانها را به گزینش آیین ابراهیم دعوت مى کند و آیه هاى گذشته، اشاره به اصول این

و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در

تفریطی در احکام قرآن نشده است تا سهل‌انگاری در چیزی شده باشد که برای سعادت انسانها ضروری باشد. جاودانه و پابرجا پاسدار احکام الهی و حافظ اصول کتابهای آسمانی

انگیزه یهودیان در اظهار ناتوانى خویش از درک معارف اسلام (قالوا قلوبنا غلف) انسانها معمولا به قصور خویش در فهم و درک باور ندارند. بنابراین اعتراف یهودیان به

جمله قرآن می‌باشند (نگا: احقاف / )، و موظّف به تبلیغ حق هستند. آنها پیش از انسانها آفریده شده‌اند (نگا: حجر / ) و می‌توانند برخی از کارهای مورد نیاز بشر را

لا تضروه شیئاً و اللّه على کل شىء قدیر) ۹ - سنّت خداوند بر تعیین سرنوشت انسانها در پرتو عملکرد خودشان، با وجود قدرت او بر تعیین قطعى همه امور (إلا تنفروا

بخش دوم: قسمتی از دلائل توحید را در «آفاق» و نعمتهای گوناگون خداوند را بر انسانها بر می‌شمرد. بخش سوم: همین حقیقت را از طریق مبارزه با شرک و نفی نسبتهای ناروا

توحید و ایمان در عمق آن نهفته است. تفسیر آیات ۱ - خداوند مالک و اختیار دار انسانها و آنان هم مملوک و در اختیار اویند. (قالوا إنا للّه) ۲ - انسان و همه شؤون

در آن نمایان می‌گردد. و یا این که تسمیه کلّ به اسم جزء است و مراد خودِ انسانها است. «الْحَیِّ الْقَیُّومِ»: (نگا: بقره / . «خَابَ»: ناامید گردید و به آرزو

بحث «توحید» است که با اشاره به آفرینش آسمان و خلقت کوهها و زمین و توجه انسانها به این سه موضوع اسرار آمیز بیان شده. و محور سوم بحث از «نبوت» و گوشه‌ای

و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در

انواع انحرافات بودند. تسبیح عمومی موجودات زمین و آسمان اعم از فرشتگان و انسانها و حیوانات و گیاهان و جمادات ممکن است با زبان قال باشد یا با زبان حال، چرا

این واقعیّت است که حیوانات و پرندگان هر گروهی برای خود ملّت و گروهی همچون انسانها بوده و با یکدیگر سخن می‌گویند (نگا: نمل / و ). «لا یَحْطِمَنَّکُمْ»: شما

جمع آوردن کلمه «رسالات» بیانگر برداشت فوق است. ۷- لیاقت و شایستگى برخى انسانها، موجب گزینش آنان به رسالت و پیامبرى از سوى خدا (قال یموسى إنى اصطفیتک على

۱۲- مخالفت و رویارویى با انبیا و شکستن میثاق الهى، برخاسته از هواپرستى انسانها (کلما جاءهم رسول ... فریقاً کذبوا و فریقاً یقتلون) ۱۳- استقامت و پایدارى

خود انسان است. (عسى ربّکم أن یرحمکم و إن عدتم عدنا) در این آیه خداوند همه انسانها حتى گنهکاران را به رحمت خود امیدوار ساخته است: «اگر شما به گناه و فساد باز

هر وقت پیغمبری از پیغمبران برای رهنمود مردمان آمده است، انقلابی در میان انسانها پدیدار کرده است. خاصیت انقلاب هم جداسازی صف‌های حقگرایان و باطلگرایان، و

را جدی بگیرد و به پاسخ جدی بپردازد، و از آنجا که ذات خدا از دسترس افکار انسانها بیرون است، دست به دامان آثار او در پهنه آفرینش زند، و از آیات آفاقی سخن

جهاد پایان می‌گیرد. در آخرین آیات این سوره نیز به یکی دیگر از مسائل زندگی انسانها در این رابطه می‌پردازد، و برای تشویق و تحریک هر چه بیشتر مسلمانان در زمینه

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

اينكه خلقت ازواج و جعل مودت و مهربانى بين زن و مرد از آيات خدا است اختلاف انسانها از نظر زبان ، نژاد و... از آيات الهى است يادآورى آيات الهى ديگر: خوابيدن

پیروانشان. روز لقای مستضعفین و مستکبرین و ملاقات ظالم و مظلوم. روز دیدار انسانها و فرشتگان. و بالأخره روز تلاقی انسان با اعمال و گفتار و کردارش و با دادگاه

(اى مردم من) حکایت از شفقت و مهربانى شعیب(ع) دارد. ۶- محدود کردن آزادى انسانها و فروپاشاندن عقاید و رسوم آنان ، باید متکى به دلیل و برهانى روشن باشد. (أصلوتک

امور به خداوند باشد. ۹- امور معنوى و حالات درونى، داراى تأثیر در زندگى انسانها و تحولات تاریخى (لنهلکنّ الظلمین . و لنسکننّکم الأرض ... ذلک لمن خاف مقامى

انکار نسبت به آیات الهى است، که از آن مى توان به ایمان فطرى یاد کرد. ۴- انسانها ذاتا شایسته دریافت نعمتهاى خداوند هستند. (لم یک مغیرا نعمة أنعمها على قوم)

15- و سر انجام فرازهایی از تاریخ پیامبران به عنوان درسهای عبرتی برای همه انسانها و شاهدی برای مسائل مزبور. 3- فضیلت تلاوت سوره: در روایات اجر و پاداش فراوانی

انسانهاست. (انفروا ... و جهدوا ... ذلکم خیر لکم إن کنتم تعلمون) ۱۰ - ناآگاهى انسانها، نسبت به برخى مصالح و منافع واقعى خود (ذلکم خیر لکم إن کنتم تعلمون) ۱۱ -

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

دارند (عذاب الیم) نیفزود. ۱۷- تشویق و تهدید، از روشهاى قرآن براى هدایت انسانها به عبادت و بندگى خدا (فاما الذین ءامنوا ... و اما الذین استنکفوا و استکبروا

الهى نابود گشت آيه ۱-۷ آيه و ترجمه تفسير: نكته ها: ۱ - نقش قلم در حيات انسانها ۲ - نمونه اى از اخلاق پيامبر (ص ) ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ «1» ما

همانند اهل کتاب پیمان الهى را نقض کنند. ۱۵- نبود فاصله زمانى بین مرگ تمامى انسانها و آغاز قیامت (فاغرینا بینهم العداوة و البغضاء إلى یوم القیمة) بقاى مسیحیان

درباره مباحث مختلف خانوادگى و اجتماعى است بیانگر این نکته است که احتمال لغزش انسانها زیاد است و باید به آنها توجه داده شود. ۱۰- پایبندى به ارزشهاى اخلاقى - اجتماعى،

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

یعنى، بانیان کعبه را همواره به خاطر داشته باشید و این دستور، درسى است به انسانها که نباید بنیانگذاران عمل نیک، از یادها بروند. ۱۵ - خاطره بناى کعبه از سوى

است ; یعنى ، چون أرحم الراحمین است بهترین حافظ مى باشد. ۱۴- امانت دارى انسانها و تعهدشان بر حفاظت از امانت ، به ترحّم و دلسوزى آنان بستگى دارد. (فالله

اللّه کان علیماً خبیراً) ۱۸- آگاهى کامل خداوند بر نیّات و خواسته هاى درونى انسانها (ان یریدا اصلاحاً ... انّ اللّه کان علیماً خبیراً) ۱۹- نفوذ حکم داوران برگزیده

آیاتی که همه حق است همه واقعیتی را تعقیب می‌کند و آن واقعیت چیزی جز تربیت انسانها نیست، تربیت که وصول به آن گاهی احکام ناسخ و منسوخ را ایجاب می‌کند. به همین

و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در

خدادادى بصیرتى ویژه و غیر از عقل و فطرت و مانند آن است که خداوند به عموم انسانها عطا فرموده است. ۳- انسانهاى بى تقوا، محروم از دستیابى به بصیرت ویژه الهى

اينكه خلقت ازواج و جعل مودت و مهربانى بين زن و مرد از آيات خدا است اختلاف انسانها از نظر زبان ، نژاد و... از آيات الهى است يادآورى آيات الهى ديگر: خوابيدن

هدى و موعظة للمتقین) مقتضاى جمله «فیه هدى» این است که راه هدایت براى همه انسانها تبیین شده است. بنابراین «هدى للمتقین» مى تواند به این معنا باشد که تنها

سرآغاز جهان و آفرینش آن از عدم است. شاید هم مراد آفرینش مستمرّ اشیاء و انسانها در همه ازمنه و ادوار جهان باشد (نگا: قصص / ، رحمن / ). «یُعِیدُهُ»: آفرینش

است. (و لاتقف ... إن السمع ... کان عنه مسئولاً) خداوند، به منظور دور کردن انسانها از حرکتهاى غیر علمى، به آنان نعمت شنوایى، بینایى و قلب را یادآور شده است

و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در

أَرَدناه‌ُ أَن‌ نَقُول‌َ لَه‌ُ كُن‌ فَيَكُون‌ُ نحل‌ ‌آيه‌ 40. ] (آیه 41)- انسانها و جامعه‌ها از میان می‌روند و خدا می‌ماند: از آنجا که در آیات گذشته روی سخن

تنالوا البرّ حتى تنفقوا ممّا تحبّون) ۹ - علم و آگاهى خداوند به انفاق و ایثار انسانها، هر چند اندک باشد. (و ما تنفقوا من شىء فانّ اللّه به علیم) نکره بودن کلمه

جلوگیری از تعدیات و تجاوزها، تنها به وسیله حکومت میسر است. از طرفی اصل آزادی انسانها می‌گوید هیچ کس بر دیگری حق حکومت ندارد، مگر آنکه مالک اصلی و صاحب حقیقی

گرفتار تعدد اولیا مى شود و ناچار است به ولایتهاى متعددى گردن نهد. ۹- گرایش انسانها به کفر و شرک ، نه دلالت بر خروج آنان از سیطره خدا دارد و نه بیانگر ولایت

استمداد بطلبد» استفاده مى شود که اعمال آدمى در معرض ابتلا به ریاست. ۱۱- همه انسانها، حتى پیامبر(ص) براى داشتن اخلاص و صداقت در عمل، به امداد ویژه الهى نیازمندند

هدايت اجبارى و اضطرارى مردم قادر است . چرا مشيت خداى تعالى بر هدايت همگانى انسانها با حفظ اختيار آنها، تعلق نگرفته است ؟ توصيف مؤ منين به وصف حيات و شنوايى

نسبت به همه‌چیز، که ج3، ص471 اگر مالکیت اعتباری بعضی اشیا را موقتا به بعضی انسانها واگذار کند، چیزی نمی‌گذرد که همه زائل می‌گردد و او وارث همگان خواهد بود

ترین وظایف مسیح (ع) بوده است. ۵- بیان ربوبیت خداوند بر مسیح (ع) و تمامى انسانها از برجسته ترین تعالیم حضرت مسیح (ص) (ما قلت لهم الا ما امرتنى به ان اعبدوا

همه جوانب رفتارشان آگاه است. (إن ربى بما تعملون محیط) ۷- رفتار و کردار انسانها ، خارج از اراده و مشیت خداوند نیست. (إن ربى بما تعملون محیط) ۸- شعیب(ع)

سرای آخرت می‌روند و گروه دوم با دستهای پر! تشبیه جالب و کنایه زیبایی است: انسانها همگی زارعند و این جهان مزرعه ماست اعمال ما بذرهای آن و امکانات الهی بارانی

الهى)، پس از جمله «توفّى کلّ نفس ما کسبت»، بیانگر این است که ستم نشدن بر انسانها در گرو دریافت کامل جزا و پاداش اعمال آنان مى باشد ; و این معنا تنها در قیامت

جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...) گفتارى پيرامون پيدايش

آسان‌تر. تعبیر آسان و آسانتر، یا سخت و سخت‌تر، الفبائی است که خدا با آن با ما انسانها صحبت می‌فرماید، والا این واژه‌ها و مطلبها در برابر قدرت نامحدود خدا بی‌مصداق

آيات فوق خوانديم و وضع الكتاب كه ظاهر آن اينست كتاب واحدى براى حساب همه انسانها قرار داده مى شود. دوم كتابى است كه هر امتى دارد يعنى اعمال يك امت در آن

میعاد روز معینی جمع می‌شوند» و از آن به خوبی استفاده می‌شود که رستاخیز همه انسانها در یک روز است. سپس می‌افزاید: «آن روز روز تغابن است» (ذلک یوم التغابن).

عهدهایى که خداوند با آدمیان دارد. (أوفوا بعهدى) ۱۴ - وفاى خداوند به عهدى که انسانها در نزد خدا دارند، مشروط به پایبندى آنان به عهدهاى الهى است. (و أوفوا بعهدى

به داورى گرفتن وجدان، از روشهاى قرآن براى پرهیز از کارهاى ناروا و تربیت انسانها و رعایت احکام و مقررات دینى (و لا تیمّموا الخبیث منه تنفقون و لستم باخذیه)

این واقعیت است که ذات مقدس او در نهایت خفاء است، و از دسترس افکار محدود انسانها بیرون، هر چند آثار او آن چنان جهان را پر کرده که از همه چیز ظاهرتر و آشکارتر

عصر بعثت، معبودان پندارى خود را واسطه هایى براى شفاعت و پا در میانى، میان انسانها و خدا مى انگاشتند. (و یعبدون من دون اللّه ... و یقولون هؤلاء شفعؤنا عند

۱۳- دلایل هر چند روشن و واضح باشد، به تنهایى و بدون وجود زمینه لازم در انسانها، اثربخش نیستند. (و لقد ءاتینا موسى تسع ءایت بیّنت فسئل بنى إسرءیل إذ جاءهم

آفرینش از هفت مجموعه بزرگ تشکیل یافته که تنها یک مجموعه آن در برابر دیدگان انسانها قرار گرفته است. 5- جمله «وَ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابِیحَ» (آسمان

این است که قیامت از شؤون ربوبیّت است، چگونه ممکن است خداوند مالک و مربی انسانها باشد و آنها را در مسیر تکامل پیش ببرد اما نیمه کاره رها کند و با مرگ همه

و نزدیک است». چرا نزدیک نباشد در حالی که مایه اصلی عذاب الهی اعمال خود انسانها است که همیشه با آنهاست «و جهنم هم اکنون کافران را احاطه کرده» (عنکبوت/ 54)

به رفاه دنیوى منافقان (فلا تعجبک أمولهم و لا أولدهم) ۵ - امکان مجذوب شدن انسانها، حتى مؤمنان در برابر امکانات مادّىِ فراوان دیگران (فلا تعجبک أمولهم و لا

کلمات موزون ریخته و اسلوب خاصی در آن بکار برده، آری همین حروف در اختیار انسانها نیز هست ولی توانائی ندارند که ترکیبها و جمله بندیهائی بسان قرآن ابداع کنند

دسته از آيات معناى جمله : ((فمنهم شقىّ و سعيد)) و اشاره به معناى تقسيم انسانها به سعادتمند وشقاوتمند نقد و رد سخن فخررازى كه گفته است سعادت و شقاوت آدمى

و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در

کهف: در آیات گذشته ترسیمی از زندگی این جهان، و چگونگی این میدان آزمایش انسانها و مسیر زندگی آنان، از نظر گذشت، از آنجا که قرآن مسائل کلی حساس را غالبا

نیز در برابر پیامبران همین گونه عمل مى کرده اند. ۱۳ - همانندى اندیشه هاى انسانها، از عوامل تکرار حوادث تاریخى است. (کذلک قال الذین ... مثل قولهم تشبهت قلوبهم)

تركنا بعضهم يومئذ يموج فى بعض ). تـعـبـير به يموج يا بخاطر فزونى و كثرت انسانها در آن صحنه است همانگونه كه در تـعبيرات معمولى نيز مى گوئيم در فلان جريان

مورد بحث همه انسانها را شامل مى شود يا تنها گروهى از آنها را. پاسخ اين سؤ ال را در يك جمله مى توان خلاصه كرد، و آن اينكه : آرى همه انسانها برترند، اما بالقوه

وزش بادها و نزول باران و زنده شدن زمينهاى مرده و سيراب شدن چهارپايان و انسانها است . نخست مى گويد: آيا نديدى چگونه پروردگارت سايه را گسترده است ؟ (الم

جنت تجرى) با توجّه به اینکه خداوند، همین گرایشهاى طبیعى را وسیله هدایت انسانها و سوق دادن آنان به کسب ارزشها قرار داده است، برداشت فوق به دست مى آید. ۵

همان سه شکلی که به پیغمبران وحی کرده‌ایم. «رُوحاً»: مراد قرآن است که به انسانها حیات جاودانه می‌بخشد (نگا: انفال / ). یا مراد همه چیزهائی است که خدا بدو

بلکه مشکلات و روش پیروزى بر آنها را نیز بیان دارند. ۹ - آزمونهاى الهى براى انسانها طاقت فرسا نبوده و تحمل ناپذیر نیست. (و لنبلونکم بشىء من الخوف) نکره آوردن

فوق استفاده مى شود. ۷- توجه به منشأ خدایى داشتن داراییها و ثروتها، مشوّق انسانها به انفاق و بخشش است. (قل لعبادى ... و ینفقوا ممّا رزقنهم) از اینکه خداوند،

نکوهیده در پیشگاه خداوند (تریدون عرض الدنیا و اللّه یرید الأخرة) ۷- دلبستگى انسانها به مظاهر ناپایدار دنیا (تریدون عرض الدنیا و اللّه یرید الأخرة) فعل مضارع

ربوبیّت به خداوند (و لا یتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه) ۹ - همه انسانها با یکدیگر برابرند و هیچکس بر دیگرى ربوبیّت ندارد. (و لا یتّخذ بعضنا بعضاً

الطاف پروردگار بزرگ بهره‌مند می‌شود. ایمان به رستاخیز اثر عمیقی در تربیت انسانها دارد، به آنها شهامت و شجاعت می‌بخشد زیرا بر اساس آن، اوج افتخار در زندگی

سرزنش بنى اسرائیل بر باور نداشتن امتحان الهى، گویاى این حقیقت است که همه انسانها بدون استثنا مورد آزمایش قرار مى گیرند. ۳- اعتماد بنى اسرائیل بر حدس و گمان

الوهیت براى مسیح (ع). ۱۲- حضرت مسیح (ع) در حضور بنى اسرائیل، خود و تمامى انسانها را مملوک خدا، بنده او و تحت تدبیر وى دانست. (یبنى اسرءیل اعبدو اللّه ربى

معنایى که از «إذ تأتیهم حیتانهم ... » به دست مى آید. ۱۵- فسق و تبهکارى انسانها فراهم آورنده زمینه هاى تعدى از دستورات الهى و عدم موفقیّت در آزمونهاى الهى

بدانند. (ادخلوا مصر إن شاء الله ءامنین) ۱۶- حاکمیت و نفوذ مشیّت الهى در امور انسانها (ادخلوا مصر إن شاء الله ءامنین) ۱۷- لزوم وابسته دانستن تحقّق امور به مشیّت

فكرى است كه همه عقلا از انسانها در آن شريكند. پنجم اينكه اين شعور مرموز در ادراك عقائد و قوانين حيات بخشى كه سعادت حقيقى انسانها را تضمين مى كند، دچار اشتباه

بر تو تا روز قيامت خواهد بود. ۷۹ - عرض كرد: پروردگار من ! مرا تا روزى كه انسانها برانگيخته مى شوند مهلت ده . ۸۰ - فرمود تو از مهلت داده شدگانى . ۸۱ - ولى

عناوين وجودى و شرور و سيئات عناوين عدمى مى باشند قرآن كريم سيّه و بلاهاى انسانها را به خودشان نسبت مى دهد اعطاء و انعام خداوند به مقدار ظرفيت و استحقاق هركس

بلكه دخالت آن دو در زندگى انسانها را نيز ذكر كرد، و آن سكونت انسانها در شب و ديدنشان در روز است . آرى ، شب را مايه سكونت انسانها و روز را مايه ديدن آنان

می‌رویم. تفسیر آیات ۱- داستانها و سرگذشتهاى مهمى از تاریخ پیشینیان ، بر انسانها مخفى مانده است. (تلک من أنباء الغیب) «أنباء» جمع نبأ است و «نبأ» - چنان

در دریاها که هم در گذشته و هم امروز، بزرگترین و مفیدترین وسیله حمل و نقل انسانها و کالاها بوده است، اشاره به یکی از چهره‌های دیگر همین مسأله کرده، می‌گوید:

سر چشمه «معرفة اللّه» و انگیزه اطاعت فرمان او می‌شود. روی سخن را به همه انسانها کرده، می‌گوید: «آیا ندیدید خداوند آنچه را در آسمانها و زمین است مسخر فرمان

اهل نجات است (نگا: نساء / و أنفال / ، بیّنه / . پس از بعثت رسول اکرم (ص) انسانها را می‌توان به چهار گروه تقسیم کرد. سه گروه اهل نجات و رستگاری هستند، و آنان

استغراق (شمول و فراگیرى) و لام «لله» براى اختصاص است. ۲- تعلیم شیوه ستایش به انسانها از سوى خداوند (و قل الحمد لله الذى لم یتخذ ولدًا) ۳- معبود هستى، واجد همه

مسئولاً) از اینکه خداوند، پس از دستور به رعایت عهدها و معاهدات، فرموده است: «انسانها، در قبال آنها بازخواست خواهند شد» به دست مى آید که توجه دادن به این نکته،

که اهریمن جز وسوسه و اغفال، کاری نمی‌تواند بکند. با وسوسه‌های دائم خود، انسانها را به لذائذ و شهوات و کارهای بیهوده مشغول می‌دارد و چه بسا خدا و حقائق را

نبوت عامه منتهى مى گردد. حال ممكن است بگوئى : در اين دعوت همان عقل خود انسانها كه پيغمبر باطنى ايشان است كافى است ، چون عقل هم مى گويد انسان در اعتقاد

اعم از انسانها و غير انسانها كه در اين زمين گسترده دفن مى شوند، آرى از همه اينها باخبر است . همچنين از گياهانى كه از زمين خارج مى شوند، از انسانها كه از

تقديم مى كـنـد، و درخـتـان و گـيـاهـان تـمـام مـواهـب خـويـش را در اخـتيار انسانها و جانداران ديگر مى گـذارند، قرص خورشيد روز به روز لاغرتر مى شود و نور افشانى

خلقت است و مخصوص خدا است تصور نادرستى است ، چرا كه «جعل » بر اعمال انسانها و غير انسانها تفسير نمونه جلد ۲۱ صفحه ۴۵ نيز اطلاق مى شود و در قرآن نمونه هاى فراوانى

قهرا جمله ((ان تقوم السماء و الارض (( هم به كمك سياق مربوط به تدبير امور انسانها مى شود، و مى خواهد بفرمايد: ثبات آسمان و زمين بر وضع طبيعى و حال عاديشان

صبور و مقاومند. (فصبر جمیل عسى الله أن یأتینى بهم جمیعًا) ۱۷- تدبیر امور انسانها ، در اختیار خداوند است. (عسى الله أن یأتینى بهم جمیعًا) ۱۸- لزوم اتکا به

الّذین امنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمنّ و الاذى) ۳ - توجّه اسلام به حفظ شخصیّت انسانها (لا تبطلوا صدقاتکم بالمنّ و الاذى) ۴ - منّت و آزار و ریاى در عمل، موجب از

تعزّ من تشاء ... انّک على کل شىء قدیر) ۲۱ - اعطاى حاکمیّت و پیروزى به انسانها از جانب خداوند، از قدرت مطلق او نمى کاهد. (مالک الملک ... انّک على کل شىء

سعادت خطاکاران است. (فاقتلوا أنفسکم ذلکم خیر لکم عند بارئکم) ۱۸ - مصلحت انسانها، اساس احکام و فرمانهاى ادیان الهى است. (ذلکم خیر لکم) ۱۹ - مرتد شدگان بنى اسرائیل

معنوى مریم (س) (و انبتها نباتاً حسناً) ۴ - عنایت خاص خداوند نسبت به برخى از انسانها، موجب رشد و تعالى ویژه آنان (فتقبّلها ربّها ... و انبتها نباتاً حسناً) ۵

مَنْ یَشاءُ). شکوفه‌های درختان، میوه‌ها و زراعتها، و حتی گاه حیوانها و انسانها از آسیب آن در امان نیستند. ج3، ص303 «و از هر کس بخواهد این عذاب و ریان را

اللّه یعلم المفسد من المصلح) هدف از بیان علم خداوند به نیات و اعمال، تشویق انسانها به انجام وظایف و اجراى احکام است. ۱۷ - خداوند احکام و قوانین دشوار و مشقّتبار

الرسول) ۷- احکام خداوند و قوانین دین، فراگیر امور مادى و مسائل اجتماعى انسانها (قل الأنفال للّه و الرسول) ۸- لزوم رعایت احکام الهى در مورد انفال و غنایم

مورد بحث با آیه قبل استفاده شده است; گویا «زیّن» بیان مى کند که چرا همه انسانها اهل بصیرت نیستند. ۲ - شهوت پرستى و زراندوزى، زمینه کفر و تکذیب آیات الهى

          ۲ - نامه اعمال           ۳ - ايمان به معاد و نقش آن در تربيت انسانها وَ وُضِعَ الْكِتابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَ يَقُولُونَ

لقاءنا ... أو بدّله) ۱۰ - طرح مسأله قیامت در قرآن و مطرح شدن موضوع دیدار انسانها با خدا در آن روز، از عمده ترین علل و اسباب مخالفت مشرکان با قرآن و پیامبر(ص)

باورى ریشه دار در تاریخ بشر (قال یقوم اعبدوا اللّه ما لکم من إله غیره) ۸- انسانها از دیرباز برخوردار از روحیه پرستش بودند. (قال یقوم اعبدوا اللّه) ۹- قوم

اعمال نارواست. (بئسما یأمرکم به إیمنکم إن کنتم مؤمنین) ۲۱ - اعمال و رفتار انسانها، بیانگر افکار و عقاید آنان است. (بئسما یأمرکم به إیمنکم إن کنتم مؤمنین)

لاتفقهون تسبیحهم) بنابر اینکه مخاطب آیه، همان گونه که از ظاهر آن برمى آید، انسانها باشد، برداشت فوق به دست مى آید. ۱۳- مشرکان تسبیح و ثناگویى موجودات براى

به سوى شما انسانها آمده ، يا قرآن است و يا دعوت حقهاى كه قرآن مشتمل بر آن است ، و جمله «فمن اهتدى ...» اعلامى است عمومى ، به اينكه همه انسانها در آنچه براى

شامل مى شود، و بطورى كه از روايات مختلف برمى آيد ميزان سنجش اعمال انسانها و حتى خود انسانها در آن روز پيشوايان بزرگ و انسانهاى نمونه اند. در حديثى مى خوانيم

تعقيب آيات گذشته كه از طرق مختلف براى نفوذ در قلوب انسانها استفاده مى كرد، و مسائل سرنوشت ساز انسانها را در زنده ترين صورتش بيان نمود در اين آيات كه آخرين

معناى ((چه بسيار(( است و منظور از حمل رزق، ذخيره كردن آن است ، همان طور كه انسانها و بعضى از حيوانات مانند مورچه و موش و زنبور عسل رزق خود را ذخيره مى كنند

بيان آن است ، و معنايش اين است كه : اگر خداى تعالى از انسانها عمل و ترك عملى را بخواهد، ديگر انسانها در مورد خواست او اختيارى ندارند، تا بتوانند آن چه خواستند

رستاخيز، و تجديد حيات مردگان . اين صحنه گر چه در عالم گياهان است ، ولى به انسانها هشدار مى دهد كه همانند آن در عمر و حيات شما تكرار مى شود، ممكن است مدت آن

عملى بشر به رشته تحرير مى آورند شامل مى شود و منحصر به وحى آسمانى يا اعمال انسانها نيست . سپس به چيزى كه سوگند براى آن ياد شده پرداخته ، مى فرمايد: «به بركت

انسان به ميدان آمد و يك تنه آن را بر دوش كشيد! لذا در آيه بعد مى بينيم انسانها را به سه گروه تقسيم مى كند، مؤ منان ، كفار، و منافقان . بنابراين در يك جمله

تاكيد بر اين موضوع است كه قتل فرزندان گناهى است بزرگ كه از قديم در ميان انسانها شناخته شده ، و زشتى آن در اعماق فطرت جاى دارد، لذا مخصوص به عصر و زمانى

واقع نيست باطل ، زندگى آخرت را حق و زندگى دنيا را با همه زرق و برقش كه انسانها آنها را مال خود مى پندارند و به طلب آن مى دوند كه يا مال است و يا جاه و

وجود ماه و خورشيد يا شب و روز، به عنوان يك عامل ايجاد نظم و حساب در زندگى انسانها شمرده شده است ، چرا كه هرج و مرج و نبودن حساب و نظم در زندگى عامل فنا و

در تعیین محدوده عمل به تکالیف الهى (الاّ ان تتقوا منهم تقیة) ۱۸ - بازگشت انسانها به سوى خداوند است. (و الى اللّه المصیر) ۱۹ - توجّه انسان به بازگشت به خدا

باقر(ع) در پاسخ از علت حرمت خمر، مردار، خون و گوشت خوک فرمودند: خداوند انسانها را آفرید ... و مى دانست چه چیزى موجب ضرر و زیان آنان است و آنان را از آن

ایمان، عمل صالح، تقوا و انجام کارهاى نیک به وجه احسن معیار ارزشگذارى بر انسانها و نقد منزلت و شخصیت آنان (لیس على الذین ءامنوا ... ثم اتقوا و احسنوا) ۱۵-

آمده است: «أبسلت فلانا إذا أسلمته للهلکة». ۱۴- یادآورى آثار زیانبار اعمال انسانها، روشى مؤثر در تربیت و تبلیغ است. (و ذکر به أن تبسل نفس بما کسبت) جمله «أن

آدمیان ، ناتوان از ضربه زدن به فرشتگان حتى در صورتى که آنان ، به شمایل انسانها باشند. (یلوط إنا رسل ربک لن یصلوا إلیک) ۱۰- فرشتگان ، از دست یافتن تبه کاران

.» را بر «هو أنشأکم ...» تفریع کرده است به دست مى آید. ۲۲- خداوند ، به انسانها نزدیک است و درخواستهاى آنان را اجابت مى کند. (إن ربى قریب مجیب) ۲۳- تقرب

رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: علامت رضاى خداوند در مخلوقاتش (يعنى انسانها) عدالت نمودن دولت و حاكم، و ارزانى اجناس آنها است، و علامت غضب و خشم خداوند

نوع انسان بود احتجاج و استدلال شده است . گويا مى فرمايد: تمامى امور شما انسانها از زندگى ، مرگ و برگشتتان به سوى خداى تعالى به خدا مربوط است و با اين حال

بعد از جمله «يمتعكم متاعا حسنا الى اجل مسمى كه مى فهماند خداى تعالى همه انسانها را برخوردار از زندگى مى كند اشعار به دو نكته دارد: يكى اينكه : مى فهماند

به جهان ماوراء طبيعت و يا سراى آخرت نيست ، بلكه آئينى است در متن زندگى انسانها، و در طريق حفظ منافع تمام افراد بشر و اجراى اصول عدالت و صلح و رفاه و آسايش

نيرومندتر از قويترين انسانها هستند، خود نشانه اى از نشانه هاى بزرگ خدا است . حيوانات كوچك و كم جثه اى را سراغ داريم كه به خاطر توحش براى انسانها سخت خطرناكند،

هتك و تجاوز مى كند، تمامى قوانين و مقدسات انسانى را كه اساس سعادت زندگى انسانها است باطل ولگد مال مى كند، و مخصوصا ناموس عفت نسبت به اعراض و نفوس و اموال

در مسيرش هدايت نمود» . منظور از سائلين در اينجا ممكن است انسانها بوده باشند، يا اعم از انسانها و حيوانات و گياهان (و اگر به صورت جمع عاقل ذكر شد به اصطلاح

- اى كسانى كه ايمان آورده ايد! خود و خانواده خويش را از آتشى كه هيزم آن انسانها و سنگها است نگاهداريد، آتشى كه فرشتگانى بر آن گمارده شده كه خشن و سختگيرند،

، خواه در مورد كالا به هنگام معامله باشد، و يا غير آن ، البته ، انسانها و غير انسانها در اين دنيا نيز دائما در محضر خدا هستند، ولى اين مطلب در قيامت ظهور

عنوان يك بازدارنده براى انسانها از كفر و معصيت و گناه فرستاده است ، ولى تفسير اول نزديكتر به نظر ميرسد. به هر حال از آنجا كه انسانها همه داراى غريزه جلب نفع

فرمود: «آیة الکرسی». ج1، ص36 بسم اللّه الرّحمن الرّحیم تفسیر آیات ۱ - تقسیم انسانها به ثابت قدمان بر هدایت و مغضوبین درگاه خدا و گمراهان، از طبقه بندیهاى مردم

مى افزايد: « و روز را بينا و روشنى بخش » (و النهار مبصرا). تا محيط زندگى انسانها را روشن سازد و براى هر گونه فعاليت آماده كند. قابل توجه اينكه : « مبصر»

به همه انسانها روشن ساخته ، مى گويد: «تو مى ميرى ، و همه آنها نيز خواهند مرد»! (انك ميت و انهم ميتون ). آرى «مرگ » از مسائلى است كه همه انسانها در آن يكسانند،

(و هيچ كس را به قبول چيزى مجبور نمى كند). تفسير: نقش پيامبران در زندگى انسانها اين آيه اشاره اى به درجات انبياء و مراتب آنها و گوشهاى از رسالت آنها در

بى‏نياز نيستيم، و درمانده روزى توئيم، ما را بخاطر گناهانى كه فرزندان آدم و انسانها مرتكب شده‏اند هلاك مكن، پس حضرت سليمان عليه السّلام به همراهان خود فرمود:

گرفته شده است، نه خصوص نقباى آنها. ۵- آگاهى خداوند به تمامى اعمال و رفتار انسانها (قال اللّه انى معکم) ۶- تهدید خداوند به بنى اسرائیل در مورد شکستن پیمان

می‌دهند. سپس با ذکر یک مثال آغاز و پایان زندگی دنیا را در برابر دیدگان انسانها مجسّم ساخته، می‌فرماید: «همانند بارانی که محصولش کشاورزان را در شگفتی فرو

امتى هستند همانند انسانها، اما در اينكه اين همانندى و شباهت در چه جهت است ؟ در ميان مفسران گفتگو است ، بعضى شباهت آنها را با انسانها از ناحيه اسرار شگفت

آرامش ، و روشنائى روز وسيله جنبش و حركت است ، و اين دو تواءما چرخه اى زندگى انسانها را به گردش منظم و متناوبى در مى آورند كه اگر هر كدام جاويدان و يا حتى طولانى

مردم . ۳ - به خدا و معبود مردم ۴ - از شر وسواس خناس . ۵ - كه در سينه هاى انسانها وسوسه مى كند. ۶ - خواه از جن باشد يا از انسان ! تفسير نمونه جلد ۲۷ صفحه

زيان مى رساند» شكوفه هاى درختان ، ميوه ها و زراعتها، و حتى گاه حيوانها و انسانها از آسيب آن در امان نيستند (فيصيب به من يشاء). «و از هر كس بخواهد اين عذاب

ميدارد، ملائكه نيز بهمين ترتيب از طرف ملك الموت اعزام ميشوند و قبض روح انسانها ميكنند و ملك الموت نيز جانهاى قبض شده را از فرشتگان ميستاند علاوه بر آنچه

از ميان بردن آنها است . بنابراين هدايت الهى به اين نيست كه خداوند اجبارا انسانها را به مقصد برساند، بلكه به اين است كه وسائل آن را در اختيار قرار دهد، فى

دوران شكوفائى عقل انسان معمولا حد و مرز خاصى دارد ولى مى دانيم هميشه در انسانها افراد استثنائى وجود داشته اند، چه مانعى دارد كه خداوند اين دوران را براى

و نيروى انسانى فراوان هرگز معيار ارزش معنوى انسانها در پيشگاه خدا نميشود. سپس به معيار اصلى ارزشهاى انسانها و آنچه مايه تقرب به درگاه خدا ميشود پرداخته

جایز و پایبندى به آن واجب است. (إلا على قوم بینکم و بینهم میثق) ۱۹- اعمال انسانها تحت نظارت کامل خداوند است. (و اللّه بما تعملون بصیر) ۲۰- هشدار خداوند به

فساداً و اللّه لایحب المفسدین) ۳۹- محبوب خدا بودن، معیارى براى ارزشیابى انسانها وعملکردشان (و اللّه لایحب المفسدین) ۴۰- دستیابى آدمى به محبت خداوند و محرومیت

اسلام اهميت فوق العادهاى دارد، حيوانات و درختان و پرندگان او، تا چه رسد به انسانها، از امنيت خاصى بايد در آنجا برخوردار باشند. اين نكته نيز قابل دقت است كه

بسيارى است كه مى گويد در شب قدر مقدرات تفسير نمونه جلد ۲۱ صفحه ۱۵۳ يكسال همه انسانها تعيين مى گردد، و ارزاق ، و سرآمد عمرها، و امور ديگر، در آن شب تفريق و تبيين

نه آنها مى توانند دردها نيازها، مشكلات ، و گرفتاريهاى مختلف انسانها را درك كنند و نه انسانها مى توانند از آنها سرمشق بگيرند. تفسير نمونه ، جلد ۱، صفحه :

خاك است كه اشاره به آفرينش آدم جد نخستين ما از خاك مى باشد، و يا خلقت همه انسانها از خاك ، چرا كه مواد غذائى كه وجود انسان و حتى نطفه او را تشكيل مى دهد اعم

جهان بر اين اساس گذارده شده ، و اصولا بدون آزمايشهاى سخت استعدادهاى نهفته انسانها شكوفا نمى شود. ب : «فرج بعد از شدت » نكته ديگرى است كه در اين ماجرا نهفته

معنى باشد كه او از نوع بشر است و تنها بشر مى تواند مربى و رهبر و سرمشق انسانها گردد و از دردها و نيازها و مسائل او آگاه باشد كه اين خود نعمت بزرگى است

هيچگونه استثناء همه موجودات عالم هستى ، زمين و آسمان ، ستارگان و كهكشانها، انسانها و حيوانات و برگهاى درختان و حتى دانه هاى كوچك اتم را در اين تسبيح و حمد

شود كه بهشت و دوزخ هم اكنون آماده شده اند اگر چه بر اثر اعمال نيك و بد انسانها توسعه مى يابند (دقت كنيد). ۲ - در آيات مربوط به معراج در آيه ۱۳ تا ۱۵ سوره

دارد و دليل بر عظمت است . نزول آن در شب قدر همان شبى كه مقدرات و سرنوشت انسانها تعيين مى شود دليل ديگرى بر سرنوشت ساز بودن اين كتاب بزرگ آسمانى است . از

به دست آورند؟. چه كسى مى داند كه در هر ساعت به وسيله حشرات و يا به وسيله انسانها چند دانه از چه نوع بذر و در كدام نقطه زمين افشانده مى شوند؟. كدام مغز الكترونيكى

آفرينش جهان و بيان هدف خلقت دارد، زيرا آفرينش جهان هدفش تكامل انسانها است ، و تكامل انسانها به خاطر آماده شدن براى زندگى در يك جهان وسيعتر و متكاملتر است

موسی این همه راه به دنبال او می‌رود ج3، ص62 و این سر مشقی است برای همه انسانها در هر حد و پایه‌ای از علم و در هر شرائط و سن و سال. ب) جوهره علم الهی از

«اللّه» على رغم اختیار آدمى در انتخاب سیر و سلوک خویش رساندن این حقیقت است که انسانها اگر به کمالاتى نایل مى شوند، با امداد و توفیق خداوند است. ۸- خداوند نوید