نتایج جستجو

خداوند بر دل كفّار مى‌زند، كيفر لجاجت‌هاى آنان است. چنانكه مى‌خوانيم: «يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى‌ كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ» «2» خدا بر دل افراد متكبّر

مخفى كه در سينه‏هاى مردم سخن مىگويد. و آن گاهى از طرف جن و شياطين است كه در دل پيدا مى‏شود و گاهى از جانب مردم. افكار باطله كه منشأ كارهاى باطل وحرام اند

را كه با آن قلب تو را مستقرّ مى‏كنيم، بر تو حكايت مى‏نمائيم. وبا نقل آنها دل تو را از اضطراب و تشويش بسكون و آرامش و ثبوت مى‏بريم [انفال:30] آيه شريفه

نزدیک مى سازد. و نیز، به معناى در دل گرفتن کینه و عداوت آمده است; چرا که با این کار، انسان عداوت شخص یا چیزى را به دل نزدیک مى سازد. ثنى‌ (۲۹ بار) أَلا

كرد. فتواى او دهان به دهان به همه رسيد. هيروديا پس از شنيدن اين مطلب طورى دل هيروديس را ربود كه او را وادار به قتل يحيى كرد. به دستور او حضرت يحيى را سر

مادّه «وسوسه» به گفته «راغب» در «مفردات»، به معناى افکار نامطلوبى است که از دل انسان مى گذرد، و اصل آن، از کلمه «وسواس» گرفته شده که به معناى «صداى زینت

معناى متمایل شدن به چیزى است. و منظور از «صغت قلوبکما» در آیه مورد بحث، انحراف دل هاى آنها از حق به سوى باطل است. واژه «اِصغاء»، به معناى گوش فرا دادن به سخن

برادرش (یوسف) نیز از این پیش دزدی کرد. یوسف باز قضیه را در دل پنهان کرد و به آنها اظهار نکرد (و در دل) گفت: شما بسیار مردم بدتری هستید و خدا به حقیقت آنچه نسبت

امری دیگر از طرف خود، تا منافقان از آنچه (به نفاق) در دل نهان کردند سخت پشیمان شوند. کسانی که در دل هایشان بیماری [دورویی] است، می بینی که در دوستی با یهود

نزد خداوند و نزد آنان که ایمان آورده‌اند به بار می‌آورد؛ این گونه خداوند بر دل هر متکبّر جبّاری مُهر می‌نهد!» |كسانى كه در باره‌ى آيات خدا بى‌آن كه حجّتى

و گوش و دل همه مسئولند. و از چیزی که به آن علم نداری [بلکه برگرفته از شنیده ها، ساده نگری ها، خیالات و اوهام است] پیروی مکن؛ زیرا گوش و چشم و دل [که ابزار

مى شود. بنابراین «وجه اللّه» یعنى ذات خدا. یعنى از آنجا که صورت آئینه روح و دل آدمى است، و حواسى که انسان را با خارج مربوط مى کند، تقریباً همه در آن قرار

محفوظ و مستور مى دارند و منظور، رازها، اندیشه ها و توطئه هایى است که کفار در دل پنهان مى داشتند. کون‌ (۱۳۹۰ بار) وَ لَم مِن لا اللّه فِي أَ لَه قَالُوا فَلا

انسان در مقام استغاثه و طلبیدن یار و یاور، براى بر طرف ساختن درد و رنج، از دل برمى کشد. صرخ‌ (۵ بار) صراخ و صريخ به معنى صيحه شديد، (فرياد) و يارى طلبيدن

آيات الهى را در دل شب تلاوت مى‌كنند و سر به سجده دارند [ولى همه آنان‌] يكسان نيستند. از ميان اهل كتاب، گروهى درستكردارند كه آيات الهى را در دل شب مى‌خوانند

در دل خود بامدادان و شامگاهان از روی فروتنی و زاری و بیم و ترس به صدایی آرام وآهسته یاد کن و [نسبت به ذکر خدا] از بی خبران مباش. پروردگارت را در دل خود

در پرتو نور معرفت، و ایمان و عمل پاک، خدا را با چشم دل چنان مى بینند; که هیچ گونه شک و تردیدى به دل هایشان راه نمى یابد، و به خاطر همین آشنایى با خدا ـ

خدا بترس و در دل چيزى پنهان ميداشتى كه خدا مى‏خواست آشكار شود و از مردم مى‏ترسيدى حال آنكه خدا سزاوارتر است كه بترسى. گفته‏اند آنچه در دل پنهان داشت محبت

اوست [خدايى‌] كه براى شما گوش و چشم و دل پديد آورد، امّا كمتر سپاسگزارى مى‌كنيد و اوست آن كس كه براى شما گوش و چشم و دل پديد آورد. چه اندك سپاسگزاريد. و اوست

«قَلْبَیْنِ»: دو دل. «مَا جَعَلَ اللهُ لِرَجُلٍ ...»: مراد این است که همان گونه که خداوند برای کسی دو پدر، و یا دو مادر قرار نداده است، به کسی هم دو دل نداده است

شد، و هدایت و رحمت نیز از لوازم این بصیرت است، و به دنبال آن، تذکر و بیدارىِ دل هاى آماده. بصر (۱۴۸ بار) وَ مِن هُدًى لِلنّاس هٰذَا رَبّکُم رَحْمَة مَا جَاءَکُم

محل) و به همین جهت به کاروانسرا «رباط» مى گویند و «ربط قلب» به معناى آرامش دل و سکون خاطر است، گویا به محلى بسته شده است و «مرابطه» به معناى مراقبت از مرزها

همه را مو به مو ظاهر مى سازد، و براى حساب و جزا آماده مى کند. حتى آنچه در دل انسان مى گذرد، و هیچ کس جز خدا از آن آگاه نیست، همه را به صاحبان آنها گوشزد

و بعضى دیگر «خضب» مى نامند و از آنجا که قرآن براى جمع بین قبائل و طوائف و دل ها بوده، گاه لغات مختلف آنها را به کار مى گیرد، تا از این راه، جمع قلوب شود،

اوست! |و هر كه از ياد [خداى‌] رحمان دل بگرداند، شيطانى بر او مى‌گماريم كه همدم او گردد و هر كس از ياد [خداى‌] رحمان دل بگرداند، بر او شيطانى مى‌گماريم تا

ثمّ کفروا) ۵ - کفر و ارتداد، زمینه ساز مُهر شدن دل است. (ذلک بأنّهم ءامنوا ثمّ کفروا فطبع على قلوبهم) ۶ - دل هاى منافقان، بر اثر کفر و ارتداد مُهر شد. (ذلک

حفظ و تقویت و استحکام بخشیدن است، آمده و منظور از «ربط قلب» در اینجا، تقویت دل مادر موسى(علیه السلام) است، تا ایمان به وحى الهى آورد و این حادثه بزرگ را

کمترین مخالفتى با آن از هیچ جهت انجام شود و در تحقق یافتن مفاهیم آن از جان و دل بکوشد. مسک‌ (۲۷ بار) مسك و امساك به معنى گرفتن و نگاه داشتن است ايضا تمسيك

نشان دادن خارق عادات، متهم به سحر و یا جنون مى کردند، تا در افکار مردم ساده دل نفوذ کنند و آنها را از گرد پیامبران پراکنده سازند یا نگذارند کسى به آنها ایمان

سرگذشتی از سرگذشت های [پندآموز] پیامبران را که برایت می خوانیم، حقیقتی است که دل تو را به آن پابرجا و استوار کنیم، و برای تو در این سرگذشت ها حق و برای بهره

در آنكه به گوش دل نشنيدند و به چشم حق بين آن را نديدند. حاصل آنكه بندگان خاصه خدا چنين نيستند، بلكه به گوش قبول آيات را بشنوند و به چشم دل انوار حقانيت آن

پیامبر را براى او شرح داد بعد از این جریان محبت زینب در دل پیامبر افکنده شد و کراهتى از زینب در دل زید پدید آمد و زید در چنین موقعیتى از جا برخاست و نزد

آنچه در دل‌هاى آنهاست آگاه است. پس، از آنان روى گردان و پندشان ده و با آنان سخنى رسا و مؤثر در جانشان بگو اينان همان كسانند كه خدا مى‌داند چه در دل دارند

به لقاء اللّه و بازگشت به سوى او حالت خشوع، خداترسى و احساس مسئولیت را در دل انسان زنده مى کند. ظنن‌ (۶۹ بار) احتمال قوى. چنان كه وهم احتمال ضعيف و شك

بود، مگر اینکه در اختلافات خود، تو را به داوری طلبند؛ و سپس از داوری تو، در دل خود احساس ناراحتی نکنند؛ و کاملا تسلیم باشند. پس نه، به پروردگارت سوگند، ايمان

که نوشیدن آن آب جوشان، براى رفع تشنگى است. جهنمیان: ذوب پوست جهنمیان ۱; ذوب دل و روده جهنمیان ۱ جهنم: آب داغ جهنم ۱، ۲; آشامیدنیهاى جهنم ۲; عذابهاى جهنم

می‌سازد!» منافقان از آن بيم دارند كه سوره‌اى بر ضد آنها نازل شود و به آنچه در دل دارند آگاهشان سازد. بگو: مسخره كنيد، بى‌ترديد خداوند افشاگر چيزى است كه از

تو می‌آیند تو را تحیّتی (و خوشامدی) می‌گویند که خدا به تو نگفته است، و در دل می‌گویند: «چرا خداوند ما را بخاطر گفته‌هایمان عذاب نمی‌کند؟!» جهنم برای آنان

مغز] می گویند: [در نزول آیه مودت] بر خدا دروغ بسته است! پس اگر خدا بخواهد، بر دل تو مهر می نهد [تا از دروغ بستن باز ایستی، ولی تو از دروغ بستن بر خدا منزهی،

راز دل خويش پنهان دارند، حال آنكه بدان هنگام كه جامه‌هاى خود در سر مى‌كشند خدا آشكار و نهانشان را مى‌داند، زيرا او به راز دلها آگاه است. آری آنان دل می‌گردانند

«در راه خدا بسيج شويد» كندى به خرج مى‌دهيد؟ آيا به جاى آخرت به زندگى دنيا دل خوش كرده‌ايد؟ متاع زندگى دنيا در برابر آخرت، جز اندكى نيست. ای کسانی که ایمان

بیش *** آن هم کلیم با تو بگویم چسان گذشت یک روز صرف بستن دل شد به این و آن *** روز دگر به کندن دل زین و آن گذشت. يوم‌ (۴۷۵ بار) از طلوع فجر تا غروب آفتاب

الذین اتّبعوه رأفة و رحمة) ۱۱ - دل، مرکز رأفت و مهربانى است. (و جعلنا فى قلوب الذین اتّبعوه رأفة و رحمة) ۱۲ - رأفت و رحمت دل ها، منشأ الهى و آسمانى دارد.

كفر نزديكترند تا به ايمان. به زبان چيزهايى مى‌گويند كه به دل اعتقاد ندارند و خدا به آنچه در دل نهفته مى‌دارند آگاهتر است. همچنین منافقان را، که چون به آنان

بصيرت‏ها و معرفت‏ها نيز آمده كه در بند دوّم خواهيم گفت. 2- بصيرت به معنى بينائى دل است، راغب (بر وزن فرس )گويند اين معنى، مرادف معرفت و درك است و همان است كه

زمين است مى‌داند، و خداوند بر هر چيزى تواناست.» (ای پیغمبر) بگو: هر چه را در دل پنهان داشته و یا آشکار کنید خدا به همه آنها آگاه است و به هر چه در آسمانها

مُّصِیبَةٍ»: (نگا: حدید / ). «یَهْدِ قَلْبَهُ»: دل او را رهنمود و رهبری می‌کند. زمام دل او را به دست می‌گیرد. دل او را به استقامت و اطمینان و آسایش و آرامش،

برای آنان دل هایی [بیدار و بینا] پیدا شود که با آن بیندیشند یا گوش هایی که با آن [اندرزها را] بشنوند؟ حقیقت این است که دیده ها کور نیست بلکه دل هایی که در

خدا در دل ها است. این توصیه - پس از طرح مسأله آزمایش انسان ها - مى تواند بیانگر برداشت یاد شده باشد. ۸ - ربوبیت خداوند، مقتضى یاد دائم او در دل ها است

است. «کَلِمَة» در سوره «فتح» به معناى «روح» است، یعنى خداوند روح تقوا را بر دل هاى آنها افکند، و ملازم و همراهشان ساخت. کلم‌ (۷۵ بار) وَ رَبّک مِن لا لَو

بايد به ظن عمل كرد، احتمال دارد ضمير «عنه» راجع به علم باشد يعنى چشم و گوش و دل در تحصيل علم مسؤل‏اند. و خلاصه آيه اين است: آنچه را علم ندارى معتقد مباش،

داده‌ايم محكم بگيريد و گوش فرا دهيد. گفتند: شنيديم و [به دل گفتند] نافرمانى كرديم! آرى، در اثر كفرشان دل به گوساله باختند. بگو: اگر دعوى اي و آنگاه كه از شما

يَسْمَعُونَ‌: پس ايشان نمى‌شنوند از روى فهم و عبرت، چه اگر دل منشرح بود، دريابد و مى‌شنود؛ لكن گوش دل از استماع سخن حق مسدود است نه گوش گل؛ و لذا فرمايشات حقه

ترجمه Tabber requires Javascript to function. پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور می‌شود (و بپا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می آورند) و پروردگار خود را با

[بی پایه و باطل] شان که دل های ما در پوشش و حجاب است [از این رو سخن حق را درک نمی کنیم، لعنتشان کردیم؛] بلکه به سبب کفرشان بر دل هایشان مُهرِ [محرومیت از

زندگى سختى خواهد داشت و روز رستاخيز نابينا محشورش مى‌كنيم و هر كس از ياد من دل بگرداند، در حقيقت، زندگى تنگ [و سختى‌] خواهد داشت، و روز رستاخيز او را نابينا

گشاده گردان، گفت: اى پروردگار من، سينه مرا براى من گشاده گردان. گفت پروردگارا دل مرا برایم گشاده‌دار گفت: پروردگارا، سينه‌ام را برايم گشاده گردان (موسی خاشعانه

|بى‌گمان كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كردند و به پروردگارشان خاضعانه دل بستند، اهل بهشتند و در آن جاودانه خواهند بود بى‌گمان كسانى كه ايمان آورده

دارم پس مردم دانستند كه او دو دل نداشته و بعضى گفته‌اند مردم پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بواسطه كثرت عقل و هوش داراى دو دل ميدانستند و او را باين عنوان

دارم پس مردم دانستند كه او دو دل نداشته و بعضى گفته‌اند مردم پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بواسطه كثرت عقل و هوش داراى دو دل ميدانستند و او را باين عنوان

می دارید، می داند. اوست كه مى‌داند هر سخنى را كه به آواز بلند گوييد يا در دل پنهان داريد. به راستی که او هم سخن آشکار را می‌داند و هم آنچه پنهان می‌دارید

و به خدا سوگند، در غیاب شما، نقشه‌ای برای نابودی بتهایتان می‌کشم!» |و [در دل گفت:] به خدا سوگند پس از آن كه پشت كرديد و رفتيد، قطعا براى بت‌هاى شما چاره‌اى

الْأَمْواتُ‌: و نه مردگان، يعنى مؤمنان كه دل ايشان زنده است به معرفت ايمان و توحيد، مساوى كافران نيستند كه دل ايشان مرده است به سبب كفر و شرك. اين تمثيل

خودنمايى‌ حجاب دل مكن روى و ريا را تو نيكى كن به مسكين و تهيدست‌ كه نيكى خود سبب گردد دعا را به وقت بخشش و انفاق پروين‌ نبايد داشت در دل جز خدا را خوف از

دارد و آنچه را آشکار می کند، می داند، و پروردگار تو مى‌داند كه چه چيز را در دل نهان كرده‌اند و چه چيز را آشكار مى‌سازند. و بی‌گمان پروردگارت آنچه در دلهایشان

می‌تراشید و از كوه‌ها استادانه- يا شادمانه- خانه‌ها مى‌تراشيد. و ماهرانه در دل کوهها خانه‌هائی را بتراشید (و بسازید و در آنها به عیش و نوش بپردازید؟) «و

این است که گنهکاران دو دسته اند: گروهى گناهان محدودى دارند و ترسى از خدا در دل، یعنى رابطه خود را به کلّى با پروردگار نبریده اند; اگر فرضاً ظلم و ستمى مى

و خدا آن [وعده یاری] را فقط مژده و نویدی برای شما قرار داد و نیز برای آنکه دل هایتان به سبب آن آرامش یابد؛ و گرنه پیروزی فقط از سوی خداست؛ زیرا خدا توانای

و گمراه است‌ و هر كه در اين جهان كور [دل‌] است، در آن جهان نيز كور و گمراه‌تر باشد. و هرکس در این (جهان) کور (دل و گمراه) باشد، در آخرت کورتر و گمراه‌تر

و از آن مكرى كه مى‌كنند دل تنگ مدار و صبر كن و صبر تو جز به [توفيق‌] خدا نيست و بر آنان اندوه مخور و از آنچه نيرنگ مى‌كنند دل تنگ مدار. و تو (ای رسول)

به سوی هارون هم [پیام نبوّت] بفرست [تا مرا در این وظیفه سنگین یاری دهد.] و دل من تنگ گردد و زبانم گشاده نشود. هارون را رسالت ده. و دلم تنگ می‌شود و زبانم

مورد بحث) قرآن افرادى را كه داراى دل‌هاى زنده و روح‌هاى پاك و آماده‌اند هشدار مى‌دهد. آرى، مؤمنان انسان‌هاى زنده دل و برخوردار از حيات واقعى و معقول و

آنها شده اید، چیست؟ آنگاه كه به پدرش و قومش گفت: اين تنديسها كه به پرستش آنها دل نهاده‌ايد چيستند؟ چنین بود که به پدرش و قومش گفت این تندیسها چیست که شما در

دارم پس مردم دانستند كه او دو دل نداشته و بعضى گفته‌اند مردم پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بواسطه كثرت عقل و هوش داراى دو دل ميدانستند و او را باين عنوان

«1» رمز رسيدن به كمالات، دل كندن از وابستگى‌ها و دوستى‌هاست. «فَاقْذِفِيهِ» الف: دل كندن از خود؛ ابراهيم حاضر شد در آتش افتد. ب: دل كندن از همسر؛ ابراهيم

کند خدا غالب مقتدر و داناست. و [یاد کنید] هنگامی را که منافقان و آنان که در دل هایشان بیماری [شک و تردید نسبت به حقایق] است، می گفتند: مؤمنان را دینشان [با

كه خدا به قلب مادر موسى «عليه السلام» انداخت و آن مصداقاً نظير آن بودكه به دل انبياء عليهم السلام انداخته مى‏شد و همانطور كه به او الهام شده بود تحقق واقعى

و دیگر هیچ درک حقایق نکنند. آنان راضی شده اند که با خانه نشینان باشند!! بر دل هایشان مهر تیره بختی زده شده پس [به همین سبب] آنان [منافع جهاد در راه خدا

«یریکم آیاته لعلکم تعقلون» سختى دل به نپذیرفتن معارف القاشده به آن، تفسیر شد و به مقتضاى جمله «إن من الحجارة ...» سختى دل به تراوش نکردن معارف و حقایق تفسیر

كن و هر چه خواهى از او بخواه-. و یکسره به سوی پروردگارت روی آر (و تنها بدو دل و امید ببند، و جز به او خود را مشغول مساز). و با اشتیاق، سوی پروردگارت روی

«ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‌» ج) علم و دانش: «عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌» د) دل و قلب: «ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌» ه) چشم و ديده: «ما زاغَ الْبَصَرُ وَ

و کافران گفتند: «آیا هنگامی که ما و پدرانمان خاک شدیم، (زنده می‌شویم و) از دل خاک بیرون می‌آییم؟! |و كسانى كه كافر شدند گفتند: آيا وقتى كه ما و پدرانمان

آگاهى خداوند، از راز دل و اسرار افراد (و اللّه سمیع علیم. اذ همّت طائفتان) کلمه «همّت» از ماده «همّ» به معناى تصمیم و قصدى است که در دل، براى انجام کارى گرفته

«هَوآءٌ»: خالی از فهم و شعور و تدبّر و تفکّر. یعنی دل از دست می‌رود و عقل و هوشی بر جای نمی‌ماند. مرغ دل دچار اضطراب می‌گردد و در فضای سینه به پرواز در می‌آید

دارم پس مردم دانستند كه او دو دل نداشته و بعضى گفته‌اند مردم پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بواسطه كثرت عقل و هوش داراى دو دل ميدانستند و او را باين عنوان

نوشانده شدند گوساله را در قلوبشان به علت كفر ورزيدن يعنى به گوساله پرستى دل بستند و به آن عشق ورزيدند. وَ لَکُم لَهَا يَوْم شِرْب مَعْلُوم نَاقَة هٰذِه

ناگهان (در) صبحگاهان. پس با آن (یورش)، گَردی برانگیختند. پس بدان (هجوم)، در دل گروهی درآمدند. (که) انسان بی‌امان برای پروردگارش سخت ناسپاس است. و او خود

را كه با آن قلب تو را مستقرّ مى‏كنيم، بر تو حكايت مى‏نمائيم. وبا نقل آنها دل تو را از اضطراب و تشويش بسكون و آرامش و ثبوت مى‏بريم [انفال:30] آيه شريفه

مقتدر و داناست. و میان دل هایشان الفت و پیوند برقرار کرد که اگر همه آنچه را در روی زمین است، هزینه می کردی نمی توانستی میان دل هایشان الفت اندازی، ولی

پروردگارتان بينشهايى- نشانه‌ها و دلايل روشن و دل آگاهى- آمد پس هر كه بينا [دل‌] گشت به سود خود اوست و هر كه كور [دل‌] شد به زيان خود اوست، و من نگاهبان شما نيستم

خدای خود در هر کار توکل می‌کنند. مؤمنان، فقط کسانی هستند که چون یاد خدا شود، دل هایشان ترسان می شود، وهنگامی که آیات او بر آنان خوانده شود بر ایمانشان می

ترديدكنندگان باشى. حق همان است که از طرف خدا به سوی تو آمد، پس هیچ شبهه به دل راه مده. [ای امت این] حق [که تغییرِ قبله است] از سوی پروردگار توست؛ بنابراین

روزی شما بنوشید. گفت: این ماده شتری است [که به اذن خدا به عنوان معجزه من از دل کوه بیرون آمد] سهمی از آب [این چشمه] برای او، و سهم روز معینی برای شماست،

آنان كه با جبريل دشمنى مى‌ورزند، بگو: اوست كه اين آيات را به فرمان خدا بر دل تو نازل كرده است تا كتابهاى ديگر آسمانى را تصديق كند و براى مؤمنان رهنمون

پیامبرش هستی، و خداوند گواهی می‌دهد که منافقان دروغگو هستند چون منافقان- آنها كه دل و زبانشان يكى نيست- نزد تو آيند، گويند: گواهى مى‌دهيم كه هر آينه تو فرستاده

اسلام باز و روشن گرداند و هر که را خواهد گمراه نماید (به حال گمراهی واگذارد) دل او را از پذیرفتن ایمان تنگ و سخت گرداند که گویی می‌خواهد از زمین بر فراز آسمان

دیگران، و البته این در مورد کسانى است که دنیا را هدف نهایى قرار مى دهند و به آن دل مى بندند، و بر آن تکیه مى کنند و آخرین آرزویشان، وصول به آن است، اما اگر مواهب

آن روز سخت مضطرب است، دل‌هايى در آن روز مضطرب باشد در آن روز، دلهايى سخت هراسانند. در آن روز سخت دلهای برخی مضطرب و هراسان شود. دل هایی در آن روز مضطرب

ما گناهانمان را بيامرز و ما را از آتش دوزخ نگاه دار و همان کسانی که (ایمان، دل آنان را لبریز می‌سازد و فریاد برمی‌آورند و) می‌گویند: پرودگارا! ما ایمان آورده‌ایم،

بازماندگان (یعنی زنان و کودکان) در خانه بنشینند (و به جهاد حاضر نشوند) و خدا بر دل آنها نقش کفر و ظلمت زده به طوری که هیچ درک نکنند. راه مؤاخذه و سرزنش فقط بر

بفرزندى و آنها درك نميكردند و گرديد دل مادر موسى بيتاب همانا نزديك بود كه آشكار كند او را اگر نه آن بود كه بند نهاده بوديم بر دل او تا باشد از گروندگان‌ و گفت

نيست، توبه واقعى بازگشت دل گنهكار است. تَتُوبا ... صَغَتْ قُلُوبُكُما 9- مهم‌تر از انحراف در عمل، انحراف روح و دل است. ابتدا فكر و دل انسان منحرف مى‌شود، سپس

نمى‏آورند در گوشهايشان سنگينى هست - گوش بدهكار ندارند- قرآن برآنهاسبب كورى دل است. «وَلايَزيدُ الظّالِمينَ اِلّاخَسار» مراد از وقر ثقل معنوى است. وقِر (بروزن

به حقیقت، اموال و فرزندان شما اسباب فتنه و امتحان شما هستند (چندان به آنها دل نبندید) و (بدانید که) نزد خدا اجر عظیم (بهشت ابد) خواهد بود. اموال و فرزندانتان

تردید کسانی که صدایشان را نزد رسول خدا پایین می آورند، همانان هستند که خدا دل هایشان را برای پرهیزکاری امتحان کرده، آنان را آمرزش و پاداشی بزرگ است. كسانى

ها و کویرها سرگردان و گم نشوید] نشانه ها [قرار داد]، و [مردم به هنگام شب در دل بیابان ها و بر سطح دریاها] به وسیله ستارگان راهیابی می کنند. و نشانه‌ها نهاد،

(السموت) ۵ - خداوند، به نیت ها و رازهاى دل آدمیان آگاه است. (إنّه علیم بذات الصدور) ۶ - آگاهى خداوند به نیت ها و راز دل ها، دلیل آگاهى کامل او از حقایق پنهانى

ساعت دشوار [جنگ تبوک] از او پیروی کردند، ارزانی داشت، پس از آنکه نزدیک بود دل های گروهی از آنان [به سبب سختی مسیر جنگ از حق] منحرف شود [و از ادامه مسیر

أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ» آنان دل دارند، ولى نمى‌فهمند، چشم دارند ولى نمى‌بينند، گوش دارند ولى حقّ را نمى‌شنوند،

(أُولئک کتب فى قلوبهم الإیمن) کتابت ایمان در دل ها، کنایه از ثابت و استوار ساختن آن است. ۱۱ - خداوند، ایمان را در دل ها ثابت و پایدار مى سازد. (أُولئک کتب فى

فرمانبرداری کنند و چون از حضور تو دور شوند شبانه گروهی خلاف گفته تو را در دل گیرند، و خدا اندیشه شبانه آنها را خواهد نوشت. پس (ای پیغمبر) از آنها روی بگردان

گروهى از مردم به نياكان منحرف خود دل‌بسته وبه آنان رومى‌كنند؛ در اين آيه مى‌خوانيم: نيكان و پاكان، به خداى متعال دل مى‌بندند و به سوى او رو مى‌كنند. در

are Muslims. ترتیل: ترجمه: «الْعُمْیِ»: جمع أَعْمی، کوران. مراد کوردلان و دل مردگان است (نگا: بقره / و . «إِنْ»: حرف نفی است. «مُسْلِمُونَ»: مطیعان. مخلصان

باره قوم لوط با ما [به قصد شفاعت‌] چون و چرا مى‌كرد. چون ابراهیم را وحشت از دل برفت و بشارت (فرزند) بیامد در آن حال برای خلاص قوم لوط با ما به گفتگو و التماس

نفس مطمئنّه، (آن هنگام به اهل ایمان خطاب لطف رسد که) ای نفس (قدسی) مطمئن و دل آرام. ای جان آرام گرفته و اطمینان یافته! اى روح آرامش يافته، هان ای نفس مطمئنه‌

خداترس و از شکیبائی (و واداشتن نفس بر آنچه دوست ندارد، از جمله روزه) و نماز (که دل را پاکیزه و انسان را از گناهان و پلیدیها به دور می‌دارد) یاری جوئید، و نماز

ستمگران عذابى از آسمان نازل كرديم. [انفال:11]. تا وسوسه و اضطرابى كه شيطان به دل شما انداخته از بين ببرد. * [مدثر:5]. طبرسى فرموده «رجز» را ابوجعفر و حفص و

ببرید و آن را بر چهره‌ی او بیندازید تا (نشانی بر پیدا شدن من بوده و روشنی بخش دل و دیده‌اش شود و دوباره) بینا گردد (و پرده‌ی تاریک غم و اندوه از جلو چشمانش

(و اهل کتاب نامیده می‌شوند، اگر واقعاً مطالب تورات و انجیل را خوانده و از دل مقاصد آنها را تصدیق کرده باشند، هم اینک محمّد را به عنوان پیغمبر می‌پذیرند

مردمى ناشناخته‌ايد. که چون بر او وارد شدند گفتند سلام، گفت سلام [بر شما] [و در دل گفت ایشان‌] گروهی ناشناخته‌[اند] آنگاه كه بر او در آمدند و سلام گفتند، گفت:

بخشیدن به زبان تو، برای) خواندن آن، کار ما است. (پس از ناحیه‌ی حفظ قرآن در میان دل و جان خود، و روان خواندن و درست تلاوت کردن آن با زبان خویش، نگران مباش). همانا

و مزرعه و بیابان) نشانه بزرگی است (بر وجود خالق جهان) ولی اکثر مردمان (چشم دل را می‌بندند و به ندای عقل گوش فرا نمی‌دهند و این چند روزه‌ی حیات را غافلوار

مخفى كه در سينه‏هاى مردم سخن مىگويد. و آن گاهى از طرف جن و شياطين است كه در دل پيدا مى‏شود و گاهى از جانب مردم. افكار باطله كه منشأ كارهاى باطل وحرام اند

(و ناپاکی) است و هم آنها که در مدینه (بر ضد اسلام) تبلیغات سوء می‌کنند (و دل اهل ایمان را مضطرب و هراسان می‌سازند) دست (از این زشتی و بدکاری) نکشند ما

نشانه و معجزه ای برای ما نمی آید؟ گذشتگان آنان نیز مانند گفته ایشان را گفتند؛ دل هایشان [در تعصّب، لجاجت، عناد و نادانی] شبیه هم است. تحقیقاً ما [به اندازه

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

ملاقات با پروردگارشان (برای حساب و کتاب) هم هستند. و گفتند: «آیا وقتی ما در (دل) زمین گم شدیم، آیا (باز هم همین) ما به‌راستی بی‌چون در آفرینش نوینی هستیم‌؟»

نمی‌داند که به پاداش نیکوکاریشان چه نعمت و لذّتهای بی‌نهایت که روشنی‌بخش (دل و) دیده است در عالم غیب برایشان ذخیره شده است. پس هیچ کس نمی داند چه چیزهایی

مُدْبِرِينَ‌: چون برگردند در حالتى كه پشت كنندگان باشند، يعنى ايشان را گوش دل، كر است از شنيدن آيات قرآن، پس مشابه كران باشند خصوصا كرى كه برگردد و پشت

سپس پوستها و دلهايشان بياد خدا آرام مى‏گيرد، (قول خدا را قبول كرده و بدان دل مى‏بندند). * [حشر:5]. لينه درخت خرما است به قولى آن از لين است وبه جهت نرمى

مى‌ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى‌آيند.» و خدای شما فرمود که مرا با (خلوص دل) بخوانید تا دعای شما مستجاب کنم. آنان که از (دعا و) عبادت من اعراض و سرکشی

گفت: اسلام بیاور! (و در برابر حق، تسلیم باش! او فرمان پروردگار را، از جان و دل پذیرفت؛ و) گفت: «در برابر پروردگار جهانیان، تسلیم شدم.» آن‌گاه كه پروردگارش

وحى مى‌شود گوش فرا دار. و من تو را برگزیده‌ام، پس به آنچه وحی می‌شود، گوش دل بسپار و من تو را برگزيده‌ام، پس به آنچه وحى مى‌شود گوش فرا دار: من تو را (برای

و کردار بد پرداختند این شد که آیات خدا را تکذیب و تمسخر کردند (زیرا معصیت، دل را تاریک کند و چون بسیار شود به ظلمت کفر انجامد). آن گاه بدترین سرانجام، سرانجام

و اما آن كس كه شتابان پيش تو آمد، اما آن کس که (چون عبد اللّه مکتوم به شوق دل برای ذکر خدا) به سوی تو می‌شتابد. و اما آنکه شتابان نزد تو آمد و اما آن كه

جمع آورده‌اید و مال‌التجاره‌ای که از کسادی آن بیمناکید و منازلی را که به آن دل خوش داشته‌اید بیش از خدا و رسول و جهاد در راه او دوست می‌دارید منتظر باشید

آنچه را دل لبریز از شعله‌ی نور(ش) دید انکار(ش) نکرد. آیا پس در آنچه می‌بیند با او جدال می‌کنید؟ و همواره در حال فرود آمدنی دیگر هم، او را (با دل فروزانش)

بریم و بر آن (به مشاهده) از گواهان باشیم. گفتند: می خواهیم از آن بخوریم و دل های ما آرامش یابد، و بدانیم که تو [در ادعای نبوتت] به ما راست گفته ای، و ما

درمى‌آييد، بلكه شما گروهى گزافكاريد. (جای شگفت است که) شما به جای زنان به مردان دل می‌بازید و با آنان می‌آمیزید! اصلاً شما مردمان تجاوزپیشه‌اید (و به انگیزه‌ی

به ياد آورند و بناگاه بينا شوند. چون اهل تقوا را از شیطان وسوسه و خیالی به دل فرا رسد همان دم خدا را به یاد آرند و همان لحظه بصیرت و بینایی پیدا کنند. مسلماً

شایسته دل بستگى نبوده و پایدار نخواهد ماند. (إنّه کان فى أهله مسرورًا) ۴ - شادمانى از حضور بین خانواده و دودمان خویش در آخرت، غیر قابل قیاس با دل خوشى به

کشتی مملوّ (از ایشان و کالاهایشان) حمل می‌کنیم. (کشتیهائی که حرکت آنها در دل اقیانوسها، بی‌شباهت به حرکت کواکب در گستره‌ی آسمانها نیست). و نشانه‌ای (دیگر)

معترفند) بلکه اکثر آنها (بر این حقیقت که آفریننده جهان خداست اگر به زبان گویند به دل) آگاه نیستند. و اگر از آنان بپرسی: چه کسی آسمان ها و زمین را آفریده است؟ قطعاً

و رسول به ما دادند غرور و فریبی بیش نبود. و آن گاه که منافقان و آنان که در دل هایشان بیماری [ضعف ایمان] بود، می گفتند: خدا و پیامبرش جز به فریب، ما را وعده

از خدا و پیامبرش فرمان برید، و با یکدیگر نزاع و اختلاف مکنید، که سست و بد دل می شوید، و قدرت و شوکتتان از میان می رود؛ و شکیبایی ورزید؛ زیرا خدا با شکیبایان

فرزندانش را فدای خود سازد و از عذاب برهد. آنان را نشانشان می دهند [ولی به خاطر دل مشغولی خود هرگز به آنان توجه نکنند!] گنهکار آرزو می کند که ای کاش می توانست

یکسان است که کسی از شما گفتارش را پنهان کند یا آشکار سازد، و کسی مخفیانه در دل شب حرکت نماید یا در روز راه بپیماید. براى او يكسان است از شما هر كه سخن به

پیوسته دشمن حق و از حقیقت گریزانند) حجاب ناپیدائی قرار می‌دهیم (تا نور قرآن به دل ایشان پرتو نیندازد و به آنان سودی نرساند). و هنگامی که قرآن بخوانی، میان تو

پاره‌اى برگرفته از آن براى شما بيارم يا بر آن آتش رهنمونى بيابم. وقتی (در دل شب تاریک سردی، به هنگام مراجعت از مَدْیَن به مصر، از دور) آتشی را دید و به

و آنچه ميان آن است. و پروردگار تو فراموشكار نيست ما (فرشتگان، بندگان جان و دل بر کف یزدان) جز به فرمان پروردگارت فرود نمی‌آئیم (و به کره‌ی زمین گام نمی‌گذاریم)

سبب بازداشتن مردم از فساد] نجاتشان دادیم. و آنان که ستم کردند، دنباله رو [و دل بسته] چیزی از نعمت و ثروت شدند [که در آن به سرکشی و طغیان افتادند] و آنان

پوشيده است ميداند. در مجمع از صادقين عليهماالسلام نقل شده: سرّ آن است كه در دل پنهان كرده‏اى و اخفى آن است كه به خاطرات رسيده سپس فراموش كرده‏اى.قول الميزان

توجّه خود بالاخره محكوم به آتش مى‏شوند. علت جهنَّمى بودن آنهاعدم بكار بردن دل و گوش و چشم در دانستن حقايق است و اين مطلب در صورت (براى جهنّم آفريده‏ايم)

اينكه جز خدا آنهايى را بپرستم كه شما مى‌پرستيد. بگو: من از هوسها و خواهشهاى دل شما پيروى نخواهم كرد كه آنگاه گمراه شوم و از راه‌يافتگان نباشم. بگو: من نهی

و مُهرخوردن بر دل است. فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا ... كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِ‌ 6- كفر ولجاجت از سوى مردم، سبب مُهرخوردن دل از سوى خدا مى‌شود

در قلوبشان انحرافى است بمتشابه آن مى‏چسبند. ملاحظه مى‏شود كه زيغ در انحراف دل از حق بكار رفته است هكذا [آل عمران:8]. ازاغه منحرف كردن است قيد «هَدَيْتَنا»

افسون‌شده را پيروى نمى‌كنيد.» ما به خیالات باطلی که وقت شنیدن گفتار تو در دل خود می‌کنند (از خود آنها) آگاه‌تریم و آن‌گاه که به رازگویی می‌پردازند و آن

خدا بر آنها لعن فرمود، زیرا کافر شدند و میانشان اهل ایمان کم بود. و گفتند: دل های ما در غلاف و پوشش است [به این علتْ کلام تو را نمی فهمیم، ولی چنین نیست

نعمت بزرگ) خدای را پرستش کن در حالی که دین را برای او خالص گردانیده باشی (و دل از غیر حق بگردانی). بی تردید ما این کتاب را به حقّ و درستی به سوی تو نازل

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

می‌خوانند و گاهی ساحر و گاه تهمتهای دیگری می‌بندند) چرا که آنچه را آنها در دل مخفی می‌دارند و یا با زبان آشکار می‌سازند همه را ما می‌دانیم» (فَلا یَحْزُنْکَ

و سایر حبوبات) قرار دادیم. و برای مشرکان [که از معبودان باطل دم می زنند و دل به دنیای فانی بسته اند] مَثَلی بزن: دو مرد را که به یکی از آنان دو باغ انگور

خدا شرم نمی‌کنند و حال آنکه او با آنهاست هنگامی که شبانگاه سخنانی ناپسند در دل می‌اندیشند، و خدا (در آن حال هم) به هر چه کنند آگاه است. [خیانت پیشگانْ خیانت

پروردگارش خواهد گرفت و دستخوش بيم و اندوه نمى‌شود. حق این است که هر کس روی دل به سوی خدا نهد و نیکوکار باشد پاداشش نزد پروردگارش [محفوظ] است و نه بیمی بر

شده‌اند ملاقات نمايند. پس آنها را به کفر و ضلالت خود بگذار که به بازیچه دنیا دل بازند تا با روزی که وعده عذاب آنهاست رو به رو شوند. پس آنان را واگذار تا [در

در گورهاست بيرون ريخته گردد، آیا آدمی نمی‌داند که روزی آنچه (از مردگان) در دل قبرهاست همه بیرون ریخته می‌شود؟ آیا نمی داند هنگامی که آنچه در گورهاست برانگیخته

خودنمايى‌ حجاب دل مكن روى و ريا را تو نيكى كن به مسكين و تهيدست‌ كه نيكى خود سبب گردد دعا را به وقت بخشش و انفاق پروين‌ نبايد داشت در دل جز خدا را خوف از

که مردگان را در خاک دفن می‌کنند و خاک بر پیکرشان می‌ریزند، ایشان را نیز در دل خاک دفن می‌کردند و) زمین (مزار ایشان) را بر روی آنان صاف می‌کردند (و همچون

(ماجرای نجات مؤمنان و غرق کافران) درس عبرت بزرگی است (برای کسانی که چشم باز و دل آگاه داشته باشند و درباره‌ی سرگذشت جبّاران مغرور بیندیشند و اوراق تاریخ مکتوب

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

خود سهل‌انگاری می‌کنند، آنان كه از نمازشان غافلند كه از نمازشان غافلند، که دل از یاد خدا غافل دارند. که از نمازشان غافل و نسبت به آن سهل انگارند. كه در

مى‌نمايد و براى شما از آسمان روزى- باران- فرومى‌فرستد، و پند نگيرد مگر كسى كه [به دل به خدا] بازمى‌گردد. او کسی است که دلائل (قدرت) و نشانه‌های (عظمت) خود را به

گوساله بريان پخته‌اى را پس چون ديد دستهاشان نميرسد بسوى آن نپسنديد آنها را و در دل جاى داد از آنها ترسى گفتند نترس همانا ما فرستاده شديم بسوى قوم لوط و زن او

رو به رشد و حركت است، زيرا هم چشم حقيقت‌بين، هم نور دارد، هم نفس پاك و هم دل زنده. امّا كافر حاضر نيست حقيقت را ببيند و به خاطر سنگدلى، آن را نمى‌پذيرد

کس را به خدایی نمی‌خوانیم، که اگر بخوانیم سخت راه خطا و ظلم پیموده‌ایم. و دل هایشان را [با یقین به حقایق،] محکم و استوار ساختیم؛ آن گاه [که در برابر شرک

نکردید و کیفر ندادید) حتماً شکیبائی برای شکیبایان (حق‌پرستی چون شما که از دل فرمان نمی‌برید و به راهنمائی یزدان گوش فرا می‌دارید، در دنیا و آخرت) بهترخواهد

كرد؟ و خدا ابراهيم را به دوستى خود برگزيد. چه کسی بهدین‌تر از کسی است که روی دل به درگاه خدا آورد و نیکوکار باشد و از آیین پاک ابراهیم پیروی کند و خداوند

گفته: كذب مخبرى است نه خبرى. و به قول مجمع: هر كه چيز راستى را بگويد ولى در دل به آن عقيده نداشته باشد دروغگو است. نظام به استناد اين آيه مى‏گويد صدق خبر

است از راه دشمنى نزد خدا و نزد آنانكه گرويدند اينچنين مهر مينهد خدا بر هر دل مرد با تكبّر سركش. تفسير خداوند متعال احزاب نامبرده در آيات سابقه را بيان

روز و جستجوی شما از افزون‌بخشی اوست. در این (رحمت‌ها) برای مردمی که (با گوش دل سخنان حق را) می‌شنوند، نشانه‌هایی است. و از آیتهایش خواب شما است در شب و روز

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

آیات قرآنی را با کتابهای دیگر آسمانی همسو و هماهنگ دیده‌ایم، آن را با جان و دل پذیرا شده‌ایم). و هنگامی‌که بر ایشان فرو خوانده شود، گویند: «بدان ایمان آوردیم،

جبار و شقى نساخته است. و نیز مرا در حق مادرم نیکوکار گردانده و مرا زورگوی سخت دل نگردانده است‌ و مرا به مادرم نيكوكار كرده و مرا گردنكشى بدبخت نگردانيده است

روشى از كار [دين و شريعت‌] نهاديم، پس آن را پيروى كن و از هوسها و خواهشهاى دل كسانى كه نمى‌دانند پيروى مكن. سپس ما تو را (مبعوث کردیم و) بر آئین و راه روشنی

جز مردم کافر برنخیزد پس تو از اینکه کافران بر شهر و دیارها مسلط و متصرّفند دل نبازی (که اگر به آنها مهلتی دادیم موقع انتقام خواهد رسید). تنها کافران در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

بفرزندى و آنها درك نميكردند و گرديد دل مادر موسى بيتاب همانا نزديك بود كه آشكار كند او را اگر نه آن بود كه بند نهاده بوديم بر دل او تا باشد از گروندگان‌ و گفت

نماز را یاد کنید خدا را ایستادگان و نشستگان و بر پهلوهای خویش سپس گاهی که دل آسوده شدید به پا بدارید نماز را همانا نماز است بر مؤمنان نوشته بایسته‌ When

استقامت و بردن ثواب جهاد) و فضل و مرحمت سترگ خداوند (که با رعب و وحشت انداختن به دل دشمنان، نصیب مسلمانان کرد و ایشان را از دست کشتار و آزار کافران رستگار کرد،

نگرفته‌اند. چرا که آنان کافر بوده و اصلاً به رستاخیز معتقد نیستند) و به معاد دل نمی‌بندند. و (آنان) بی‌گمان - بر مجتمع و ساکنانش که باران بلا بر آنان بارانده

بفرزندى و آنها درك نميكردند و گرديد دل مادر موسى بيتاب همانا نزديك بود كه آشكار كند او را اگر نه آن بود كه بند نهاده بوديم بر دل او تا باشد از گروندگان‌ و گفت

آخر رسيدن عجله دارد و به سرعت سپرى مى‌شود. «تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ» 5- يك دل، دو دوستى برنمى‌دارد. «تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ وَ تَذَرُونَ الْآخِرَةَ» 6-

خوانده شد، در زمین پراکنده گردید و به دنبال رزق و روزی خدا بروید و خدای را (با دل و زبان) بسیار یاد کنید، تا این که رستگار شوید. پس چون نماز گزارده شد در (روی)

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

مواد غذايى بى‌جان است. گاهى از كافران مرده دل، فرزندان مؤمن و زنده دل و از مؤمنان زنده دل، فرزندانى كافر و مرده دل ظاهر مى‌شود «1» كه اين يكى از مصاديق آيه

معبودهایشان می‌گویند: شما ما را نپرستیده‌اید (بلکه به وسوسه‌ی اهریمن و به سخن دل گوش فرا داده‌اید و مجسّمه‌ی ما را به خاطر منافع خود پرستش نموده‌اید. معبود

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

راهكار آن را نشان دهيد. تُؤْثِرُونَ‌ ... وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ 4- راه پاك شدن دل و فكر انسان، ذكر مدام و مستمر نام خداوند است. «تَزَكَّى وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ»

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

خداوند است و وعده‌ها و پاداش‌هاى چندين برابر مى‌دهد، اين به خاطر رشد انسان و دل كندن او از دنيا و رسيدگى به فقرا و خدمت به مردم و گره گشايى از آنان و شكستن

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

(40) ترجمه‌ و پيروى مكن آنچه را نباشد از براى تو بآن دانش همانا گوش و چشم و دل هر يك از آنها باشد از آن پرسيده شده‌ و راه مرو در زمين بكبر و ناز همانا تو

مى‌لرزد، پس از مدّتى آرام شده، دلهايشان نرم مى‌شود. آرى، ياد قهر و عقاب الهى دل مؤمن را مى‌لرزاند و با ياد لطف و مهر الهى، دلش آرام مى‌گيرد، همچون كودكى كه

سخن مى‏گويد تا كراهت در قيافه آن حضرت ظاهر شد به واسطه قطع شدن كلامش و در دل گفت: اين بزرگان مكّه گويند پيروان او فقط نابينايان و بردگانند، لذا به او اعتنائى

[چون و چند] این کارشان آگاه خواهی ساخت‌ پس چون او را بردند و همداستان شده دل بنهادند كه او را در بن چاه افكنند، [به اين كار دست يازيدند] و ما به او وحى

خواهد کرد ولی [اراده کوبنده] خدا از آنجا که گمان نمی کردند به سراغشان آمد و در دل هایشان رعب و ترس افکند به گونه ای که خانه هایشان را به دست خود و به دست مؤمنان

آن براى خدا منكر معاد ميشوند و اين نيست مگر از آن جهت كه فكر نكردند و چشم دل آنها كور شده و البتّه مساوى نيست ادراكات كور با بينا و اهل ايمان و عمل صالح

بازگشت كننده نگاه دارنده خود كسيكه بترسد از خدا با آنكه غائب است و بيايد با دل بازگشته بحق گويند داخل شويد در آن بسلامتى آن روز جاودانى است‌ براى ايشان است

بهار دل، زيرا باد بهار معانى او روياننده انواع گلهاى معرفت است. و در او است چشمه‌هاى علم، زيرا هر يك از آيات آن منبع علم و حكمت است. و نيست براى دل روشنائى

ابلیس از رحمت خداوند و یا شرارت طولانى او است. ۲ - شیطان، موجودى وسوسه گر در دل هاى آدمیان (فوسوس إلیه الشیطن ) ۳ - شیطان با وسوسه آدم در بهشت، سعى در زمینه سازى

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

است از راه دشمنى نزد خدا و نزد آنانكه گرويدند اينچنين مهر مينهد خدا بر هر دل مرد با تكبّر سركش. تفسير خداوند متعال احزاب نامبرده در آيات سابقه را بيان

مِنْكُمْ» 3- حالت‌هاى روحى در جسم اثر مى‌گذارد. (ترسيدن سبب مى‌شود كه چشم و دل كار عادّى خود را از دست بدهند، خيره شدن چشم و تند شدن ضربان قلب نمونه آن است

تو راضى است. «29» پس در زمره‌ى بندگان من درآى. (30) و به بهشت من داخل شو! دل آرام و نفس مطمئنه، با ذكر خدا به دست مى‌آيد. «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ

رحمت الهى اميدوارند از عذاب او ترسانند. وَ جاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ‌: و بياورد دل بازگشته به حق، يعنى روى به طاعت او آورده و از معصيت او اجتناب كنند. تحقيق:

به وحدانیت و یگانگی یاد کنی آنان روی گردانیده و به پشت گریزان می‌شوند. و بر دل هایشان پوشش هایی می گذاریم تا آن را نفهمند و در گوش هایشان سنگینی می نهیم

خداوند نعمتى را كه بر قومى ارزانى داشته تغيير نمى‌دهد، مگر آنكه آنان آنچه را در دل دارند تغيير دهند، و خدا شنواى داناست. این (عذاب) از آن جهت است که خدا بر آن

یاوری ندارند بلكه آنان كه ستم كردند- مشركان- بى‌هيچ دانشى كامها و آرزوهاى دل خويش را پيروى نمودند. پس آن را كه خدا گمراه كرده است چه كسى راه نمايد؟ و آنها

پروردگارشان شرک می‌آورند و چون مردم را گزندى رسد پروردگار خويش را در حالى كه روى دل بدو مى‌كنند بخوانند، و چون آنان را از سوى خود رحمتى- مِهر و آسايشى- بچشاند

دورتر از این چیزهائی است که انباز او می‌گردانند. یا کیست (آن‌که) شما را در (دل) تاریکی‌های خشکی و دریا راه می‌نماید و آن کس که بادها(ی رحمت‌زا) را پیشاپیش

تو راضى است. «29» پس در زمره‌ى بندگان من درآى. (30) و به بهشت من داخل شو! دل آرام و نفس مطمئنه، با ذكر خدا به دست مى‌آيد. «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ

پاک کند، و وسوسه شیطان را [که از بدترین کثافات است] از شما برطرف نماید، و دل هایتان را استحکام دهد، و گام هایتان را به آن استوار و پا برجا کند. و به ياد

پيش از رازگفتن خود صدقه‌ها بدهيد؟! پس چون نكرديد- يعنى نتوانستيد كرد و از دل و دستتان برنيامد- و خدا هم [به بخشايش خويش‌] بر شما بازگشت- اين حكم را برداشت-،

سخن مى‏گويد تا كراهت در قيافه آن حضرت ظاهر شد به واسطه قطع شدن كلامش و در دل گفت: اين بزرگان مكّه گويند پيروان او فقط نابينايان و بردگانند، لذا به او اعتنائى

دچار گرفتاری و زحمت می شوید، ولی خدا ایمان را محبوب شما قرار داد و آن را در دل هایتان بیاراست، و کفر و بدکاری و نافرمانی را ناخوشایند شما ساخت، اینان [که

ما فرستادگان پروردگار توایم! آنها هرگز دسترسی به تو پیدا نخواهند کرد! در دل شب، خانواده‌ات را (از این شهر) حرکت ده! و هیچ یک از شما پشت سرش را نگاه نکند؛

برای ملاطفت با او است؛ نه معاتبت. اشاره‌ای هم به این دارد که هر مؤمنی که در دل شبها جامه به خود پیچیده است، بلند شود و خودسازی کند و اندوخته‌ای بیندوزد.

حسن ادب و علوّ همت بزرگوارى خود، پرتو التفات بر هيچ زرّه از ذرات آن، و ديده دل از مشاهده آثار عظمت الهى نگشود، چنانچه فرمايد: ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌

نباشد و چون خدا بداند دل بنده اينطور با خدا است هر خواهشى كه نمايد اجابت ميفرمايد اى ده دله صد دله دل يك دله كن‌ مهر ديگران را ز دل خود يله كن‌ يك روز باخلاص

پاکیزه‌ای بهره‌ی شما کرد تا این که سپاسگزاری بکنید (و در راه جهاد به جان و دل بکوشید). و به یاد آورید چون شما در زمین، گروهی اندک و مستضعف بودید، می‌ترسیدید

راه خدا را ببندند پس به زودی مالهایشان بر سر این خیال باطل برود و حسرتش بر دل آنها بماند و آن‌گاه مغلوب نیز خواهند شد، و کافران را به سوی جهنم جمعا رهسپار

بنابراين آيه را مى‌توان چنين معنا كرد: نه چشم ظاهرى، خداوند را مى‌بيند و نه دل به عمق معرفت او راهى دارد. «لطيف» چند معنى دارد: 1. آنكه عطاى خود را كم بشمارد

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

(40) ترجمه‌ و پيروى مكن آنچه را نباشد از براى تو بآن دانش همانا گوش و چشم و دل هر يك از آنها باشد از آن پرسيده شده‌ و راه مرو در زمين بكبر و ناز همانا تو

مانند باران و برف و ملائكه و آنچه بالا ميرود در آن مانند اعمال بندگان و آه دل مظلومان و ملائكه موكّله بر آن و او مهربان است به بندگان كه از بالاى سر و زير

«ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‌» ج) علم و دانش: «عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌» د) دل و قلب: «ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌» ه) چشم و ديده: «ما زاغَ الْبَصَرُ وَ

صفحه 380 7- دريافت كننده‌ى وحى تنها يك دل است، دل پاك پيامبر «قَلْبِكَ»، ولى دريافت‌كننده‌ى وسوسه‌هاى شيطانى، هر دل آلوده‌اى است. «كُلِّ أَفَّاكٍ» 8- بدتر

سنگينى را، از طريق امدادهاى غيبى و نزول فرشتگان‌ «3» و يا القاء ترس‌ «4» در دل دشمنان، از دوش پيامبر اكرم برداشته شد. خداوند، نام و ياد پيامبرش را گرامى

محمدص] سوگند به بام بلند [:آسمان و آسمان قلب محمدص] و به دریای افروخته [:دریای دل فروزان محمدص ]؛ (که) همواره عذاب پروردگارت همانا واقعی و شدنی است. برایش هیچ

خداى يكتا كافر شويم و براى او همتايانى قرار دهيم. و چون عذاب را ببينند در دل پشيمانى كنند. و ما غلها را بر گردن كافران بگذاريم. آيا نه چنين است كه در برابر

نميرسد و از آن بهره‌مند نميگردند با آنكه از حق معرض و رو گردانند و گوش شنوا و دل بينا ندارند و تو نميتوانى كورانى گم گشته از راه را كه نميخواهند وارد در جاده

بازگشت كننده نگاه دارنده خود كسيكه بترسد از خدا با آنكه غائب است و بيايد با دل بازگشته بحق گويند داخل شويد در آن بسلامتى آن روز جاودانى است‌ براى ايشان است

از شما به آنان کتاب داده شده، و (نیز) از کسانی که به شرک گراییده‌اند (سخنان دل)آزار بسیاری خواهید شنید؛ و اگر صبر و پرهیزگاری کنید، این (خود) به‌راستی (نشانی)

پوشنده‌ی رحمتگر بر ویژگان است.» و تبرئه نکنم (بیزار نشمرم) خویشتن را همانا دل بسیار امرکننده است به زشتی مگر آنکه رحم کرده است پروردگار من همانا پروردگار

به اینها کافر شوند ما قومی را که هرگز کافر نشوند (مانند علی و شیعیانش که در دل و جان ایمان دارند) بدینها برگمارده‌ایم. آنان کسانی هستند که به ایشان کتاب

از «مُعْرِضُونَ» اعراض قلبى باشد يعنى: برگشتند و عمل نكردند در حالى كه در دل نيز از آن اعراض كرده و به آن بى‏اعتنا بودند. وَ الدّنْيَا اللّه الْحَيَاة

او دمید. و برای شما گوش‌ها و چشم‌ها و دل‌های فروزان قرار داد. چه اندک سپاس می‌گزارید! و گفتند: «آیا وقتی ما در (دل) زمین گم شدیم، آیا (باز هم همین) ما به‌راستی

تنفر از کفر، در دل همه انسانها بدون استثنا وجود دارد، و اگر کسانی این زمینه‌ها را ندارند از ناحیه تربیتهای غلط و اعمال خودشان است، خدا در دل هیچ کس «حب عصیان»

خداوند است و وعده‌ها و پاداش‌هاى چندين برابر مى‌دهد، اين به خاطر رشد انسان و دل كندن او از دنيا و رسيدگى به فقرا و خدمت به مردم و گره گشايى از آنان و شكستن

سنگينى را، از طريق امدادهاى غيبى و نزول فرشتگان‌ «3» و يا القاء ترس‌ «4» در دل دشمنان، از دوش پيامبر اكرم برداشته شد. خداوند، نام و ياد پيامبرش را گرامى

نمود سوم آنكه محبّت كنعان را بعد از كفر و عصيان از دل بيرون نكرد و با وجود محبّت خدا محبّت نا اهل را در دل جاى داد كه همان موجب صدور آن دو ترك اولاى ديگر گشت

است از راه دشمنى نزد خدا و نزد آنانكه گرويدند اينچنين مهر مينهد خدا بر هر دل مرد با تكبّر سركش. تفسير خداوند متعال احزاب نامبرده در آيات سابقه را بيان

جايى كه با بركت آميخته شده است. در حديثى مى‌خوانيم كه مراد از كندن دو كفش، دل كندن از دو نگرانى است: يكى نگرانى از وضع همسر در آن سرما و ديگرى، نگرانى از

شدند بدانيد و مأيوس نباشيد از رفتن زنگار دل بتوبه و انابه كه خدا چنانچه زمين مرده را در هر سال زنده ميكند دل‌هاى مرده را هم ميتواند زنده كند و توفيق طاعت

چیزهائی که نفس بدو می‌گوید. اگر به (ما) برگردد، معنی بدین شکل است: خواستهای دل و اندیشه‌های مغز. «حَبْلِ الْوَرِیدِ»: شاهرگ گردن. اضافه (حَبْلِ) به (الْوَرِیدِ)

زمین. مراد این است که بعد از نهایت جهان و گذشت ازمنه‌ای بر آن، شما را که در دل زمین جای دارید فرا می‌خواند و حاضرتان می‌گرداند. یا این که از بالای زمین،

نفسه للنيران و قلبه للرحمن و ولده للقربان و ماله للاخوان» جان را تسليم آتش، دل را تسليم خدا، فرزند را براى قربانى شدن و ثروت را براى برادران ايمانى خود قرار

مرتكب شده و خداوند دانا و حكيم است. گناه كه تجاوز از مرز قانون الهى است، صفاى دل و تقواى روح و عدالت را از بين مى‌برد واين بزرگ‌ترين خسارت است. علاوه بر آنكه

بلكه‌ جلد 5 صفحه 365 آنانكه كافر شدند تكذيب ميكنند و خدا داناتر است بآنچه در دل جاى ميدهند پس مژده ده آنها را بعذاب دردناك‌ ولى كسانيكه گرويدند و بجا آوردند

اگر خدا نیز از بسیاری از انسانها اموالشان را مطالبه کند، خشم و کینه او را به دل می‌گیرند! Tabber requires Javascript to function. آيات ۳۳ - ۳۸ سوره محمد مقصود

خانواده عصمت و طهارت متّحد بود چنانچه گفته شده‌اى ده دله صد دله دل يكدله كن- مهر دگران را ز دل خود يله كن» «يكروز باخلاص بيا بر در دوست- گر كام تو بر نيايد

اين ممكن است بگوييم روح قرآن و اغراض كليه ايكه قرآن مجيد به آن توجه دارد در دل پاك پيغمبر «صلى الله عليه واله» در شب قدر تجلى نموده كه [شعراء:193]. سپس به

بیاورد. پس آن را نزدیکشان برد. گفت: «مگر نمی‌خورید؟» پس، از ایشان ترسی به دل برگرفت. گفتند: «مترس.» و او را به پسری بسی دانا نوید دادند. پس زنش پریشان

اگر بخورد مرغى دل تو را، سير نشود، و اگر چيزى مقدار سوراخ سوزنى بر چشم تو واقع شود باصره تو را بپوشاند از ديدن؛ و تو مى‌خواهى به اين دل و ديده، ملكوت آسمان

چون مؤمن ايمان بخدا دارد و ميداند هر چه از او ميرسد خير و صلاح است خداوند دل او را هدايت بصبر و سكون فرموده و نگهدارى ميفرمايد از جزع و بى‌صبرى و تشويش

به عظمت سربرداشتن از خواب گرم و بستر نرم، و سر نهادن بر آستانه آفریدگار در دل شبها، و برداشتن دست دعا به درگاه خدا است. وَ الَّذِينَ‌ يَبِيتُونَ‌ لِرَبِّهِمْ‌

مانند باران و برف و ملائكه و آنچه بالا ميرود در آن مانند اعمال بندگان و آه دل مظلومان و ملائكه موكّله بر آن و او مهربان است به بندگان كه از بالاى سر و زير

آن براى خدا منكر معاد ميشوند و اين نيست مگر از آن جهت كه فكر نكردند و چشم دل آنها كور شده و البتّه مساوى نيست ادراكات كور با بينا و اهل ايمان و عمل صالح

من است و دشمن هم مقهور اراده من است و محبت تو را در دلها جا دادم مخصوصا در دل فرعون و زنش تا از خطر مرگ و قتل نجات يابى و در برابر نظر و تحت مراقبت من پرورش

نجات مى‌كنند و يا زمانى كه از آنان سؤال مى‌شود پاسخ مى‌دهند. 1- به غير خدا دل نبنديم و سرنوشت خود را به خدايان دروغين وعاجز گره نزنيم. لَوْ كانَ‌ ... ما

بر طبق حكمت و مصلحت و بنى آدم را آراسته بصورت زيبا و قد رعنا و زبان گويا و دل دانا و امتياز داده آنها را بر تمام حيوانات بصورت و سيرت و قرار داده آن موجود

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

(40) ترجمه‌ و پيروى مكن آنچه را نباشد از براى تو بآن دانش همانا گوش و چشم و دل هر يك از آنها باشد از آن پرسيده شده‌ و راه مرو در زمين بكبر و ناز همانا تو

من است و دشمن هم مقهور اراده من است و محبت تو را در دلها جا دادم مخصوصا در دل فرعون و زنش تا از خطر مرگ و قتل نجات يابى و در برابر نظر و تحت مراقبت من پرورش

صفحه 380 7- دريافت كننده‌ى وحى تنها يك دل است، دل پاك پيامبر «قَلْبِكَ»، ولى دريافت‌كننده‌ى وسوسه‌هاى شيطانى، هر دل آلوده‌اى است. «كُلِّ أَفَّاكٍ» 8- بدتر

پيرو قبله يكديگر نيستند. و اگر پس از دانشى كه سوى تو آمده از هوسها و خواهشهاى دل آنها پيروى كنى هر آينه تو آنگاه از ستمكاران خواهى بود. و اگر هر نوع برهان

سرانجام) مگر گریزگاهی هست‌؟ همانا در این (عقوبت‌ها) برای هر که دلی داشته و گوش (دل برای دریافت حق) افکنده - در حالی که خود هم گواه است- بی‌گمان یادواره‌ای (درخشان)

چون مؤمن ايمان بخدا دارد و ميداند هر چه از او ميرسد خير و صلاح است خداوند دل او را هدايت بصبر و سكون فرموده و نگهدارى ميفرمايد از جزع و بى‌صبرى و تشويش

فانيه خود، و ديگر شيطان به تسويلات خود كه آرزوى‌ جلد 11 - صفحه 14 مغفرت در دل شما افكند تا شما را اصرار نمايد بر معصيت؛ اگرچه مغفرت امرى است ممكن الوقوع،

ترجمه: «سَقِیمٌ»: بیمار. «إِنِّی سَقِیمٌ»: مرادِ ابراهیم، بیماری روح و آزار دل از پندارگرائی و اوهام‌پرستی مردم، و برداشت ایشان از سخن او بیماری ظاهری بود

نميرسد و از آن بهره‌مند نميگردند با آنكه از حق معرض و رو گردانند و گوش شنوا و دل بينا ندارند و تو نميتوانى كورانى گم گشته از راه را كه نميخواهند وارد در جاده

آن براى خدا منكر معاد ميشوند و اين نيست مگر از آن جهت كه فكر نكردند و چشم دل آنها كور شده و البتّه مساوى نيست ادراكات كور با بينا و اهل ايمان و عمل صالح

عليه السلام در دعاى مرزداران مى‌فرمايد: خدايا! ياد مال و فرزندان و ... را از دل رزمندگان ببر و بهشت را جلوى چشمشان جلوه بده. «1» 6- پايدارى و ياد خدا، رمز

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

مكائد و وساوس شيطان تا از آن محترز شوند. 5- ذكر زوال دنيا و بى‌اعتبارى آن تا دل در آن نبندند. 6- بيان مرگ نمودن تا مستعد رفتن شوند. 7- تكرار ذكر قيامت تا

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

من است و دشمن هم مقهور اراده من است و محبت تو را در دلها جا دادم مخصوصا در دل فرعون و زنش تا از خطر مرگ و قتل نجات يابى و در برابر نظر و تحت مراقبت من پرورش

من است و دشمن هم مقهور اراده من است و محبت تو را در دلها جا دادم مخصوصا در دل فرعون و زنش تا از خطر مرگ و قتل نجات يابى و در برابر نظر و تحت مراقبت من پرورش

اندیشید؟ بعد از اينان گروهى به جايشان نشستند و وارث آن كتاب شدند كه به متاع دنيوى دل بستند و گفتند كه به زودى آمرزيده مى‌شويم. و اگر همانند آن باز هم متاعى بيابند

شدند بدانيد و مأيوس نباشيد از رفتن زنگار دل بتوبه و انابه كه خدا چنانچه زمين مرده را در هر سال زنده ميكند دل‌هاى مرده را هم ميتواند زنده كند و توفيق طاعت

كارى را، به سهولت و آسانى انجام مى‌دهد. «1» اراده آخرت نشانه‌ى: وسعت ديد، دل كندن از دنيا، ايمان به وعده‌هاى الهى، رنگ بقا دادن به فانى‌ها و در يك جمله

اشاره کرده، می‌فرماید: بهشتیان «در کنار آبشارها» که منظره فوق العاده زیبا و دل انگیزی دارد به سر می‌برند» (وَ ماءٍ مَسْکُوبٍ). تفسیر آیات ۱ - بهشت اصحاب

محمّد صلى الله عليه و آله قطعاً معجزه است. جالب اين كه شكافته شدن ماه، در دل شب و بدون تبليغات قبلى بود. مسافران مكّه و شام در مسير جادّه و حتّى مردم هندوستان

خدا توکّل کن. همین بس که وکیل (همان) خداست. خدا برای هیچ مردی در درونش دو دل ننهاده است و آن همسرانتان را که مورد «ظهار» قرار می‌دهید، مادرانتان نگردانیده

انسان ها است. (و من ءایته أن خلقکم من تراب) ۴ - پدیدآمدن انسان هاى زنده از دل خاک مرده، نمودى از پدید آوردن موجود جان دار از موجود بى جان به دست خداوند

از خداوند (انى اخاف)، مى تواند اشاره به این باشد که از تهدید برادر، ترسى به دل او راه نیافته است. ۹- ترس از خدا، مانع ترس از دیگران* (لئن بسطت إلى یدک لتقتلنى

سُعُرٍ» تبهكاران در گمراهى و دوزخند. قوم ثمود، از حضرت صالح خواستند كه از دل كوه شترى را به عنوان معجزه خارج كند و او اين كار را كرد، ولى مردم اين شتر

از موسى و هارون(ع) خواست نگران موفقیت خود نباشند و از واکنش فرعون، ترسى به دل راه ندهند. (إنّنا نخاف ... قال لاتخافا) ۲ - خداوند به موسى و هارون(ع) اطمینان

نميرسد و از آن بهره‌مند نميگردند با آنكه از حق معرض و رو گردانند و گوش شنوا و دل بينا ندارند و تو نميتوانى كورانى گم گشته از راه را كه نميخواهند وارد در جاده

روبروست. «فَنُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا» 10- نيّت‌ها و انگيزه‌هايى را كه در دل داشتيم، خداوند مى‌داند و در قيامت ظاهر مى‌كند. فَنُنَبِّئُهُمْ‌ ... إِنَّ

چنین داستانهائی تنها برای کسانی میسّر است که خوف و خشیت و احساس مسؤولیّت به دل راه داده‌اند. إِلَى‌ فِرْعَوْنَ‌ وَ مَلَئِهِ‌... (۰) وَ قَالَ‌ فِرْعَوْنُ‌

ترجمه: «عَنِ الْهَوی»: از روی هوا و هوس. دل بخواه و خودسرانه. یعنی آنچه می‌گوید، به فرمان خدا می‌گوید و نه به فرمان دل، و از سوی خدا می‌گوید؛ نه از سوی خود

نميرسد و از آن بهره‌مند نميگردند با آنكه از حق معرض و رو گردانند و گوش شنوا و دل بينا ندارند و تو نميتوانى كورانى گم گشته از راه را كه نميخواهند وارد در جاده

گوساله بريان پخته‌اى را پس چون ديد دستهاشان نميرسد بسوى آن نپسنديد آنها را و در دل جاى داد از آنها ترسى گفتند نترس همانا ما فرستاده شديم بسوى قوم لوط و زن او

بآنها وعده عذاب الهى را براى اتمام حجّت چون اگر خدا خواسته بود زنگ غفلت را از دل آنها ميزدود و توفيق تحصيل علم و معرفت بآنها عطا ميفرمود كه اصرار بر كفر نداشته

سبقت مى‌گيرند تا فرمان را مدبّرانه انجام دهند. «3» 1- هر كس دل بسته‌تر به ماديات باشد، دل كندنش از آن سخت‌تر خواهد بود. «وَ النَّازِعاتِ غَرْقاً» 2- لحظه

گروه در مَثل يكسانند؟ پس چرا پند نمى‌گيريد؟ همان گونه كه بدن چشم و گوش دارد، دل و روح نيز چشم و گوش دارد. همان گونه كه نابينا و ناشنوا محسوسات عالم را درك

آنچه سابقا ياد آورى فرموده بود از آن جمله وقتى را كه اهل نفاق و آنانكه در دل بيمارى شك و ترديد در عقائد حقّه داشتند ميگفتند خدا و پيغمبر ما را بوعده نصرت

امرى. بَلْ هُمْ مِنْها عَمُونَ‌: بلكه ايشان از آخرت نابينا هستند، يعنى چشم دل آنها از مشاهده دلايل بعث و حشر پوشيده شده به جهت تفكر و تدبر ننمودن در آن

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

اخلاق رذيله و تحليه به سنت مرضيه. زهى آن بنده‌اى كه اين آيات بينات را به گوش دل بشنود و قبل از كوس رحيل، هشيارى يابد و سر انجام كار را بيانديشد تا پشيمانى

چنين بى پروا دل خود را براى آنان سفره نموده و رازى را كه همواره بر مخفى ماندنش سعى داشته بيرون ريخته براى اين بود كه ديد دلهاى همه مانند دل او شيداى يوسف

وعده اى كه امروز مى دهيد ما او را حفظ مى كنيم دل ببندم ، همانطور كه به عين اين وعده كه درباره يوسف داديد دل بستم ، و حال آنكه من آنروز عينا مانند امروز شما

فرموده: «و تَغشى وُجُوهَهُمُ النّار»، يعنى آن مس گداخته جامه آن ها مى شود و آتش، دل هايشان را مى پوشاند. مؤلف: يعنى مقصود از مجموع دو جمله: «سَرابِيلُهُم مِن

بدن، آنچه وسيله‌ى شناخت و معرفت است، مهم‌تر است. (لذا تنها نام گوش و چشم و دل برده شده است.) «السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ» 15- توجّه به دوران‌هاى

دشمن خدا، دشمن خدا باشد. بنابراين مودت و معاونت و نصرت كفار ممنوع است، چه به دل باشد يا به زبان، و چه به مال باشد يا به ابدان. و آيه شريفه تهديد عظيمى است

کسی است که جاودانه در آتش [دوزخ‌] است؟ و به آنان آبی جوشان نوشانده می‌شود که دل و روده‌هایشان را پاره پاره می‌کند وصف آن بهشتى كه پرهيزگاران را وعده داده‌اند

آخر رسيدن عجله دارد و به سرعت سپرى مى‌شود. «تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ» 5- يك دل، دو دوستى برنمى‌دارد. «تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ وَ تَذَرُونَ الْآخِرَةَ» 6-

نابود شدند و آثار آنها باقى است چرا مسافرت نميكنند تا اين آثار را ببينند و دل بينا و گوش شنوا پيدا كنند و مواعيد انبياء را سرسرى نپندارند چون در بلاد شام

اگر - بی‌چون - طاعتت در شرک هم‌وزن دانه‌ی خردلی، پس درون تخته سنگی یا در (دل) آسمان‌ها یا در ژرفای زمین باشد، خدا آن را (برون) می‌آورد. همواره خدا بسی

شهود باطنی و قلبی است، زیرا انسان گاه به جایی می‌رسد که گویی خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده می‌کند، بطوری که هیچ گونه شک و تردیدی برای او باقی نمی‌ماند

بی‌گمان با شمایم، پس کسانی را که ایمان آورده‌اند ثابت (قدم) بدارید. به زودی در دل کافران وحشت می‌افکنم، پس بالای گردن‌ها [:سرها]ی‌شان را بزنید و همه‌ی انگشتانشان

تلاوت را به على عليه السلام، براى تأليف دلِ او دانسته‌اند، نه امتيازى براى او. در حالى كه براى به دست آوردن دل كسى، كارى بى‌خطر به او محوّل مى‌كنند، نه

دانا بوده‌ایم. چون که به پدرش و قومش گفت: «این مجسمه‌هایی که شما با تعظیم دل داده و ملازم آنها شده‌اید چیستند؟» گفتند: «پدران خود را پرستندگان آنها یافتیم

ج 2، ص 18. «2». تفسير المنار. جلد 1 - صفحه 282 پرهيز از گناهان، خالى بودن دل از غير خداست. «1» روزه، انسان را شبيه فرشتگان مى‌كند، فرشتگانى كه از خوردن

من است و دشمن هم مقهور اراده من است و محبت تو را در دلها جا دادم مخصوصا در دل فرعون و زنش تا از خطر مرگ و قتل نجات يابى و در برابر نظر و تحت مراقبت من پرورش

پناه بردن و استعاذه گفتن، تنها نباید محدود به گفتار باشد، بلکه باید از ته دل از خدا خواست که مدد فرماید و اهریمن را از محیط فکر انسان به دور و سایر موانع

شعرى نيست، و پيغمبر هم شايسته و سزاوار مقام او نيست كه شاعر باشد تا شبهه به دل مردمان نرسد به آنكه قدرت او بر نظم قرآن و جزالت و فصاحت آن از قوه فطانتى است

أَنْشَأَ لَكُمُ السَّمْعَ‌ ... 2- راه شناخت، در محسوسات منحصر نيست، بلكه دل نيز ابزار شناخت است. «السَّمْعَ‌ و الْأَفْئِدَةَ» جلد 6 - صفحه 121 3- شكر

و سرگشته در تفکّرات و حیرت‌زده از مشاهده اوضاع به دنبال نجات می‌گشت، تا در دل غار حراء نور وحی پرتو افکند و او را به حق رهنمود کرد (نگا: شوری / ، یوسف /

است از راه دشمنى نزد خدا و نزد آنانكه گرويدند اينچنين مهر مينهد خدا بر هر دل مرد با تكبّر سركش. تفسير خداوند متعال احزاب نامبرده در آيات سابقه را بيان

پادشاه با «لَدَيْنا» اعلام كرد كه يوسف در حكومت ما جايگاه دارد نه تنها در دل من، پس همه مسئولين بايد از او اطاعت كنند. قدرت داشتن و امين بودن در كنار هم

مردن، وَ الثَّمَراتِ‌: و نقصان ميوه‌هاى درختان به آفات يا مرگ فرزندان كه ميوه دل مى‌باشند. در منهج- از حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است كه

خدا نگهبانشان است. پس خدا از جایی که هرگز گمان نمی‌کردند بر آنان درآمد و در دل‌هایشان بیم افکند، در حالی که خودشان به دست‌های خودشان و دست‌های مؤمنان خانه‌های

که صدای هراس‌انگیز گوش‌خراش (نفخه‌ی صور دوم) برآید. پس چون فریاد گوش‌خراش و دل‌خراش و جان‌ا‌فزا در رسد؛ پس گاهی که آید خروش کرسازنده‌ But when the Deafening

فهمانیدت (که) آن آتش خردکننده چیست‌؟ آتش افروخته‌ی خدایی است. (آتشی‌) که بر دل‌های آتش‌وار فرو افروزد. (آتشی) که همواره بر (سروسامان)شان حلقه‌وار فراگیر

نمود سوم آنكه محبّت كنعان را بعد از كفر و عصيان از دل بيرون نكرد و با وجود محبّت خدا محبّت نا اهل را در دل جاى داد كه همان موجب صدور آن دو ترك اولاى ديگر گشت

المحسنین). تفسیر آیات ۱ - محسنان، بهره مند از سایه ها، چشمه سارها، میوه هاى دل خواه و انواع خوردنى ها و نوشیدنى هاى گوارا در بهشت (فى ظلل و عیون ... کلوا

(أَ فَرَأَیْتُمْ ما تَحْرُثُونَ). تفسیر آیات ۱ - فرایند جوانه زدن دانه ها از دل خاک، رشد و نمو کردن و بالاخره به ثمر نشستن آنها، شایان مطالعه و تأمل (أفرءیتم

را مستحق ثواب جزيل دانند. 9- جماعتى كه مغرورند، كه اصل، طهارت باطن و امارت دل است، تابع وساوس شيطانيه شده، منحرف از طريقه مستقيمه شريعت گرديده‌اند و خود

براى شما و بنفعتان چشمها را و دلها را تا بگوش بشنويد و بچشم به بينيد و بباطن دل فكر كنيد و بدانيد آيات حق و حقيقت را و واصل شويد بآن كه سر چشمه حيات ابدى

يكتايى خود است. «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ» «1» كى رفته‌اى ز دل كه تمنا كنم تو را كى گشته‌اى نهفته كه پيدا كنم تو را با صد هزار جلوه برون

اگر چه بوده باشد شيطان كه بخواند آنها را بسوى آتش سوزان‌ و كسيكه واگذارد روى دل خود را بسوى خدا با آنكه نيكوكار باشد پس بتحقيق چنگ زده است در دستگيره محكم

خداوند به ستاره سوگند ياد مى‌كند. در اين سوره به جايگاه وحى و شيوه نزول آن بر دل پيامبر اشاره شده و همچون سوره اسراء، معراج پيامبر به آسمان‌ها مطرح شده است

تلخى‌ها، استعدادهاى ما را شكوفا مى‌كند، حالت صبر و مقاومت را در ما رشد مى‌دهد و دل انسان را خاضع و خاشع مى‌سازد. «لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ» «3» شب براى مردان

است كه تاكنون كشف نشده است). «أَنَا آتِيكَ» توانا بود هر كه دانا بود ز دانش دل پير بُرنا بود 6- در واگذارى مأموريّت‌ها، مسارعه (سرعت عمل) يك امتياز است.

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

مال و فرزندى داشتند. «1» قرآن با تعبيرات مختلفى به فتنه بودن مال و فرزند و دل نبستن به آنها و امكان انحراف به واسطه‌ى آنها هشدار داده است، از جمله: الف:

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

نميترسند موسى عرض كرد پروردگارا من ميترسم مرا تكذيب كنند و در اين مواقع سينه و دل من تنگ ميشود و زبانم از گفتار باز ميماند و بعضى يضيق و ينطلق بنصب قرائت نموده‌اند

حجره‌اى از حجرات با جمعى از صحابه بود، فرمود: حال، مردى بر شما وارد شود كه دل او مانند دل متكبران و جلد 13 - صفحه 76 سركشان باشد و به نظر شيطان نگاه كند. ناگاه

«چرا که او دانا و حکیم است» (إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ). از درون دل همه آگاه است و از همه حوادثی که گذشته و می‌گذرد با خبر به علاوه او حکیم است

آنان داشت. أَكْرِمِي‌ ... يَنْفَعَنا 6- دلها به دست خداوند است. مهر يوسف، در دل خريدار نشست. «عَسى‌ أَنْ يَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً» 7- تصميم‌هاى

مؤمن و واقعا مهتدى گردد وظيفه تو فقط ابلاغ است ولى خداوند نور ايمان را در دل هر كس بخواهد مى‌اندازد و او بهتر ميداند كه مؤمن حقيقى و مهتدى واقعى كيست خواه

انتقام هاى فردى، غالبا رضايت خاطر و دقّ دل گرفتن است. وقتى كسى چيزى را از انسان سلب مى كند و يا شرّى به او مى رساند، در دل، آزارى احساس مى كند كه جز با تلافى

بر شما که کابین بندید بر آنان هر گاه دهیدشان مزدهای ایشان را و چنگ نزنید (دل نبندید) به عصمتهای آنان کفرورزنده و بخواهید آنچه هزینه کردید و باید خواهند

وقوع زلزله‌هاى دائمى است. كوهها همچون ميخ، چند برابر آنچه در بيرون‌اند، در دل زمين فرورفته‌اند، بگذريم كه كوه‌ها منافع ديگرى نيز دارند: حافظ برفها براى

نیست. ۳- انسانها پس از مرگ و مدفون شدن در زمین، دوباره زنده خواهند شد و از دل خاک به عرصه زمین بازخواهند گشت. (و فیها تموتون و منها تخرجون) اخراج از زمین

كه حق تعالى مى‌داند ايمان نخواهد آورد، يعنى علم الهى تعلق به معلوم گرفت، بر دل او نقطه سياه پديد مى‌آورد. تا ملائكه به سبب آن، عالم شوند و او را مذمت و لعنت

می‌کند. تفسیر آیات ۱ - قیامت، حادثه اى بزرگ که هنگام برپایى آن، شترداران با دل کندن از مرغوب ترین شتران خود، آنها را به حال خود رها خواهند کرد. (و إذا العشار

اللاَّتَ وَ الْعُزَّى «19» وَ مَناةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرى‌ «20» ترجمه‌ خطا نكرد دل آنچه را كه ديد آيا مجادله ميكنيد با او در آنچه ديده‌ و بتحقيق ديد او را در

هذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى‌ رَبِّهِ سَبِيلًا» يعنى عبادت در دل شب راه خداوند است، هركس مى‌خواهد آن را بپيمايد. 1- در قيامت، راه گريزى از

[كهف:19]. به نظر مى‏آيد واللَّه العالم اين جوانان موحد درباره معاد تاريكيهائى در دل داشته‏اند كه نتوانسته‏اند درست بدان جواب پيدا كنند اين سوال در مابين خود و

روايت شده و پيروى نمودند از ميلهاى نفسانى و خيالات شيطانى خودشان و باختند دل و دين خود را برنگ و رونق دو روزه دنياى دنى و بعد از اين شرّ آن دامنگيرشان

خلق نموديم بنى نوع بشر را و ميدانيم سخنهاى درونى و حديث نفس آنها را كه چه در دل راه ميدهند و با خود مخفيانه صحبت ميدارند و ما بآدمى از رگ گردن كه متّصل است

از دو جانب در مشقّت مى‌افتيم و بالاخره من بر آنها غالب ميشوم و مسلمانان پاك دل مطمئن ميشدند و منافقين ميگفتند خدا و پيغمبر بوعده ما را فريب ميدهند و در اين

سعادت پنج چيز است: 1- نرمى دل. 2- بسيارى گريه. 3- نفرت از دنيا. 4- كوتاهى آرزو. 5- شرمناكى؛ و نشانه شقاوت هم پنج چيز است: 1- سختى دل. 2- خشكى ديده. 3- رغبت

نشان دهد، همواره متواضع بود. 15. بدون اينكه اسراف ورزد، سَخىّ بود. 16. بسيار دل نازك و مهربان بود. 17. هرگز دست طمع بسوى چيزى دراز نكرد. 18. هنگام بيرون رفتن

نابود شدند و آثار آنها باقى است چرا مسافرت نميكنند تا اين آثار را ببينند و دل بينا و گوش شنوا پيدا كنند و مواعيد انبياء را سرسرى نپندارند چون در بلاد شام

نیستند؛ از (میان) اهل کتاب، گروهی‌، ایستا و راستایند (که) آیات الهی را در دل شب می‌خوانند، در حالی که سر به سجده می‌نهند. به خدا و روز پایانی ایمان می‌آورند

2 - صفحه 77 ‌بر‌ قلب‌ احاطه‌ و استيلاء پيدا كند ‌که‌ نور ايمان‌ ‌را‌ ‌از‌ دل‌ ببرد زيرا ‌هر‌ ‌که‌ كسب‌ سيئه‌ كند و ‌از‌ ‌آن‌ توبه‌ ننموده‌ و اصرار كند

حب رياست را از دل خودمان زائل نمائيم كه انسان را به بسى كار ها وادار مينمايد و بردن ايمان را خداوند از دل كسى بآنست كه نور ايمان را در دل او نمى‌اندازد

اعزة على الکفرین) ۱۶- تهى بودن دل از محبت خدا، بى مهرى نسبت به اهل ایمان، احساس کوچکى در برابر کافران، از نشانه هاى بیمارى دل و ضعف ایمان (فترى الذین فى قلوبهم

است همان مشرکان باشند. ۱۰ - هر حزب و دسته اى، تنها به آنچه خود باور دارد، دل خوش و مسرور است. (کلّ حزب بما لدیهم فرحون) ۱۱ - گروه بندى و حزب گرایى، پیش درامدى

لاغر نمود. يوسف فرمود: شيطان تو را به اين داشته. زليخا گفت: عشق تو آتش به دل من زده. يوسف فرمود: اگر من آن را فرونشانم به آتش جهنم سوخته شوم. زليخا گفت:

نصیب گروه سوم یعنی مقربان می‌شود بازگو می‌کند، نعمتهائی که هر یک از دیگری دل انگیزتر و روح پرورتر است، نعمتهائی که می‌توان آنها را در هفت بخش خلاصه کرد

ايمان و تقوى را كه در آخرت ميان باغها و كنار نهرهاى جارى ميباشند و راضى و دل خوشند بنعم بى‌پايانى كه خداوند بايشان انعام فرموده چون در دنيا نيكوكار بودند

گرم باده شهوت و غرور بودند به جای این که اندرزهای این رهبر الهی را با جان و دل پذیرا شوند، و خود را از منجلابی که در آن غوطه‌ور بودند رهایی بخشند به مبارزه

و عظمت الهى را مشاهده نمايد و از فرعون و فرعونيان نترسد و در امر دعوت قوى دل و مستظهر بالطاف الهيّه گردد لذا بعدا فرمود با اين دو معجزه برو بجانب فرعون

هذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى‌ رَبِّهِ سَبِيلًا» يعنى عبادت در دل شب راه خداوند است، هركس مى‌خواهد آن را بپيمايد. 1- در قيامت، راه گريزى از

ببنديد و براى من بياوريد كه او دشمن من است. گفتند او را ديديم، ترسى از او در دل ما افتاد كه نتوانستيم او را گرفت. شاه پنجاه نفر از شجاعان خود را دستور داد

آخر رسيدن عجله دارد و به سرعت سپرى مى‌شود. «تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ» 5- يك دل، دو دوستى برنمى‌دارد. «تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ وَ تَذَرُونَ الْآخِرَةَ» 6-

«إدهان» (مصدر «مدهنون») به دو معنا آمده است: الف) اظهار کردن بر خلاف آنچه در دل است; ب) به شوخى گرفتن چیزى و برخورد استهزا آمیز کردن با آن. برداشت یاد شده

اللاَّتَ وَ الْعُزَّى «19» وَ مَناةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرى‌ «20» ترجمه‌ خطا نكرد دل آنچه را كه ديد آيا مجادله ميكنيد با او در آنچه ديده‌ و بتحقيق ديد او را در

مى‌كند: «جمع» و به ديگران نمى‌دهد. «فَأَوْعى‌» 1- به دوستى‌ها و روابط گرم دنيوى دل نبنديد كه در آخرت به كار نيايد. «لا يَسْئَلُ حَمِيمٌ حَمِيماً» 2- در قيامت،

مى‌كند: «جمع» و به ديگران نمى‌دهد. «فَأَوْعى‌» 1- به دوستى‌ها و روابط گرم دنيوى دل نبنديد كه در آخرت به كار نيايد. «لا يَسْئَلُ حَمِيمٌ حَمِيماً» 2- در قيامت،

«وَ الضُّحى‌ وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌» 2- با قاطعيّت، زبان بدگويان را قطع و دل پاكان را بدست آوريد. «وَ الضُّحى‌ وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌ ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ»

هذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى‌ رَبِّهِ سَبِيلًا» يعنى عبادت در دل شب راه خداوند است، هركس مى‌خواهد آن را بپيمايد. 1- در قيامت، راه گريزى از

جلد 10 - صفحه 309 چشم: «بَرِقَ الْبَصَرُ» ديدگان را برق مى‌گيرد. دل: «قلوبهم واجفة» دل‌ها را لرزه فرامى‌گيرد. عقل: «تَرَى النَّاسَ سُكارى‌» مردم را مست

بیمینه ... فهو فى عیشة راضیة) ۲ - زندگى در بهشت، زندگى کاملاً رضایت بخش و دل پسند (فى عیشة راضیة) به قرینه آیه بعد (فى جنّة عالیة) زندگى رضایت بخش، در

کوه پیکر بودن کشتى ها، مى تواند ناظر به این نکته باشد که فرونرفتن چنین اجسامى در دل دریاها، امرى بس شگفت بوده و نشان از قدرتى بى مانند دارد. ۷ - پیشرفت صنعت و

است که آنان تنها به شوهران صاحب جمال خود عشق می‌ورزند و جز مهر ایشان را در دل ندارند. دارای چشمانی خمارآلود. «عِینٌ»: جمع عَیْناء، زنان درشت چشم. فِيهِنَ‌

مؤمن و واقعا مهتدى گردد وظيفه تو فقط ابلاغ است ولى خداوند نور ايمان را در دل هر كس بخواهد مى‌اندازد و او بهتر ميداند كه مؤمن حقيقى و مهتدى واقعى كيست خواه

سويداى دل خود پنهان دارند و آثار ايمان و احسان به ظهور آرند، پس تو آنها را به اعيان نمى‌شناسى. نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ‌: ما مى‌دانيم كه از درونه دل و مكنونه

را خوش نيايد كسى كه زبان بد دارد و مردم از زبان او مى‌ترسند، كه در قيامت بر دل و زبانش مهر زنند و اعضا و جوارحش بر او گواهى خواهند داد. اى فرزند دشنام مده

نميرسد و از آن بهره‌مند نميگردند با آنكه از حق معرض و رو گردانند و گوش شنوا و دل بينا ندارند و تو نميتوانى كورانى گم گشته از راه را كه نميخواهند وارد در جاده

منافقون معنای كاذب بودن شهادت منافقان به رسالت پيامبر«ص» معناى اين كه خداوند بر دل هاى منافقان، مُهر زده توصيف منافقان به «چوب ها و اشباح بی روح» اوصاف و احوالى

آورده، و از او پروا کنید و نماز را برپا دارید و از مشرکان مباشید در حالى كه [به دل‌] به او روى آورده باشيد- يعنى به او روى آريد- و از او پروا كنيد و نماز را

مورد بحث گفتار همسر عزيز بود، و منظور اين بود كه دل شوهرش را بدست آورد، و هر سوء ظن و ترديدى را از دل او پاك سازد، با گفتن اين حرف نتيجه به عكس ‍ مى گرفت

براى ميّت يا نيابت در حج و غيره تحقيقا مربوط بخود شخص است كه تخم محبّت را در دل منفق و نائب كاشته و نتيجه سعى خود را در دنيا و آخرت خواهد ديد و تبعات و صور

براى ميّت يا نيابت در حج و غيره تحقيقا مربوط بخود شخص است كه تخم محبّت را در دل منفق و نائب كاشته و نتيجه سعى خود را در دنيا و آخرت خواهد ديد و تبعات و صور

ايمان و تقوى را كه در آخرت ميان باغها و كنار نهرهاى جارى ميباشند و راضى و دل خوشند بنعم بى‌پايانى كه خداوند بايشان انعام فرموده چون در دنيا نيكوكار بودند

نمى‌طلبم شما را بر تبليغ رسالت و نصيحت هيچ مزدى تا بر شما گران آيد و آن را به گوش دل نشنويد و قبول نكنيد. إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلى‌ رَبِّ الْعالَمِينَ‌: نيست

است و عياشى ره از امام باقر ع نقل نموده كه مراد زنانند و ديده بصيرت آنها كه دل است كور شد كه نديدند وسيله سعادت دنيا و آخرتشانرا و نفهميدند موجب شقاوت و

الأرض ربّ العرش) «ربّ العرش» مى تواند ذکر عام بعد از خاص باشد. ۵ - فرزنددارى و دل مشغولى به فرزند، ناسازگار با مقام ربوبیت عام الهى * (قل إن کان للرحمن ولد

پروردگارت، سویت نازل شده است (تنها همان تمامی) حقیقت است، مانند کسی است که کور دل است‌؟ تنها خردمندانند که (حق را) به خوبی یاد می‌کنند؛ کسانی که به پیمان خدا

بپايان رسيده ولى افسوس كه بيم دادن بيم‌دهندگان براى آنها ثمرى نبخشيده بر سيه دل چه سود خواندن پند- نرود ميخ آهنين بر سنگ پس خدا به پيغمبر خود فرموده آنها

بلكه‌ جلد 5 صفحه 365 آنانكه كافر شدند تكذيب ميكنند و خدا داناتر است بآنچه در دل جاى ميدهند پس مژده ده آنها را بعذاب دردناك‌ ولى كسانيكه گرويدند و بجا آوردند

مى‌گويند و) از شما نيستند، بلكه آنان گروهى هستند كه (از شما) مى‌ترسند (يا ميان دل و زبان و عملشان جدايى است). «يَفْرَقُونَ»، به معناى شدّت خوف است، گويى قلبشان

آدمیان به ناپایدارى مواهب آن، پس از طرح مسئله آزمون، این است که انسان ها، به آن دل نبندند و رسیدن به آن را هدف خویش قرار ندهند. خاک: تبدیل به خاک بى حاصل ۱ خدا:

البتّه بعضى كبد را به معناى راست قامت و معتدل گرفته‌اند. «2» اينكه انسان در دل رنج و سختى آفريده شده، يعنى كاميابى‌هاى دنيوى آميخته با رنج و زحمت است. «لَقَدْ

هراس داشته و دارند. 1- گناه، جاذبه وكششى دارد كه بايد با اراده‌اى قاطع، از آن دل كند. «وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ» 2- اسلام، هم به طهارت ظاهر توجّه

براى شما و بنفعتان چشمها را و دلها را تا بگوش بشنويد و بچشم به بينيد و بباطن دل فكر كنيد و بدانيد آيات حق و حقيقت را و واصل شويد بآن كه سر چشمه حيات ابدى

براى شما و بنفعتان چشمها را و دلها را تا بگوش بشنويد و بچشم به بينيد و بباطن دل فكر كنيد و بدانيد آيات حق و حقيقت را و واصل شويد بآن كه سر چشمه حيات ابدى

و سرافکندگان، چشمانشان راست و خیره، سویشان برگشتی ندارد و (از وحشت) دل‌هایشان بی‌دل و پریشان است. و مردمان را از روزی که عذاب بر آنان می‌آید هشدار ده‌.

چون مؤمن ايمان بخدا دارد و ميداند هر چه از او ميرسد خير و صلاح است خداوند دل او را هدايت بصبر و سكون فرموده و نگهدارى ميفرمايد از جزع و بى‌صبرى و تشويش

يك قدرت نجاتبخش اميد دارند. آنها در آن هنگام به يك نقطه و به يك قدرت غيبى دل مى‌بندند كه آن نقطه، همان خداى متعال است. 1- از راه‌هاى شناخت خدا و يكتايى

فراهم كند؟! آرى، خداوند از حروف الفبا، كتاب معجزه نازل مى‌كند، همچنان كه از دل خاك صدها نوع ميوه و گل و گياه مى‌آفريند و انسان مى‌سازد. ولى نهايتِ هنر مردم

دست‌هایشان را دید (که‌) بدان نمی‌رسد، انکار (و انگار)‌شان کرد و از ایشان ترسی (به دل) برگرفت. گفتند: «مترس، ما به‌راستی سوی قوم لوط فرستاده شده‌ایم.» در حالی‌که

گفت: يا رسول اللّه، كلمه گفتن مرداس، از ترس شمشير ما بود. حضرت فرمود: هيچ دل او را شكافته بودى تا دانى كه راست مى‌گويد يا «1» ثواب الاعمال و عقاب الاعمال،

شهر زن عزيز مراوده ميكند با غلام خود براى كامجوئى از او بتحقيق پر كرده است دل آنزن را از محبّت خود بدرستيكه ماهر آينه مى‌بينيم آنزن را در گمراهى آشكار پس

شدند بدانيد و مأيوس نباشيد از رفتن زنگار دل بتوبه و انابه كه خدا چنانچه زمين مرده را در هر سال زنده ميكند دل‌هاى مرده را هم ميتواند زنده كند و توفيق طاعت

می‌کرده‌اند. این بدین سبب است که آنان ایمان آورده، سپس کافر شدند، در نتیجه بر دل‌هایشان مُهر زده شد و (دیگر) نمی‌توانند بفهمند. و چون آنان را ببینی، هیکل‌هایشان

كه: حق در دل هاى اين طایفه كه دعوت پروردگار خود را پذيرفتند، جاى گير گشته و دل هايشان «الباب» و دل هاى حقيقى مى گردد، كه آثار و بركات يك دل واقعى را دارد،

امر يوسف تكذيب كرده بود، و ظاهر گريه و تاسف او هم اين بود كه مى خواست درد دل خود را به خود ايشان شكايت كند، همچنانكه چه بسا جمله «انما اشكو...» هم اين

بواسطه‌ معصيت‌ جلو چشم‌ دل‌ كشيده‌ ميشود چنان‌ ‌که‌ خداوند درباره‌ كفار ميفرمايد وَ عَلي‌ أَبصارِهِم‌ غِشاوَةٌ«3» و ديگر بچشم‌ دل‌ حقايق‌ ‌را‌ درك‌ نميكند

كند.(۲۷) آن ها كسانى هستند كه ايمان آورده و دل هايشان به ياد خدا آرامش مى گيرد، آگاه باشيد كه تنها با ياد خدا دل ها آرامش پيدا مى كند.(۲۸) همان كسانى كه ايمان

از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) پرسيد يا رسول الله كداميك از ما در دل تو محبوبتريم؟ من يا فاطمه؟ فرمود: فاطمه محبوب تر است نزد من از تو، ولى تو

به مردم است. (أرسلنک ... مبشّرًا و نذیرًا) ۴ - به وجود آوردن خوف و رجا، در دل مردمان، از جمله مسؤولیت هاى پیامبراکرم(ص) بود. (أرسلنک ... مبشّرًا و نذیرًا)

مى‌دهد. البتّه بيان نعمت‌هاى جاودان و شادى و سرور بهشتيان، نور اميد را در دل مؤمنان روشن مى‌سازد و آنان را در برابر نيش و نوش‌هاى مجرمان دلدارى مى‌دهد

است كه مراد به تين، حضرت امام حسن و مراد به زيتون، امام حسين است كه دو ميوه دل حضرت مصطفى و مرتضى و فاطمه زهرا عليهم السّلام‌اند. و مراد به طور سينين، امير

و آخرت پیش پروردگارت تنها برای پرهیزگاران است. و هر کس از یاد (خدای) رحمان دل بگرداند، برایش شیطانی بر می‌گماریم؛ پس برای وی قرین و همنشین است. و بی‌گمان

سوخته، از خواب غفلت بيدار شدند و توبه كردند و به سوى خدا روى آوردند.) 18- شكستن دل فقير، كيفر دنيوى و اخروى دارد. «كَذلِكَ الْعَذابُ وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ»

سوخته، از خواب غفلت بيدار شدند و توبه كردند و به سوى خدا روى آوردند.) 18- شكستن دل فقير، كيفر دنيوى و اخروى دارد. «كَذلِكَ الْعَذابُ وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ»

ديگر براى قرآن نيز آمده است. 1- قرآن، كتابى است كه تذكّراتش مى‌تواند ميليونها دل را در عصرها و نسل‌هاى مختلف، به خود جذب كند. «ذِكْرٌ مُبارَكٌ» 2- بركت قرآن،

و عظمت الهى را مشاهده نمايد و از فرعون و فرعونيان نترسد و در امر دعوت قوى دل و مستظهر بالطاف الهيّه گردد لذا بعدا فرمود با اين دو معجزه برو بجانب فرعون

داشته و بعضى گفته‌اند قبلا در بلدى بوده كه اهل آن گاو پرست بودند و محبت آن در دل او جاى داشته لذا مرتكب اين امر شنيع شده در هر حال حضرت هارون قبل از مراجعت

ايمان و تقوى را كه در آخرت ميان باغها و كنار نهرهاى جارى ميباشند و راضى و دل خوشند بنعم بى‌پايانى كه خداوند بايشان انعام فرموده چون در دنيا نيكوكار بودند

اقوام سابقه است كه خداوند از آن خبر داده است و بعد از اين بيانات وافيه روى دل خود را متوجه نما و ثابت بدار بر دين قويم مستقيم معتدل اسلام پيش از آنكه بيايد

موجودیت انسانی خویش را از دست داده. سپس اضافه می‌کند: آنها به معبودهایی دروغین دل بسته بودند «اما سر انجام تمام این معبودهای ساختگی گم شدند و از نظرشان محو

قَرِينٌ» 1- سلطه شيطان در اثر اعمال خود ماست. وَ مَنْ يَعْشُ‌ ... نُقَيِّضْ‌ 2- دل يا جاى رحمن است يا شيطان. «وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ

است. (و الأرض ذات الصدع) ۵ - بازگشت هاى مکرر نزولات آسمانى و رویش گیاهان از دل زمین، از نشانه هاى امکان معاد است. (ذات الرجع ... ذات الصدع) توصیف آسمان و

«وَ الضُّحى‌ وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌» 2- با قاطعيّت، زبان بدگويان را قطع و دل پاكان را بدست آوريد. «وَ الضُّحى‌ وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌ ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ»

زيادى كه صداى اشتعال آنرا نميشنوند و احساس نميكنند با آنكه محسوس است و در آنچه دل خواهشان باشد و اشتياق بآن داشته باشند مخلّد و جاويد خواهند بود محزون و غمگين

را بگيرد و تيره و تار نمايد و قابليت انعكاس انوار الهيه را پيدا نكند و با دل و روى سياه از دنيا بروى و از نعيم ابدى محروم و در عذاب اليم مخلد باشى. وَ

آنها در طول سفر تابستانه و زمستانه خود عشق و علاقه به این کانون مقدس را از دل نبرند، و به خاطر امنیتش به سوی آن باز گردند، نکند تحت تأثیر مزایای زندگی سرزمین

مده هر چه خاطر تو منزه از شبهات است لكن امتت هم بايد بتو اقتدا نموده آينه دل را از زنگار شبهه و شك صافى نمايند. الحَق‌ُّ مِن‌ رَبِّك‌َ فَلا تَكُن‌ مِن‌َ

خدا به من داده بهتر از آن است كه به شما داده؟ نه بلكه شما به هديه خويش خوش دل مى‏شويد. نزد ايشان باز گرد حتماً سپاهيانى به سوى آنها آريم كه طاقت مقابله

روايت شده و پيروى نمودند از ميلهاى نفسانى و خيالات شيطانى خودشان و باختند دل و دين خود را برنگ و رونق دو روزه دنياى دنى و بعد از اين شرّ آن دامنگيرشان

خلق نموديم بنى نوع بشر را و ميدانيم سخنهاى درونى و حديث نفس آنها را كه چه در دل راه ميدهند و با خود مخفيانه صحبت ميدارند و ما بآدمى از رگ گردن كه متّصل است

مأمور بامرى بود كه موسى طاقت آنرا نداشت و موسى اعلم از خضر بود ولى چون در دل او خطور نمود كه واجد تمام علوم است و ممكن بود از اين راه غرورى عارض او شود

و عظمت الهى را مشاهده نمايد و از فرعون و فرعونيان نترسد و در امر دعوت قوى دل و مستظهر بالطاف الهيّه گردد لذا بعدا فرمود با اين دو معجزه برو بجانب فرعون

البتّه اين گفتگو يا از راه ايجاد موج در فضا و يا از طريق الهام و با زبان دل است و همه خوبان در آن روز كليم‌اللّه مى‌شوند. در آيه قبل، به دنبال تحريم گوشت

البلاغه، حكمت 477. «3». وسائل، ج 15، ص 238. جلد 9 - صفحه 328 آثار گناه‌ قساوت دل، سلب نعمت، ردّ دعا، تغيير رزق، محروم شدن از بعضى عبادات نظير نماز شب، بلاى

جهان و بخشی از شگفتیهای آن، او را از بند دردها و رنجهای زمینیان برهانیم و با دل و جرأت بیشتر به میدان مبارزه‌ی حق و باطل روانه گردانیم). بی‌گمان خداوند بس

«یؤمنون» عهدها و پیمانها باشد; یعنى، اکثر عهدشکنان، آن عهد و پیمانها را به قلب و دل خویش نپذیرفته بودند اگر چه تظاهر به پذیرش آن مى کردند. گفتنى است که در برداشت

«شمعون» بزرگ‌ترين حوارى خود را به كمك آنها فرستاد و او توانست با به دست آوردن دل پادشاه، نظر او را به دست آورد و اكثر مردم به خدا ايمان آوردند. البتّه اين

حکمت و تدبیر» است. تفسیر آیات ۱ - تأکید خداوند، بر الهى بودن نداى برخاسته از دل آتش وادى طور (نودى أن بورک من فى النّار ... یموسى إنّه أنا اللّه) ۲ - موسى،

براى ميّت يا نيابت در حج و غيره تحقيقا مربوط بخود شخص است كه تخم محبّت را در دل منفق و نائب كاشته و نتيجه سعى خود را در دنيا و آخرت خواهد ديد و تبعات و صور

مى‌دهد. البتّه بيان نعمت‌هاى جاودان و شادى و سرور بهشتيان، نور اميد را در دل مؤمنان روشن مى‌سازد و آنان را در برابر نيش و نوش‌هاى مجرمان دلدارى مى‌دهد

سوخته، از خواب غفلت بيدار شدند و توبه كردند و به سوى خدا روى آوردند.) 18- شكستن دل فقير، كيفر دنيوى و اخروى دارد. «كَذلِكَ الْعَذابُ وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ»

ايمان و تقوى را كه در آخرت ميان باغها و كنار نهرهاى جارى ميباشند و راضى و دل خوشند بنعم بى‌پايانى كه خداوند بايشان انعام فرموده چون در دنيا نيكوكار بودند

و عظمت الهى را مشاهده نمايد و از فرعون و فرعونيان نترسد و در امر دعوت قوى دل و مستظهر بالطاف الهيّه گردد لذا بعدا فرمود با اين دو معجزه برو بجانب فرعون

نام دست و پا از باب نمونه است، زيرا در آيات ديگر مى‌خوانيم كه گوش و چشم و دل نيز مورد سؤال قرار مى‌گيرند «1» و حتّى پوست گواهى مى‌دهد. «2» به هر حال هر

مانند باران و برف و ملائكه و آنچه بالا ميرود در آن مانند اعمال بندگان و آه دل مظلومان و ملائكه موكّله بر آن و او مهربان است به بندگان كه از بالاى سر و زير

از اين جهت مسئوليّتى ندارى و مسلّط بر آنها نيستى كه بتوانى بزور ايمان را در دل آنها جاى دهى و قمّى ره نقل فرموده كه تو حافظ و نويسنده اعمال آنها نيستى ولى

بآنها وعده عذاب الهى را براى اتمام حجّت چون اگر خدا خواسته بود زنگ غفلت را از دل آنها ميزدود و توفيق تحصيل علم و معرفت بآنها عطا ميفرمود كه اصرار بر كفر نداشته

بلكه‌ جلد 5 صفحه 365 آنانكه كافر شدند تكذيب ميكنند و خدا داناتر است بآنچه در دل جاى ميدهند پس مژده ده آنها را بعذاب دردناك‌ ولى كسانيكه گرويدند و بجا آوردند

يَوْمَ‌ ... جلد 7 - صفحه 185 يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ» 4- به شفاعت‌هاى خيالى، دل نبنديم. لَمْ يَكُنْ‌ ... شُفَعاءُ 5- در قيامت، عشق‌هاى كاذب به كدورت، كفر

مى تواند اشاره به این داشته باشد که با وجود گناه و آثار آن به رحمت الهى نمى توان دل بست. ۷ - التجا به ربوبیت الهى و برشمردن صفات رحمت آفرین او، از آداب دعا و

نموده و با آن اعمال قبيحه شنيعه كه مشغول بوده و به آنچه از نيّات قبيحه كه در دل او جاى گرفته، و همه خلق به او مشاهده كنند شخص را به آن رسوائى و گرفتارى، و

«وَ الضُّحى‌ وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌» 2- با قاطعيّت، زبان بدگويان را قطع و دل پاكان را بدست آوريد. «وَ الضُّحى‌ وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى‌ ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ»

داشته و بعضى گفته‌اند قبلا در بلدى بوده كه اهل آن گاو پرست بودند و محبت آن در دل او جاى داشته لذا مرتكب اين امر شنيع شده در هر حال حضرت هارون قبل از مراجعت

اگر مال را دوست دارى، بده تا به تو باز دهند و براى وارث منه كه داغ حسرت بر دل تو نهند «1». بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌ وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً

آنچه سابقا ياد آورى فرموده بود از آن جمله وقتى را كه اهل نفاق و آنانكه در دل بيمارى شك و ترديد در عقائد حقّه داشتند ميگفتند خدا و پيغمبر ما را بوعده نصرت

آرامش و سکون همه موجودات زنده در پرتو آن، و نیز عبادت شب زنده‌داران بیدار دل و آگاه. تفسیر آیات ۱ - سوگند خداوند، به شب، هنگام فراگیر شدن آن (و الّیل إذا

از اين جهت مسئوليّتى ندارى و مسلّط بر آنها نيستى كه بتوانى بزور ايمان را در دل آنها جاى دهى و قمّى ره نقل فرموده كه تو حافظ و نويسنده اعمال آنها نيستى ولى

در وقت سختى مى‌شناسند و در حال آسانى منكر مى‌شوند. يا به زبان عارفند و به دل منكر. يا مراد نعمت الهى وجود اقدس خاتم النبيين صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

يخرج من رؤوس الصدّيقين حُبّ الرئاسة» آخرين چيزى كه انسان در خودسازى از آن دل مى‌كند، جاه ومقام است. جلد 5 - صفحه 87 گمراه كردن ديگران را به طور كامل دريافت

آيد به ميان‌ تا سيه روى شود هر كه در او غش باشد 1- به تخيلات و آرزوهاى خود دل نبنديم و به هر شعار و شعاردهنده‌اى اطمينان نكنيد. «وَ لَقَدْ كُنْتُمْ ...

آنستكه از عذاب آنها فائده باو ميرسد يا ضررى از او مرتفع ميشود يا عقده از كسى در دل دارد كه خواسته باشد تشفّى قلب خود را حاصل نمايد چون تمام اينها لوازم احتياج

قرآن یک‌جا بر او نازل نشده‌؟» این گونه (ما آن را به تدریج فرو فرستادیم) تا دل فروزانت را پای‌برجا نهیم و آن را بر تو به تدریج (به گونه‌ای دلربا) برخواندیم،

و عظمت الهى را مشاهده نمايد و از فرعون و فرعونيان نترسد و در امر دعوت قوى دل و مستظهر بالطاف الهيّه گردد لذا بعدا فرمود با اين دو معجزه برو بجانب فرعون

آله و سلّم كه صاحب شتر سرخ و روى نورانى، كه نورش جهان را منور خواهد كرد، پاك دل و شديد الغضب است براى من، و صاحب حيا باشد. به درستى كه او رحمت عالميان و بهترين‌

شروع می‌کند: «و ما همه آیات خود را به فرعون نشان دادیم (اما هیچ یک از آنها در دل تیره او اثر نگذاشت) پس همه را تکذیب کرد و از پذیرش آنها امتناع ورزید» (وَ

و عظمت الهى را مشاهده نمايد و از فرعون و فرعونيان نترسد و در امر دعوت قوى دل و مستظهر بالطاف الهيّه گردد لذا بعدا فرمود با اين دو معجزه برو بجانب فرعون

را) شریک نمی‌آورند؛ و کسانی که آنچه دادند (در راه خدا) می‌دهند، حال آنکه که دل‌هایشان هراسان است، که بی‌گمان سوی پروردگارشان بازگشت‌کنندگانند؛ اینان در کارهای

موسى عليه السلام برادر پدر و مادرى هارون بود، لكن ذكر مادر را نمود براى رقت دل موسى عليه السلام و به جهت رفق و ملايمت و تحريك شفقت و مرحمت موسى گفت: اى پسر

حمايت‌هاى مردمى داشتيم، از خدا مى‌خواهيم كه محبّت و محبوبيّت و جايگاه لازم را در دل مردم و افكار عمومى نصيب ما بگرداند. جلد 7 - صفحه 289 حضرت ابراهيم در بيابان‌هاى

عليه السّلام گفت: كى تو را حسن نيكو داده؟ گفت: پروردگارم. كى محبت تو را در دل پدر انداخت؟ گفت: پروردگارم. كى كاروان را به سر چاه آورد؟ گفت: پروردگارم. كى