القمر ٤
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ لَقَدْ جَاءَهُمْ مِنَ الْأَنْبَاءِ مَا فِيهِ مُزْدَجَرٌ |
ترجمه
| القمر ٣ | آیه ٤ | القمر ٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الأنبَآءِ»: جمع نبأ، اخبار. مراد خبرهای طوائف و ملل پیشین است که به عذابهای گوناگون دچار آمده‌اند و با بلاهای بزرگی ریشه‌کن گشته‌اند، و نیز مراد وجود حقائق کونی و رهنمودهای پیغمبران و سخنان ایشان درباره مکافات و مجازات دنیا و آخرت است. «مُزْدَجَرٌ»: انزجار و ابتعاد از شرّ. دوری گزیدن و بیزاری جستن از گناهان و بدیها. مصدر میمی باب افتعال زجر است.
تفسیر
- آيات ۱ - ۸ سوره قمر
- اشاره به مطالب سوره مباركه قمر
- مقصود از انشقاق قمر و وجوه مختلف در اين باره
- تشبيه كردن مردم در خروج از قبر را، به ملخ هاى پراکنده
- بحث روايتى
- پاسخ كسانى كه به وقوع معجزۀ شقّ القمر اشكال كرده اند
- پاسخ استدلال منكران شقّ القمر به آيه «قُل سُبحَانَ رَبّی هَل كُنتُ إلّا بَشَراً رَسُولاً»
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنَ الْأَنْباءِ ما فِيهِ مُزْدَجَرٌ «4»
و همانا از خبرهاى مهم، آن چه مايه دست برداشتن (از كفر) است، براى آنان آمد.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنَ الْأَنْباءِ ما فِيهِ مُزْدَجَرٌ «4»
وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنَ الْأَنْباءِ: و هر آينه آمد اهل مكه را در قرآن از خبرهاى قرون گذشته يا از اخبار امور اخرويه، ما فِيهِ مُزْدَجَرٌ: آنچه را كه در آن بازداشتن است معاصى و منع كفار از تمرد و سركشى، يا قرآن موضع بازداشتن از مناهى.
حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در ذيل خطبه‌اى فرمايد: فالقرآن امر زاجر و صامت ناطق حجة اللّه على خلقه و ارتهن عليه انفسهم اتم به نوره و اكرم به دينه «1».
پس قرآن امر نماينده به طاعات و بازدارنده از منهيات، و ساكت است به حسب ظاهر و گويا است به حسب دلالت، و بيان با هر حجت خداست بر خلقان او و هدايت كننده ايشان است به نجات؛ فراگرفت بر خلقان عهد و پيمان به عمل كردن به قرآن گرو نفوس آنان را بر آن.
«1» نهج البلاغه ذيل خطبه 182 (ترجمه فيض الاسلام) ص 601. مؤلف جمله: اخذ عليهم ميثاقة را نياورده و در مدرك انتهاى حديث چنين است: اتم نوره و اكمل به دينه.
جلد 12 - صفحه 371
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ «1» وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَ يَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ «2» وَ كَذَّبُوا وَ اتَّبَعُوا أَهْواءَهُمْ وَ كُلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ «3» وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنَ الْأَنْباءِ ما فِيهِ مُزْدَجَرٌ «4»
حِكْمَةٌ بالِغَةٌ فَما تُغْنِ النُّذُرُ «5» فَتَوَلَّ عَنْهُمْ يَوْمَ يَدْعُ الدَّاعِ إِلى شَيْ‌ءٍ نُكُرٍ «6» خُشَّعاً أَبْصارُهُمْ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ كَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ «7» مُهْطِعِينَ إِلَى الدَّاعِ يَقُولُ الْكافِرُونَ هذا يَوْمٌ عَسِرٌ «8» كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَكَذَّبُوا عَبْدَنا وَ قالُوا مَجْنُونٌ وَ ازْدُجِرَ «9»
فَدَعا رَبَّهُ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ «10»
ترجمه
نزديك شد قيامت و شكافته شد ماه
و اگر ببينند نشانه‌اى از قدرت و معجزيرا روى ميگردانند و ميگويند جادوئى است پى در پى و بادوام
و تكذيب كردند و پيروى نمودند ميلهاى نفسانى خود را و هر امرى بجاى خود قرارگيرنده است
و بتحقيق آمد آنها را از خبرها آنچه كه در آن باز داشتن از معاصى است
حكمتى است تامّ و تمام پس بى‌نياز ننمودند بيم‌دهندگان
پس روى بگردان از آنها روزى كه بخواند خواننده بسوى چيزى زشت و ناخوش
با آنكه بزير افكنده باشد چشمهاشان بيرون مى‌آيند از قبرها گوئيا آنان ملخ پراكنده‌اند
با آنكه نگران يا گردن كشيده شتابندگانند بسوى خواننده ميگويند كافران اين روزى است دشوار
تكذيب كردند پيش از آنها قوم نوح پس تكذيب كردند بنده ما را و گفتند ديوانه‌ايست و باز داشته شد از تبليغ
پس خواند پروردگارش را كه همانا من مقهور شدم پس انتقام بكش از آنها براى من.
تفسير
خداوند متعال در اين سوره مباركه خبر داده است از وقوع دو امر بزرگ يكى نزديك شدن قيامت بآمدن پيغمبر آخر الزّمان و ختم دائره رسالت و ديگر انشقاق و دو پاره شدن ماه بمعجز آن حضرت كه دعوى تواتر اخبار و اجماع مسلمانان بر آن شده و اجمال قضيه كه قدر مشترك بين روايات است
جلد 5 صفحه 99
آنست كه كفّار قريش از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم تقاضا نمودند كه ماه را براى آنها دو نيمه نمايد تا ايمان بياورند و حضرت قبول فرمود و در شب چهاردهم ماهى در حضور همه آنرا دو پاره فرمود بامر مبارك و همه مشاهده كردند در مكّه معظمه و پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم از آنها شهادت گرفت و سجده شكر فرمود و ماه را بصورت اول عودت داد. و فرداى آنشب از مسافرين سؤال نمودند و آنها هم تصديق كردند كه آنرا بين راه ديديم و با وجود اين گفتند محمّد پى در پى جادو ميكند يا سحرش قوى و مستحكم است يا دوام و استمرار دارد چون در بعضى از روايات ذكر شده كه بقدر ما بين عصر تا شب بحال انشقاق باقى بود و آنها ميديدند و شبهاتى كه در اين باب شده يا ناشى از قصور در اعتقاد بعموم قدرت الهى است كه در علوم عقليّه اثبات شده و دلالت ادلّه شرعيّه بر آن واضح است يا از توهّم عدم تغيير در اوضاع افلاك است كه بردّ شمس و تناثر نجوم و حدوث شفق و امثال اينها براى عظمت مقام يا مصيبت اولياء خدا در مواقع لازم و مناسب مسلّم و محسوس شده و والد ماجد ما در شفاء الصدور ضمن اثبات تأثير مصيبت امام مظلوم در آسمانها بما لا مزيد عليه آنرا ثابت فرموده است يا از استبعاد عدم رؤيت آن در غير عربستان و عدم نقل آن در صورت رؤيت است كه جواب گفته‌اند در اين قبيل امور كه عامّه از آن غفلت دارند خصوصا در وقتى كه مردم نوعا خوابند و احتمال وجود موانعى در آفاق از ابر و غيره ميرود بكلّى بيوجه است و بنظر حقير اگر گفته شود انشقاق در قمر مرئى و موجود در باصره شده نه در قمر موجود در فلك تمام شبهات و استبعادات رفع ميشود و مانعى هم ندارد چون اعجاز نبى صلى اللّه عليه و آله و سلّم بآن ثابت و الزام متقاضى بآن حاصل خواهد شد و احتياجى بتصرّف در اوضاع علوى نخواهد داشت چنانچه گفته‌اند فرقى نيست در اثبات اعجاز پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم بتسبيح سنگ ريزه در دست مبارك بين گويا كردن آنها يا شنواندن تسبيح آنها را بقوم در هر حال اينقضيّه از مسلّمات تاريخى و دينى است اگر چه در تفسير آيه شريفه بعضى گفته‌اند مراد انشقاق قمر در قيامت است كه براى تحقق وقوع از آن بماضى تعبير شده و اين معنى مخالف با ظاهر اين آيه و آيه بعد است چون ظاهر از آيه معجزه است كه حمل بر سحر ميشود نه
جلد 5 صفحه 100
علامت قيامت چون آن وقت احتياجى بمعجزه نيست و آيه حمل بر سحر نميشود و اگر مراد از كلمه آيه معجزه ديگرى باشد ارتباط بين دو آيه از بين ميرود و سياق كلام مخالف با آنست در هر صورت تكذيب نمودند پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم را و پيروى كردند از هواى نفس خودشان غافل از آنكه هر امر بجاى خود ثابت و محفوظ و مستقرّ است تا به نتيجه دنيوى و پاداش اخروى خود برسد و در قضاياى امم سابقه كه براى آنها در قرآن ذكر شده موجبات بازداشتن از كفر و اتّعاظ بعمل آمده و معارف حقّه بپايان رسيده ولى افسوس كه بيم دادن بيم‌دهندگان براى آنها ثمرى نبخشيده بر سيه دل چه سود خواندن پند- نرود ميخ آهنين بر سنگ پس خدا به پيغمبر خود فرموده آنها را بحال خودشان واگذار تا روز كه اسرافيل بنفخه دوم صور آنها را دعوت نمايد بامريكه در نظر آنها منكر و ناپسند است كه اهوال قيامت و عذاب دوزخ باشد و با حال انكسار و ذلّت بطوريكه از ترس چشمهاشان بزير افكنده شده آنروز بيرون آيند از قبرها و مانند ملخ پراكنده در صحراى محشر گردند و مضطرب و پريشان باشند و با سرعت و شتاب در حركت و گردن كشيده داعى حق را اجابت نمايند و با خود گويند چه روز سختى است امروز و پيش از اين كفّار مكّه كه پيغمبر آخر الزّمان را تكذيب نموده مجنون و ساحر خواندند قوم نوح عليه السّلام هم آنحضرت را تكذيب نمودند و نسبت جنون باو دادند و ممنوع از دعوتش كردند و او نهصد و پنجاه سال بر آزار آنها صبر نمود تا از ايمان آنها مأيوس شد و ميخواستند او را سنگسار نمايند پس خواند پروردگار خود را براى آنكه انتقام او را از آنها بكشد و خدا كشيد چنانچه در آيات آتيه بيايد انشاء اللّه تعالى.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَقَد جاءَهُم مِنَ الأَنباءِ ما فِيهِ مُزدَجَرٌ «4»
و هر آينه آمد آنها را محققا از خبرها آنچه که در او انزجار باشد.
وَ لَقَد جاءَهُم مِنَ الأَنباءِ از قضاياي امم سابقه قوم نوح و عاد و ثمود و قوم لوط و قوم شعيب و فرعونيان که خداوند مؤمنين آنها را نجات داد و كفار و مشركين آنها را هلاك فرمود.
ما فِيهِ مُزدَجَرٌ مزتجر بوده تا قلب بدال شده از مادّه زجر است بمعني جلوگيري و انزجار که متنبّه شوند که آثار كفر و شرك و تكذيب انبياء و متابعت هواهاي نفساني اينکه است که بانحاء عذابها هلاك مي‌شوند پرهيز كنند و دوري بجويند و دست بردارند و بشرف ايمان و اسلام مشرّف شوند.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 4)- به دنبال بحثی که در آیات قبل پیرامون جمعی از کفار- که پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله را تکذیب کردند و در برابر هیچ معجزه‌ای سر تسلیم فرود نمی‌آوردند- آمد، در اینجا تشریح بیشتری در باره این گونه افراد و همچنین سرنوشت دردناک آنها در قیامت آمده است.
نخست می‌فرماید: چنان نیست که این گروه بی‌خبر باشند بلکه «به اندازه کافی برای بازداشتن از بدیها اخبار (انبیا و امتهای پیشین) به آنان رسیده است» (وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنَ الْأَنْباءِ ما فِیهِ مُزْدَجَرٌ).
بنابر این کمبودی در تبلیغ داعیان الهی نبوده، «هر چه هست از قامت ناساز بی‌اندام خود آنهاست» نه گوش شنوائی دارند، نه روح حق طلبی، و نه این مقدار از
ج5، ص29
تقوا که آنها را دعوت به تحقیق و تدبر در آیات الهی کند.
نکات آیه
۱ - اتمام حجت خداوند بر کافران، با ابلاغ اخبار هشداردهنده و عبرت آمیز به آنان (و لقد جاءهم من الأنباء ما فیه مزدجر) «مزدجر» مصدر میمى و به معناى اتعاظ و پندپذیرى است. «مافیه مزدجر»; یعنى، اخبارى که براى بیدار شدن و پندآموزى کافى است.
۲ - اِخبار قرآن از فرارسیدن قیامت، هشدارى کافى براى دور شدن آدمیان از کفر و گناه است. (اقترب الساعة ... و لقد جاءهم ... ما فیه مزدجر) مراد از «الأنباء» به قرینه آیات پیشین، مى تواند مسأله نزدیکى قیامت و مسائل مختلف آن باشد.
۳ - هواپرستى ها، مانع عبرت آموزى و متأثر شدن انسان از پیام هاى هشداردهنده وحى (و اتّبعوا أهواءهم ... و لقد جاءهم من الأنباء ما فیه مزدجر)
۴ - اخبار و سرگذشت هاى هشداردهنده و بازدارنده از گناه و سیه روزى، بخشى از قلمرو موضوعات قرآن (و لقد جاءهم من الأنباء ما فیه مزدجر)
۵ - تحقق مجازات هاى الهى بر کافران، پس از اتمام حجت بر ایشان (و کلّ أمر مستقرّ . و لقد جاءهم من الأنباء ما فیه مزدجر) در صورتى که تعبیر «و کلّ أمر مستقرّ» کنایه از عذاب و کیفر حتمى کافران باشد، در پى آمدن «و لقد جائهم...»، توضیحى است بر این که کیفر آنان، بدون اتمام حجت صورت نگرفته و نمى گیرد.
موضوعات مرتبط
- اتمام حجت: آثار اتمام حجت ۵
- خدا: اتمام حجت خدا ۱، ۵
- عبرت: موانع عبرت ۳
- قرآن: آثار قصص قرآن ۴; انذارهاى قرآن ۴; تعالیم قرآن ۴; هشدارهاى قرآن ۲
- قیامت: حتمیت قیامت ۲
- کافران: اتمام حجت بر کافران ۱، ۵; زمینه کیفر کافران ۵
- کفر: زمینه اعراض از کفر ۲
- گناه: زمینه اعراض از گناه ۲; موانع گناه ۴
- هواپرستى: آثار هواپرستى ۳
منابع
