نتایج جستجو

تعارف نام كلام موزون و قافيه دار شده، شاعرآن است كه صنعت شعر داند. خلاصه آنكه: شعر در اصل به معنى دانستن و توجّه خاص است و در اصطلاح به كلام موزون و قافيه

باشد، يعنى از ماسواى حضرت احديت الهى چشم پوشد، و به صدق و صفا و خلوص نيت اين كلام شريف را بر زبان جارى سازد. تبصره: عبادت يعنى بندگى و غايت خضوع، حقيقت آن

نسبت مده و يا مانند اوصاف ديگران مدان. نا گفته نماند: نگارنده به اين مطلب از كلام بيضاوى و زمخشرى كه در ذيل آيه اوّل سوره اعلى گفته‏اند پى برده‏ام و آن را

کلمات مشتق شده در حال بارگیری... خنده جزئى(لبخند) [نمل:19]، در اثر دانستن كلام مورچه از شادى لبخند زد. معنى آيه در (ضحك) ديده شود. شعر قول ف لا هم ضحک ه

لشكريان اسلام را از كنار خندق و از اردوگاه متفرق كنند. اين لفظ فقط يكبار در كلام اللَّه آمده است. لا ثرب قوم اهل کم يا من ل هم رجع ف طوف اذن قول فرق اذ

[يوسف:20] او را به قيمت كم كه درهمى چند بود فروختند. اين كلمه تنها يكبار در كلام اللّه مجيد آمده است. ه ب عدد بخس کون ثمن فى من عمل شرى قول ما زهد الذى

بشر دارد و شايد بدان مناسبت آمده «لَتَرْكَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ» بقيّه كلام در «طبق» ديده شود، اين لفظ دو بار بيشتر در قرآن مجيد نيامده است. رکب اذا

عَبَثاً» كتاب را ببندگان بى غرض نازل نفرموده. از اين كلمه دودفعه بيشتر در كلام اللّه يافته نيست. کم انن اخذ ايى صنع ائى ف خلق اوى لعل الى ما ريع نا خلد

تکرار در قرآن: ۱۰(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... كَىْ در كلام عرب سه جور است اول مخفف كيف،دوم تعليل، سوم به معنى ان مصدريه. اولى در قرآن يافته

آیات شامل این کلمه کلم‌ (۷۵ بار) اللّه ثُم مِن أَن يَسْمَع يَسْمَعُون يُبَدّلُوا مِنْهُم حَتّى قُل أَبْلِغْه فَأَجِرْه يُرِيدُون لَن فَرِيق يُحَرّفُونَه

اسحق پسر ابراهيم عليهم السلام پدر انبياء بنى اسرائيل نام مباركش 16 بار در كلام اللَّه مجيد مذكور است. نام ديگر آن جناب اسرائيل مى‏باشد [بقره:136]. [نساء:163]

پيوسته گنانكار است با همه اينها بد رفتار و شرير است. اين كلمه تنها يك دفعه در كلام اللّه مجيد به كار رفته است. ان کون ذلک ذا بعد اثم عتل مول بنو عدو اذا تلو

آتش سوخت و بى حس شد دوباره حيات برآن عود خواهد كرد. اين كلمه فقط يكبار در كلام الله آمده است. هم جلد ما کلل بدل نور صلى غير سوف ها نا ذوق ب ل ايى

معجزات است بر آنها مترتب نمى‌شود؛ پس گويا اين هرسه عضو از ايشان مسلوب است. اين كلام تعليل است به جهت حكم سابق كه آن اخبار به ايمان نياوردن ايشان است. وَ لَهُمْ

آیات شامل این کلمه لغو (۱۱ بار) كلام بى‏فائده. «لَغى يَلْغُو» يعنى كلام بى‏فائده آورد. لاغِيّة كلام قبيح است لغت را از آن لغت گفته‏اند كه در نزد غير اهلش

اساسى دعوت مى‏كند و آن اينكه هرجا كه قرآن خوانده شد فورا سخن را قطع كرده و به كلام خدا كه با بندگان سخن مى‏گويد و صلاح دنيا و آخرت آنها رابيان مى‏دارد، گوش

زخمزن دارد و كلام اثرى است دلالت بر معنى دارد. ظاهراً كلام راغب نيز به كلام مجمع راجع است. در شرح جامى گويد: علت اين تسميه آن است كه كلمه و كلام در نفوس و

گردد با آنكه كلام مأمون از اشتباه است چون نميشود قيّما صفت عوجا باشد و ظاهرا مقصود قمّى ره هم بيان معناى مراد باشد نه آنكه تحريفى در كلام روى داده و حاصل

قاطع است [كه‌] در حقيقت، قرآن گفتارى قاطع و روشنگر است؛ که قرآن به حقیقت کلام جدا کننده (حق از باطل) است. بی تردید که این قرآن، سخنی جداکننده [میان حق

معناى «غفران الذنوب» (آمرزش گناهان) تفسیر کرده اند. و گاه، «ریحان» را «استماع کلام الله» شمرده اند... و مانند اینها. ولى، اینها مصادیقى است از آن مفهوم کلى

شد. اصل وحى، چنان که «راغب» در «مفردات» مى گوید، «اشاره سریع» است خواه با کلام رمزى باشد، و یا صداى خالى از ترکیب کلامى، و یا اشاره با اعضاء (با چشم و دست

صراط مثل صراط مستقيم نسبت به سبيل هاى خدا، مثل روح است نسبت به بدن مثلى از كلام خدا و تطبيق آن با ما نحن فيه معنى صراط مستقيم با نتيجه گيرى از مقدمات ذكر

بار) هزل‌ (۱ بار) [طارق:14-13]. هزل به معنى لاغر شدن است راغب گويد: هزل هر كلام بى فايده است. تشبيه شده به لاغرى. طبرسى آن را لعب گفته است يعنى: اين قرآن

براى خداوند جز در دو مورد که توصیفى براى ابراهیم(علیه السلام) و فرزندش در کلام خدا آمده است، و در یک مورد که توصیفى است براى شعیب(علیه السلام) از زبان دیگران

ببدنهاشان اگر راست ميگوئيد و بنابراين كلمه فلولا براى طول كلام و احتياج بربط تامّ تكرار شده و خلاصه كلام آنست كه اگر شما راست ميگوئيد عالم ديگرى نيست و از دست

جز ردع معناى ديگرى ندارد و در كليات گفته: گاهى به معنى حقاً آيد نه ابطال كلام قائل مثل [علق:7-6]. لازم بود در اينصورت اسم باشد ولى گفته‏اند: در اينصورت

به قولى مصدر است به معنى هلاك و به قولى هر چيز است كه عاقبتش هلاكت باشد در كلام عرب مصدرى بر وزن تَفْعُلَة (مضموم اللام) نيست مگر اين مصدر(مجمع) در صحاح

المعانى). «ابوالفتوح رازى» در ذیل آیه سوره «حشر» از «ابو عبیده» نقل مى کند که در کلام عرب تنها پنج اسم است که بر این وزن آمده: مهیمن، مسیطر (مسلط)، مبیطر (دامپزشک)،

گردد با آنكه كلام مأمون از اشتباه است چون نميشود قيّما صفت عوجا باشد و ظاهرا مقصود قمّى ره هم بيان معناى مراد باشد نه آنكه تحريفى در كلام روى داده و حاصل

گردد با آنكه كلام مأمون از اشتباه است چون نميشود قيّما صفت عوجا باشد و ظاهرا مقصود قمّى ره هم بيان معناى مراد باشد نه آنكه تحريفى در كلام روى داده و حاصل

قرآن که مقسم‌علیه است. «کَرِیمٌ»: گرانقدر. ارزشمند. یعنی قرآن کلام انسان نبوده و بلکه کلام یزدان است. نه شعر است و نه سحر است و نه غیبگوئی. وَ إِنَّهُ‌

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

گفته‏اند. لعلّ اگر در كلام انسان واقع شود معنايش روشن است، چون انسان از آينده باخبر نيست مى‏تواند هر جا لعل بكار برد ولى استعمال آن در كلام خدا كه داناى غيب

كه (اعّم از الف و همزه) براى اثبات معنائى مى‏نمايند سه نوعند. نوعى به اول كلام داخل مى‏شوند و بوسط و نوعى به آخر آن. نوع اول براى استخبار است نظير «اَتَجْعَلُ

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

با آنكه كلام حضرت يوسف عليه السّلام باشد بيشتر است ولى ذكر كلام شخصى بعد از كلام شخص ديگرى بدون قرينه معيّنه هم خالى از بعد نيست اگر چه در كلام الهى نظائرى

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

آن براى افاده دورى و كاف آن براى خطاب است (اقرب) و خطاب نسبت به كسى است كه كلام بر او القا مى‏شود. طبرسى فرمود: لام آن براى تأكيد است شايد مراد تأكيد دورى

[انعام:112]. مراد از وحى در هر دو آيه كلام خفى و وسوسه است. وحى انبياء وحى انبياء عليهم السلام همان تفهيم خفى و كلام خفى است كه از جانب خداوند القاء مى‏شود

ايشان ظاهر گردد كه اين كلام الهى است. وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ‌: و اگر بودى اين قرآن از جانب غير خدا، يعنى كلام مخلوق بود، چنانچه زعم اهل

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

به قولى مصدر است به معنى هلاك و به قولى هر چيز است كه عاقبتش هلاكت باشد در كلام عرب مصدرى بر وزن تَفْعُلَة (مضموم اللام) نيست مگر اين مصدر(مجمع) در صحاح

لباس را براى خود غاشيه وپرده قرار داد [نوح:7]. انگشتان رابه گوشها نهادند تا كلام حق را نشنوند و لباسشان را به سر كشيدند تا گويند حق را نبينند. گوئى آن كنايه

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

گردد با آنكه كلام مأمون از اشتباه است چون نميشود قيّما صفت عوجا باشد و ظاهرا مقصود قمّى ره هم بيان معناى مراد باشد نه آنكه تحريفى در كلام روى داده و حاصل

[بقره:75] راغب گويد: تحريف كلام آن است كه آن را در گوشه‏اى از احتمال قرار بدهى كه بتوان به دو وجه حمل كرد. على هذا معنى آن محتمل كردن كلام صريح است «مِنْ بَعْدِ

شايد مراد از مريج آن باشد كه بعضى قرآن را پس از انكار، سحر، بعضى كلام شاعر، بعضى كلام ديوانه مى‏دانند مى‏دانند يعنى در تكذيب هم يكنواخت نيستند مثل [حجر:91-90]

صدا زد يا رسول از آنچه خدا تعليمت كرده بر من بخوان و تعليم كن پيوسته اين كلام را تكرار مى‏كرد و نمى‏دانست كه آن حضرت با آن قوم سخن مى‏گويد تا كراهت در

فردى از افراد انسان كه القاء فرمايد كلام خود را باو خداوند مگر بيكى از سه طريق كه يكى از آنها وحى است كه اصلا كلام آهسته است كه به سرعت ادراك شود ولى غالبا

نمود كه تكلّم فرمايد و بشنواند ايشان را. پس خداى تعالى ايجاد كلام فرمود در درخت، و شنيدند كلام حق را از تمام اطراف، پس باور نداشتند و درخواست ديدن نمودند

اسلام و قرآن كه خداوند منّان بر آن تصديق و باور داشتن آنان كلام خود را تنظير فرموده به كلام بندگان كه قسم به پروردگار آسمان و زمين اين آيات حق و صدق است

صدا زد يا رسول از آنچه خدا تعليمت كرده بر من بخوان و تعليم كن پيوسته اين كلام را تكرار مى‏كرد و نمى‏دانست كه آن حضرت با آن قوم سخن مى‏گويد تا كراهت در

گردد با آنكه كلام مأمون از اشتباه است چون نميشود قيّما صفت عوجا باشد و ظاهرا مقصود قمّى ره هم بيان معناى مراد باشد نه آنكه تحريفى در كلام روى داده و حاصل

گفته: قول به معنى كلام يا هر لفظى است كه زبان آن را افشاء مى‏كند تمام باشد يا ناقص قاموس نيز چنين گفته است. در مجمع فرموده: قول در كلام عرب موضوع است براى

تعارف نام كلام موزون و قافيه دار شده، شاعرآن است كه صنعت شعر داند. خلاصه آنكه: شعر در اصل به معنى دانستن و توجّه خاص است و در اصطلاح به كلام موزون و قافيه

ندارد تا اينجا مسلّما كلام جنّيان است و از اينجا تا دو آيه محتمل است كلام آنها باشد كه با يكديگر صحبت ميداشتند و محتمل است كلام مستقلّى از خدا و در هر

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

كلامى از حضرت محمّد صلّى اللّه عليه و آله شنيدم كه نه كلام جن است نه كلام انس، بدرستى كه براى آن كلام، حسن و ج5، ص 280 ملاحت و قبول و حلاوتى است، اعلاى آن

نمى‌توانم قرآن را تغيير و به زياده و كم در آن تصرفى نمايم، زيرا قرآن معجزه و كلام خلّاق عالم است و من قادر بر اتيان او نيستم. إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى‌

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

او گفت صبر كنيد من بيايم كلام او را بشنوم و خدمت حضرت رسيد و عرضه داشت شعر خود را براى من بخوان او جواب فرمود آن شعر نيست كلام خدا است كه بر پيغمبر او جلد

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

مفسّرين ذكر شد كلمه كذالك در كلام خداوند متمّم آيه سابقه، و جمله و قد احطنا ابتداء كلام است ولى بنظر حقير محتمل است كذالك ابتداء كلام لا حق باشد باين تقريب كه

گفته: قول به معنى كلام يا هر لفظى است كه زبان آن را افشاء مى‏كند تمام باشد يا ناقص قاموس نيز چنين گفته است. در مجمع فرموده: قول در كلام عرب موضوع است براى

او گفت صبر كنيد من بيايم كلام او را بشنوم و خدمت حضرت رسيد و عرضه داشت شعر خود را براى من بخوان او جواب فرمود آن شعر نيست كلام خدا است كه بر پيغمبر او جلد

قرآن موافق است چون ظاهر آنستكه و اتّخذ سبيله فى البحر عجبا جزء كلام حضرت يوشع است نه كلام مستقلّى از خداوند تا تكرار مطلب سابق باشد با تفاوت مختصرى يا اخبار

هذيان و پريشان مى‏گفتيد. بعضى آن را كنارشدن و عدم انقياد گفته‏اند. بقول مجمع كلام هذيان رااز آن هُجْر گويند كه شأنش مهجور و متروك بودن است در آيه [فرقان:30]

بر ايجاد كلام در هر چه اراده فرمايد از جماد و نبات و حيوان. بنابراين مراد نداى الهى از درخت، ايجاد كلام بود در آن كه حضرت موسى عليه السّلام كلام خدا را از

سينه‌هاى خود را خم مى‌كنند [و سر به زير مى‌اندازند] تا خود را از او [و شنيدن كلام خدا] پنهان دارند. آگاه باش، آن‌گاه كه جامه‌هايشان را بر سر مى‌كشند [تا به

او گفت صبر كنيد من بيايم كلام او را بشنوم و خدمت حضرت رسيد و عرضه داشت شعر خود را براى من بخوان او جواب فرمود آن شعر نيست كلام خدا است كه بر پيغمبر او جلد

470 مقابل‌ نطق‌ ‌از‌ مقوله‌ كلام‌ ‌است‌ و بعضي‌ گفتند سكوت‌ خلجان‌ قلب‌ ‌است‌ لكن‌ سكوت‌ ‌کل‌ شي‌ء بحسبه‌، سكوت‌ ‌از‌ كلام‌ ترك‌ نطق‌ ‌است‌ و سكوت‌ غضب‌

رسيدن بخير يارى كند. ضدّ آن شقاوت است [هود:105-108]. اين كلمه فقط دو بار در كلام اللّه آمده است. فَأَمّا الّذِين وَ شَقِي شَقُوا فَفِي فَمِنْهُم بِإِذْنِه

تأكيد مؤنث باشد و دائم‏الاضافه‏اند. [كهف:33]. [اسراء:23]. هر يك فقط يكبار در كلام الله آمده‏اند. وَ زَرْعا بَيْنَهُمَا الْجَنّتَيْن جَعَلْنَا آتَت أُکُلَهَا

[غاشيه:7] نه چاق مى‏كند و نه از گرسنگى بى نياز مى‏نمايد اين كلمه چهار بار در كلام اللّه مجيد آمده است و يكبار فعل آن [طه:118] . مِن وَ لا وُجُوه يَوْمَئِذ

آن و كوه صفا محل سعى عمل حجّ عمره است رجوع شود به «صفا». و آن فقط يكبار در كلام الله آمده است. ال وَ مِن الصّفَا شَعَائِر إِن الْمُهْتَدُون اللّه فَمَن هُم

بار) وبر (۱ بار) (بروزن فرس) پشم شتر (كرك) جمع آن اَوْبار است و يكبار در كلام الله بكار رفته است [نحل:80]. از پشمهاى چهار پايان و از كركها و موهاى آنان

ببدنهاشان اگر راست ميگوئيد و بنابراين كلمه فلولا براى طول كلام و احتياج بربط تامّ تكرار شده و خلاصه كلام آنست كه اگر شما راست ميگوئيد عالم ديگرى نيست و از دست

تعارف نام كلام موزون و قافيه دار شده، شاعرآن است كه صنعت شعر داند. خلاصه آنكه: شعر در اصل به معنى دانستن و توجّه خاص است و در اصطلاح به كلام موزون و قافيه

اعياء عجزى است كه از راه رفتن به بدن عارض مى‏شود و عىّ عجز از مباشرت كار و كلام است [ق:15]. آيا به خلقت اولى عاجز بوده‏ايم (تا به خلقت ثانوى عاجز باشيم؟)

بَلَدِهِ: اَخْرَجَهُ مِنْهُ وَ سَيَّرَهُ اِلى غَيْرِهِ» اين لفظ فقط يكبار در كلام اللَّه آمده است. مِن أَو خِلاَف الْأَرْض لَهُم وَ ذٰلِک أَرْجُلُهُم خِزْي

آیات شامل این کلمه ذئب‌ (۳ بار) گرگ.[يوسف:13] اين لفظ سه بار در كلام اللّه مجيدآمده است: سوره يوسف: آيات 13،14،17. ال وَ قَالُوا غَافِلُون أَنْتُم لَئِن

لشكريان اسلام را از كنار خندق و از اردوگاه متفرق كنند. اين لفظ فقط يكبار در كلام اللَّه آمده است. مِنْهُم أَهْل لا مُقَام وَ يَا لَکُم فَارْجِعُوا طَائِفَة

لحى‌ (۱ بار) ى‌ (۱۰۴۴ بار) ريش. [طه:94]. پسر مادرم ريش و سر مرا مگير، آن كلام هارون است نسبت به موسى «عليه السلام» در لغت آمده لِحْيَة موى دو طرف صورت

اين آيه و آيه [قصص:32]. در «جنح» مفصّلاً گذشت اين كلمه بيشتر از دو بار در كلام اللّه نيامده است. وَ مِن تَخْرُج غَيْر سُوء يَدَک بَيْضَاء إِلَيْک الْأُولَى

نواده اسحق و فرزند سوم ابراهيم عليهم السلام مى‏باشد نام مباركش 27 بار در كلام اللَّه ذكر شده است. در حكايت مؤمن آل فرعون آمده كه به قوم فرعون چنين گفت:

گردد با آنكه كلام مأمون از اشتباه است چون نميشود قيّما صفت عوجا باشد و ظاهرا مقصود قمّى ره هم بيان معناى مراد باشد نه آنكه تحريفى در كلام روى داده و حاصل

غريب بعضى از مفسرين در مورد داستانهايى كه در قرآن كريم نقل شده است . كلام الهى ، كلام حق و فصل است و هزل و خلاف واقع در آن راه ندارد. وجه اينكه قرآن مواد

حِجاب‌ٌ«1» و ‌اينکه‌ كلام‌ ‌را‌ ‌اگر‌ چه‌ ‌از‌ روي‌ سخريه‌ و استهزاء ميگفتند و باصطلاح‌ طعنه‌ ميزدند ولي‌ ‌در‌ حقيقت‌ همين‌ طور بودند و كلام‌ حق‌ ‌در‌ آنان‌

اين خطاب را كه به موسى «عليه‏السلام» آمده گفتيم اين لفظ بيشتر از يكبار در كلام الله نيامده است. در نهج البلاغه خطبه 33 هست كه آنحضرت به ابن عباس فرمود:«ما

اعياء عجزى است كه از راه رفتن به بدن عارض مى‏شود و عىّ عجز از مباشرت كار و كلام است [ق:15]. آيا به خلقت اولى عاجز بوده‏ايم (تا به خلقت ثانوى عاجز باشيم؟)

رسيده با فرمانهاى خدا خوردنيهاى خود را ظاهر كرده است. اين لفظ فقط يكبار در كلام اللَّه مجيد آمده است. وَ إِن أَثْمَر فِي إِذَا ذٰلِکُم ثَمَرِه لَآيَات إِلَى

[رحمن:66]. در آن دوبهشت دو چشمه جوشان و فوران كننده هست. اين لفظ فقط يكبار در كلام الله آمده است. فَبِأَي رَبّکُمَا آلاَء تُکَذّبَان فِيهِمَا عَيْنَان فَاکِهَة

است كه صفير و كف زدن را به جاى نماز گرفته بودند. اين كلمه يكبار بيشتر در كلام الله نيامده است. وَ إِلاّ تَصْدِيَة الْبَيْت عِنْد فَذُوقُوا الْعَذَاب صَلاَتُهُم

او گفت صبر كنيد من بيايم كلام او را بشنوم و خدمت حضرت رسيد و عرضه داشت شعر خود را براى من بخوان او جواب فرمود آن شعر نيست كلام خدا است كه بر پيغمبر او جلد

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

را بست و به يوسف گفت: بيا به آنچه براى تو مهيّا است. اين لفظ فقط يكبار در كلام اللَّه مجيد آمده است. وَ لَک قَالَت قَال مَعَاذ الْأَبْوَاب غَلّقَت اللّه

به مردم سود ميدهد در زمين مى‏ماند «جفاء» حال است از «الزبد»و فقط يكبار در كلام اللّه مجيد آمده است . وَ فَيَذْهَب الزّبَد أَمّا فَأَمّا مَا الْبَاطِل يَنْفَع

و گويند: آنگاه كه نامهاى ماهها در آن واقع شدند نامگذارى كردند... رمضان در كلام اللّه مجيد فقط يكدفعه آمده است. شَهْر الّذِي تَعْلَمُون کُنْتُم أُنْزِل إِن

بطرزى خارج و جذب مى‏شوند معنى آيات در «دبر» گذشت، اين لفظ دوبار بيشتر در كلام الله نيامده است. وَ النّاشِطَات السّابِحَات فَالسّابِقَات سَبْحا غَرْقا فَالْمُدَبّرَات

(۱۸۵ بار) وَ لا اللّه مَا ثُم إِن أَثِيم أَفّاک تَحَاوُرَکُمَا الصّم إِلاّ کَلاَم حَتّى آيَات فَأَجِرْه بِمَا الدّعَاء الّذِين لِکُل دُعَاء تَعْبُد يَنْعِق

امتحان كرد و تقدير كلام آن است: او را بر تخت خودش كه از شدّت مرض مانند جسد بى روح بود افكنديم. ولى حذف ضمير از «اَلْقَيْنادُ» و ايراد كلام به صورتى كه در آيه

همه متوجه او شدند و گفتند اين امر عظيم و عجيب و غريب مى‌باشد. تنبيه: اولين كلام صادره از عيسى عليه السلام، اقرار به عبوديت خود بود، و اين اقوى دليل است بر

ندارد تا اينجا مسلّما كلام جنّيان است و از اينجا تا دو آيه محتمل است كلام آنها باشد كه با يكديگر صحبت ميداشتند و محتمل است كلام مستقلّى از خدا و در هر

تأكيد مؤنث باشد و دائم‏الاضافه‏اند. [كهف:33]. [اسراء:23]. هر يك فقط يكبار در كلام الله آمده‏اند. هما زرع کلو بين جنن جعل اتى اکل نخل ها ب لم حفف ظلم من ه

يَزِيغ بَل الّذِين يَسْمَعُون عِبَادِي النّاس الضّرّ تَاب کَاد الْکِتَاب کَلاَم عَاهَدُوا لِمَا مِنْه أَکْثَرُهُم أَطَعْنَا فَارْجِعُوا أُوتُوا آمَنّا هُم

يَعْمَلُون مِنْهُم أَکْثَرَهُم سَلاَما دِهَاقا مَأْتِيّا الْقُرَى حَسِيسَهَا کَلاَم مُبْعَدُون قَرِيب آيَاتِه قُلُوبُنَا فَإِنّهَا وَعْدُه مَکَان لَآيَة لَم

اين آيه و آيه [قصص:32]. در «جنح» مفصّلاً گذشت اين كلمه بيشتر از دو بار در كلام اللّه نيامده است. ک الى ها من جنح اول بيض يدى غير سوء خرج سير عود س رهب خوف

جائرانه فرموده است. در قاموس گويد: «قِسْمَةٌ ضيزى اَىْ ناقِصَةٌ» اين لفظ در كلام اللّه بيشتر از يكبار نيامده است . سمو ان هى قسم وسم الا ل اذا تلک انث ه ها

يزرگان قوم به كار رفته و نيز خرطوم به معنى خمر آمده است (صحاح) اين كلمه در كلام اللّه مجيد فقط يكبار استعمال گرديده است. ال إِنّا بَلَوْنَاهُم عَلَى کَمَا

راجع به اين آيه در «غزل» توضيح داده شده است. و خواه معنوى مثل شكستن پيمان در كلام الله مجيد بيشتر در معنوى بكار رفته است [نحل:91]. عهدها را بعد از تأكيد نشكنيد

راجع به اين آيه در «غزل» توضيح داده شده است. و خواه معنوى مثل شكستن پيمان در كلام الله مجيد بيشتر در معنوى بكار رفته است [نحل:91]. عهدها را بعد از تأكيد نشكنيد

آیات شامل این کلمه کى‌ (۱۰ بار) ل‌ (۳۸۴۲ بار) كَىْ در كلام عرب سه جور است اول مخفف كيف،دوم تعليل، سوم به معنى ان مصدريه. اولى در قرآن يافته نيست [طه:40-33-32]

در حال بارگیری... (بروزن فرس) پشم شتر (كرك) جمع آن اَوْبار است و يكبار در كلام الله بكار رفته است [نحل:80]. از پشمهاى چهار پايان و از كركها و موهاى آنان

عَبَثاً» كتاب را ببندگان بى غرض نازل نفرموده. از اين كلمه دودفعه بيشتر در كلام اللّه يافته نيست. أَنّکُم وَ خَلَقْنَاکُم أَنّمَا إِلَيْنَا فَحَسِبْتُم لا

يعنى: اين شراب گوارا و اين شور و تلخ است ايضا [فاطر:12]. اين لفظ فقط دوبار در كلام الله آمده است. وَ هٰذَا أُجَاج فُرَات عَذْب مِن شَرَابُه جَعَل بَيْنَهُمَا

[مائده:82]. رأفت نصارى بر مسلمين آن است كه عده‏اى از آنها قسيس و راهب اند (و كلام حق را براى مردم افشاء مى‏كنند) و نيز تكبر و خودپسندى نمى‏نمايند، ناگفته نماند

شريعت و طريقى واضح قرار داديم تفصيل آيه در «شرع» ديده شود منهاج فقط يكبار در كلام الله آمده است. جعل کم من شرع لو شىء ل الله اله وله کلل حقق امم ک

فرا گير و از سپاسگزاران باش. فرمود ای موسی [بدان که‌] من تو را به پیامها و کلام خویش بر مردمان برگزیدم، آنچه به تو می‌بخشم بگیر و از سپاسگزاران باش‌ [خداى‌]

نواده اسحق و فرزند سوم ابراهيم عليهم السلام مى‏باشد نام مباركش 27 بار در كلام اللَّه ذكر شده است. در حكايت مؤمن آل فرعون آمده كه به قوم فرعون چنين گفت:

باشد در حالتى كه كودك است كه فهم خطاب نمى‌كند و قدرت بر جواب ندارد. و اين كلام مسوق است براى تعجب يا حكايت از حال ماضيه، يعنى چگونه معهود بوده قبل از عيسى

با آنكه كلام حضرت يوسف عليه السّلام باشد بيشتر است ولى ذكر كلام شخصى بعد از كلام شخص ديگرى بدون قرينه معيّنه هم خالى از بعد نيست اگر چه در كلام الهى نظائرى

او گفت صبر كنيد من بيايم كلام او را بشنوم و خدمت حضرت رسيد و عرضه داشت شعر خود را براى من بخوان او جواب فرمود آن شعر نيست كلام خدا است كه بر پيغمبر او جلد

او گفت صبر كنيد من بيايم كلام او را بشنوم و خدمت حضرت رسيد و عرضه داشت شعر خود را براى من بخوان او جواب فرمود آن شعر نيست كلام خدا است كه بر پيغمبر او جلد

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

قام على ثلث قوائم و طرف حافر الرابعة» معنى آيه در «جود» گذشت. اين لفظ در كلام اللّه مجيد فقط يكبار يافته است . ه جود ف عشو حبب ب قول انن على ى عرض اوب

مى‏شوند) اِلّهُمَ اجْعَلْنا مِنْهُمْ اين صيغه و اين مادّه بيشتر از يكبار در كلام اللّه نيامده است . وَ يَسْتَکْبِرُون لا جُنُوبُهُم هُم عَن الْمَضَاجِع رَبّهِم

عليه السلام نخواسته ميهمانان بدانند كه براى طعام آوردن مى‏رود. اين كلمه در كلام اللّه مجيد فقط سه دفعه است. لا إِلَى قَال فَقَال مَا لَکُم أَ تَأْکُلُون

کلمات مشتق شده در حال بارگیری... اسم فعل است به معنى بياوريد. آن چهار بار در كلام الله مجيد آمده است [بقره:111]. آنها آروزهاى كاذب آنهاست بگو دليلتان را بياوريد

دو بهشت ديگرى هست كه از انبوهى درختان سياه مى‏نمايد، ايم كلمه فقط يكبار در كلام اللّه آمده است و ليله دهماء به معنى شب تاريك است. ف ب ايى الو الى کما ربب

به تو (اى رسول خدا) تزويج كرديم. رجوع شود به «زيد». اين لفظ فقط دوبار در كلام الله آمده است. کَان وَ زَوّجْنَاکَهَا مِنْهَا عَلَى مِنْهُن لِکَي قَضَوْا

وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْى‏ءٍ مُحيطٌ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْى‏ءٍ رَقيْبٌ» اين كلام نيز مؤيد مطلب فوق است. پس خداوند رقيب است يعنى حافظ تمام اعمال است و چيزى

راجع به اين آيه در «غزل» توضيح داده شده است. و خواه معنوى مثل شكستن پيمان در كلام الله مجيد بيشتر در معنوى بكار رفته است [نحل:91]. عهدها را بعد از تأكيد نشكنيد

رسيده با فرمانهاى خدا خوردنيهاى خود را ظاهر كرده است. اين لفظ فقط يكبار در كلام اللَّه مجيد آمده است. ه ثمر انن فى اذا ذلکم اوى ائى ل الى ايى نظر شبه قوم

حدوث و قدم كلام (در ذيل آيه :((و ما ياءتيهم من ذكر من ربهم محدث ...(( تجزيه و تحليل حقيقت و واقعيت ((كلام -سخن (( و بيان اينكه قديم بودن كلام متصورنيست

ندارد تا اينجا مسلّما كلام جنّيان است و از اينجا تا دو آيه محتمل است كلام آنها باشد كه با يكديگر صحبت ميداشتند و محتمل است كلام مستقلّى از خدا و در هر

مبرّد نقل مى‏كند كه گقته: جمع اسطوره است مثل احدوثه و احاديث. راغب نيز اين كلام را از مبرّد نقل مى‏كند. بنابر قول مبرّد اساطير جمع عادى است. مجمع از اخفش

نبينى. در اقرب گفته: «الصَّفْصَفُ: اَلْمُسْتَوى مِنَ الْاَرْضِ» اين كلمه در كلام اللّه بيشتر از يكبار نيامده است. لا قَاعا تَرَى فِيهَا فَيَذَرُهَا نَسْفا

نوشانده شوند آب جوشان را، پاره كند روده هايشان را اين كلمه تنها يكبار در كلام اللَّه مجيد آمده است. وَ فَقَطّع مِنْهُم حَمِيما مَن يَسْتَمِع مَاء إِلَيْک

عَبَثاً» كتاب را ببندگان بى غرض نازل نفرموده. از اين كلمه دودفعه بيشتر در كلام اللّه يافته نيست. وَ تَتّخِذُون آيَة رِيع مَصَانِع لَعَلّکُم بِکُل تَبْنُون

انفاق در راه خداست كه حتماً نتيجه خواهد داد كم باشد يا زياد. اين كلمه در كلام اللّه مجيد فقط يكبار آمده است. ف ها وبل الله اله صوب لم وله ب ان ما عمل ضعف

طلب عاطفه و اعاده الفت بكار رفته است. در قاموس و اقرب عتبى را رضايت گفته و كلام جوهرى نيز چنين است. [فصّلت:24]. يعنى اگر رضايت جويند كه خداوند از آنها راضى

شريعت و طريقى واضح قرار داديم تفصيل آيه در «شرع» ديده شود منهاج فقط يكبار در كلام الله آمده است. وَ لَو شِرْعَة مِنْکُم شَاء جَعَلْنَا اللّه لَجَعَلَکُم لِکُل

چيدن آماده است. در اقرب الموارد گفته گياهان خودرو كه چهارپايان خورند. عبس_٣١ كلام مجمع نيز نظير مفردات و نهايه است. بايد دانست مراد ازآن در آيه، علفهاى خود

و پر افاده و متکبر است [که می خواهد بر ما بزرگی کند.] آيا از ميان همه ما كلام خدا به او القا شده است؟ نه، او دروغگويى خودخواه است. آیا از میان همه ما کتاب

ببدنهاشان اگر راست ميگوئيد و بنابراين كلمه فلولا براى طول كلام و احتياج بربط تامّ تكرار شده و خلاصه كلام آنست كه اگر شما راست ميگوئيد عالم ديگرى نيست و از دست

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

ندارد تا اينجا مسلّما كلام جنّيان است و از اينجا تا دو آيه محتمل است كلام آنها باشد كه با يكديگر صحبت ميداشتند و محتمل است كلام مستقلّى از خدا و در هر

حضرت به استماع اين كلام فرمود: واى بر تو اى نضر، قرآن كلام منزل از جانب خدا است. نضر در مقابل فرمايش حضرت دعا نمود كه خدايا اگر كلام حضرت محمد صلّى اللّه

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

كه (اعّم از الف و همزه) براى اثبات معنائى مى‏نمايند سه نوعند. نوعى به اول كلام داخل مى‏شوند و بوسط و نوعى به آخر آن. نوع اول براى استخبار است نظير «اَتَجْعَلُ

اين چراگاه دست نزده است. راغب آن رااستعراه مى‏داند. اين كلمه فقط دو بار در كلام اللّه يافته است [رحمن:56-74]. يعنى حوريان بهشتى را پيش از شوهرانشان نه انسى

زره‏ها فراخ به ساز و بافت آنها را اندازه گرفته و يكنواخت كن. اين كلمه در كلام اللّه مجيد فقط يكبار آمده است . ال وَ فِي اعْمَلُوا قَدّر صَالِحا سَابِغَات

مطلق انسان مى‏باشد. امرأة و مرأة به معنى زن است [آل عمران:35]. ولى «مرأة» در كلام الله نيامده است. مَا سَوْء أَبُوک کَان وَ کَانَت هَارُون أُخْت أُمّک فَأَشَارَت

تمكّن و استقامت است بى مدرك و خالى از اعتبار مى‏باشد.اين كلمه فقط يكبار در كلام حق آمده است. أَنَا رَبّک نَعْلَيْک إِنّک بِالْوَاد مُوسَى إِنّي يَا الْمُقَدّس

آينده به آن ملحق مى‏شود و غلوكننده به آن بر مى گردد. محمد عبده در تفسير اين كلام گويد:همانطور كه به پشتى براى راحتى و آرامش تكيه مى‏كنند اهل بيت (عليهم السلام)

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

غريب بعضى از مفسرين در مورد داستانهايى كه در قرآن كريم نقل شده است . كلام الهى ، كلام حق و فصل است و هزل و خلاف واقع در آن راه ندارد. وجه اينكه قرآن مواد

[فاطر:22]. مراد از «مَنْ فِى الْقُبُورِ» كسانى اند كه گوش شنوا ندارند و از شنيدن كلام خدا معرض اند اينجاست كه قرآن كفار عنود و لجوج را مرده و دفن شده تعبيركرده

شما فتنه‏ها و بلاهايى است عبوس كننده، ناتوان كننده. اين كلمه تنها يكبار در كلام الله آمده است. هم ا ها لم فى کون اوى نور ائى ايى وجه ى تلو خلد لفح

گفته‏اند يعنى در حاليكه فقط به قصد باغ و رفتن قادر بودند. اين كلمه تنها يكبار در كلام اللّه آمده است. فَلَمّا قَادِرِين عَلَى غَدَوْا رَأَوْهَا قَالُوا مِسْکِين

اسحق پسر ابراهيم عليهم السلام پدر انبياء بنى اسرائيل نام مباركش 16 بار در كلام اللَّه مجيد مذكور است. نام ديگر آن جناب اسرائيل مى‏باشد [بقره:136]. [نساء:163]

از اين ابى الحديد نقل شده كه آن اشاره به عبدالملك مروان است. اين كلمه در كلام اللّه يك دفعه آمده است . الْحَرْب بِهِم مَن وَ فِي تَثْقَفَنّهُم خَلْفَهُم

[فاطر:22]. مراد از «مَنْ فِى الْقُبُورِ» كسانى اند كه گوش شنوا ندارند و از شنيدن كلام خدا معرض اند اينجاست كه قرآن كفار عنود و لجوج را مرده و دفن شده تعبيركرده

نمود ولى حاضر به شنيدن كلام حق نشدند و او را تهديد كردند كه در صورت ادامه اين سخنان از شهرشان بيرونش خواهند كرد [شعراء:167]. و در كلام ديگر گفتند: لوط و خانواده‏اش

سُرادِقَهُ عَلَى الْبِرِّ وَالْفاجِرِ»به نظر راغب: آن فارسى معرب است و در كلام عرب اسم مفرديكه حرف سوم آن الف باشد و بعد از آن دو حرف آيد يافته نيست و گويند:

گرما حفظ مى‏كند از سرما نيز حافظ است و چرا گرما بيشتر است؟ زيرا مخاطب اين كلام اهل گرمى سير اند احتياج آنها به آنچه از گرما حفظ كند بيشتر است اين از عطا

زره‏ها فراخ به ساز و بافت آنها را اندازه گرفته و يكنواخت كن. اين كلمه در كلام اللّه مجيد فقط يكبار آمده است . عمل فى قدر صلح سبغ انن ى حدد ان ب ما ه ل

آنگاه كه آيه‏اى نياوردى گويند: چرا آنها را جمع نكردى. گويا منظور كفّار از اين كلام آن بود كه حضرت آيه‏ها را از خودش مياورد و مربوط به خدا نيست لذا مى‏گفتند

[بروج:22-21]. مجيد بودن قرآن در اثر كثرت خيرات و بركات آن است. «مجيد» چهار بار در كلام الله بكار رفته دوبار در وصف خدا و دوبار در وصف قرآن. قرء بل قرآن هو هم ه

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

من بيمارم، يعنى زار و غمگين و بيمار براى آن واقعه. «2» خلاصه چون قوم اين كلام از حضرت ابراهيم عليه السلام شنيدند، تصور مرض طاعون كردند، چه مرض در ميان

ندارد تا اينجا مسلّما كلام جنّيان است و از اينجا تا دو آيه محتمل است كلام آنها باشد كه با يكديگر صحبت ميداشتند و محتمل است كلام مستقلّى از خدا و در هر

ندارد تا اينجا مسلّما كلام جنّيان است و از اينجا تا دو آيه محتمل است كلام آنها باشد كه با يكديگر صحبت ميداشتند و محتمل است كلام مستقلّى از خدا و در هر

از عيب و بيهوده و دروغ و از دستهاى شياطين- (نامه‌هائی که) فرا و بالا (از کلام بشر) و دارای مکانت و منزلت والایند (و دور از هرگونه تحریف و آمیزش) و پاک

لا تَنْطِقُونَ‌: چيست شما را كه سخن نمى‌گوئيد و مرا جواب نمى‌دهيد! در اين كلام تنبيه فرموده بر آنكه اصنام چون جمادند و نمى‌خوردند و سخن نمى‌گويند، اخس اشياء

شود قابل قبول نيست و از درجه اعتبار ساقط است حق همان است كه از قرآن كريم كلام دست نخورده خدا نقل كرديم [مريم:34-35]. معجزات عيسى عليه‏السلام‏ هر پيامبرى

قولى عروب زنى است كه با شوهر خود بازى كند و با او انس گيرد مثل انس عرب به كلام عربى رجوع شود به «ترب». أَبْکَارا أَتْرَابا لِأَصْحَاب إِنْشَاء فَجَعَلْنَاهُن

آیات شامل این کلمه نفذ (۳ بار) [رحمن:33]. اين كلمه فقط سه بار در كلام الله آمده آنهم دريك آيه. نفوذ و نفاذ به معنى سوراخ كردن و خارج شدن به آن طرف است

است و آن از جهل اخص است كه جهل گاهى مطلق عدم علم است اين كلمه پانزده بار در كلام اللّه مجيد آمده است. فِي وَ مِن لَفِي مُرِيب بَل مِنْه مِمّا هُم إِنّهُم

مى‏خورند و آن رامانند شتران تشنه مى‏نوشند(نعودبالله). اين كلمه تنها دوبار در كلام الله مجيد آمده است. هم شرب انن ه ف ذا ودى قول کلل هذا فى حمم نزل ما لا من

و وقت تبخير، املاح دريا با آن تبخير مى‏شد چرا شكر نمى‏كنيد؟! اين كلمه در كلام اللّه مجيد سه بار آمده است :فرقان:53، فاطر:12،واقعه:70 . وَ هٰذَا مِلْح فُرَات

اوّل «خرقها» كه حكايت عمل آن عالم است از روى فساد نبود بلكه «اخرقتها» كه كلام موسى است توأم با فساد است زيرا موسى چنان فهميد. همچنين در نهج البلاغه خطبه

سليمان و لشكريانش شمارا پامال نكنند آنها توجهى به شما ندارند سليمان از شنيدن كلام مورچه به تعجب شد و لبخند زد. از اين آيه چند مطلب بدست مى‏آيد . 1- مورچگان

سليمان و لشكريانش شمارا پامال نكنند آنها توجهى به شما ندارند سليمان از شنيدن كلام مورچه به تعجب شد و لبخند زد. از اين آيه چند مطلب بدست مى‏آيد . 1- مورچگان

شده در حال بارگیری... از انبياى مشهور بنى اسرائيل. نام مباركش هفت بار در كلام اللّه مجيد آمده است [مريم:2]. قرآن مجيد او را از پيامبران و بندگان صالح مى‏شمارد

مى‏توان انجام داد. صالح از پيامبران عظيم الشأن عليهم السلام، نام مباركش در كلام اللّه مجيد 9 بار آمده، و از حيث زمان بعد از نوح و قبل از ابراهيم است. اين

«عليه السلام»، زنی كه قران به پاكى او شهادت داده است، نامش سى وچهار بار در كلام الله مجيد مذكورمى‏باشد. قمستى از آنچه قرآن مجيد درباره مريم آورده به قرار

قريش، غلطان ،اسد، و يهود در جنگ با رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» هم كلام شدند و به مدينه لشگر كشيدند (مجمع البيان) علت تسميه سوره احزاب نيز همان است

مكان متوسط در باره هُنا و هُناكَ در اول باب اشاره شد اما هُنالِكَ 9 بار در كلام الله مجيد آمده است. [آل عمران:38]. در آنجا زكريا پروردگارش را خواند. راغب

الْاِكْرامْ» بدرگاه خدا الحاح كنيد به خطاب يا ذالجلال و الاكرام در نهايه اين كلام نسبت به حديث داده و در اقرب الموارد مادّه ل ظ ظ آن را قول ابن مسعود دانسته

از شر غاسق آنگاه كه داخل شود رجوع كنيد به «غسق - فلق» اين لفظ فقط يكبار در كلام الله مجيد بكار رفته است. وَ شَرّ مِن إِذَا غَاسِق النّفّاثَات فِي الْعُقَد

بطرزى خارج و جذب مى‏شوند معنى آيات در «دبر» گذشت، اين لفظ دوبار بيشتر در كلام الله نيامده است. ال وَ نَشْطا غَرْقا النّازِعَات السّابِحَات سَبْحا فَالسّابِقَات

بلكه به اولى الامر ارجاع كرد تا در باره آن تحقيق كنند. اين لفظ تنها يكبار در كلام الله آمده است. مِنْهُم وَ الّذِين لَعَلِمَه لَو لا الْأَمْر فَضْل أُولِي

و ديارشان را با زمين يكسان كرد، اين معنى قريب به نظر مى‏آيد. اين كلمه در كلام اللّه فقط يكبار آمده است . وَ اللّه عَلَيْهِم فَعَقَرُوهَا سُقْيَاهَا فَکَذّبُوه

اول به معنى ملاصق، مجتمع و متراكم است ناگفته نماند: از آيه 16 سوره جن لحن كلام تغيير يافته و متوجه مشركين است لذا ضمير «كادُوا - يَكُونُون» ظاهراً راجع

اول به معنى ملاصق، مجتمع و متراكم است ناگفته نماند: از آيه 16 سوره جن لحن كلام تغيير يافته و متوجه مشركين است لذا ضمير «كادُوا - يَكُونُون» ظاهراً راجع

گرما حفظ مى‏كند از سرما نيز حافظ است و چرا گرما بيشتر است؟ زيرا مخاطب اين كلام اهل گرمى سير اند احتياج آنها به آنچه از گرما حفظ كند بيشتر است اين از عطا

[بروج:22-21]. مجيد بودن قرآن در اثر كثرت خيرات و بركات آن است. «مجيد» چهار بار در كلام الله بكار رفته دوبار در وصف خدا و دوبار در وصف قرآن. ال وَ فَعّال بَل لِمَا

عبرت‌ گيرد و گوش‌ وسيله‌ مواعظ حقه‌ و كلام‌ الهي‌ و گفته‌هاي‌ حكمت‌آميز بوده‌ و زبان‌ وسيله‌ گفتن‌ و تلاوت‌ كلام‌ الهي‌ و خلاصه‌ اعضاء مدركه‌ بايد وسيله‌

کنند)، و پیش از تو هیچ پیغمبری نیز به سویشان روانه نکرده‌ایم (تا در پرتو کلام او، دعوت تازه‌ی اسلام را نادرست و ناروا ببینند). حال آنکه ما کتاب‌هایی به

قرآن موافق است چون ظاهر آنستكه و اتّخذ سبيله فى البحر عجبا جزء كلام حضرت يوشع است نه كلام مستقلّى از خداوند تا تكرار مطلب سابق باشد با تفاوت مختصرى يا اخبار

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

آنها را از راه حق براى آنكه سجده نكنند براى خداوند و كلام مربوط بسابق است بخلاف قرائت تخفيف كه كلام مستقلى است از هدهد براى تبرّى از عمل اهل شرك يا امر

آنها را از راه حق براى آنكه سجده نكنند براى خداوند و كلام مربوط بسابق است بخلاف قرائت تخفيف كه كلام مستقلى است از هدهد براى تبرّى از عمل اهل شرك يا امر

ببدنهاشان اگر راست ميگوئيد و بنابراين كلمه فلولا براى طول كلام و احتياج بربط تامّ تكرار شده و خلاصه كلام آنست كه اگر شما راست ميگوئيد عالم ديگرى نيست و از دست

ندارد تا اينجا مسلّما كلام جنّيان است و از اينجا تا دو آيه محتمل است كلام آنها باشد كه با يكديگر صحبت ميداشتند و محتمل است كلام مستقلّى از خدا و در هر

ففعله كبيرهم هذا باشد معترضه واقع شده و كلام مفيد حجّت بر مطلوب و صدق است و اشكالى ندارد ديگر آنكه آنحضرت اين كلام را بقصد اخبار نفرموده تا صدق و كذب در

خارج از حسّ به محسوسات تشبيه شده است و خداوند فرمايد [عنكبوت:43]. و در آن كلام خدا بسيار است، از آنجمله است عرش، كرسى، لوح و كتاب. على هذا مراد از آسمانى

چنانكه الاغ از بار متاب استفاده نمى‏كند، همچنين در تشبيه اهراض كنندگان از كلام حقّ به خران رم كرده. و ايضاً در آيه [لقمان: 19] بيان واقعيّت است و گرنه الاغ

مى‏گردند. گفته‏اند: مراد از ملاء اعلى جماعت ملائكه است كه شياطين در صورت استماع كلام آنها و استراق سمع از هر طرف رانده مى‏شوند و در اينصورت بايد گفت: ملائكه در

قام على ثلث قوائم و طرف حافر الرابعة» معنى آيه در «جود» گذشت. اين لفظ در كلام اللّه مجيد فقط يكبار يافته است . ال فَقَال الْجِيَاد بِالْعَشِي عَلَيْه إِنّي

خارج از حسّ به محسوسات تشبيه شده است و خداوند فرمايد [عنكبوت:43]. و در آن كلام خدا بسيار است، از آنجمله است عرش، كرسى، لوح و كتاب. على هذا مراد از آسمانى

النُّطْفَةِ اِلى شِرْذِمَةٍ مِنْكُمْ مُوَطِنينَ اَكْنافَ دَجْلَةَ» در اين كلام نطفه در آب كثير بكار رفته است. ال فَخَلَقْنَا ثُم خَلَقْنَا عَلَقَة مَکِين

مى‏گردند. گفته‏اند: مراد از ملاء اعلى جماعت ملائكه است كه شياطين در صورت استماع كلام آنها و استراق سمع از هر طرف رانده مى‏شوند و در اينصورت بايد گفت: ملائكه در

سليمان و لشكريانش شمارا پامال نكنند آنها توجهى به شما ندارند سليمان از شنيدن كلام مورچه به تعجب شد و لبخند زد. از اين آيه چند مطلب بدست مى‏آيد . 1- مورچگان

۱۱، ۱۲ حق: تضاد حق و باطل ۳; ملاک تشریع حق ۱۸ خدا: افعال خدا ۱، ۴; حقانیت کلام خدا ۱۵; هدایتگرى خدا ۱۹ سخن: ملاک حقانیت سخن ۱۷ صراط مستقیم: هدایت به صراط

(جهل و عصیان) برابر نیستند. (ای رسول بدان که) خدا هر که را بخواهد شنوا (ی کلام حق) سازد و اما تو آن کس را که در گورستان (کفر و جهالت و شهوت پرستی) فرو رفته

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

اول به معنى ملاصق، مجتمع و متراكم است ناگفته نماند: از آيه 16 سوره جن لحن كلام تغيير يافته و متوجه مشركين است لذا ضمير «كادُوا - يَكُونُون» ظاهراً راجع

شده به هر حال: طلح نكره است نمى‏شود با موزهاى دنيا قياس كرد. اين كلمه در كلام اللّه فقط يكبار آمده است. يمن خضد ظلل نضد سدر مدد فى موه سکب صحب فکه ما

از سميع دانا بودن خداست به مسموعات. به عقيده او [مجادله:1]. يعنى دانست خدا كلام زنى را كه با تو درباره شوهرش مجادلع مى‏كرد. [بقره:127]، [انفال:61]. ال وَ

اطرافم كه به نقل محمد عبده مراد از اطراف چشمهاى آن حضرت است على هذاخفوت در كلام آهستگى شديد است و با اين قريته مى‏شود فهميد كه مراد از «لا تَجْهَرْ» صداى

و عباس فصيله است. آن را شعوب گفته‏اند كه قبائل از آن منشعب گرديدهاست. اين كلام رادراقرب الموارد نيز از كشّاف نقل كرده. و آن در صحاح نيز نقل شده ولى فصيله

آن و دانسته‌ايم كه كلام خداى تعالى است. إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّنا: بدرستى كه آن حق است از جانب پروردگار ما نازل گرديده. اين كلام استيناف است براى بيان

إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِي‌ لَيلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنّا كُنّا مُنذِرِين‌َ «3» امّا كلام‌ ‌در‌ فضل‌ ‌آن‌ ‌از‌ ‌إبن‌ بابويه‌ مسندا ‌از‌ حضرت‌ باقر (ع‌) فرمود: «‌من‌

مينمودند كه اين طرز تكلم از قدرت بشر خارج است زبانا هم ميگفتند كلام عجيبى است پيدا است كه موعظه و كلام الهى است جماعت انصار كه قسمت عمده اصحاب پيغمبر (ص) بودند

فردى از افراد انسان كه القاء فرمايد كلام خود را باو خداوند مگر بيكى از سه طريق كه يكى از آنها وحى است كه اصلا كلام آهسته است كه به سرعت ادراك شود ولى غالبا

کلمه ادريس‌ (۲ بار) عليه السلام يكى از پيامبران مشهور نام مباركش دو بار در كلام اللّه آمده است [مريم:56]، [انبیاء:85]. در آيه دوّم توصيف شده كه او از صابران

شما نشانه قدرت خدا است او را بگذاريد در زمين خدا بچرد. اين لفظ هفت بار در كلام الله مجيد آمده و همه در باره ناقه صالح «عليه السلام» است. در باره آن ناقه

ديگرى كه مشركان بر پيامبر صلى اللّه عليه و آله وسلم مى زدند و اورا شاعر و كلام وحى را شعر مى خواندند روايات متعدد درباره آنچه كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه

گفتگو و مشاوره كردند امر خود را ميان خودشان و به يكديگر گفتند: اين كلام بلاغت نظام، به كلام ساحران نمى‌ماند و شباهتى به آن ندارد. وَ أَسَرُّوا النَّجْوى‌:

(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل

ففعله كبيرهم هذا باشد معترضه واقع شده و كلام مفيد حجّت بر مطلوب و صدق است و اشكالى ندارد ديگر آنكه آنحضرت اين كلام را بقصد اخبار نفرموده تا صدق و كذب در

خدا و پيغمبران است كه بما در دنيا داده بودند چنانچه بعضى گفته‌اند كه تمامى كلام خودشان است و ظاهر است و در جوامع از على عليه السّلام نقل نموده كه من بعثنا

و ((نساء)) و ((ابناء)) درآيهمباهله با على و فاطمه و حسنين (عليهم السلام ) كلام مبتنى بر تعصب كلامى بى پايه و باطل است بررسى و رد گفته هاى تعصب آميز و مغرضانه

نموده باشد در امتثال اوامر حق بقدر استطاعت چون چنين نفسى بسيار شريف است و لطف كلام در آنستكه بقسم بيان شده تحقق و اهميّت و شرافت آنروز و آنكه هر چه براى آنروز

مفسّرين ذكر شد كلمه كذالك در كلام خداوند متمّم آيه سابقه، و جمله و قد احطنا ابتداء كلام است ولى بنظر حقير محتمل است كذالك ابتداء كلام لا حق باشد باين تقريب كه

ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ. وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ» اين كلام دليل آن است كه هيچ يك از خير و شر حبط و باطل نخواهد شد. مرحوم مفيد در اوائل

در مجمع ذيل عنوان «الاعراب» وجه اول را اختيار كرده و فرموده: به قولى در كلام تقدير و تأخير است و تقدير «اِلا لِلنَّاس ِ كاّفَةً» است ولى در «المعنى» و

أَن سَيَقُول قَبْل رَحِيما السّکِينَة غَفُورا فَمَن تَبْتَغُون يُبَدّلُوا کَلاَم کَف فَأَنْزَل مُؤْمِنا عَلَيْکُم أَيْدِي لَسْت النّاس السّلاَم قُل فَتَبَيّنُوا

به معنى همه مخلوقات است چنانكه از لغات معتبر نقل شد ديگر نبايد خويش را در كلام فلاسفه گيج كنيم از قبيل فلك محيط و غيره. بايد دانست لفظ «عالم» در قرآن به

1‌-‌ كلام‌ پسران‌ يعقوب‌ ‌باشد‌ ‌که‌ ‌در‌ شريعت‌ ‌ما چنين‌ ‌است‌ ‌که‌ جزاء ‌هر‌ ظالمي‌ بخود ‌آن‌ جلد 11 - صفحه 243 ظالم‌ متوجه‌ ميشود. 2‌-‌ كلام‌ متصديان‌

مفسرين‌ گفتند ‌اينکه‌ كلام‌ مقول‌ قول‌ كفار و مشركين‌ ‌است‌ و مرجع‌ ‌هذا‌ و ‌هو‌ قرآن‌ ‌است‌ بمناسبت‌ ‌آيه‌ قبل‌، بعضي‌ گفتند كلام‌ نظر ‌بن‌ حارثه‌ ‌است‌

در سوره شعراء ذكر شد چون گفت به آزر كه عمو يا جدّ مادرى او بود و معمولا در كلام عرب پدر خوانده ميشوند و همچنين بساير اقوامش اين چه چيز است كه شما ميپرستيد

در سوره شعراء ذكر شد چون گفت به آزر كه عمو يا جدّ مادرى او بود و معمولا در كلام عرب پدر خوانده ميشوند و همچنين بساير اقوامش اين چه چيز است كه شما ميپرستيد

الميزان گويد: آنچه گفته شد نتيجه مى‏دهد كه «اَلْيَوْمَ يَئِسَ الذّینَ... ديناً» كلام معترضى است در وسط اين آيه قرار گرفته و آيه در دلالت و بيانش احتياجى به آن

است . على هذا خبيث آن است كه ناپاك، پليد و تنفّر آور باشد اعمّ از انسان و كلام و قانون و طعام و غيره و ضدّ آن طيّب است كه به معنى پاك و دلچسب است . * [نور:26]

و در ردّ دو قصّه و دو گروه بودن مى‏گويد: اين جدّاً بعيد است كه خداوند در كلام بليغ خود به دو طائفه اشاره كند و در يكى به تفصيل سخن گويد و به ديگرى نه اجمالاً

است: دهر را فحش ندهيد زيرا گرداننده و مدبّر دهر خداست ولى اوّل بهتر است زيرا كلام عرب پر است از اينكه نسبت افعال خدا را به دهر مى‏دادند اصمعى گويد: يك اعرابى

اعراف آيه 28. ج5، ص 281 تنبيه- آيه شريفه اشعار است به اينكه اگر اين قرآن كلام الهى نباشد و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله آن را به خداى نسبت دهد، يا در ادعاى

مردگان را، يعنى مرده دلان كفر، فهم كلام تو را نتوانند نمود. تشبيه فرموده كفار و معاندين را به مردگان در انتفاع نبردن از كلام گويندگان، يعنى چنانچه مردگان را

لأکیدنّ أصنمکم ) تأکید کلام حضرت ابراهیم(ع) به وسیله «تاء» و «لام» قسم (تاللّه لأکیدنّ ...)، دلیل بر عزم راسخ آن حضرت است. اظهار چنین کلام مؤکدى در حضور بت پرستان

(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل

اينكه‌ ظاهرا ‌اينکه‌ ‌آيه‌ جزو كلام‌ موسي‌ ‌با‌ فرعون‌ نباشد ‌اينکه‌ كلام‌ الهيست‌ ‌که‌ خداوند خبر ميدهد زيرا ‌اگر‌ كلام‌ موسي‌ ‌بود‌ مناسب‌ ‌بود‌ مثل‌

نمى‏شود گفت: مقصود بقاء نام نيك و فداكارى آنهاست زيرا آن اعتبارى صرف است و كلام روشن و قابل فهم است پس چرا فرمود «ولكن لا تشعرون»؟! 2- شهيدان راه خدا نه

«انا الله المجيد» يعنى منم خداى مجيد. «1» و يا اعلام اين موضوع باشد كه قرآن، كلام الهى نيز از همين حروف الفبا تأليف يافته، ولى با اين حال معجزه است. اگر شما

دهند، هرچند هم برخی از ایشان پشتیبان و مددکار برخی دیگر شوند (چرا که قرآن کلام یزدان و معجزه‌ی جاویدان آفریدگار است و هرگز از معلومات محدود آفریدگان چنین

کتاب خدا را پشت سر انداختند [و با آن به مخالفت برخاستند]، گویی نمی دانند [که کلام خداست]. و گروهى از اهل كتاب چون پيامبرى از جانب خدا بر آنان مبعوث شد كه به

زشتيها وامى دارد مگر آنچه كه پروردگارم ترحم كند. پس در حقيقت اين كلام يوسف نظير كلام شعيب است كه گفت : «ان اريد الا الاصلاح ما استطعت و ما توفيقى الا باللّه

ما فيها است و بنابراين از كلمه خيرا ببعد كلام اهل تقوى است و محتمل است كلام آنها همان كلمه خيرا باشد و بقيه كلام الهى باشد كه بعنوان بيان مراد آنها نازل

نامه‏هاى اعمال است. صحف 8 بار در قرآن آمده. صحائف كه جمع ديگر آن مى‏باشد در كلام اللّه به كار نرفته است . وَ فِي إِبْرَاهِيم مُوسَى الْأُولَى مُکَرّمَة ذَکَرَه

مى‏چرخند تا به محل اوّلى برگردد. على هذا به گفتگو از آن محاوره گويند كه طرفين كلام خود را به يكديگر بر مى‏گردانند [مجادله:1] خدا گفتگوى شما را مى‏شنود. راغب

آيه فوق نقل شده به دست مى‏آيد كه چنين روزه‏اى در بنى اسرائيل بوده است و آن كلام عقلى است كه شخص چند روز مثلاً دم از سخن فرو بندد و در مقابل فكر بكند. سكوت

اطرافم كه به نقل محمد عبده مراد از اطراف چشمهاى آن حضرت است على هذاخفوت در كلام آهستگى شديد است و با اين قريته مى‏شود فهميد كه مراد از «لا تَجْهَرْ» صداى

است يعنى سدره آخر. راجع به آيه در «سدر» بررسى شده است درالميزان فرموده: در كلام الله چيزى كه اين شجره را تفسير كند نيست گويا بنابر ابهام گويى است... در روايات

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

مى‏شنود مثل موسى كه فرموده [نساء:164]. و نيز ثابت است كه موسى در طور بارها كلام خدا را شنيد 3- آمدن ملك چنان كه جبرئيل به نزد حضرت رسول «صلى اللّه عليه و

كه از آن كورى ظاهرى بالاتر است كلام در اين مقام بطول انجاميد ولى چون از اشعه جمال علوى در اين خلال برهان ساطعى از كلام خداوند و فرموده مولاى متقيان يافتم

آيه فوق نقل شده به دست مى‏آيد كه چنين روزه‏اى در بنى اسرائيل بوده است و آن كلام عقلى است كه شخص چند روز مثلاً دم از سخن فرو بندد و در مقابل فكر بكند. سكوت

طلب عاطفه و اعاده الفت بكار رفته است. در قاموس و اقرب عتبى را رضايت گفته و كلام جوهرى نيز چنين است. [فصّلت:24]. يعنى اگر رضايت جويند كه خداوند از آنها راضى

قالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ (72) حضرت ابراهيم بعد از شنيدن اين كلام از قوم: قالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ‌: فرمود: آيا مى‌شنوند خواندن شما را، إِذْ

دميدن سفيده صبح. تتمه- نزد بعضى تماميت كلام به آيه: «بِإِذْنِ رَبِّهِمْ» است و «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ» ابتداى كلام ديگر. يعنى از هر امرى در او سلامتى و

ففعله كبيرهم هذا باشد معترضه واقع شده و كلام مفيد حجّت بر مطلوب و صدق است و اشكالى ندارد ديگر آنكه آنحضرت اين كلام را بقصد اخبار نفرموده تا صدق و كذب در

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

نبوده و بدون دخالت صحابه انجام نشده است آيا ترتيب آيات قرآنى توفيقى است ؟ نقل كلام مازرى درباره دلالت روايت انس بر جمع قرآن بعد از پيامبر(ص ) و رد آن ايراداتى

عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى بحث روايتى رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين

و ((نساء)) و ((ابناء)) درآيهمباهله با على و فاطمه و حسنين (عليهم السلام ) كلام مبتنى بر تعصب كلامى بى پايه و باطل است بررسى و رد گفته هاى تعصب آميز و مغرضانه

به طورى كه از ظاهر آيه بر مى آيد اين مثال تتمه كلام موسى (عليه السلام) نيست، بلكه نتيجه اى است كه از كلام او گرفته شده است. ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه

عَلى نوُرٍ» ظاهرا مبتدا در آن حذف شد و آن «هو» است و راجع به نور زجاجه كه از كلام فهميده مى‏شود يعنى نورشيشه، نور بالاى نور است ظاهرا مراد تضاعف نور بوسيله

مؤمنين با حور العين و كفّار با شياطين هم قرين گردند. قول اخير عبارت اخراى كلام ماست و بنابر تجسّم عمل مراد قرين شدن انسان با عمل خويش است . * [ص:57-58]

سخت نمى‏گيريم. در صحاح گويد: ظنّ معروف است. گاهى به جاى علم گذاشته مى‏شود. كلام قاموس نظير صحاح است. در اقرب گفته: ظنّ اعتقاد راجح است با احتمال نقيض و در

عرب گويد: پاداش و تحيّت تو كتك است. راغب آن را يك نوع استعاره مى‏داند. از كلام طبرسى نيز به دست مى‏آيد كه اين يك نوع تحكّم است يعنى مژده و پاداش ندارى مگر

كه قدرتش بر شى‏ء در نهايت ضعف است به طورى كه با طاقت فرسائى متحمل مى‏شود. كلام راغب نيز در معنى «طاقة» قريب به اين مضمون است و چون اطاقه از باب افعال است

دانی را دریافت می‌داشتند و (متاع سرای باقی را نادیده می‌گرفتند و به تحریف کلام آسمانی دست می‌یازیدند و حلال و حرام را همسان می‌شمردند و به خود) می‌گفتند:

صدقه، و براى منافق سه علامت است: علامت اوّل آنكه اگر سخن گويد دروغ گويد. اين كلام دو قسمت را شامل باشد، يكى سخن گفتن با خلق و ديگر گفتار دينى مانند الاسلام

حجتى نياورده ، غير متكلم مى ناميم. پس نفى كلام ناظر به اين است كه ما ادعاء و مجازا كلام بى فايده را غير كلام مى ناميم». اين وجه نيز اشكال دارد، و آن اينست

رحمتى بود از خدا براى مريم و اثبات پاكدامنى او و نبى بود و حجّت بر هر كس شنيد كلام او را در آنحال پس ساكت شد و سخن نگفت تا دو سال و حضرت زكريا حجّت خدا بود

رحمتى بود از خدا براى مريم و اثبات پاكدامنى او و نبى بود و حجّت بر هر كس شنيد كلام او را در آنحال پس ساكت شد و سخن نگفت تا دو سال و حضرت زكريا حجّت خدا بود

صدر كلام است كه بدى طرف باشد علاوه بر آنكه بدى بخودى خود بد است نهايت آنكه اينجا بملاحظه مصالحى خوب شده است و مراعات اين تناسب لفظى و ازدواج كلام را در

مَن‌ ظُلِم‌َ وَ كان‌َ اللّه‌ُ سَمِيعاً عَلِيماً (148) دوست‌ نميدارد ‌خدا‌ كلام‌ بد ‌را‌ اظهار كردن‌ مگر كساني‌ ‌که‌ ظلم‌ ‌شده‌ ‌باشد‌ بآنها و هست‌ ‌خدا‌

سرتان بداشتيم. اكنون آنچه را كه برايتان فرستاده‌ايم با ايمان استوار بگيريد و كلام خدا را بشنويد. گفتند: شنيديم و به كار نخواهيم بست. بر اثر كفرشان عشق گوساله

و بنابراين معنى مختلف ميشود و تكرار نيست چون كلام دوم ايهام دارد بمعناى ديگر اگر چه ظاهرا همان معناى كلام اول فهميده ميشود و تأكيد ميكند آنرا بعد از استهزاء

آيه سباء كه گذشت مصدر گقته و گويد بعضى آن را اسم مصدر دانسته‏اند مثل سلام و كلام . * [هود:113]. بعضى آن را زُلْف (بر وزن صرد) خوانده‏اند كه جمع زلفة و منزلت

عرب گويد: پاداش و تحيّت تو كتك است. راغب آن را يك نوع استعاره مى‏داند. از كلام طبرسى نيز به دست مى‏آيد كه اين يك نوع تحكّم است يعنى مژده و پاداش ندارى مگر

عقده براى نوع باشد چنانكه در الميزان است يعنى عقده‏اى كه مانع فهميده شدن كلام است از زبانم بگشا. طبرسى، زمخشرى، بيضاوى، ابن‏كثير و غيره نقل كرده‏اند كه

خداوند درباره آدم فرموده: [طه:115]؟ گوئيم: درست است ولى پيامبر بودن آدم اول كلام است و شايد گفت كه در آن حال پيامبر نبوده است الله اعلم. اگر گويند: خداوند

مفسّرين ذكر شد كلمه كذالك در كلام خداوند متمّم آيه سابقه، و جمله و قد احطنا ابتداء كلام است ولى بنظر حقير محتمل است كذالك ابتداء كلام لا حق باشد باين تقريب كه

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

غير قابل قبول مى‌شود. «هذا لَشَيْ‌ءٌ عُجابٌ» 5- سردمدارانِ كفر، براى نفوذ كلام خود، اول خودشان به انحراف مى‌روند و بعد به ديگران سفارش رفتن مى‌كنند. انْطَلَقَ

زندگى است نه در دين بيان يكى از مفسرين در توجيه كلام پسران يعقوب : ((انّ ابانا لفىضلال مبين )) اشكالات كلام مفسر مزبور وجوه بى اساس ديگرى كه در اين باره گفته

زندگى است نه در دين بيان يكى از مفسرين در توجيه كلام پسران يعقوب : ((انّ ابانا لفىضلال مبين )) اشكالات كلام مفسر مزبور وجوه بى اساس ديگرى كه در اين باره گفته

(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل

حَلِيم‌ٌ (263) قَول‌ٌ مَعرُوف‌ٌ معروف‌ مقابل‌ منكر ‌است‌ و قول‌ معروف‌ كلام‌ زيبا مقابل‌ كلام‌ زشت‌ و مراد ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌اگر‌ سائل‌ سؤالي‌ كرد و مطالبه‌

نشانه‌ى ادب است. اگر فرمان سكوت هم نبود، خرد و ادب اقتضا مى‌كرد كه در برابر كلام خالق، سكوت كنيم. حضرت على عليه السلام مشغول نماز خواندن بود كه فرد منافقى

در نهايت وضوح و ظهورند ايمان نياورند، فَبِأَيِّ حَدِيثٍ‌: پس به كدام سخن و كلام، بَعْدَ اللَّهِ وَ آياتِهِ‌: بعد از خدا و دلايل قدرت الهى و فرامين سبحانى،

نموده باشد در امتثال اوامر حق بقدر استطاعت چون چنين نفسى بسيار شريف است و لطف كلام در آنستكه بقسم بيان شده تحقق و اهميّت و شرافت آنروز و آنكه هر چه براى آنروز

مراد از آن، حضرت آدم و اولياء از نسل او است. در حديث آمده است كه گوينده اين كلام‌ «أَهْلَكْتُ مالًا لُبَداً» عمرو بن عبدود در جنگ خندق بوده كه گفت: سرمايه

باشند، و اين مبتداء و خبر كه به اصطلاح «مقتضبه » هستند يك كلام «قال اركبوا فيها» و كلام باشد و كلام ديگرش «بسم اللّه مجريها و مرسيها»، ترجمه تفسير الميزان

نمونه‌هاى صبر و برخوردهاى خوب، اشاره مى‌فرمايد. «لغو» يعنى امر بيهوده كه هم در كلام و هم در عمل قابل بروز است و مؤمنان به اعراض از آن سفارش شده‌اند. از جمله

کنند. بعدها) مردمان دو گروه شدند و با هم اختلاف پیدا کردند. (یعنی دسته‌ای از کلام آسمانی پیروی کردند و راه خیر در پیش گرفتند، و گروهی به وسوسه‌ی شیطانی گوش

صدر كلام است كه بدى طرف باشد علاوه بر آنكه بدى بخودى خود بد است نهايت آنكه اينجا بملاحظه مصالحى خوب شده است و مراعات اين تناسب لفظى و ازدواج كلام را در

(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل

توحيد و صفات الهى خطبه ديگرى از كلام نورانى اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه خطبه نورانى ديگرى از نهج البلاغه و شرح آن كلام گوهربار ديگرى از مولا اميرالمؤ

ملاء ‌باشد‌ و جزو كلام‌ لساحر عليم‌ ‌است‌ لكن‌ مقول‌ قول‌ فرعون‌ ‌است‌ ‌که‌ خطاب‌ بقوم‌ ميكند بقرينه‌ أَن‌ يُخرِجَكُم‌ زيرا ‌اگر‌ كلام‌ ملاء ‌بود‌ ميگفتند

حرف شرطِ مقدر مجزوم شده است. تقدیر کلام چنین است: ان ترسل الحاشرین یأتوک بکل ساحر علیم. انتخاب این ترکیب براى کلام حاوى این نکته است که فرستادن نیروها

توحيد و صفات الهى خطبه ديگرى از كلام نورانى اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه خطبه نورانى ديگرى از نهج البلاغه و شرح آن كلام گوهربار ديگرى از مولا اميرالمؤ

و بنابراين معنى مختلف ميشود و تكرار نيست چون كلام دوم ايهام دارد بمعناى ديگر اگر چه ظاهرا همان معناى كلام اول فهميده ميشود و تأكيد ميكند آنرا بعد از استهزاء

ترتیل: ترجمه: «هِیَ»: مرجع این ضمیر می‌تواند (الْمَوْتَةُ) باشد که از سیاق کلام استفاده می‌شود. یعنی: مَا الْمَوْتَةُ إِلاّ مَوْتَتُنَا الأُولی. یا (عاقِبَة)

يَقْظَتى» (برهان). از اميرالمؤمنين «عليه السلام» در امالى شيخ نقل شده: از روزى كه كلام رسول خدا «صلى اللَّه عليه و آله» را درباره آيةالكرسى شنيدم نخوابيدم هيچ شب

بياورند. و بعضى آن را از مقدمات دانسته‏اند و اللّه اعلم. كلمه دخان فقط دوبار در كلام اللّه مجيد آمده است. هم من ها ه ف ل کم جنن قول فى وله على امن اله الله ب

و پيوسته مطرح انظار نموده است. على هذا اگر همه قرآن محكمات بود آن وقت اين كلام آسمانى موقعيت كنونى خود را نداشت و مطرح انظار صاحب نظران نبود از طرف ديگر

دادن (كنار كردن زوجه) آمدهدر جوامع الجامع فرموده: طلاق به معنى تطليق است مثل كلام و سلام به معنى تكليم و تسليم. آيه [بقره:227]. [بقره:229]. به معنى ثانى است

عمران:173] گفتند خدا ما را بس است و بهتر وكيل است اين ماده بدين معنى ده بار در كلام اللّه آمده است . به گمانم علّت اين تسميه آن باشد كه ميان كفايت كننده و كفايت

عقده براى نوع باشد چنانكه در الميزان است يعنى عقده‏اى كه مانع فهميده شدن كلام است از زبانم بگشا. طبرسى، زمخشرى، بيضاوى، ابن‏كثير و غيره نقل كرده‏اند كه

انبياء بنى اسرائيل و برادر موسى «عليه السلام» است، نام مباركش نوزده بار در كلام اللَّه مجيد ياد شده زيرا مراد از [مريم:28]. هارون برادر موسى نيست. هارون

و پيوسته مطرح انظار نموده است. على هذا اگر همه قرآن محكمات بود آن وقت اين كلام آسمانى موقعيت كنونى خود را نداشت و مطرح انظار صاحب نظران نبود از طرف ديگر

رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) آمد و عرض كرد: به من خبر ده از معناى كلام خدا كه مى فرمايد: «يَومَ تُبَدّلُ الأرضَ غَيرَ الأرض»، آن روز خلايق كجا هستند؟

نمى‌فهميم، چنانچه بسيارى از كلام مردم را كه لغات آنها را هيچ ندانيم، گمان كنيم مانند صداى طيور است، و تعجب داريم از فهميدن آنها كلام يكديگر را؛ و احاديث آل

باين تقريب كه چون آن حضرت بعمو كه پدر خوانده او بود و اطلاق پدر بر آن در كلام عرب شايع است يا جدّ مادرى او بود بشرحى كه در سوره انعام ذيل آيه و اذ قال

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

نبوده و بدون دخالت صحابه انجام نشده است آيا ترتيب آيات قرآنى توفيقى است ؟ نقل كلام مازرى درباره دلالت روايت انس بر جمع قرآن بعد از پيامبر(ص ) و رد آن ايراداتى

نشوند، آن گونه كه ميوه از گل، درخت از هسته، آب از ابر و چشمه، آتش از چوب، كلام از دهان، نوشته از قلم، بو از گل، مزه از غذا، فكر از عقل، گرما از آتش، سرما

در آيات قرآن كريم معنى و موارد استعمال كلمه ((موت -مرگ (( اشكالاتى جنه به كلام فخر رازى كه قائل به تخصيص آيه(كل نفس دائقه الموت ) شده است تهديد كافران استهزاء

مطلب و عادت جارى شده كه براى مسجل نمودن مطلب سوگند ياد كنند تا دفع تشكيك شده كلام را باور كند، و چون قرآن مجيد بر لسان محاوره عرب نازل شده بنابراين يك قسمت

ما فيها است و بنابراين از كلمه خيرا ببعد كلام اهل تقوى است و محتمل است كلام آنها همان كلمه خيرا باشد و بقيه كلام الهى باشد كه بعنوان بيان مراد آنها نازل

و مواعظ سبحانى بر او بخوانى؛ لكن بعكس، اگر قلب صافى، و سامعه وافى شد، به كلام، شخصى متنبه شود؛ چنانچه مسلمه از بزرگان و صاحب ثروت بود. گويد: رفتم نزد عمر

نموده باشد در امتثال اوامر حق بقدر استطاعت چون چنين نفسى بسيار شريف است و لطف كلام در آنستكه بقسم بيان شده تحقق و اهميّت و شرافت آنروز و آنكه هر چه براى آنروز

نموده باشد در امتثال اوامر حق بقدر استطاعت چون چنين نفسى بسيار شريف است و لطف كلام در آنستكه بقسم بيان شده تحقق و اهميّت و شرافت آنروز و آنكه هر چه براى آنروز

صدر كلام است كه بدى طرف باشد علاوه بر آنكه بدى بخودى خود بد است نهايت آنكه اينجا بملاحظه مصالحى خوب شده است و مراعات اين تناسب لفظى و ازدواج كلام را در

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

مشهّى و امثال اينها خواه آن كلام منظوم باشد خواه نباشد ولى چون اين قبيل معانى غالبا در كلام منظوم وجود پيدا ميكند كلّيه كلام منظوم را شعر گفته‌اند و آن

إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِي‌ لَيلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنّا كُنّا مُنذِرِين‌َ «3» امّا كلام‌ ‌در‌ فضل‌ ‌آن‌ ‌از‌ ‌إبن‌ بابويه‌ مسندا ‌از‌ حضرت‌ باقر (ع‌) فرمود: «‌من‌

ننمايند و تصديق نكنند و اينكه در آيه قبل جواب شرط حذف شده براى دلالت ذيل كلام است بر اعراض آنها و چون گفته شود بآنها كه از اموال خودتان بفقراء انفاق نمائيد

ننمايند و تصديق نكنند و اينكه در آيه قبل جواب شرط حذف شده براى دلالت ذيل كلام است بر اعراض آنها و چون گفته شود بآنها كه از اموال خودتان بفقراء انفاق نمائيد

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

دعوت است. و اگر پيامبران، دعوت را در كلام خود به خداى سبحان نسبت دادند براى تنبيه و آگاهى دادن به حقانيت اين كلام بود در مقابل گفتار كفار كه دعوت را به

نزد بعضى از مفسرين اين كلام موسى و هارون است كه وعده‌اى باشد براى كسى كه ايمان آرد به سلامتى از عقوبات، لكن اولى آنكه: تتمه كلام سبحانى است كه تحريص و ترغيب

لِلّه‌ِ رَب‌ِّ العالَمِين‌َ يونس‌ آيه 9 و 10 و ممكن‌ ‌است‌ كلام‌ خزنه بهشت‌ ‌باشد‌ و ممكن‌ ‌است‌ كلام‌ حافّين‌ حول‌ العرش‌ ‌باشد‌ و احتمال‌ دوم‌ اقرب‌ بنظر

سخنی دیگر وارد شوند، و چنانچه شیطان البته فراموشت ساخت بعد از آنکه متذکّر (کلام خدا) شدی دیگر با گروه ستمکاران مجالست مکن. و هرگاه کسانی را دیدی که در آیات

ترائب زن، زيرا كه فرزند از دو آب به وجود مى‏آيد و در آخر فرمود: مشهور در كلام عرب، ترائب استخوانهاى سينه و بالاى آنهاست. و همين طور است در صحاح و قاموس

و پيوسته مطرح انظار نموده است. على هذا اگر همه قرآن محكمات بود آن وقت اين كلام آسمانى موقعيت كنونى خود را نداشت و مطرح انظار صاحب نظران نبود از طرف ديگر

گويند با يكديگر نيست اين شخص (يعنى حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله) كه اين كلام را بر ما مى‌خواند مگر مردى كه، يُرِيدُ أَنْ يَصُدَّكُمْ‌: مى‌خواهد باز دارد

توحيد و صفات الهى خطبه ديگرى از كلام نورانى اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه خطبه نورانى ديگرى از نهج البلاغه و شرح آن كلام گوهربار ديگرى از مولا اميرالمؤ

فرمايد خداى تعالى از تو. لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ‌: چرا اذن دادى به مستأذنين. اين كلام وارد است در مورد تعطف و تلطف و افتتاح به دعاء، چنانكه يكى از ما گويد: «عفاك

بر درخت پاينده. وَ مُلْكٍ لا يَبْلى‌: و سلطنتى كه كهنه و زايل نشود. خلاصه كلام آنكه شيطان وسوسه نمود كه آيا دلالت نمايم تو را به درختى كه هر كس از ميوه

ازمفضل عليه (كثير ممن خلقنا) خارج است گفتار در برترى انسان از ملائكه نقد كلام زمخشرى كه قول بر تفضيل انسان بر ملك را مردود دانسته است افضل بودن اطاعت انسان

عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ «20» قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ‌: (اين حكايت كلام خدا باشد به حضرت ابراهيم عليه السّلام چنانكه امر مى‌فرمايد پيغمبر ما را در

ما نشدند و اينكه سابقا از آن آبادى تعبير بقريه شده بود براى آنستكه قريه در كلام عرب بر مطلق آبادى اعم از ده و شهر اطلاق ميشود و در زير آن ديوار گنجى بود

او شود در وقت عروض حبسه تا دعوت مختل نشود و حجت منقطع نگردد؛ و اظهار اين كلام براى تقبل استدعا است نه تعلل از او و توقف در تقلى امر؛ پس اظهار آن به جهت

تعقيب است به ادعيه بعد از صلاة، همچنانكه اصحاب ما روايت كرده‌اند. و گويند كلام محتاج است به اضمار، اى: فاذا اردتم الاتيان بالصّلوة فأتوا بها على حسب احوالكم

اينچنين، نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ‌: پاداش مى‌دهيم اهل احسان را در عقيده و عمل. اين كلام اخبار است از حق تعالى به اعطاى اجر و چون ايشان دانسته باشند كه اين خوردن

ننمايند و تصديق نكنند و اينكه در آيه قبل جواب شرط حذف شده براى دلالت ذيل كلام است بر اعراض آنها و چون گفته شود بآنها كه از اموال خودتان بفقراء انفاق نمائيد

دنيوى و اگر خيرات حسان زنان دنيوى باشند اينها غير از آنهايند و بنابراين تقدير كلام آنست كه در آن باغها حوريان مقصورات در خيام هستند و نميتوان گفت آنانكه خيرات

دنيوى و اگر خيرات حسان زنان دنيوى باشند اينها غير از آنهايند و بنابراين تقدير كلام آنست كه در آن باغها حوريان مقصورات در خيام هستند و نميتوان گفت آنانكه خيرات

دنيوى و اگر خيرات حسان زنان دنيوى باشند اينها غير از آنهايند و بنابراين تقدير كلام آنست كه در آن باغها حوريان مقصورات در خيام هستند و نميتوان گفت آنانكه خيرات

خطاب نيز قرائت شده است بنابر حكايت قول آن حضرت يا التفات از غيبت بخطاب در كلام خدا در هر حال بتفصيلى كه در سوره اعراف گذشت خداوند ناقه‌اى را براى امتحان

قبول خواهد شد يا نه؟ در الميزان آمده: قصه آنها بر اين آيه منطبق نيست. از كلام مرحوم طبرسى كه درباره آيه جريان تخلف آن سه نفر و قبول توبه شان را نقل كرده

و بعيد نيست كه منظور از «اقسام» در اين آيه، كنايه باشد از اين كه گوينده، كلام خود را قاطع و جزمى و بدون ترديد بگويد. جمله مورد بحث، مقول براى قولى حذف

قَليلاً». از اينجاست كه نگارنده احتمال مى‏دهم نظر قرآن در تعجيز بيشتر به اسلوب كلام با حفظ معانى صحيح و حقيقى آن است گرچه وجوه نقل شده از المنار و الميزان نيز

لبّيك لا شريك لك الّا شريكا هو لك» قريش متفرق شدند از اين كلام. ابليس گفت: تأمل كنيد تا آخر كلام من. گفتند: چيست؟ گفت: «الّا شريك هو لك تملكه و ما يملك»

كفر و عصيان بتوبه و سه آيه اخيره محتمل است جزء كلام سحره باشد كه خداوند نقل فرموده و محتمل است ابتداء كلام الهى باشد و كلمه على جمع عليا است كه آن مؤنّث

ميباشند ولى مفسّرين روح را بجبرئيل تفسير نموده‌اند و نكته تخصيص او را بذكر در كلام الهى عظمت مقام او دانسته‌اند در هر حال نزول آن ذوات كثير البركات بدستور الهى

اگرچه خبر غيرى را دهد كلام او اول از مقدار عقل و اندازه علم او حكايت كند، اگر نيك گويد ثمره آن و اگر بد گويد نتيجه آن است. كلام سرور اولياء حضرت على مرتضى

مفسران را اقوالى است: 1- از جمله آنكه چون مسميات اين اسماء، عنصر كلام و بسائطند كه تركيب كلام از آنست، پس گوئيا حق تعالى خطاب به بندگان فرمايد كه قرآنى كه

ضمیر (ها) واژه (مَقالَة، حَزازَة، نِسْبَة السَّرِقَة ...) مفهوم از مقام و کلام پیشین است. یا این که (إِجابَة) باشد. در این صورت معنی چنین می‌شود: پاسخ ایشان

دميدن سفيده صبح. تتمه- نزد بعضى تماميت كلام به آيه: «بِإِذْنِ رَبِّهِمْ» است و «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ» ابتداى كلام ديگر. يعنى از هر امرى در او سلامتى و

توحيد و صفات الهى خطبه ديگرى از كلام نورانى اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه خطبه نورانى ديگرى از نهج البلاغه و شرح آن كلام گوهربار ديگرى از مولا اميرالمؤ

سنت حق تعالى كه جارى است ميان بندگان نه استبعاد بالنسبه به قدرت سبحانى، و كلام بعد نيز مشعر بدين مطلب مى‌باشد. وَ نَبِّئْهُمْ عَنْ ضَيْفِ إِبْراهِيمَ (51)

حضرت ساره باو نيز بشارت داده شده و هر جا قسمتى از اين قصّه ذكر شده چنانچه در كلام الهى معمول است و جمله على ان مسّنى الكبر ظاهرا حاليّه است يعنى با حال اصابت

عالم برزخ شده‌اند و فيض ره فقط اين وجه را ذكر و تأييد فرموده بآنكه خلود در كلام الهى مقيّد بمادامت السّموات و الارض شده و ظاهر از سماوات و ارض آسمانها و

عَمَدٍ تَرَوْنَها»* پس عمد هست اما مرئى نشود. گفتم: فداى تو گردم تبيين اين كلام فرما بر وجهى كه مفهوم ما شود؟ آن حضرت دست چپ خود را منبسط ساخت، بعد از آن

قوم خود بعد از شكستن بتها:((قال بل فعله كبيرهم ...(( تنبه مردم بعد از شنيدن كلام ابراهيم (ع ) اشاره به اينكه ((برد(( و ((سلام (( شدن آتش براى ابراهيم (عليه

واجد شكافتن و بيرون آوردن روئيدنيها و چشمه‌ها است و جواب قسم آنست كه قرآن كلام فارق بين حق و باطل است به بيان هر يك از آن دو چنانچه در مجمع از امام صادق

آشكارا، و چون تو اى پيغمبر تبليغ فرمودى، اعراض ايشان تو را زيان ندارد اين كلام از قبيل اقامه سبب است مقام مسبب، يعنى اگر از تو اعراض نمايند جلد 7 - صفحه

و بنابراين معنى مختلف ميشود و تكرار نيست چون كلام دوم ايهام دارد بمعناى ديگر اگر چه ظاهرا همان معناى كلام اول فهميده ميشود و تأكيد ميكند آنرا بعد از استهزاء

مراد از آن، حضرت آدم و اولياء از نسل او است. در حديث آمده است كه گوينده اين كلام‌ «أَهْلَكْتُ مالًا لُبَداً» عمرو بن عبدود در جنگ خندق بوده كه گفت: سرمايه

دنيوى و اگر خيرات حسان زنان دنيوى باشند اينها غير از آنهايند و بنابراين تقدير كلام آنست كه در آن باغها حوريان مقصورات در خيام هستند و نميتوان گفت آنانكه خيرات

عمران:173] گفتند خدا ما را بس است و بهتر وكيل است اين ماده بدين معنى ده بار در كلام اللّه آمده است . به گمانم علّت اين تسميه آن باشد كه ميان كفايت كننده و كفايت

يَقْظَتى» (برهان). از اميرالمؤمنين «عليه السلام» در امالى شيخ نقل شده: از روزى كه كلام رسول خدا «صلى اللَّه عليه و آله» را درباره آيةالكرسى شنيدم نخوابيدم هيچ شب

صدر كلام است كه بدى طرف باشد علاوه بر آنكه بدى بخودى خود بد است نهايت آنكه اينجا بملاحظه مصالحى خوب شده است و مراعات اين تناسب لفظى و ازدواج كلام را در

صدر كلام است كه بدى طرف باشد علاوه بر آنكه بدى بخودى خود بد است نهايت آنكه اينجا بملاحظه مصالحى خوب شده است و مراعات اين تناسب لفظى و ازدواج كلام را در

لطف، لكن آذر در جواب، ضد اين مسلك را اختيار، و در مقابل حجت او به تقليد آغاز كلام نموده: قالَ أَ راغِبٌ أَنْتَ عَنْ آلِهَتِي‌: گفت آيا روى گرداننده‌اى از پرستش

الْمَوْتى‌: بر اينكه زنده فرمايد مردگان را. برهان: استفهام تقريرى است: حاصل كلام آنكه هر كس قادر باشد بر ابداء، البته قادر خواهد بود بر بعث و احياء، زيرا

از آن دو مطالبه قرضى که بدیگرى داده بود میکرد ایندو نفر استراق سمع نموده و کلام آنها را مى شنیدند کنیزى که مقروض بود به طلبکار خود گفت: قافله قریش دیروز

تأكيد و ضمير مفعول در تنقذ براى تصريح بنوع عذاب تبديل بمن فى النّار شده و اصل كلام افمن حقّ عليه كلمة العذاب انت تنقذه است و كسانيكه تقوى و پرهيزكارى را شعار

آن را ابو فكيهه شبها خدمت حضرت قرآن ياد مى‌گرفت. مشركين گفتند: از اين غلام كلام مى‌آموزد؛ حق تعالى در رد آنها فرمود: لِسانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ

عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى بحث روايتى رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين

مطرح شد، بنابر اين در تعليم و تربيت، شيوه گام به گام لازم است، در آيه 16، كلام با سؤال مطرح مى‌شود، «أَ لَمْ يَأْنِ» در گام بعد سخن از آمادگى روحى و خشوع

شكّى در وحدانيّت من، يا ايمنى از خوف و حزن و عتاب و عذاب من؛ «1» شبيه اين كلام حضرت در نهج البلاغه فيض ص 335، بخشى از خطبه 108. جلد 14 - صفحه 207 بِسْمِ

است و هم مأتى و وعده خدا منجز است و بجا آورده شده و نميشنوند اهل بهشت در آن كلام لغو و بيهوده و بى‌فائده و زيادى و باطل و دشنام و امثال اينها را بلكه ميشنوند

(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل

they may be guided. ترتیل: ترجمه: «أَمْ»: این واژه برای انتقال از کلام پیشین به کلام پسین تازه‌ای است. «مَآ أَتَاهُمْ ... مِن قَبْلِکَ»: مراد از (هُمْ)

ايمان آوريد). إِنِّي آمَنْتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ «25» چون از او اين كلام شنيدند به قصد قتل او برخاستند، و او توجه به رسولان نمود گفت: إِنِّي آمَنْتُ

مورد قابليت ترحم و تفضل نامتناهى حق خارج گرديده، لذا مستوجب رحمت نيست. اين كلام از حضرت ابراهيم عليه السّلام دال است بر آنكه تعجبش از جهت استبعاد عادى بوده

your Lord, O Moses.” ترتیل: ترجمه: «رَبُّکُمَا»: پروردگار شما دو نفر. بیان کلام بدین شیوه نشانه غرور فرعون است. قَالَ‌ فِرْعَوْنُ‌ وَ مَا رَبُ‌... (۲) Tabber

نبوده و بدون دخالت صحابه انجام نشده است آيا ترتيب آيات قرآنى توفيقى است ؟ نقل كلام مازرى درباره دلالت روايت انس بر جمع قرآن بعد از پيامبر(ص ) و رد آن ايراداتى

مقتضى پيروى مى‌باشد، و مقصود اصلى ايشان از اين كلام آن بود كه تابع موسى نشوند نه آنكه تابع سحره شوند، پس سوق كلام كردند در مساق كنايه؛ زيرا هرگاه تابع سحره

شرّ سزاوارتر است براى تو از خير و خوشى چون گفته شده جمله اولى لك فاولى در كلام عرب بمنزله واى بر تو و طلب شرّ است آيا آدميزاد گمان ميكند كه واگذارده ميشود

قوم خود بعد از شكستن بتها:((قال بل فعله كبيرهم ...(( تنبه مردم بعد از شنيدن كلام ابراهيم (ع ) اشاره به اينكه ((برد(( و ((سلام (( شدن آتش براى ابراهيم (عليه

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى بحث روايتى رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين

زندگى است نه در دين بيان يكى از مفسرين در توجيه كلام پسران يعقوب : ((انّ ابانا لفىضلال مبين )) اشكالات كلام مفسر مزبور وجوه بى اساس ديگرى كه در اين باره گفته

حاكم است . مراد از اينكه پيامبر (ص ) حفيظ و وكيل بر مردم نيست . نهى از هر كلام زشتى نسبت به مقدسات دينى . اقسام لذائذى كه عمل و متعلقات عمل انسان را زينت

پیامبر(ص)، از شنودن کلام بیداربخش و پندآموز قرآن به شدت نفرت داشتند. (عن التذکرة معرضین . کأنّهم حمر مستنفرة) ۴ - روى گردانى کافران از کلام بیداربخش و پندآموز

به فلان كس كه ايمان آورد به پيغمبر؛ آيه نازل شد كه اينها اكثر گريزانند از كلام ما و ايمان نيارند. كَلاَّ وَ الْقَمَرِ (32) وَ اللَّيْلِ إِذْ أَدْبَرَ (33)

‌آنها‌ ‌را‌ بردند خشنود هستند ‌در‌ بهشت‌ ‌در‌ درجات‌ عاليه بهشت‌ سكونت‌ دارند كلام‌ لغو بگوش‌ ‌آنها‌ نميخورد ‌در‌ ‌آن‌ جنت‌ عاليه‌ چشمه‌اي‌ جريان‌ دارد ‌در‌

شهود ‌است‌، ‌پس‌ بالاتر ‌از‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌براي‌ ‌او‌ شريك‌ قرار دهند. كلام‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ آيه شريفه‌ ‌در‌ سه‌ جمله‌ واقع‌ ميشود. جمله اولي‌: علم‌ عين‌

به فراخور اعمالشان به عدل پاداش خواهيم داد. تنبيه: سوق كلام در آيه مقتضى «تقطعتم» است تا موافق كلام سابق باشد در خطاب، لكن حق تعالى از خطاب به غيبت التفات

است مواجه با اسرافيل و چون خداوند تكلّم فرمايد اسرافيل متوجّه بلوح گردد و كلام الهى را از آن اخذ و به أمناء وحى القاء مينمايد و اللّه اعلم بحقائق الامور

قوم خود بعد از شكستن بتها:((قال بل فعله كبيرهم ...(( تنبه مردم بعد از شنيدن كلام ابراهيم (ع ) اشاره به اينكه ((برد(( و ((سلام (( شدن آتش براى ابراهيم (عليه

واجد شكافتن و بيرون آوردن روئيدنيها و چشمه‌ها است و جواب قسم آنست كه قرآن كلام فارق بين حق و باطل است به بيان هر يك از آن دو چنانچه در مجمع از امام صادق

واجد شكافتن و بيرون آوردن روئيدنيها و چشمه‌ها است و جواب قسم آنست كه قرآن كلام فارق بين حق و باطل است به بيان هر يك از آن دو چنانچه در مجمع از امام صادق

الرَّحْمنُ» 3- ما امروز حقيقت وعده‌هاى خداوند را درك نمى‌كنيم. «بِالْغَيْبِ» 4- كلام رايج بهشتيان، سلام است. لا يَسْمَعُونَ‌ ... إِلَّا سَلاماً محيط بهشت، محيطى

اخلاق و اعمال و اقوال با يكديگر ندارند و تمام احاديث منقوله از ايشان بمنزله كلام يك گوينده است كه بايد بعضى مخصّص و مبيّن و شارح و مفسّر بعض ديگر باشد و تمامى

دنيوى و اگر خيرات حسان زنان دنيوى باشند اينها غير از آنهايند و بنابراين تقدير كلام آنست كه در آن باغها حوريان مقصورات در خيام هستند و نميتوان گفت آنانكه خيرات

دنيوى و اگر خيرات حسان زنان دنيوى باشند اينها غير از آنهايند و بنابراين تقدير كلام آنست كه در آن باغها حوريان مقصورات در خيام هستند و نميتوان گفت آنانكه خيرات

چاره‌اى جز رضا بقضاى او نداريد و بعضى گفته‌اند كلام اعضاء تا كلّ شى‌ء ختم شده و از هو خلقكم مستقلّا كلام‌ جلد 4 صفحه 554 خداوند است كه بكفار و فجّار ميفرمايد

دعوت تمام انبيا يكى است. در داستان نوح، هود، صالح، لوط و شعيب، همه‌ى آنان يك كلام و يك شعار داشتند: «1». داستان نوح، آيه‌ى 105؛ داستان عاد، آيه‌ى 123؛ داستان

رَبِّ الْعالَمِينَ‌: نازل شده از جانب پروردگار عالميان، يا شك منتفى است در كلام پروردگار عالميان به جهت عجز جاحدان از آوردن مثل آن، يا احكام آن چنان محكم

فرموديم آن چيزى كه موجب انذار شما بود از اين روز قيامت و عذاب مخالفت. خلاصه كلام آنكه حق تعالى در جواب ايشان فرمايد: چون من بواسطه ارسال رسل و انزال كتب شما

گويند: ظاهراً زائد به معناى بى فايده نيست بلكه از اين جهت كه در تغيير معنى كلام مثل تعديه و غيره نيست، در كلماتى كه بعد از ماده «كفى» واقع‏اند «باء» را زائد

صدق رسالت است. يعنى كلام الهى است كه به رسالت آن جناب شهادت مى دهد، و با اين كه به قرآن استشهاد شده، و قرآن، هم معجزه و هم از مقوله كلام است، ديگر چه معنا

يعنى چون او از ما در شرف و رياست پست‌تر است، چرا وحى به او اختصاص يافته. اين كلام دال است بر آنكه منشأ تكذيب و انكار ايشان، حسد و كوتاه نظرى آنان بوده در حطام

رَبِّهِمْ‌: در شك و ريب انداز رسيدن به ثواب و عقاب پروردگار خود روز جزا. اين كلام دال است بر سفاهت و جهالت ايشان به جهت اعتقاد به لازم نبودن ثواب و عقاب روز

بر استماع قرآن، زيرا هرگز مثل اين حال نديده و مانند اين كلام نشنيده بودند. ابن عباس گويد: اين كلام از قول جنيان است كه بعد از استماع قرآن، به قوم خود خبر

نتيجه نخواهند برد اين در صورتى است كه تا آخر آيه كلام اهل ايمان باشد و ممكن است از حبطت اعمالهم ببعد كلام الهى باشد در هر حال معنى تفاوتى ندارد و مفيد انشاء

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

مِنَ الْمُؤْمِنِينَ‌: پس مى‌بوديم از ايمان‌آورندگان تا شفاعت ما مى‌كرد. اين كلام تمنى ايشان است بازگشت به دنيا براى رو آوردن به خدا و رسول، لكن اين تمنا و

((واصطنعتك لنفسى (( در خطاب خداوند به موسى (عليه السلام ) بيان اينكه اظهار اميد در كلام خدا(در مانند جمله :((لعله يتذكر او يخشى (() قائم به مقام محلوره است و رد

دليلِ قابل قبول همراه است. «الحقّ» 12- در تبليغ بايد ابتدا آرامش خاطر، بعد كلام مستدلّ و سپس موعظه باشد. «فؤادك، حق، موعظه» 13- بهترين شيوه‌هاى تربيتى، تنها

توحيد و صفات الهى خطبه ديگرى از كلام نورانى اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه خطبه نورانى ديگرى از نهج البلاغه و شرح آن كلام گوهربار ديگرى از مولا اميرالمؤ

افتد و مشاجره شود ميان ايشان، و تو حكم كنى. در مجمع فرمايد: «لا» براى رد كلام است فكانّه قيل: فليس الامر كما يزعمون، انّهم آمنوا و هم يخالفون لحكمك. يعنى

مكر ممدوح و مكر مذموم بيان اينكه جمله : (( ان كان هذا هو الحق ... )) حكايت كلام مشركين نيست مقتضاى اينكه پيغمبر (ص ) رحمة للعالمين است اين نيست كه مصلحت

نمودم دوم آنكه بنابر روايات سابقه اكثر اين دو آيه كلام پيغمبر (ص) است با آنكه جزء قرآن است و آن كلام خداوند است كه بقصد اعجاز نازل شده است و جواب آنستكه

توحيد و صفات الهى خطبه ديگرى از كلام نورانى اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه خطبه نورانى ديگرى از نهج البلاغه و شرح آن كلام گوهربار ديگرى از مولا اميرالمؤ

‌بر‌ ‌او‌ واجب‌ نيست‌ و بسا بعض‌ اهل‌ معاصي‌ كلام‌ بزرگي‌ مثل‌ انبياء و علماء ‌در‌ ‌آنها‌ تأثير دارد و لكن‌ كلام‌ عوام‌ و متفرقه‌ تاثير ندارد بعلاوه‌ مسئله‌

اين است خدائى كه قرآن معرّفى مى‏كند يعنى خود خدا معرّفى مى‏كند زيرا قرآن كلام خداست. از نظر علم و عقل و فطرت اين خدا قابل قبول است نه خدايان دروغين و نه

مى‏كنى . در صحاح گويد: حياة ضدّ موت و حىّ ضدّميّت است نا گفته نماند: حيات در كلام اللّه مجيد به حيات عادى انسان و حيوان و نبات، و بحيّات دينى و ايمانى گفته

عذاب ابدى گرفتار گردى. تبصره: حضرت ابراهيم عليه السلام اينجا هر چهار نوع كلام خود را در غايت حسن و انتظام بيان فرموده، زيرا اولا: عم خود را آگاه فرمود

گواه هستيم و مشاهده نموديم اينكه صاع به حسب ظاهر از بار او بيرون آمد. به اين كلام مبين شود كه ايشان قاطع نبودند به دزدى او، يا شهادت نداديم ما نزد ملك مصر

معروف، منكر را. 3- دفع مى‌كنند به طاعت، معصيت را. 4- دفع مى‌كنند به كلام نيكو، كلام قبيح را كه از كفار مى‌شنوند. 5- دفع مى‌كنند به حلم خود جهل جاهل را.

ميگفتند چرا آيات قرآن بطوريكه مفهوم ما شود بيان نشد تا ما ايمان بياوريم آيا كلام غير عربى مناسب با نزول بر نبىّ عربى است و ظاهرا اعجمى با همزه بهر يك از سه

ما فيها است و بنابراين از كلمه خيرا ببعد كلام اهل تقوى است و محتمل است كلام آنها همان كلمه خيرا باشد و بقيه كلام الهى باشد كه بعنوان بيان مراد آنها نازل

ما نشدند و اينكه سابقا از آن آبادى تعبير بقريه شده بود براى آنستكه قريه در كلام عرب بر مطلق آبادى اعم از ده و شهر اطلاق ميشود و در زير آن ديوار گنجى بود

دليل الخطاب از اصطلاحات علم اصول است و عبارتست از حكمى كه از مفهوم مخالف كلام استنباط مى‌شود. مثلا در آيه مورد بحث، چون سخن از حليّت گوشت گوسفند و گاو

از خدا تا مناسب شود با نهى حضرت موسى از خوف آن مار و مربوط شود صدر و ذيل كلام و حفظ اين ارتباط و ظهور استثناء در اتّصال از حيث افراد مستثنى منه و متعلّق

عالم برزخ شده‌اند و فيض ره فقط اين وجه را ذكر و تأييد فرموده بآنكه خلود در كلام الهى مقيّد بمادامت السّموات و الارض شده و ظاهر از سماوات و ارض آسمانها و

أَتَّبِعُ أَهْواءَكُمْ‌: بگو من پيروى نمى‌كنم آرزو و هواهاى شما را. اين تأكيد كلام نهى است براى قطع طمع آنها و اشاره به موجب نهى و علت امتناع از متابعت آنها

شويد، فَما ذا تَأْمُرُونَ‌: پس چه مى‌فرمائيد شما مرا در كار او. تنبيه: اين كلام فرعون دلالت ظاهره دارد بر آنكه معجزه حضرت موسى عليه السّلام بر فرعون غالب

آيه را پرسيدند فرمود: اذا انتهى الكلام الى اللّه فامسكوا «3». فرمود: وقتى كلام منتهى شود به خدا، پس باز ايستيد و از آن بگذريد، بعد فرمود: يابن ادم لو اكل

نبوده و بدون دخالت صحابه انجام نشده است آيا ترتيب آيات قرآنى توفيقى است ؟ نقل كلام مازرى درباره دلالت روايت انس بر جمع قرآن بعد از پيامبر(ص ) و رد آن ايراداتى

نبوده و بدون دخالت صحابه انجام نشده است آيا ترتيب آيات قرآنى توفيقى است ؟ نقل كلام مازرى درباره دلالت روايت انس بر جمع قرآن بعد از پيامبر(ص ) و رد آن ايراداتى

ارجمند و گرامى نزد حضرت بارى. 2- قرآن به جهت‌ جلد 11 - صفحه 379 آن عزيز است كه كلام رب العزيز و ملك عزيز بر رسول عزيز براى امت عزيز آورده. 3- عزيز است به اين

شرّ سزاوارتر است براى تو از خير و خوشى چون گفته شده جمله اولى لك فاولى در كلام عرب بمنزله واى بر تو و طلب شرّ است آيا آدميزاد گمان ميكند كه واگذارده ميشود

حقير مطلب همانستكه امام عليه السّلام فرموده نهايت آنكه تقديم موت بر حيات در كلام الهى براى مزيد تأثير آن در آزمايش الهى است بندگانرا كه مقصود از خلقت است

مريم‌ ‌آيه‌ 29 [.....] 4‌-‌ سوره‌ مريم‌ ‌آيه‌ 11 جلد 2 - صفحه 204 2‌-‌ سوق‌ كلام‌ مشعر ‌است‌ ‌بر‌ اينكه‌ ‌اينکه‌ خطاب‌ بحضرت‌ ابراهيم‌ ‌از‌ طريق‌ وحي‌ بوده‌

گواهى دادن بر ايشان چنانچه زبان بر نطق قادر است. 2- خداى تعالى در آنها ايجاد كلام فرمايد مانند ايجاد اصوات در اجسام جماديه. 3- تكلم بر ايشان مجاز است، يعنى

در اوقات متعدّده هر سه را گويد و ردّ خداوند راجع بقول دوم است و بنظر حقير كلام الهى مبنى بر فرض اين اقوال است نه وقوع آن و جواب خداوند هم راجع بهر سه قول

عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى بحث روايتى رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين

نابود ميگردد و محروم از هر خير و نا اميد از هر ثواب خواهد بود در اين وقت كلام حضرت موسى در بعضى از سحره اثر كرد و گفتند از لحن اين شخص معلوم است كه جادو

قبل‌ ‌که‌ مراد بني‌ اميّه‌ هستند و ‌از‌ تأييدات‌ و شواهد ‌اينکه‌ حديث‌ يكي‌ كلام‌ معويه‌ ‌است‌ ‌که‌ بعض‌ خواص‌ ‌او‌ ‌از‌ ‌او‌ پرسيدند ‌که‌ آيا ديگر آمال‌

ننمايند و تصديق نكنند و اينكه در آيه قبل جواب شرط حذف شده براى دلالت ذيل كلام است بر اعراض آنها و چون گفته شود بآنها كه از اموال خودتان بفقراء انفاق نمائيد

علم و قدرت. پس از او فوت نتواند شد و از حيطه قدرت سبحانى خارج نشوند. اين كلام اشعار است به احاطه قدرت الهى از جميع جوانب و انحصار امر به او سبحانه و تعالى

واجد شكافتن و بيرون آوردن روئيدنيها و چشمه‌ها است و جواب قسم آنست كه قرآن كلام فارق بين حق و باطل است به بيان هر يك از آن دو چنانچه در مجمع از امام صادق

ربوبيّت وتربيت است. «الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ» 2- ثبات و حقّانيت، جز در راه خدا، كلام خدا و قانون خداوند، وجود ندارد. «الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ» 3- تعداد زياد مخالفان،

گناه حالشان از خوف خدا اين بود پس ما چه بايد بكنيم كه غرق گناهيم و بنابراين كلام سابق تا اسرائيل تمام شده و از و ممّن هدينا شروع بكلام ديگرى شده كه خبر آن

اكتساب طاعات و اجتناب از محرمات مى‌گردد. تبصره: در كتاب فصول- بيان نموده كه كلام مذكر بايد بر ده چيز مشتمل باشد تا سامعان را نفع رساند: 1- تذكر نعمت الهى

- صفحه 254 إِن‌ تُبدُوا خَيراً ابداء اظهار ‌است‌، و خير ‌را‌ بعضي‌ گفتند كلام‌ نيك‌ ‌است‌ ‌از‌ مدح‌ و ثنا و تعريف‌ كساني‌ ‌که‌ بشما احسان‌ كرده‌اند ‌که‌

مراد از آن، حضرت آدم و اولياء از نسل او است. در حديث آمده است كه گوينده اين كلام‌ «أَهْلَكْتُ مالًا لُبَداً» عمرو بن عبدود در جنگ خندق بوده كه گفت: سرمايه

اخلاق و اعمال و اقوال با يكديگر ندارند و تمام احاديث منقوله از ايشان بمنزله كلام يك گوينده است كه بايد بعضى مخصّص و مبيّن و شارح و مفسّر بعض ديگر باشد و تمامى

توحيد و صفات الهى خطبه ديگرى از كلام نورانى اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه خطبه نورانى ديگرى از نهج البلاغه و شرح آن كلام گوهربار ديگرى از مولا اميرالمؤ

تَعْلَمُونَ (42) بعد از آن به جهت تاكيد كلام مى‌فرمايد: وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ‌: و آميخته و مخلوط نكنيد كلام حق و راست را كه در كتاب آسمانى مذكور

از باب تخييل و مقصود تصوير اين معنى در قلوب و تبيين آن در عقول است و اين كلام متضمن دو معنى باشد: 1- آنكه جهنم با وجود زيادتى اتساع و گنجايش از كفار پر

پيروى او كنيم، هر آينه در گمراهى و آتشهاى سوزان باشيم. حقيقت مطلب آنكه اين كلام حضرت صالح عليه السّلام بود كه در اول مرتبه با قوم خود مى‌فرمود كه اگر تابع

را، چه آنها بر نعمت ايمان كافر، و شما شاكر، پس لا جرم از شما متنفرند. ملخص كلام آنكه بايد كراهت كسانى كه بر دين شما نيستند مانع آن نشود كه پرستش خدا كنيد

‌که‌ ‌در‌ حروف‌ تهجي‌ و حروف‌ ابجد و اخباري‌ ‌که‌ نقل‌ كرده‌اند و تحقيق‌ كلام‌ ‌در‌ ‌آنها‌ ‌را‌ بيان‌ كرده‌ايم‌ رجوع‌ فرمائيد. تَنزِيل‌ُ الكِتاب‌ِ ظاهرا

اين آن معنايى است كه بعد از تدبر و دقت در كلام خداى تعالى به دست مى آيد، و خلاصه اش اين است كه: وقتى به حكم كلام خود خداى تعالى مى گوييم كارهاى خداوند از

روايتى هم كه مورد اطمينان باشد به نظر نمى رسد. كلام خداى تعالى هم خالى از تعرض به آن است ، تنها چيزى كه از كلام خداى تعالى استفاده مى شود اين است كه يوسف از

(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل

لِلرَّحْمنِ صَوْماً: براى خداوند رحمان روزه را. و در آن شريعت، روزه آنها ترك طعام و كلام بوده و اين را روزه «صمت» گويند، و لكن در شرع اسلام منسوخ و حرام است. فى الكافى-