نتایج جستجو

اين كلمه نهج البلاغه هفتمين كلمه از كلمات نه گانه غريب آن حضرت كه بعد از حكمت 260 ذكر شده‏اند بصورت ذيل نقل شده كه به لشكريانش فرمود: «اَعْذِبُوا عَنِ

اهمیّت تعقل ۶ تکلیف: عمل به تکلیف ۹ حکمت: آثار حکمت ۴ ; عبرت از حکمت ۵ ; اعطاى حکمت ۱ ; موارد حکمت ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲ ; موانع حکمت ۸ حکیمان: فضایل حکیمان ۳ خدا: عطایاى

نخستین گام محسوب مى شود. «حکمت» در سوره «ص» به معناى علم و دانش و نیروى تدبیر امور کشور یا مقام نبوت، و یا همه اینها است. «حکمت» گاه، جنبه «علمى» دارد که

مقام حکمت و نبوت (یا مسند حکمفرمایی) و مقام دانش عطا کردیم و این چنین ما نکوکاران عالم را پاداش می‌بخشیم. و هنگامی که یوسف به سنّ کمال رسید، حکمت و دانش

۷; زمینه حق طلبى ۷ خدا: تشویقهاى خدا ۷; حکمت خدا ۴; درک حکمت خدا ۵; درک قدرت خدا ۵; قدرت خدا ۴; نشانه هاى حکمت خدا ۲; نشانه هاى قدرت خدا ۲ شناخت: آفات

خداوند بر اساس حکمت و آگاهى کامل و دقیق اوست. (و هو القاهر فوق عباده و هو الحکیم الخبیر) ۵- نفع و ضرر رساندن خداوند به آدمیان بر اساس حکمت و آگاهى (و إن

عزت و حکمت همه جانبه خداوند (سبّح للّه ما فى السموت ... و هو العزیز الحکیم) ۱۱ - مطالعه در موجودات هستى، راهنماى انسان به شناخت خدا و عزّت و حکمت او (سبّح

اسماء و صفات: حکیم ۵; حمید ۵ حمد: حمد خدا ۹ خدا: آثار حکمت خدا ۱۰; حکمت خدا ۶; مدح خدا ۶; نشانه هاى حکمت خدا ۸ شکر: شکر نعمت ۹ قرآن: پیشگوییهاى قرآن ۲، ۱۲;

و «جعل» و مقدم آمدن اعطاى حکمت، نشان دهنده تمایز میان آن دو و قرار داشتن «جعل رسالت» در طول اعطاى حکمت است. ۶ - دریافت حکمت الهى و نیل به مقام رسالت، موهبتى

و «حکیم» (کاردان) است. (اللّه العزیز الحکیم) حکمت (اللّه العزیز الحکیم) ۹ - اهمیت همراه ساختن قدرت با حکمت (اللّه العزیز الحکیم) الکتاب :۲ انسان: عجز انسان

حقایق: روش تبیین حقایق ۱۳ حکمت: ارزش حکمت ۸; استفاده از حکمت ۱۵ خدا: آثار ربوبیت خدا ۲; علم خدا ۱۸ دعوت: برهان در دعوت ۱، ۹; حکمت در دعوت ۱; روش دعوت ۱، ۲;

اختصاصات خدا ۱۹; اختیارات خدا ۱۷; حکمت خدا ۲۵; زمینه امدادهاى خدا ۱۵ خواسته ها: زمینه تحصیل خواسته ها ۱۸ ذکر: ذکر حکمت خدا ۲۶; ذکر علم خدا ۲۶ سخت ى: آثار

توجه به حکمت و علم گسترده خدا، مستلزم بى نیاز شمردن او از شریک و مشاور (و هو الذى فى السماء إله و فى الأرض إله و هو الحکیم العلیم) تذکر به حکمت و علم گسترده

خانواده: ملاک روابط خانوادگى ۸ خدا: آثار ربوبیت خدا ۴; حکمت خدا ۱، ۲، ۴; حکمت در اوامرخدا ۱; حکمت در نواهى خدا ۱; علم غیب خدا ۵; نشانه هاى ربوبیت خدا ۳

دینشان فریفته است.‌» و هر کس بر خدا توکل کند (بداند که) خدا همواره با عزت و حکمت است. هنگامی که می‌گفتند دورویان و آنان که در دلهاشان بیماری است فریب داد

تقویت روحیه ۱۴ جاهلیت:۱۲، ۱۳، ۱۵ جنگ: سختى جنگ ۱۴ جهل: در جاهلیت ۱۳ حکمت: تعلیم حکمت ۷، ۹ خدا: رضاى خدا ۳ ; نعمتهاى خدا ۱، ۲، ۵ خودسازى:۷، ۱۱ زمینه خودسازى

همه‌ی کارهایش مطابق حکمت است). پس اگر- بعد از آنکه برای شما دلایل آشکار آمد - دچار لغزشی شدید، بدانید که خدا همواره بسیار با عزت و حکمت است. و اگر لغزیدید

کتاب و حکمت دادیم و به آنان مُلکی بزرگ دادیم. یا رشک برند مردم را بدانچه خدا از فضل خویش بدانان داده است همانا دادیم به خاندان ابراهیم کتاب و حکمت را و دادیم

خدا ۹; حتمیت مشیت خدا ۱۳; حکمت خدا در هدایت ۱۲; حکمت در مشیت خدا ۱۲; مشیت خدا در گمراهى ۱۲، ۱۳; مشیت خدا در هدایت ۱۳; نقش حکمت خدا ۱۲، ۱۴; نقش عزت خدا ۱۴

وصف براى شخص است، نه براى کتاب، اما چون این کتاب آسمانى خود معلمى بزرگ و حکمت آموز است، این تعبیر در مورد آن بسیار به جا است. البته «حَکِیْم» به معناى

۱ تقوا: زمینه تقوا ۱ خدا: آثار حکمت خدا ۱; آثار حلم خدا ۱; آثار شکرگزارى خدا ۱; آثار عزت خدا ۱; آثار علم غیب خدا ۱; حکمت خدا ۴; علم خدا ۲; علم غیب خدا ۲;

پروردگار دائر به سجده بر آدم(علیه السلام) رسماً اعتراض کرد، و آن را دور از حکمت شمرد، و خود را برتر از آدم(علیه السلام) پنداشت. سفه‌ (۱۱ بار) نا (۱۱۸۲ بار)

عذاب آنان در دوزخ، بر اساس حکمت خداوند (انّ الذین کفروا بایاتنا سوف نصلیهم ناراً ... انّ اللّه کان عزیزاً حکیماً) تذکّر به حکمت خداوند پس از بیان عذاب کافران،

عزت و حکمت خداوند (و ألف بین قلوبهم ... و لکن اللّه ألف بینهم إنه عزیز حکیم) ۱۴- حاکمیت الهى بر قلبها و ایجاد الفت میان مؤمنان، نمودى از عزت و حکمت الهى

عزت و حکمت خداوندى است. ۶ - خداوند، «عزیز» (پیروزمند شکست ناپذیر) و «حکیم» (کاردان) است. (و هو العزیز الحکیم) ۷ - عزّت و اقتدار الهى، آمیخته با حکمت (کاردانى

آگاهى فراوان و صاحب حکمت است، چنین فرمانى را صادر کرده است. ۱۱ - فرمان به تبعیت نکردن از کافران و منافقان، برخاسته از علم گسترده و حکمت خداوندى است. (یأیّها

شود و (بدانید که) نصرت و فیروزی نیست مگر از جانب خدا، که خدا را کمال قدرت و حکمت است. و خدا آن [وعده یاری] را فقط مژده و نویدی برای شما قرار داد و نیز برای

الحکیم) ۱۱ - عزت و شکست ناپذیرى خداوند، آمیخته با حکمت و کاردانى او است. (و هو العزیز الحکیم) ۱۲ - عزت و حکمت خداوند، مظهر عالى ترین صفات او است. (و له المثل

۴، ۹ ; تشریع حدود ۱۳ ; زمینه اجراى حدود ۵ ; فلسفه حدود ۸، ۱۰ حکمت: نقش حکمت ۱۴ خدا: حکمت خدا ۱۱، ۱۲، ۱۳ ; عزّت خدا ۱۳ ; قدرت خدا ۱۱، ۱۲ دزد: قطع دست دزد

از سرکوبى کامل آنان، زمینه ساز شکست و خلاف حکمت و مصلحت (ما کان لنبى ... و اللّه عزیز حکیم) تذکر به عزت و حکمت خداوند پس از نهى وى از اسیر گرفتن قبل از تحکیم

پیروزمندى خداوند، آمیخته با حکمت و مصلحت دانى او (العزیز الحکیم ) ۱۵ - ارزش ها و کمالات موجودات جهان، نمایانگر اقتدار و حکمت الهى (یسبّح له ... العزیز الحکیم

خداوند و حتى آمرزش مشرکان، بر اساس حکمت است. (و إن تغفر لهم فانک انت العزیز الحکیم) ۱۳- عذاب هاى خداوند، برخاسته از عزت و حکمت اوست. (و إن تعذبهم ... فانک انت

سنجيده‌كار است. هر که گناهی کند به خود زیان رسانده، و خدا دانا و کارش از روی حکمت است. و هر کس مرتکب گناهی شود، فقط به زیان خود مرتکب می شود؛ و خدا همواره

أنت العزیز الحکیم) یاد شدن دو صفت عزت و حکمت در پایان آیه شریفه، مى تواند بیانگر مطلب یاد شده باشد. ۱۴ - عزت و حکمت بى مانند خداوند، مقتضى دل بستن و امید

صاحبان کتاب و حکمت، در حمایت از پیامبر اکرم (ص) (لما اتیتکم من کتاب و حکمة ... لتؤمننّ به) از اینکه پیامبران به دلیل دارا بودن کتاب و حکمت، مأمور حمایت

بنى اسرائیل ۳ بهانه جویى: آثار بهانه جویى ۳ تشبیهات: تشبیه به صخره ۲ حکمت: آثار حکمت ۱۶; جایگاه حکمت ۱۵ خدا: تهدیدهاى خدا ۱۹; علم خدا ۱۸; کیفرهاى خدا ۱۹، ۲۰ خشیت:

مى کنند. ۴ - وزش بادها، تشکیل توده هاى ابر و حرکت آنها و ریزش باران، از مظاهر حکمت و تدبیر الهى در نظام طبیعت (و الذریت ذروًا . فالحملت وقرًا . فالجریت یسرًا 

اقتدار و حکمت الهى، اساس قسط و عدل اوست. (قائماً بالقسط لا اله الاّ هو العزیز الحکیم) ۱۴ - نظام عادلانه آفرینش، نشان وحدانیّت، اقتدار و حکمت الهى است.

است. اسماء و صفات: صفات جلال ۳، ۴ انسان: فرجام انسان ها ۱ خدا: تنزیه خدا ۳; حکمت خدا ۵; خدا و شکست ۴; خدا و عجز ۳، ۴; مقدرات خدا ۲، ۵ مرگ: تقدیر مرگ ۲، ۵;

تذکر مى داد. خدا: بى نیازى خدا ۴; تنزیه خدا ۴; حتمیت وعده هاى خدا ۱، ۲، ۴; حکمت خدا ۴; شک به وعده هاى خدا ۳; قدرت خدا ۴ غفلت: غفلت از وعده هاى خدا ۳ قیامت:

می‌افزاید: «و او حکیم و خبیر است» (وَ هُوَ الْحَکِیمُ الْخَبِیرُ). بر اساس حکمت بالغه اوست که این نظام عجیب بر جهان حکومت می‌کند، و بر اساس علم و آگاهی اوست

عظمت والا و فراتر از حد تصور آن است. «حقّ» به چیزى گفته مى شود که براساس حکمت پدید آمده باشد. ۲ - برپایى قیامت، حتمى و صحنه هاى آن، سراسر حق و منزّه از

بر خلق، متکى به علم و حکمت او است; نه بدون ملاک و گزاف. (فضلاً من اللّه و نعمة و اللّه علیم حکیم) ۹ - افعال الهى، براساس علم و حکمت و لکنّ اللّه حبّب ..

خداوند آگاه (از مصالح بندگان و صدق نیّت توبه‌کنندگان است و) حکیم است (و از روی حکمت درگاه توبه را بر روی توبه‌کنندگان باز گذاشته است). توبه (و برگشت‌) بر(عهده‌ی)

فى الدنیا و لهم فى الأخرة عذاب النار) ۷ - مهلت یافتن کافران در دنیا، معلول حکمت و مصلحت سنجى خداوند است; نه عجز و ناتوانى او. (و هو العزیز الحکیم ... و لولا

شریفه درباره کافران و درصدد سرزنش آنان است. ۴ - بهره مندى انسان ها، فلسفه و حکمت آفرینش شتر، گاو و گوسفندان (أوَلم یروا أنّا خلقنا لهم ممّا عملت أیدینا أنعمًا)

الأرض و ما بینهما) «تبارک» مى تواند اخبار از پایندگى و جاودانگى باشد. ۳ - حکمت و علم گسترده خداوند، پشتوانه فرمانروایى زوال ناپذیر او بر نظام هستى (و هو

او، بی‌اساس است) و هیچ معبودی جز خداوند یگانه نیست و خداوند دارای عزّت و حکمت است. بی‌گمان این به‌راستی همان تمام حقیقت داستان گلچین شده و پیگیر گشته (ی

(در این باره) شما را به دشمنی هلاکت‌باری می‌اندازد. به‌راستی خدا عزیزی با حکمت است. در دنیا و آخرت و پرسندت از یتیمان بگو کارسازی ایشان بهتر است و اگر با

- تبدیل تدریجى شب و روز، به یکدیگر (فاصله بین الطلوعین و غروب) به قدرت و حکمت الهى (انّک على کل شىء قدیر. تولج الّیل فى النهار) بنابراینکه «ولوج» به معناى

علم خدا ۸; آثار لطف خدا ۵، ۶; آثار مشیت خدا ۵; اختصاصات خدا ۷; افعال خدا ۱; حکمت خدا ۹; علم خدا ۹; وسعت علم خدا ۷ سرزمینها: ارزش سرزمینها ۶ ;سرزمینهاى با

است؟ ما آیات (قدرت و حکمت) خود را در آفاق جهان و نفوس بندگان کاملا هویدا و روشن می‌گردانیم تا ظاهر و آشکار شود که خدا (و آیات حکمت و قیامت و رسالتش همه)

امکان ارتباط حسى انسان با خداوند است. ۱۵ - وحى و شیوه هاى گوناگون آن، متکى بر حکمت و کاردانى خداوند است. (و ما کان لبشر أن ... إنّه علىّ حکیم) «حکیم» در جمله

به مصلحت آن حضرت نبود. ۱۰ - اعطاى گنج و ثروت فراوان به پیامبر(ص)، بر خلاف حکمت الهى و مصلحت او بود. (أو یلقى إلیه کنز أو تکون له جنّة ... إن شاء جعل لک

لقمان به فرزندش، براى رعایت اعتدال در رفتار و پرهیز از گفتار خشن، نمودى از حکمت وى است. (و لقد ءایتنا لقمن الحکمة ... و إذ قال ... و اقصد فى مشیک و اغضض

العزیز الحکیم. انّ الدّین عند اللّه الاسلام) ۲ - عدالت، یکتایى، اقتدار و حکمت خداوند مقتضى تسلیم شدن انسان، تنها در برابر او (قائماً بالقسط لا اله الاّ

خانوادگی) است. و خداوند باعزّت و باحکمت است (و برای آنان قوانینی وضع می‌کند که با حکمت سازگار است). و (گروهی از) زنانِ طلاق داده شده [:آمیزش دیده] باید مدّت سه

از جنبندگان منتشر و پراکنده می کند، برای اهل یقین نشانه هایی [بر ربوبیت، حکمت و قدرت خدا] ست؛ و در آفرينش شما و پراكنده‌شدن جنبندگان عبرتهاست براى اهل

پیشنهاد کنى مورد قبول است. ۹- پادشاه مصر در عصر یوسف، فردى با فراست و از حکمت و تدبیر برخوردار بود. (و قال الملک ائتونى به أستخلصه لنفسى فلما کلّمه قال

(پیروزمند شکست ناپذیر) و حکیم (کاردان) است. (إن اللّه عزیز حکیم) ۲۴ - عزّت و حکمت الهى، تضمین کننده تحقق وعده ها و بشارتهاى او به مؤمنان (أولئک سیرحمهم اللّه

را بر آن گمارده‌ايم كه انكارش نمى‌كنند. اینان کسانی هستند که بدیشان کتاب و حکمت و نبوت بخشیدیم، اگر اینان [معاصران پیامبر] به آن [شریعت الهی‌] کفرورزند،

بازگردانده نمى‌شويد؟ آیا گمان برده‌اید که ما شما را بیهوده آفریده‌ایم و (حکمت و فلسفه‌ای در آفرینش شما نیست، این است که به فساد پرداخته‌اید؟ و چنین انگاشته‌اید

موجودات، حکیمانه و خردمندانه است. (الحقّ ) «حقّ» به کسى گفته مى شود که براساس حکمت، چیزى را ایجاد کند (مفردات راغب). ۵ - مالکیت و فرمان روایى خداوند بر هستى،

همه آنان (و همه چیز) در تاریکی فرو می‌روند. و نشانه ای [از نشانه های قدرت و حکمت ما] برای آنها شب است که [پوشش] روز را از آن برمی کنیم، پس ناگاه آنان به تاریکی

فرو نمى‌فرستيم، و در آن هنگام، ديگر مهلت نيابند. ما فرشتگان را جز به حق (و حکمت و مصلحت) نمی‌فرستیم، و آن گاه که بفرستیم دیگر کافران مهلتی نخواهند یافت.

کتابهای پیشین گردانیم) و خدا خود بهتر می‌داند که چه چیز را نازل می‌کند (و حکمت این تعویض و تبدیل چیست، کافران) می‌گویند: تو (ای محمّد!) بی‌گمان بر زبان

[قرآن‌] جز تذكارى براى جهانيان نيست. در حالی که این کتاب الهی جز ذکر و پند و حکمت برای عالمیان هیچ نیست. در حالی که قرآن جز مایه تذکر و پند برای جهانیان نیست

جز به حق نيافريده‌ايم، ليكن بيشترشان نمى‌دانند. آنها را جز به حق (و از روی حکمت و مصلحت) نیافریدیم و لیکن اکثر مردم از آن آگاه نیستند. ما آن دو را جز به

اللّه علیم حکیم) از مطرح شدن علم و حکمت خداوند، پس از بیان احکام و مخاطب قرار گرفتن مؤمنان نسبت به این حقیقت که علم و حکمت الهى باهم آمیخته است، برداشت یاد

مخواهيد. آدمی در خلقت و طبیعت بسیار شتابکار است، (ای مردم) ما آیات (قدرت و حکمت بالغه) خود را به زودی به شما می‌نمایانیم (و شما را عذاب می‌کنیم) پس تعجیل

مصونیت از گناه ۲۵; موانع گناه ۱۷ متقین: ۱۵ محرمات: ۱۳ موحدان: ۱۵ یوسف(ع): آثار حکمت یوسف(ع) ۱۶; آثار علم یوسف(ع) ۱۶; استعاذه یوسف(ع) ۱۰; انقیاد یوسف(ع) ۱۵، ۱۶،

برانگیخت‌، حال آنکه آیات او را بر آنان می‌خواند و پاکشان می‌گرداند و کتاب و حکمت بدیشان تعلیم می‌دهد. و گرچه آنان همواره پیش از آن در (ژرفای) گمراهی آشکارگری

شكيبايى كرد آگاه مى‌كنم. (خضر) گفت: اینک وقت جدائی من و تو است. من تو را از حکمت و راز کارهائی که در برابر آنها نتوانستی‌شکیبائی کنی آگاه می‌سازم. گفت: «این

در زمين مى‌گردانيم؟! يا مگر پرهيزكاران را مانند بدكاران مى سازيم؟! آیا (با حکمت و عدالت ما سازگار است) کسانی را که ایمان می‌آورند و کارهای شایسته انجام می‌دهند،

مگر این که گنجینه‌های آن در پیش ما است و جز به اندازه‌ی معیّن و مشخّصی (که حکمت ما اقتضاء کند) آن را فرو نمی‌فرستیم. و هیچ چیزی نیست مگر آنکه گنجینه‌های

را فرستاد تا زمین را پس از مرگ زنده کرد، البته در این کار آیتی (از قدرت و حکمت الهی) بر آنان که بشنوند پدیدار است. و خدا از آسمان آبی نازل کرد، و زمین را

آواره شدن آنان از مدینه است. ۲ - شکست یهود بنى نضیر، نمودى از شکست ناپذیرى و حکمت خداوند (و هو العزیز الحکیم . هو الذى أخرج الذین کفروا) ارتباط این آیه با

الم. آنها آیات کتاب لبریز از حکمت است. حال آنکه برای نیکوکاران رهنمودی (بزرگ) و رحمتی (سترگ) است. کسانی که نماز بر پا می‌دارند و زکات می‌دهند و اینان،

دیگر اختلاف زبانها و رنگهای شما آدمیان، که در این امور نیز ادله‌ای (از صنع و حکمت حق) برای دانشمندان عالم آشکار است. و از نشانه های [قدرت و ربوبیت] او آفرینش

كند آيا چنين كسى قادر نيست كه مردگان را زنده كند؟! آیا چنین خدای (با قدرت و حکمت) باز نتواند مردگان را زنده گرداند؟ آیا چنین نیرومند آگاهی توانا نیست که مردگان

و روز را (بر یکدیگر) می‌گرداند، همانا صاحبان بصیرت را در این (آیت الهی و حکمت خدا) عبرتی است. خدا شب و روز را [دگرگون و] جابجا می کند؛ مسلماً در این دگرگونی

که (در دنیا انجام داده‌اند و) پشت سر گذاشته‌اند، ولی آنان از (کار و بار و حکمت) آفریدگار آگاهی ندارند. آنچه را که آنان در پیش دارند و آنچه را در پشت (سر)شان

آيا براى تو سينه‌ات را نگشاده‌ايم؟ (ای رسول گرامی) آیا ما تو را (به نعمت حکمت و رسالت) شرح صدر (و بلندی همّت) عطا نکردیم؟ آیا سینه ات را [به نوری از سوی

بی‌مستند فرو رفته‌اند. هان! که او بی‌گمان بر هر چیزی احاطه‌(ی علمی و قدرت و حکمت) دارد. همانا ایشانند در تردیدی از ملاقات پروردگار خویش همانا او است به همه

او همان شكست‌ناپذير آمرزنده است. آسمانها و زمین را به حق و راستی (و برای حکمت و غرض ثابتی) ایجاد کرد، شب را بر روز و روز را بر شب بپوشاند و خورشید و ماه

و مهربانی برقرار فرمود. در این امر نیز برای مردم بافکرت ادله‌ای (از علم و حکمت حق) آشکار است. و از نشانه های [قدرت و ربوبیت] او این است که برای شما از جنس

من نیست. فرمان جز در دست خدا نیست. خدا به دنبال حق می‌رود (و کارهایش برابر حکمت انجام می‌شود. لذا اگر خواست عذاب واقع می‌گردد و اگر نخواست عذاب واقع نمی‌شود)

هر که را بخواهد هدایت عطاء می‌نماید، و بهتر می‌داند که چه افرادی (بر طبق حکمت و عنایت یزدان و برابر اندیشه و تلاش انسان، سزاوار پذیرش ایمان بوده و به سوی

جهت رسیدگی به حساب مردمان نیست). آیا و ندیدند که ما همواره (با علم و قدرت و حکمت) به زمین توجه (ویژه‌ای) می‌کنیم، حال آنکه از اطراف آن می‌کاهیم‌؟ و تنها خداست

گیرید. و همواره این (قرآن)، در کتاب اصلی (علم ربّانی) نزد ما بسی والا و پر حکمت و فشرده است. آیا پس به (صِرفِ) اینکه شما قومی مسرف بوده‌اید (باید) این یادواره

معانى الأخبار، ص ۱۶۲، ح ۱; نورالثقلین، ج۳، ص ۶۲۷، ح ۲۵۸. آیات خدا: تبیین آیات خدا ۳۲; حکمت در آیات خدا ۳۵; فلسفه تبیین آیات خدا ۳۴; ویژگیهاى آیات خدا ۳۵ احکام ۱، ۲،

خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ). در حقیقت او با این سخن می‌خواست هم حکمت خدا را نفی کند و هم امر او را- نعوذ باللّه- بی‌مأخذ بشمرد. ج4، ص200 تمام

آنکه آنان در جایی فراخ از آن غار قرار گرفته‌اند. این از نشانه‌های (قدرت و حکمت و رحمت) خداست. خدا هر که را راهنمایی کند (هم) او راه یافته است. و هر که را

را بدو بیاموزیم. خدا بر کار خود چیره و مسلّط است، ولی بیشتر مردم (خفایای حکمت و لطف تدبیرش را) نمی‌دانند. و آن کس از مصریان که او را خریده به همسرش گفت:

فضیلت و بخشش می‌دهد. و خدا گشایشگری داناست. (خدا) به هر کس بخواهد حکمت می‌دهد و به هر کس حکمت داده شود، بی‌گمان، خیری فراوان داده شده است. و جز خردمندان ژرف‌نگر

آن‌گونه که می‌خواهد در رحم‌ها صورتگری می‌کند. هیچ معبودی جز او -کانون عزت و حکمت- نیست. اوست کسی که این کتاب [:قرآن] را بر تو فرو فرستاد. پاره‌ای از آن، آیات

دل‌هایتان بدان آرامش یابد. و پیروزی جز از نزد خدا نیست. خدا همواره کانون عزت و حکمت است. چون (خدا) خواب سبک آرامش‌بخش را، از سوی خود بر (سراسر وجود)تان فراگیر

[بخشى از] آن را آشكار مى‌كنيد و بسيارى را- كه وصف محمد کافران، خدا (و رحمت و حکمت او) را چنان که باید نشناخته‌اند، وقتی که می‌گویند: خداوند هیچ چیزی بر هیچ

(مخالفت با پروردگار و خشم) خدا بپرهیزید، باشد که رستگار گردید. در باره‌ی (حکمت) هلال‌ها(ی ماه‌ها) از تو می‌پرسند. بگو: «آنها (شاخص‌های) گاه‌شماری برای مردم

ساختمانى بعبث مى‏سازيد بى آن كه غرض صحيحى در نظر داشته باشيد؟! در نهج البلاغه حكمت 78 فرموده: «وَ لَمْ يُنْزِلِ الْكِتابِ لِلْعِبادِ عَبَثاً» كتاب را ببندگان

آیات شامل این کلمه حکم‌ (۲۱۰ بار) إِن وَ فَاحْکُم بَيْنَهُم شَيْئا بِالْقِسْط يَضُرّوک فَلَن اللّه يُحِب عَنْهُم الْمُقْسِطِين تُعْرِض در حال بارگیری.

گردند!). بلکه دو دست خدا باز (و او جواد و بخشنده است)، هرگونه که بخواهد (و حکمت خداوندی اقتضاء کند) می‌بخشد. (به سبب تنگ‌چشمی و کینه‌توزی) آنچه از سوی پروردگارت

اينها. ] (آیه 40)- روز جدائیها! در آیات گذشته در مورد مسأله معاد از طریق «حکمت آفرینش این جهان» برای وجود رستاخیز استدلال شده بود، آیه شریفه از این استدلال

تَحْکُمُوا ۱ يَتَحَاکَمُوا ۱ يُحَکِّمُوکَ‌ ۱ لِتَحْکُمَ‌ ۱ فَاحْکُمْ‌ ۵ حَکَمْتَ‌ ۱ يُحَکِّمُونَکَ‌ ۱ حُکْمُ‌ ۲ يَحْکُمْ‌ ۳ لْيَحْکُمْ‌ ۱ احْکُمْ‌ ۲ فَحُکْمَ‌

است باصطلاح آنها زيرا اصول اخلاق حسنه را چهار ميدانند حكمت و عفت و شجاعت و عدالت و از براى حكمت دو ضد قائلند يكى بلاهت‌ جلد 1 صفحه 11 است و ديگر گربزه

‌از‌ روي‌ قدرت‌ و اختيار و موافق‌ حكمت‌ و مصلحت‌ و البته‌ حادث‌ ‌است‌ ولي‌ لازم‌ نيست‌ انتهاء داشته‌ ‌باشد‌ زيرا ‌اگر‌ حكمت‌ و مصلحت‌ دائمي‌ شد فعل‌ ‌که‌ تابع‌

الْأَرْضِ آیاتٌ لِلْمُوقِنِینَ). به راستی نشانه‌های حق و قدرت بی‌پایان و علم و حکمت نا محدود خدا در ج4، ص540 همین کره خاکی آنقدر فراوان است که عمر هیچ انسانی

بی‌مستند فرو رفته‌اند. هان! که او بی‌گمان بر هر چیزی احاطه‌(ی علمی و قدرت و حکمت) دارد. تفسیر آیات

است، و حساب (آنان) تنها بر ماست. آیا و ندیدند که ما همواره (با علم و قدرت و حکمت) به زمین توجه (ویژه‌ای) می‌کنیم، حال آنکه از اطراف آن می‌کاهیم‌؟ و تنها خداست

مواعظ و حكمتها مى‏آوردند. ايضاً به نظر مى‏آيد در آياتيكه حكمت و كتاب آمده مثل [بقره:231]. مراد از حكمت همان زبر است كه در آيات ديگر آمده است. * [كهف:96]. زبر

مغفرت‌ و رضا و سخط و ثواب‌ و عقاب‌ و ‌غير‌ اينها، زيرا همه‌ ‌آنها‌ ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ بوده‌ و فعل‌ قبيح‌ و لغو ‌از‌ مقام‌ مقدسش‌ محال‌ ‌است‌ صادر شود

نشانه‌هاى [حكمت‌] او خواب شما در شب و روز و طلب [معاش‌] شما از فضل اوست. به راستى در اين، براى مردمى كه گوش شنوا دارند دلايلى است و از نشانه‌هاى [حكمت‌] او خواب

که قدرت بر آفرینش نخستین داشت قدرت بر معاد هم دارد، و قانون عدالت و همچنین حکمت خداوند ایجاب می‌کند که این آفرینش مجدد تحقق یابد». تفسیر آیات ۱ - خداوند،

برخوردار از دلایل روشن (برهان و معجزه) و داراى «زُبُر» (کتابهاى مشتمل بر حکمت و موعظه) و نیز آورنده کتابِ روشن و روشنگر (رسل من قبلک جاءو بالبیّنات و الزّبر

مأمور به قضاوت عادلانه بین یهودیان در صورت تصمیم بر داورى میان آنان (و إن حکمت فاحکم بینهم بالقسط) ۱۶- ضرورت رعایت قسط و عدالت در داورى میان مردم (فاحکم

که با او سخن می‌گوید نه شعله آتش یا درخت خداوندی که «شکست‌ناپذیر» و «صاحب حکمت و تدبیر» است. تفسیر آیات ۱ - تأکید خداوند، بر الهى بودن نداى برخاسته از دل

الوعد ... و إنّ ربّک لذو فضل على الناس) این آیه در ادامه آیات قبل و بیانگر حکمت تأخیر انداخته شدن عذاب کافران و اعطاى مهلت به آنان است. ۳ - چشاندن بخشى از

تفکیک پذیر بود، فرمان مراجعه به هر دو، در واقع امر به دو چیز متخالف بود که از حکمت خداوند به دور است. ۵- تفکیک میان قرآن و پیامبر (کتاب و سنت)، از شیوه هاى

صواب: حق و درست يعنى آنچه حقيقت را درك كرده [نباء:38]. يعنى قول حق و مطابق حكمت و عقل بگويد. صيّب: باران و ابر [بقره:19]. يا مثل باران سختى از آسمان كه در

فرزند نوح مى باشد. ۱۰- نجات فرزند فسادپیشه نوح از حادثه طوفان ، امرى خلاف حکمت و مصلحت در نزد خداوند (فلاتسئلن ما لیس لک به علم) «به» متعلق به «علم» است

مکلفان، از حکمت ها و ملاک هاى لحاظ شده در تشریع احکام الهى (ذلک خیر لکم و أطهر) ۹ - اقدام به انجام بهترین عمل و مؤثرترین کار براى طهارت نفس، حکمت واجب شدن

عدل‌ فرع‌ حكمت‌ ‌است‌ و حكمت‌ ‌از‌ صفات‌ ذات‌ ‌است‌ ‌که‌ عالم‌ بجميع‌ حكم‌ و مصالح‌ ‌است‌، و عدل‌ ‌از‌ صفات‌ فعل‌ ‌است‌ ‌که‌ افعال‌ ‌او‌ موافق‌ حكمت‌ و مصلحت‌

چیزی را به کسی می‌بخشد و یا از او می‌گیرد بلکه مشیت او از روی حکمت و مراعات نظام و مصلحت و حکمت جهان آفرینش و عالم انسانیت است و گاه این حکومتها به خاطر شایستگیها

این کلمه ضرر (۷۴ بار) ک‌ (۱۴۷۸ بار) إِن وَ عَنْهُم فَلَن شَيْئا تُعْرِض حَکَمْت فَاحْکُم بَيْنَهُم أَعْرِض بِالْقِسْط أَو اللّه در حال بارگیری...

أعهد إلیکم ... إنّه لکم عدوٌّ مبین) ۱۲ - احکام و توصیه هاى الهى، برخوردار از حکمت و فلسفه و در جهت منافع و مصالح انسان ها است. (ألم أعهد إلیکم یبنى ءادم أن

می‌باشد قدر ندانستند. حال آنکه روز قیامت زمین یکسره در قبضه‌ی (علم و قدرت و حکمت) اوست، و آسمان‌ها در هم پیچیده به دست توانای اوست. او منزه و برتر است از

بیگناهی شرّ است.و ... خلاصه خدا هر چیزی را برای کاری و مصلحتی آفریده است و اغلب حکمت و فلسفه آنها از دید ما پنهان است. Tabber requires Javascript to function

شرّ و خیر موجود در جهان آزموده مى شوند. (و نبلوکم بالشرّ و الخیر فتنة ) ۴- حکمت و فلسفه خلقت انسان، امتحان و آزمایش او است. (کلّ نفس ذائقة الموت و نبلوکم

يهوديان به مرگى كه از آمدنش كراهت دارند گفتاری در این که منظور از تعلیم حکمت چیست؟ دعوت اسلام، مردم را به پیروی از «فطرت» و «دین حق» تفسیر آیات وَ لا يَتَمَنَّوْنَهُ

اگر راست می‌گویی پس عذاب موعودت چه شد؟ اکنون که اتمام حجت به قدر کافی شده، حکمت الهی ایجاب می‌کند که «عذاب استیصال» همان عذاب ریشه‌کن کننده را بر آنها بفرستد

متنبّه و متذكّر نميشوند كه افعال مناسب با حكمت و رحمت از غير حكيم رحيم صادر نميگردد و يكى از آيات و علائم حكمت و رحمت الهى بر بندگان آنستكه آن خداوند مينماياند

به نقض غرض، و نقض منافى حكمت، پس بر حكيم روا نباشد. يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ: روزى مى‌دهد هر كه را خواهد بر حسب مصلحت خفيه و حكمت غامضه، پس مخصوص مى‌سازد هر

اینجا ضدّ علم است و منظور جهلی است که انسان در آن معذور است. از قبیل جهل به حکمت و مشیّت خدا. قُلْ‌ فَلِلَّهِ‌ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ... (۳) وَ لَوْ شَاءَ

نيروئى كه چشم شخص خارج مى‏شود حتى مى‏تواند طرف را بخواباند در نهج البلاغه حكمت 400 فرموده «اَلْعَيْنُ و الرُّقى حَقَّ وَ السِّحرُ حَقَّ...» يعنى چشم زخم

نمى‏كند از اينكه خدا را بنده باشد ايضاآيه 173. ازهمين سوره. در نهج البلاغه حكمت 372 آمده:« فَاِذا ضَيَّعَ الْعالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْكَفَ الْجاهِلُ أَنْ يَتَعَلَمَ»

قرآن آمده است كه 46 مرتبه آن در كنار حكمت است. «الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ» آرى عزّت زمانى دائمى است كه همراه با حكمت باشد. عزيز واقعى تنها اوست زيرا خالق و

عفّت پيش گيرند تا خدا از كرم خويش آنها را بى نياز گرداند. در نهج البلاغه حكمت 68 آمده: «وَالْعَفافُ زيَنةُالْفَقْرِ» تملك نفس و مناعت زينت فقر است. وَ

ساختمانى بعبث مى‏سازيد بى آن كه غرض صحيحى در نظر داشته باشيد؟! در نهج البلاغه حكمت 78 فرموده: «وَ لَمْ يُنْزِلِ الْكِتابِ لِلْعِبادِ عَبَثاً» كتاب را ببندگان

بیانگر فلسفه تشریع حج مى باشد، عطف «یذکروا» بر «یشهدوا» بیان یکى دیگر از حکمت هاى تشریع حج خواهد بود. ۹ - انجام تکلیف قربانى، موقوف به زمانى خاص و معین

مَقامَهُمْ» خدا به آنها توجه كرد. از سعى شان خشنود شد و مقامشان را ستود. ودر حكمت 131 درباره دنيا فرموده: «فَذَمَّها رِجالٌ غَداةَ النِّدامَةِ وَ حَمِدَها

نيكو كه سزاوار و لايق او بود به آن به مقتضاى حكمت و بر وفق مصلحت، زيرا هيچ چيز خلق نفرموده مگر بر آنچه حكمت مقتضى است، پس جميع مخلوقات حسن باشند، اگرچه

صاف و زمينى كه در اثر سختى چيزى نمى‏روياند و بخيل... است. در نهج البلاغه حكمت 333 در وصف مؤمن فرموده: «نَفْسُهُ اَصْلَبُ مِنَ الصَلْدِ». در آيه شريفه نروياندن

(مفردات) كه آن را حكم جور گويند. «حاف عليه حيفاً: جارو ظلم». در نهج البلاغه حكمت 261 فرموده: «... اِنْ كانَتِ الرَّعايا قَبْلى لَتَشْكُو حَيْفَ رُعاتِها وَ

عار باشد چنانكه در زنده به گور كردن دختران و خواه براى فقر. در نهج البلاغه حكمت 258 فرموده: «اِذا اَمْلَقْتُمْ فَتاجِرُوالله بِالصَّدَقَةِ» چون فقير شديد

کان ...» دانست و آن را دلیل و حکمت برداشتن روزه از مسافر و مریض شمرد و نیز مى توان آن را ناظر به اصل وجوب روزه و بیان حکمت آن دانست. برداشت فوق بر اساس

گروه را به خاك افتاده مى‏بينى گوئى تنه‏هاى نخل سقوط كرده‏اند. در نهج البلاغه حكمت 408 فرموده: «مَنْ صارَعَ الْحَقَّ صَرَعَهُ» هر كه با حق كشتى گيرد گيرد حق

ساختمانى بعبث مى‏سازيد بى آن كه غرض صحيحى در نظر داشته باشيد؟! در نهج البلاغه حكمت 78 فرموده: «وَ لَمْ يُنْزِلِ الْكِتابِ لِلْعِبادِ عَبَثاً» كتاب را ببندگان

زکات را فراسویشان وحی کردیم ، حال آنکه آنان پرستندگان ما بوده‌اند. و لوط را حکمت و دانشی دادیم و او را از آن گروهی که کارهای (جنسی) بس پلید می‌کرده‌اند نجات

شما را به گونه‌ای ویژه پاکیزه گرداند. و آنچه را که از آیات خدا و (سخنان) حکمت (آمیز)ش در خانه‌های شما خوانده می‌شود، یاد کنید. همواره خدا دقیق بسیار آگاه

يهوديان به مرگى كه از آمدنش كراهت دارند گفتاری در این که منظور از تعلیم حکمت چیست؟ دعوت اسلام، مردم را به پیروی از «فطرت» و «دین حق» تفسیر آیات قُلْ إِنَّ

them do not know.” ترتیل: ترجمه: «آیَةً»: دلیل حسی. معجزه. «لا یَعْلَمُونَ»: حکمت انزال آیات را نمی‌دانند و متوجّه نیستند که برابر سنّت خدا تکذیب مشاهده عیان

عفّت پيش گيرند تا خدا از كرم خويش آنها را بى نياز گرداند. در نهج البلاغه حكمت 68 آمده: «وَالْعَفافُ زيَنةُالْفَقْرِ» تملك نفس و مناعت زينت فقر است. ل من

يعنى در شما نسبت به خدا نفع و ضررى نيست و خدا قدرى به شما قائل نيست ولى در حكمت خدا آمده كه شما را به ايمان دعوت كند. معنى مشروح آيه در «دعو» گذشت. اين كلمه

است گسترده، نمارق نكره است نمى‏شود مثل پشتى‏هاى دنيا باشد. در نهج البلاغه حكمت 109 فرموده: «نَحْنُ النُّمْرُقَهُ الْوُسْطى بِها يَلْحَقُ التَّالى وَاِلَيْهايَرْجِعُ

بعقل دريابيد و همانا آن در اصل كتاب نزد ما هر آينه بلند مرتبه‌ايست داراى حكمت‌ آيا پس برداريم از ميان شما موجب تذكّر را از باب اعراض براى آنكه بوديد گروهى

متنبّه و متذكّر نميشوند كه افعال مناسب با حكمت و رحمت از غير حكيم رحيم صادر نميگردد و يكى از آيات و علائم حكمت و رحمت الهى بر بندگان آنستكه آن خداوند مينماياند

الجاء به راه راست رسيدندى، و لكن اين قسمت نقض غرض، و منافى تكليف، و خلاف حكمت و مصلحت، و شايسته مقام سبحانى نيست. تنبيه: آيه شريفه دال است بر بطلان قول

امر فرمود پيغمبر را به دعوت مردمان به حكمت و موعظه حسنه، ذكر فرمود اين مراتب اربعه را، تنبيه بر آن كه دعوت به حكمت و موعظه حسنه، واجب است وقوع آن بر اين

متنبّه و متذكّر نميشوند كه افعال مناسب با حكمت و رحمت از غير حكيم رحيم صادر نميگردد و يكى از آيات و علائم حكمت و رحمت الهى بر بندگان آنستكه آن خداوند مينماياند

و اقرب گفته: مدفن الانسان. در مفردات گفته: مَقَرُالْمَيِتِ.در نهج البلاغه حكمت 5 فرموده: «اَلْاِحْتِمالُ قَبْرُالْعُيُوبِ» [توبه:84]. بر احدى از منافقان

نسبت به اتباع خويش و مرحباى دوم جواب پيروان است نسبت به رؤسا. در نهج البلاغه حكمت 200 آمده «لا مَرحَباً بِوُجُوهٍ لاتُرى اِلَّا عِنْدَ كُلِّ سَوْأَةٍ». ضَاقَت

و اقرب گفته: مدفن الانسان. در مفردات گفته: مَقَرُالْمَيِتِ.در نهج البلاغه حكمت 5 فرموده: «اَلْاِحْتِمالُ قَبْرُالْعُيُوبِ» [توبه:84]. بر احدى از منافقان

بَيْنَهُم أَخَوَيْکُم تُقْسِطُوا بِالْعَدْل فِي فَاحْکُم فِيهَا الدّين حُکْم حَکَمْت اتّقُوا بَيْنَهُمَا تَبَرّوهُم أَن فَاءَت دِيَارِکُم در حال بارگیری...

مَقامَهُمْ» خدا به آنها توجه كرد. از سعى شان خشنود شد و مقامشان را ستود. ودر حكمت 131 درباره دنيا فرموده: «فَذَمَّها رِجالٌ غَداةَ النِّدامَةِ وَ حَمِدَها

يعنى در شما نسبت به خدا نفع و ضررى نيست و خدا قدرى به شما قائل نيست ولى در حكمت خدا آمده كه شما را به ايمان دعوت كند. معنى مشروح آيه در «دعو» گذشت. اين كلمه

مؤمنان براى توسعه رزق مستجاب نمى‌شود؟ در پاسخ بايد گفت: استجابت دعا در چارچوب حكمت الهى است. گاهى توسعه رزق عامل غفلت از خدا و موجب طغيان و تجاوز است و چه بسيارند

خداوند به حال ستمگران آگاه‌تر است (و به موقع مجازات مى‌كند). 1- عجله‌ى مردم، حكمت خدا را تغيير نمى‌دهد. تَسْتَعْجِلُونَ‌ ... وَ اللَّهُ أَعْلَمُ‌ 2- كيفرها

آمده:«لِيُولِجَهُ بِهِ الْجَنَّتةَ» و نيز آمده «وَبَحْرٌ عَميقٌ فَلاتِلِلجُوهُ» حكمت 287. اولى دخول معمولى و دومى بطور جاباز كردن است. [اعراف:40]. داخل بهشت نمى‏شوند

آمده:«لِيُولِجَهُ بِهِ الْجَنَّتةَ» و نيز آمده «وَبَحْرٌ عَميقٌ فَلاتِلِلجُوهُ» حكمت 287. اولى دخول معمولى و دومى بطور جاباز كردن است. [اعراف:40]. داخل بهشت نمى‏شوند

نسبت به اتباع خويش و مرحباى دوم جواب پيروان است نسبت به رؤسا. در نهج البلاغه حكمت 200 آمده «لا مَرحَباً بِوُجُوهٍ لاتُرى اِلَّا عِنْدَ كُلِّ سَوْأَةٍ». هم

يقين، نشانه‌هايى است. و در (آفرينش) خودتان (نيز نشانه‌هايى از قدرت، عظمت و حكمت الهى است.) پس چرا (به چشم بصيرت) نمى‌نگريد؟ و (تقدير و تدبير) رزق شما و آنچه

گفتارى فلسفى و قرآنى پيرامون حكمت خداى تعالى و اينكه افعال او داراى مصلحت است معناى حكمت و مصلحت در افعال انسان افعال خداوند عين حكمت و مصلحت است لذا مورد سئوال

هدایت: منشأ هدایت ۶ آیه ۲۶۹ سوره بقره، (ترجمه) «و هر که را (خداوند) به دانش و حکمت رساند، درباره او لطف و مرحمت بسیار فرموده». شأن نزول و ترجمه این آیه در سوره

۶; استرجاع در مصایب ۶، ۱۰; روش تسهیل مصایب ۴; مراد از مصیبت ۹ نهج البلاغه حکمت، ۹۹; نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۴۵، ح ۴۵۷. الدر المنثور، ج ۱، ص ۳۷۹. الدر المنثور،

واقعیت هستى و نیازهاى انسان (أنزل الکتب بالحقّ) حق، گاهى به معناى شىء مطابق با حکمت مى آید و گاهى به معناى امر ضرورى و مورد نیاز. برداشت یاد شده براساس هر دو

ثروت تجاوز شده و از يكديگر تمكين نمى‏كردند و جوامع بشرى متلاشى مى‏گرديد.ولى حكمت بالغه اقتضاء مى‏كند كه بسط در كار نباشد و مردم يكديگر را در كار تسخير كنند

از زمان و وقت را يوم گويند. چنانكه راغب و ديگران گفته‏اند در نهج البلاغه حكمت 396 فرموده:«اَلدَّهْرُ يَوْمانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ» دنيا دو روز

تن خسته مى‏شود. امير المؤمنين عليه السلام ميفرمود: جان خود را بمطالب شگفت حكمت استراحت دهيد زيرا جان هم چون تن خسته شود. على بن ابراهيم، از پدرش، از ابن

بنى اسرائيل خبر حكمت را بنادانان نگوئيد كه بايشان ستم كرده باشيد و از اهل حكمت آن را بازنداريد كه بآنها ستم كرده باشيد. (مقصود از حكمت حقايق و دقايق دين

حدیث امام على (ع) درباره حكمت , دانش و دانايى , خرد در کتاب الكافي جلد ۱ كِتَابُ فَضْلِ الْعِلْم‏‏ بَابُ النَّوَادِرِ موضوعات : حکمت، دانش و دانایی، علم، خرد،

ظاهراً براى فهماندن اين حقيقت است كه خدا در عين عزّت و توانائى كارهايش از روى حكمت و مصلحت است و در عين حال مهربان، بخشاينده، وهاب، دانا، پسنديده و... است نبايد

اين كلمه نهج البلاغه هفتمين كلمه از كلمات نه گانه غريب آن حضرت كه بعد از حكمت 260 ذكر شده‏اند بصورت ذيل نقل شده كه به لشكريانش فرمود: «اَعْذِبُوا عَنِ

ندارد. ما نيز نعمت‌هايى داريم كه ديگران ندارند. نعمت‌ها بر اساس حكمت تقسيم شده است، گرچه ما حكمت آن را ندانيم. آنكه نعمتش بيشتر است، مسئوليّتش بيشتر است. بدانيم

Tabber requires Javascript to function. آيات ۲۴۲ - ۲۲۸ ، سوره بقره اشاره به حكمت تشريع عده براى زن مطلقه توضيحى مبسوط پيرامون واژه (قرء) و معناى آن معناى

است بر قدرت و حكمت خالق سبحان، زيرا خاك كثيف، و آب لطيف است؛ خاك ساكن، و آب متحرك؛ خاك خشك، و آب تر؛ اين هر دو ضد را به قدرت كامله و حكمت شامله با يكديگر

طالبان يقين نشانه‌هاى قدرت و حكمت خداوند است. حالات مختلف بدن، از نطفه تا مراحل بعد، نشانه قدرت اوست. غرايز گوناگون انسان نشانه حكمت و علم او به نيازهاى انسان

است که «خداوند هر چیزی را بخواهد محو می‌کند (همان گونه که به مقتضای اراده و حکمت خویش) اموری را اثبات می‌نماید، و کتاب اصلی و ام الکتاب نزد اوست» (یَمْحُوا

حصول امتعه دنيا باشد، نُؤْتِهِ مِنْها: عطا كنيم او را نصيبى از دنيا بر حسب حكمت و مصلحت، چنانچه فرمايد: «عجلنا له فيها ما نشاء لمن نريد». وَ ما لَهُ فِي

توحید استدلالی- که گوشه کوچکی از نظام آفرینش را که حاکی از مبدأ علم و قدرت و حکمت آفریدگار است نشان می‌دهد- به استدلال فطری منتقل می‌شود و می‌گوید: فراموش

سوّیه) «تسویة» مصدر «سوى» به معناى متناسب و خالى از افراط و تفریط و طبق مقتضاى حکمت بودن است. (مفردات راغب). ۶ - قواى ادراکى (چشم و گوش و قلب انسان) از نشانه هاى

(در صورت استحقاق) به عذابی سخت دچار کننده‌ایم. این (جریان) در کتاب (علم و حکمت و قدرت الهی) ثبت شده بوده است. و (چیزی) ما را از اینکه (خاتم پیامبران را)

است برای جهان دیگر، که بدون آن، آفرینش این جهان، لغو و بی‌معنی است، نه با حکمت خداوند سازگار است و نه با عدالت او. تفسیر آیات ۱ - درخواست تمسخرآمیز مشرکان

‌از‌ آيات‌ و غافل‌ ‌از‌ اينكه‌ مرا ديد قدرت‌ و يد حكمت‌ ‌است‌ ‌يعني‌ ‌من‌ ‌از‌ روي‌ قدرت‌ و مصلحت‌ و حكمت‌ آدم‌ ‌را‌ خلق‌ كردم‌ و مراد ‌از‌ وجه‌ مقام‌ قرب‌

و طراحى شود، سؤال مى‌كند كه اين طرح از كيست؟ اگر خاك طراحى شده، همراه با حكمت و صنعت به صورت كاشى درآيد، از ويژگى‌ها و هنر طرّاح سؤال مى‌كند. خداوند، انسان

پس همه كارها و افعال الهيه به حكمت و مصلحت باشد. بيان: حق تعالى احوال بندگان را مختلف ساخته در اعطاى اولاد به حسب مقتضى حكمت و مصلحت، پس بعضى را يك صنف پسر

بمقصد و مقصود ميرساند بدون پيمودن راه ولى اين منافى با غرض و قصد است چون حكمت و مصلحت و لذت در آنستكه با پيمودن راه و اعمال اختيار و تهيّه استحقاق معشوق

موعظه حسنه مواعظ قرآنيّه است و در مجمع حكمت را بقرآن تفسير فرموده براى آنكه متضمّن امر بحسن و نهى از قبيح است و اصل حكمت منع از فساد است و بنظر حقير اصل هر

گفتارى فلسفى و قرآنى پيرامون حكمت خداى تعالى و اينكه افعال او داراى مصلحت است معناى حكمت و مصلحت در افعال انسان افعال خداوند عين حكمت و مصلحت است لذا مورد سئوال

البلاغه نيز موارد آن انحراف از حق است رجوع شود به خطبه 89 - 120 - 149 - 154 حكمت 31 [آل عمران:7]. آنانكه در قلوبشان انحرافى است بمتشابه آن مى‏چسبند. ملاحظه

نُکَلّف لِيَقُوم يُحِب وُجُوهَکُم يَجْرِمَنّکُم الْکَيْل أَلاّ تَعْلَمُون حَکَمْت قُل نَفْسا تَفْعَلُوا کَفَرُوا تَبْخَسُوا الْمِکْيَال فِي تُخْسِرُوا الْحَدِيد

صواب: حق و درست يعنى آنچه حقيقت را درك كرده [نباء:38]. يعنى قول حق و مطابق حكمت و عقل بگويد. صيّب: باران و ابر [بقره:19]. يا مثل باران سختى از آسمان كه در

خدا آنچه را كه خدا مى‏خواهد به پيامبر وحى و تفهيم مى‏كند كه خدا والامقام و حكمت كردار است. اى پيامبر همانطور با هر سه راه دينى بتو وحى كرديم . مى‏شود خواب

از زمان و وقت را يوم گويند. چنانكه راغب و ديگران گفته‏اند در نهج البلاغه حكمت 396 فرموده:«اَلدَّهْرُ يَوْمانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ» دنيا دو روز

استطاعت بر وجهى بود كه حكمت و اراده الهى مقتضى آن باشد بر طريق اقتضاى قدرت. پس صدور اين كلام بر وجه استحكام معرفت بوده، يعنى آيا اراده و حكمت پروردگار تو تقاضا

گرفتن هر نعمتى، نشانه‌ى قهر و غضب است، بلكه چه بسا آزمايش الهى است. انسان چون حكمت الهى و مصالح امور را نمى‌داند، زود قضاوت مى‌كند، مأيوس مى‌شود و كفر مى‌ورزد

خداوند را به درستى نشناخته‌اند، زيرا اگر با مردن انسان پرونده او محو شود، حكمت خدا زير سؤال مى‌رود. چنانكه در اين آيه مى‌فرمايد: «أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ

يقين، نشانه‌هايى است. و در (آفرينش) خودتان (نيز نشانه‌هايى از قدرت، عظمت و حكمت الهى است.) پس چرا (به چشم بصيرت) نمى‌نگريد؟ و (تقدير و تدبير) رزق شما و آنچه

براى خود كه عزّت و توانائى و حكمت و درستكارى است با اشاره بآنكه نقطه مقابل آندو كه پستى و عجز و عدم قابليّت براى علم و حكمت است در آنها موجود است و نيز

محذورى از مصداق داشتن آن نيست در اين صورت بايد ديد وحى اولى و انساء ثانوى چه حكمت داشته است. «نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهااَوْمِثْلِها» صريح است در اينكه آيه و حكم

گفتارى فلسفى و قرآنى پيرامون حكمت خداى تعالى و اينكه افعال او داراى مصلحت است معناى حكمت و مصلحت در افعال انسان افعال خداوند عين حكمت و مصلحت است لذا مورد سئوال

موعظه حسنه مواعظ قرآنيّه است و در مجمع حكمت را بقرآن تفسير فرموده براى آنكه متضمّن امر بحسن و نهى از قبيح است و اصل حكمت منع از فساد است و بنظر حقير اصل هر

إِلى‌ حِينٍ (111) وَ إِنْ أَدْرِي لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَكُمْ‌: و نمى‌دانم حكمت را در غير عقوبت شما، شايد كه آن تأخير آزمايش باشد مر شما را، و امتحان شما

غضب خود را به مردم مى‌شناساند. «1» 3- دستور الهى بر پرهيز از چيزى، از علم و حكمت او سرچشمه مى‌گيرد. «إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ» وَ ما كانَ اللَّهُ

سبحان همه آسمانها و زمينها را، بِالْحَقِ‌: به راستى و حق و حقانيت، يعنى به حكمت بالغه و اغراض صحيحه نه به باطل و لا طائل، يا براى بيان حق، چه آنها دلايل

صفات مختلفه، يعنى به قطرات بزرگ و كوچك و غير آن از قلت و كثرت بر حسب مصلحت و حكمت. ابن عباس روايت كرده حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله فرمود: هيچ سالى نباشد

قُلْتُمْ» روشن مى‏شود كه در شريعتهاى سابق سوزاندن قربانى وجود داشته است ولى حكمت و علت آن معلوم نيست چرا حكم به سوزاندن آمده است حال آنكه اينكار به ظاهر اتلاف

از زمان و وقت را يوم گويند. چنانكه راغب و ديگران گفته‏اند در نهج البلاغه حكمت 396 فرموده:«اَلدَّهْرُ يَوْمانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ» دنيا دو روز

محذورى از مصداق داشتن آن نيست در اين صورت بايد ديد وحى اولى و انساء ثانوى چه حكمت داشته است. «نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهااَوْمِثْلِها» صريح است در اينكه آيه و حكم

گياهان و درختان، هدفمند است و فراهم شدن غذا براى انسان و حيوانات، يكى از حكمت‌هاى آن است. أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ ... شَقَقْنَا الْأَرْضَ‌ ... فَأَنْبَتْنا

خداوند را به درستى نشناخته‌اند، زيرا اگر با مردن انسان پرونده او محو شود، حكمت خدا زير سؤال مى‌رود. چنانكه در اين آيه مى‌فرمايد: «أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ

سخن از اراده و خواست خداوند آمده است، مشيّت با توجّه به حكمت و عدل است، زيرا اراده‌ى الهى بدون حكمت نيست. در مجمع‌البيان مى‌خوانيم: «وَلِيٍّ» كسى است كه بدون

بخواهد توسعه ميدهد و تضييق مينمايد ولى بيشتر مردم چون حكمت آنرا نميدانند و نميدانند كه اين از روى حكمت و مصلحت است تصوّر ميكنند براى محبّت است كه ما بآنها

ملاك صدق عبوديت هستند گروهى كه شيطان بر آنان مسلط است اشاره به مساءله نسخ و حكمت آن و پاسخ به خرده گيرى مشركين در آيه شريفه : ((و اذابدلنا آيه مكان اية .

السَّفِينَةِ» (در دريا و سوار بر كشتى و در سفر هم مى‌توان آموخت.) 4- اگر علم و حكمتِ كسى را پذيرفتيم بايد در برابر كارهايش، حتّى اگر به نظر ما عجيب آيد، سكوت

اللَّهِ‌: و توكل كن بر خدا، يعنى واگذار امر خود را به خدا كه هر چه نمايد بر وفق حكمت و مصلحت باشد و از غير او انديشه مكن. وَ كَفى‌ بِاللَّهِ وَكِيلًا: و كافى

فحشا است خلاصه گفتار در تذكراتى كه خداوند در آيه مورد بحث مى دهد معناى ((حكمت )) نكاتى در باره آيه (و من يوت الحكمه ...) چند نكته كه جمله ((و ما للظالمين

به همه چيز آگاه است. انسان مؤمن، چون به علم و حكمت و رحمت خداوند ايمان دارد، مى‌داند كه بدون دليل و حكمت و عدالت، به كسى مصيبتى نمى‌رسد و هر مصيبتى، يا

معادن و منابع آنها در نزد خداوند بوده و هست و خواهد بود و در هر زمان بر حسب حكمت و مصلحت بعرصه ظهور و بروز خواهد رسيد و مفسّرين براى ضيق مجال و تقريب اذهان

أحاط بکلّ شىء علمًا) ۱۲ - آگاه شدن بشر به قدرت و علم همه جانبه خداوند، از حکمت هاى آفرینش آسمان ها و زمین    اللّه الذى خلق سبع سموت ... لتعلموا أنّ اللّه

نكند. پس علت عدم مسئوليّت، مالك بودن خداست با در نظر گرفتن اينكه كار از روى حكمت كند (از الميزان) * [قصص:78]. به عقيده الميزان مراد از عدم سؤال وقوع ناگهانى

خداوند را به درستى نشناخته‌اند، زيرا اگر با مردن انسان پرونده او محو شود، حكمت خدا زير سؤال مى‌رود. چنانكه در اين آيه مى‌فرمايد: «أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ

مطابق با حكمت و مصلحت است و ابدا بكسى ظلم ننموده و نمينمايد و نخواهد نمود و فضل و احسان خود را از مستحق بلكه قابل دريغ نمينمايد و اگر گاهى ز حكمت ببندد درى

ناخوش داشته شده‌ اين دستورات از چيزهائى است كه وحى فرمود بتو پروردگارت از روى حكمت و قرار مده با خدا خداى ديگرى را پس انداخته شوى در جهنّم ملامت كرده شده رانده

بخواهد توسعه ميدهد و تضييق مينمايد ولى بيشتر مردم چون حكمت آنرا نميدانند و نميدانند كه اين از روى حكمت و مصلحت است تصوّر ميكنند براى محبّت است كه ما بآنها

ملاك صدق عبوديت هستند گروهى كه شيطان بر آنان مسلط است اشاره به مساءله نسخ و حكمت آن و پاسخ به خرده گيرى مشركين در آيه شريفه : ((و اذابدلنا آيه مكان اية .

دعوات و كلمات و ارواح طيبه. يا مانند ابخره و ادخنه، جميع بر وفق تقديرى است كه حكمت مقتضى و تدبيرى كه موجب مصلحت است. صاحب كشف الاسرار گفته: از علم ازلى او پوشيده

يا به حكمت و مصلحت خود. وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ‌: و او است غالب كه حكم او را رد نتوان نمود، دانا به حقيقت آنچه حكم فرمايد و به حقيقت حكمت آن؛ يا

آنچه مى‌خواهد، يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ إِناثاً: مى‌بخشد هر كه را مى‌خواهد به حكمت دختران نه پسران، وَ يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ الذُّكُورَ: و مى‌بخشد هر كه را مى‌خواهد

گرفتنِ انسان همراه با كينه و تشفّى دل است، ولى انتقام الهى بر اساس عدل و حكمت و تأديب است. 1- بايد در لحظه‌هاى خطر ولغزش، هشدارهاى لازم داده شود. «فَلا

به ديگر كفار به قرآن از جهت تدريجى بودن نزول آن توضيح اينكه در بيان علت و حكمت تدريجى قرآن فرمود: كذلك لنثبت به فؤ ادك ...)) بيان اينكه نزول تدريجى آيات

ملاك صدق عبوديت هستند گروهى كه شيطان بر آنان مسلط است اشاره به مساءله نسخ و حكمت آن و پاسخ به خرده گيرى مشركين در آيه شريفه : ((و اذابدلنا آيه مكان اية .

بمقصد و مقصود ميرساند بدون پيمودن راه ولى اين منافى با غرض و قصد است چون حكمت و مصلحت و لذت در آنستكه با پيمودن راه و اعمال اختيار و تهيّه استحقاق معشوق

گرچه در مورد قيامت، برخى انسان‌ها استبعاد و تشكيك كرده‌اند، ولى با توجّه به حكمت و عدالت و قدرت و علم الهى، سزاوار نيست در مورد آن شك كرد. «لا رَيْبَ فِيها»

ص 161 ذيل روايت 3. «3» نهج البلاغه (با ترجمه فيض الاسلام) ص 1301 حكمت 461 و ص 1141 حكمت 113. جلد 12 - صفحه 337 ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌ «11» أَ فَتُمارُونَهُ

ناپذير است در نهج البلاغه در صفت مؤمن آمده «نفسه اَصْلَبِ مِنَ الصَّلْد» [حكمت:333] نفس مؤمن از سنگ سختر است و در اصطلاح به مهره‏هاى پشت و مجارى نطفه مرد

در «تورات» گذشت. او پيامبرى صاحب فضيلت بود [انعام:86]. خداوند به وى علم و حكمت عنايت كرده بود [انبیاء:74]. [صافات:133]. [انبیاء:75]. *** طبرسى ذيل آيه [عنكبوت:26]

خانه، تنها به آرامش و آسایش آن اشاره گردید. ۴- تأمین آرامش و آسایش، فلسفه و حکمت ساختن خانه و منزل است. (و الله جعل لکم من بیوتکم سکنًا) ۵- آفرینش دامها (شتر،

منظم ساخت همه چيزها را و خلق فرمود آنها را بر وجهى كه لايق و سزاوار و موافق حكمت و مصلحت باشد. إِنَّهُ خَبِيرٌ بِما تَفْعَلُونَ‌: بدرستى كه خداى تعالى دانا

Tabber requires Javascript to function. آيات ۲۴۲ - ۲۲۸ ، سوره بقره اشاره به حكمت تشريع عده براى زن مطلقه توضيحى مبسوط پيرامون واژه (قرء) و معناى آن معناى

از كليه نقايص و سزاوار پرستش و ستايش باشد، آن ذاتى است كه به قدرت كامله و حكمت شامله، خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ‌: ايجاد فرمود آسمانها و زمينها را،

اين اختلاف در انتخاب، موجب اختلاف در كيفر و پاداش الهى مى‌شود. و طبيعتاً حكمت اقتضا مى‌كند كه دو گروه يكسان ديده نشوند. بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

البلاغه (ميرزا حبيب الله الهاشمى الخوئى، مكتبة الاسلامية) ج 21 ص 111 تا 116 حكمت 73. همچنين اين روايت را علامه مجلسى در بحار الانوار ج 87 ص 156 روايت 41 بنقل

بخواهد توسعه ميدهد و تضييق مينمايد ولى بيشتر مردم چون حكمت آنرا نميدانند و نميدانند كه اين از روى حكمت و مصلحت است تصوّر ميكنند براى محبّت است كه ما بآنها

خداوند، صنعت و حكمت و معرفت و هدايت را بهم درآميخته است. (بلندى نخل و زيبايى شكوفه‌هايش، نشانه صنعت و هنر الهى است. رزق بودن ميوه‌ها، نشانه حكمت الهى و از زمين

شد ‌در‌ سدرة المنتهي‌ ‌که‌ آيات‌ كبراي‌ الهي‌ ‌را‌ مشاهده‌ كند ‌در‌ واقع‌ حكمت‌ معراج‌ پيغمبر (ص‌) دو چيز ‌بود‌ يكي‌ اينكه‌ اسراري‌ باو سپرده‌ شد ‌که‌ هيچ‌

شد ‌در‌ سدرة المنتهي‌ ‌که‌ آيات‌ كبراي‌ الهي‌ ‌را‌ مشاهده‌ كند ‌در‌ واقع‌ حكمت‌ معراج‌ پيغمبر (ص‌) دو چيز ‌بود‌ يكي‌ اينكه‌ اسراري‌ باو سپرده‌ شد ‌که‌ هيچ‌

بعد از اتمام حجّت از خداوند بر خلق اوضاع عالم را كه تمام اجزاء آن بر وفق حكمت منظّم شده است نميتوان بتقاضاى بيجاى اهل تعصّب و عناد و لجاج تغيير داد خداوند

خوب خير گويند زيرا داپسند است و آدمى بدان ميل مى‏كند نظير [بقره:269] چون حكمت مرغوب و دلپسند است لذا بدان خير اطلاق شده است. در آيه [آل عمران: 26] ظاهراً

Tabber requires Javascript to function. آيات ۲۴۲ - ۲۲۸ ، سوره بقره اشاره به حكمت تشريع عده براى زن مطلقه توضيحى مبسوط پيرامون واژه (قرء) و معناى آن معناى

هوامّ، مگر آنكه خداى متعال تكفل فرموده رزق او را، و مى‌رساند به او بر وجه حكمت و مقتضيات مصلحت. «1» تنبيه: عقل سليم به سير در اقاليم، هر آينه دريابد كه

و كرامت و نگرديد مورد ملامت و مذمّت و يكى از امور مجرّبه و محقّقه در علم حكمت و مأثوره در روايات از مقام رسالت چشم زدن است و خداوند در خاتمه اينسوره مباركه

هر كه را خواهد با وى فضل نمايد و بخشش فرمايد «1»، هر چه نمايد بر وفق عدل و حكمت باشد و در آن روز فرار و سلطه‌اى نخواهد بود براى هيچكس؛ چنانكه فرمايد: يُعَذِّبُ

ناطقه‌ انسان‌ بواسطه‌ ‌آن‌ گوش‌ باطني‌ حقايق‌ معنوي‌ ‌را‌ ميشنود و مواعظ حكمت‌آميز ‌را‌ استماع‌ ميكند و ‌با‌ ‌آن‌ چشم‌ ‌است‌ ‌که‌ معارف‌ الهي‌ ‌را‌ مي‌بيند

آخرت را، يا عالم است به آنچه بوده و خواهد بود، پس تدبير همه فرمايد بر وفق حكمت. الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ‌: غالب است بر امر و تقدير، مهربان است بر بندگان خود

الهى محدوديّت ندارد. «لِما يُرِيدُ» (ناگفته پيداست كه اراده الهى همراه با حكمت است و كارى كه حكيمانه نباشد، اراده نمى‌كند تا انجام دهد.) فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ

جاى داشتند كه باد آنرا ميبرد و اينها از قدرت خدا عجيب نيست چون او بمقتضاى حكمت در هر امرى عالم است و امور را بر طبق آن جارى ميفرمايد و نيز گفته‌اند تندى

الداورى قم) جلد 10 - صفحه 364 بعد از آن استشهاد ديگر فرمايد بر كمال قدرت و حكمت و شمول انعام خود: أَ لَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ‌: آيا نديدى و علم ندارى قدرت

براستى و درستى و غرض صحيح بر وفق حكمت و مصلحت عامّه تامّه نازل فرموده و احكام آن راست و درست و صحيح و متين و بر طبق حكمت و مصلحت است‌ جلد 3 صفحه 399 و با

قَدَّرَ فِيها» 3- خداوند براى همه‌ى موجوداتى كه در زمين زندگى مى‌كنند بر اساس حكمت و به مقدار لازم، روزى قرار داده است. «قَدَّرَ فِيها أَقْواتَها» 4- تقدير

ملاك صدق عبوديت هستند گروهى كه شيطان بر آنان مسلط است اشاره به مساءله نسخ و حكمت آن و پاسخ به خرده گيرى مشركين در آيه شريفه : ((و اذابدلنا آيه مكان اية .

خود با صراحت مى‌فرمايد: «الْكِتابِ الْحَكِيمِ» تمام آياتش، محكم و بر اساس حكمت است. كتابى استوار و خلل‌ناپذير كه هيچ نقص و عيبى در آن راه ندارد. نماز، جامع

بر آنها تمام شده بود و مخاصمه و محاجّه آنها در دين خدا اشكالاتى بوده كه در حكمت احكام الهى مينمودند مانند معاندين اين زمان كه ميگويند چرا بايد نماز چنين

هم به معناى گمراه است و هم به معناى گمشده، نظير «الحكمة ضالة المؤمن» «2» حكمت گمشده مؤمن است. آرى پيامبر قبل از نزول وحى متحيّر بود و با نور وحى با دستورات

مصالح‌ ‌است‌ بسا حكمت‌ ‌در‌ ايجاد نيست‌ چنانچه‌ قبل‌ ‌از‌ خلقت‌ عالم‌ مصلحت‌ نبوده‌ و خلق‌ نفرموده‌ و ‌هر‌ كدام‌ ‌در‌ موقع‌ ‌خود‌ ‌که‌ حكمت‌ اقتضاء كند و

الْمُصَلِّينَ‌ ... حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ‌ «1». نهج‌البلاغه، حكمت 328. «2». بحارالانوار، ج 101، ص 101. «3». تفسير نمونه. جلد 10 - صفحه 219

‌خود‌ موافق‌ حكمت‌ و صلاح‌ ‌پس‌ ‌از‌ خلقت‌ ‌آنها‌ بآنها اعطاء فرموده‌ (مهندسي‌ ‌که‌ بكل‌ نكهت‌ و بكل‌ جان‌ داد بهر ‌که‌ آنچه‌ سزاوار حكمت‌ ‌است‌ ‌آن‌ داد)

جاى داشتند كه باد آنرا ميبرد و اينها از قدرت خدا عجيب نيست چون او بمقتضاى حكمت در هر امرى عالم است و امور را بر طبق آن جارى ميفرمايد و نيز گفته‌اند تندى

و اندازه‌گيرى است. «فَقَدَّرَهُ» 5- آفريدن، دليل قدرت و اندازه‌گيرى، دليل حكمت است. «خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ» 6- با آسان بودن راه شناخت حق و پيمودن آن، چرا

حال خودشان است و تفاوت دارد كلمه آله تكرار شده و تمام افعال او از روى علم و حكمت است و برتر و بالاتر است از آنكه وصف شود خداوندى كه سلطنت حقّه آسمانها و زمين

مانده از كسب و روزى را گويند و در زمين دلائلى بر علم و قدرت و وحدت و رحمت و حكمت الهى موجود است كه از شماره بيرون و از ستاره افزون مى‌باشد لذا گفته‌اند در

و اندازه‌گيرى است. «فَقَدَّرَهُ» 5- آفريدن، دليل قدرت و اندازه‌گيرى، دليل حكمت است. «خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ» 6- با آسان بودن راه شناخت حق و پيمودن آن، چرا

داراى كوه از هر گياهى بمقدار كافى و لازم براى معاش اهل آن بر وفق مصلحت و حكمت و از امام باقر عليه السّلام روايت شده است كه خداوند تعالى رويانيد در كوهها

پذيرند و مى‌دانند قادر مطلق، ذات احديت الهى است نه غير او، و آنچه فرمايد محض حكمت و عدل است. موعظه- يكى از بزرگان فرمايد: قبول شنوائى كن اى عاقل موعظه را،

تَسْتَمِعُونَ «25» چون موسى عليه السّلام تعريف خداوند سبحان نمود به ظاهرترين دلايل حكمت و آثار قدرت: قالَ لِمَنْ حَوْلَهُ‌: گفت فرعون به مغالطه مر آنان را كه اطراف

(إن اللّه لایستحى أن یضرب مثلا ما بعوضة) افعال خداوند از منبع لایزال علم و حکمت، صادر گردیده است و آنچه از افعال خداوند در قرآن بیان گردیده براى ماقابل تأسى

عليه و آله فرمود: درجات بهشت، به مقدار عقل اهل بهشت است. «1» 1- توجّه به حكمتِ اختلاف وتفاوت‌ها در خلقت، نياز به تأمّل و دقّت دارد. «انْظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنا»

اين اختلاف در انتخاب، موجب اختلاف در كيفر و پاداش الهى مى‌شود. و طبيعتاً حكمت اقتضا مى‌كند كه دو گروه يكسان ديده نشوند. بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

براستى و درستى و غرض صحيح بر وفق حكمت و مصلحت عامّه تامّه نازل فرموده و احكام آن راست و درست و صحيح و متين و بر طبق حكمت و مصلحت است‌ جلد 3 صفحه 399 و با

حروف تهجى است كه محاوره جميع بندگان به آنست. 2- مقسم به، يعنى سوگند به حلم و حكمت و حمايت و ملك و مجد و منّت ما. 3- معانى الاخبار- از حضرت صادق عليه السّلام:

از شگفتیهای آفرینش: باز در اینجا به گوشه دیگری از شگفتیهای آفرینش و علم و حکمت و عظمتی که ماورای آن نهفته است بر خورد می‌کنیم که همه دلائل توحید ذات پاک

او ظاهر شود، و مورد حمایت و نصرت الهی قرار گیرد، اما او بر خدا دروغ بندد حکمت خداوند ایجاب می‌کند که آن معجزات و حمایتش را از او بگیرد، و رسوایش سازد.

لِيَبْلُوَكُمْ‌ 2- گرچه قدرت الهى مى‌تواند همه چيز را در يك لحظه بيافريند، ولى حكمت الهى اقتضا مى‌كند كه آفرينش تدريجى باشد. خَلَقَ‌ ... فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ‌

پيغمبر اكرم و آنحضرت القاء كرده ميشد بوحى از جانب خداوندى كه احكامش از روى حكمت و كمال دانش است و پيغمبر صلى اللّه عليه و اله تلقّى ميفرمود آنرا چون تلقيه

پيغمبر اكرم و آنحضرت القاء كرده ميشد بوحى از جانب خداوندى كه احكامش از روى حكمت و كمال دانش است و پيغمبر صلى اللّه عليه و اله تلقّى ميفرمود آنرا چون تلقيه

را از اهل بغداد برداشت، به واسطه‌ى‌ «1». عنكبوت، 31- 32. «2». نهج‌البلاغه، حكمت 88. جلد 3 - صفحه 311 وجود تو نيز بلا را از آن شهر دور مى‌كند». «1» پيامبر

الْمُصَلِّينَ‌ ... حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ‌ «1». نهج‌البلاغه، حكمت 328. «2». بحارالانوار، ج 101، ص 101. «3». تفسير نمونه. جلد 10 - صفحه 219

است. وَ يَقْدِرُ لَهُ‌: و تنگ مى‌سازد مر روزى را براى هر كه خواهد بر وفق حكمت. إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ‌: بدرستى كه خدا به همه چيز از قبض

و كرامت و نگرديد مورد ملامت و مذمّت و يكى از امور مجرّبه و محقّقه در علم حكمت و مأثوره در روايات از مقام رسالت چشم زدن است و خداوند در خاتمه اينسوره مباركه

نميدانند كه بر خداوند واجب است بوعده خود وفا كند و خلف وعده منافى با حكمت و انجاز آن مقتضاى حكمت و عدالت است تا داد مظلوم از ظالم گرفته شود و معلوم گردد حق با

نميدانند كه بر خداوند واجب است بوعده خود وفا كند و خلف وعده منافى با حكمت و انجاز آن مقتضاى حكمت و عدالت است تا داد مظلوم از ظالم گرفته شود و معلوم گردد حق با

جاى داشتند كه باد آنرا ميبرد و اينها از قدرت خدا عجيب نيست چون او بمقتضاى حكمت در هر امرى عالم است و امور را بر طبق آن جارى ميفرمايد و نيز گفته‌اند تندى

السّلام نقل نموده نمى‌بيند بينا در مخلوقات خداوند تفاوتى در اتقان صنع و مطابقت حكمت و مصلحت با اختلاف فاحش در صورت و هيئت و هر قدر انسان در اجزاء عالم وجود نظر

مانده از كسب و روزى را گويند و در زمين دلائلى بر علم و قدرت و وحدت و رحمت و حكمت الهى موجود است كه از شماره بيرون و از ستاره افزون مى‌باشد لذا گفته‌اند در

دنيا و آخرت كه نعم آنجا هم مخصوص باو است و او است كه اوضاع دو جهانرا بر وفق حكمت و مصلحت منظّم و مرتّب فرموده براى آنكه آگاه بوده از حقائق اشياء و مصالح موجودات

فحشا است خلاصه گفتار در تذكراتى كه خداوند در آيه مورد بحث مى دهد معناى ((حكمت )) نكاتى در باره آيه (و من يوت الحكمه ...) چند نكته كه جمله ((و ما للظالمين

خارجى ملازمه هست پنج مساءله كه از توضيح آيه (له معقبات ...) روشن مى شود جهت و حكمت وجود تلازم بين اعمال صالح و نعمت ها و بهره مندى ها اختلاف شديد مفسرين در

و اندازه‌گيرى است. «فَقَدَّرَهُ» 5- آفريدن، دليل قدرت و اندازه‌گيرى، دليل حكمت است. «خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ» 6- با آسان بودن راه شناخت حق و پيمودن آن، چرا

و اندازه‌گيرى است. «فَقَدَّرَهُ» 5- آفريدن، دليل قدرت و اندازه‌گيرى، دليل حكمت است. «خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ» 6- با آسان بودن راه شناخت حق و پيمودن آن، چرا

و اندازه‌گيرى است. «فَقَدَّرَهُ» 5- آفريدن، دليل قدرت و اندازه‌گيرى، دليل حكمت است. «خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ» 6- با آسان بودن راه شناخت حق و پيمودن آن، چرا

را بوسيله الطاف و توفيق خود. بنابر اين مراد از هدايت، اعطاى نبوت و علم و حكمت است‌ وَ اجْتَبَيْناهُمْ‌: و برگزيديم و اختيار كرديم اين پيغمبران را وَ هَدَيْناهُمْ

‌از‌ آيات‌. و البته‌ اراده‌ و مشيت‌ حق‌ بايد ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ ‌باشد‌ لذا خداوند وجه‌ حكمت‌ ‌آن‌ ‌را‌ بيان‌ ميفرمايد ‌که‌ تميز ‌بين‌ مؤمن‌ و منافق‌

را طالب و خواهان است چون او عزيز و حكيم است و اراده‌اش منتج عزت و موافق با حكمت و مصلحت است و اگر نبود حكم الهى كه سبقت گرفته است ثبت آن در لوح محفوظ باباحه

الَّذِي خَلَقَ الْأَزْواجَ» 3- آفريدن‌ها و آفريده‌ها، نشانه‌ى قدرت، اراده و حكمت اوست، نه نشانه‌ى نياز و وابستگى او. «سُبْحانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْواجَ»

بر وجود خالق، خصوصا انسان كه اشرف مخلوقات و دلالت دارد بر كمال قدرت و عظمت حكمت او سبحانه. بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ

استفاده كرده و راه پروردگارشان را خاضعانه مى‌پيمايند اين افراد از حلقومشان حكمت و حلاوت‌هاى معنوى خارج مى‌شود. 1- رفتار حيوانات، طبق فرمان الهى است، كه به

مى‌شود. تنظيم گردش زمين و پى در پى آمدن شب و روز يكى ديگر از نشانه‌هاى قدرت و حكمت الهى است، اگر اين گردش نبود يا كند و يا تند بود زندگى فلج مى‌شد، لذا زمانى

صفاتى را به صفاتى، ايجاد و خلق ناميده، براى آنكه خداوند سبحان به قدرت كامله و حكمت شامله، فانى نمايد بعض اعراض آن را و ايجاد فرمايد بعض اعراض ديگر را. مرتبه

الْمُصَلِّينَ‌ ... حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ‌ «1». نهج‌البلاغه، حكمت 328. «2». بحارالانوار، ج 101، ص 101. «3». تفسير نمونه. جلد 10 - صفحه 219

الْمُصَلِّينَ‌ ... حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ‌ «1». نهج‌البلاغه، حكمت 328. «2». بحارالانوار، ج 101، ص 101. «3». تفسير نمونه. جلد 10 - صفحه 219

نگهدار خودشان را بلسان حال و مقال مكرّر بيان شده و عزّت و قدرت و درست‌كارى و حكمت خدا محتاج به بيان نيست و مستفاد از نقل قمّى ره در شأن نزول آيات آتيه آنست

الْمُصَلِّينَ‌ ... حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ‌ «1». نهج‌البلاغه، حكمت 328. «2». بحارالانوار، ج 101، ص 101. «3». تفسير نمونه. جلد 10 - صفحه 219

الْمُصَلِّينَ‌ ... حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ‌ «1». نهج‌البلاغه، حكمت 328. «2». بحارالانوار، ج 101، ص 101. «3». تفسير نمونه. جلد 10 - صفحه 219

الْمُصَلِّينَ‌ ... حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ‌ «1». نهج‌البلاغه، حكمت 328. «2». بحارالانوار، ج 101، ص 101. «3». تفسير نمونه. جلد 10 - صفحه 219

فعل در ميان مردم بسيار واقع مى‌شد، به حدى كه اكثر معاملات آنها ربوى بود. و حكمت در تحريم ربا آنكه: سد ابواب معاملات و تجارات، و موجب عسرت‌ تفسير اثنا عشرى،

اختلاف يهود در سبت وجوهى كه مفسرين درباره اختلاف مذكور در آيه گفته اند معناى ((حكمت ))، ((موعظه )) و ((مجادله )) مراد از موعظه حسنه و جدال احسن در آيه : ((ادع

خدا آنرا ثابت و ساكن و بيك منوال بدون كم و زياد شدن قرار ميداد ولى بمقتضاى حكمت و براى آنكه مردم اين نعمت خدا را بشناسند و قدردانى كنند آفتاب را معرّف و

مانده از كسب و روزى را گويند و در زمين دلائلى بر علم و قدرت و وحدت و رحمت و حكمت الهى موجود است كه از شماره بيرون و از ستاره افزون مى‌باشد لذا گفته‌اند در

است. و أما اختلاف تفاوت در حسن و قبح و خطا و ثواب است و مانند آن از آنچه حكمت داعى آن باشد و يا صارف از آن و اين جنس اختلاف در قرآن يافت نميشود، مانند

شما در دنيا آنچه او را مى‌خوانيد به كشف و دفع آن‌ إِنْ شاءَ: اگر بخواهد و حكمت سبحانى مقتضى آن كشف باشد وَ تَنْسَوْنَ ما تُشْرِكُونَ‌: و فراموش و ترك كنيد

فُصِّلَتْ‌ (قوانين غير الهى، يا محكم نيست، يا روشن نيست و يا قانونگذار طبق حكمت و مصلحت و آگاهى، قانون را وضع نكرده است) 5- قرآن، هم استدلالى و تزلزل ناپذير

جهاد و قتال : ((ان الله يدافع عن الذين آمنوا...(( و ((اذنللذين يقاتلون ...(( حكمت تشريع حكم قتال و جهاد: ((و لولا دفع الله الناس ...(( آيه : ((الذين ان مكنا

هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ‌: و او ذات مقدسى كه به قدرت كامله و حكمت بالغه خلق فرمود براى شما ستاره‌ها و كواكب را از سيارات و ثوابت‌ لِتَهْتَدُوا

و اندازه‌گيرى است. «فَقَدَّرَهُ» 5- آفريدن، دليل قدرت و اندازه‌گيرى، دليل حكمت است. «خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ» 6- با آسان بودن راه شناخت حق و پيمودن آن، چرا

همه چيزها تواناست از ايجاد معدوم و افناى موجود و تغيير و تبديل آنها بر وفق حكمت و مقتضاى مصلحت، چه نسبت ذات او بر تمام اشياء على السويه است. بِسْمِ اللَّهِ

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

مطيع‌ «1» نهج البلاغه فيض الاسلام، خطبه سوم (شقشقيه)، ص 49. «2» همان مدرك، حكمت 181، ص 1173. «3» نوائب الدّهور فى علائم الظهور، سيد حسن ميرجهانى، جلد سوم،

آن نمايد. بيان: سنت اينجا به معنى طريقه است در تدبير امرى بر وجه مصلحت و حكمت، و سنت رسول صلّى اللّه عليه و آله طريقه او است كه اجرا فرموده به امر خدا

نمايد، از اين جهت موسى تعريف و توصيف حق تعالى نمود به اظهر خواص و آثار قدرت و حكمت الهى؛ و در جواب فرعون: وَ إِذْ نادى‌ رَبُّكَ مُوسى‌ أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ

مثلى است در عرب مانند آنكه در فارسى ميگويند در بنو ميگويم ديوار تو گوش كن و حكمت آن در اينجا ظاهرا قطع طمع‌ جلد 4 صفحه 300 كفار از موافقت پيغمبر صلّى اللّه

است زيرا كه در اين صورت هيچ يك از ورثه تمام سهم خود را نبرده‌اند منافى با حكمت بلكه مخالف با عقل است زيرا كه هيچ عاقلى چنين تقسيمى نميكند كه در مالى سهامى

وجود نداشت، امور دنيا و دين استقامت پيدا نمى‌كرد؛ و اگر دليلى نبود بر دقيق حكمت الهى و لطيف تدبير سبحانى، مگر قلم و خط، هر آينه كافى مى‌بود بر دلالت خالق

هم به معناى گمراه است و هم به معناى گمشده، نظير «الحكمة ضالة المؤمن» «2» حكمت گمشده مؤمن است. آرى پيامبر قبل از نزول وحى متحيّر بود و با نور وحى با دستورات

بعد از اتمام حجّت از خداوند بر خلق اوضاع عالم را كه تمام اجزاء آن بر وفق حكمت منظّم شده است نميتوان بتقاضاى بيجاى اهل تعصّب و عناد و لجاج تغيير داد خداوند

صفات‌ ذات‌ ‌است‌ و ‌از‌ شئون‌ علم‌ ‌که‌ علم‌ بصلاح‌ ‌باشد‌ و ‌با‌ حكمت‌ فرق‌ دارد چون‌ حكمت‌ علم‌ بمصلحت‌ ‌است‌ و بمفسده‌ و اراده‌ علم‌ بصلاح‌ ‌است‌ ‌در‌ مقابل‌

براستى و درستى و غرض صحيح بر وفق حكمت و مصلحت عامّه تامّه نازل فرموده و احكام آن راست و درست و صحيح و متين و بر طبق حكمت و مصلحت است‌ جلد 3 صفحه 399 و با

غضبيه ، و نطقيه فكريهمنشاء اخلاق آدمى است اصول اخلاق فاضله : عفت ، شجاعت ، حكمت و عدالت تلقين علمى و تكرار عملى ، راه رهايى از رذائل و كسبفضائل است ويژگى

كه بعد از اين آيند و مكلف شوند و لكن نافرمانى و مخالفت ورزند، پس به مقتضاى حكمت اهلاك ايشان لازم آيد و قيامت هم قائم شود. «1» تبصره: در تفسير برهان از حضرت

Tabber requires Javascript to function. آيات ۲۴۲ - ۲۲۸ ، سوره بقره اشاره به حكمت تشريع عده براى زن مطلقه توضيحى مبسوط پيرامون واژه (قرء) و معناى آن معناى

الْمُصَلِّينَ‌ ... حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ‌ «1». نهج‌البلاغه، حكمت 328. «2». بحارالانوار، ج 101، ص 101. «3». تفسير نمونه. جلد 10 - صفحه 219

و كرامت و نگرديد مورد ملامت و مذمّت و يكى از امور مجرّبه و محقّقه در علم حكمت و مأثوره در روايات از مقام رسالت چشم زدن است و خداوند در خاتمه اينسوره مباركه

فحشا است خلاصه گفتار در تذكراتى كه خداوند در آيه مورد بحث مى دهد معناى ((حكمت )) نكاتى در باره آيه (و من يوت الحكمه ...) چند نكته كه جمله ((و ما للظالمين

و اندازه‌گيرى است. «فَقَدَّرَهُ» 5- آفريدن، دليل قدرت و اندازه‌گيرى، دليل حكمت است. «خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ» 6- با آسان بودن راه شناخت حق و پيمودن آن، چرا

جهاد و قتال : ((ان الله يدافع عن الذين آمنوا...(( و ((اذنللذين يقاتلون ...(( حكمت تشريع حكم قتال و جهاد: ((و لولا دفع الله الناس ...(( آيه : ((الذين ان مكنا

آيات ۱۷ - ۲۹ سوره «ص» بيان آيات مربوط به اوصاف و اقوال داود «ع» مراد از «حكمت» و «فَصلُ الخطاب»، كه به داود «ع»، داده شده بود ماجرای قضاوت حضرت داود «ع»،

((الذين من قبلكم )) در آيه شريفه روزه در اديان و اقوام ديگر، در بيان فلسفه و حكمت عمده روزه در اسلام هدف از تشريح روزه در اسلام بيان فايده روزه و اينكه نفع

قرار دارند. «بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ» 3- نظام هستى، بر پايه نظم و حكمت استوار است، به گونه‌اى كه مى‌توان طلوع‌ها و غروب‌هاى هر روز در هر مكان را

به استضعاف كشيدن‌ها و عاقبت شوم مستكبران، يادى از اوامر و نواهى و مواعظ و حكمت‌ها، يادى از آفريده‌هاى آسمانى و زمينى و دريايى، يادى از آينده تاريخ و پيروزى

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

مشيت‌ مي‌كنند و حق‌ ‌با‌ حكماء ‌است‌. و فرق‌ ‌بين‌ اراده‌ و حكمت‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌: حكمت‌ علم‌ ‌به‌ مصالح‌ و مفاسد ‌است‌، و اراده‌ علم‌ ‌به‌ صلاح‌ ‌است‌

هم به معناى گمراه است و هم به معناى گمشده، نظير «الحكمة ضالة المؤمن» «2» حكمت گمشده مؤمن است. آرى پيامبر قبل از نزول وحى متحيّر بود و با نور وحى با دستورات

وعده عذاب و ميگويند ببار بر ما سنگ از آسمان غافل از آنكه امور الهى بر طبق حكمت و مصلحت باقتضاء وقت و مقام مقدّر شده و اگر اين ملاحظه نبود البته عذاب بر

نبود مدتى نامبرده و معين مقرر براى عذاب هر قومى و تأخير آن از اين وقت به جهت حكمت و مصلحت در آن، لَجاءَهُمُ الْعَذابُ‌: هر آينه آمدى به عجله كنندگان عذاب موعود

هم به معناى گمراه است و هم به معناى گمشده، نظير «الحكمة ضالة المؤمن» «2» حكمت گمشده مؤمن است. آرى پيامبر قبل از نزول وحى متحيّر بود و با نور وحى با دستورات

فحشا است خلاصه گفتار در تذكراتى كه خداوند در آيه مورد بحث مى دهد معناى ((حكمت )) نكاتى در باره آيه (و من يوت الحكمه ...) چند نكته كه جمله ((و ما للظالمين

‌از‌ آيات‌. و البته‌ اراده‌ و مشيت‌ حق‌ بايد ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ ‌باشد‌ لذا خداوند وجه‌ حكمت‌ ‌آن‌ ‌را‌ بيان‌ ميفرمايد ‌که‌ تميز ‌بين‌ مؤمن‌ و منافق‌

نگهدار خودشان را بلسان حال و مقال مكرّر بيان شده و عزّت و قدرت و درست‌كارى و حكمت خدا محتاج به بيان نيست و مستفاد از نقل قمّى ره در شأن نزول آيات آتيه آنست

به ديگر كفار به قرآن از جهت تدريجى بودن نزول آن توضيح اينكه در بيان علت و حكمت تدريجى قرآن فرمود: كذلك لنثبت به فؤ ادك ...)) بيان اينكه نزول تدريجى آيات

‌را‌ ‌از‌ جن‌ و انس‌ مجموع‌ ‌آنها‌ ‌را‌. توضيح‌ كلام‌: ‌اينکه‌ ‌که‌ مقتضاي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ انسان‌ ‌به‌ اختيار راه‌ هدايت‌ ‌را‌ اتخاذ كند

حكم كننده‌ترين حكم‌كنندگانى و اعلم و اعدل همه هستى، يا حكمت تو احاطه دارد به همه موجودات، حكمت در غرق پسر چيست؟ «1» بحار الانوار ج 92 ص 16، ج 17 ص 213،

خدا آنرا ثابت و ساكن و بيك منوال بدون كم و زياد شدن قرار ميداد ولى بمقتضاى حكمت و براى آنكه مردم اين نعمت خدا را بشناسند و قدردانى كنند آفتاب را معرّف و

فحشا است خلاصه گفتار در تذكراتى كه خداوند در آيه مورد بحث مى دهد معناى ((حكمت )) نكاتى در باره آيه (و من يوت الحكمه ...) چند نكته كه جمله ((و ما للظالمين

ناخوش داشته شده‌ اين دستورات از چيزهائى است كه وحى فرمود بتو پروردگارت از روى حكمت و قرار مده با خدا خداى ديگرى را پس انداخته شوى در جهنّم ملامت كرده شده رانده

خارجى ملازمه هست پنج مساءله كه از توضيح آيه (له معقبات ...) روشن مى شود جهت و حكمت وجود تلازم بين اعمال صالح و نعمت ها و بهره مندى ها اختلاف شديد مفسرين در

اگر بلائى هم باو توجه پيدا كند چون راضى است برضاى خداوند و ميداند از روى حكمت و مصلحت است و خداوند باو اجر و عوض ميدهد خوش دل و قوى است خوف از كسى پيدا

خداوند قادر است اهل معصيت را بمجازات خودشان برساند و تمام كارهاى خداوند بر طبق حكمت است ولى مردم از سرّ آن آگاه نيستند لذا وقتى خداوند كسى را ميخواهد آزمايش

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

هم به معناى گمراه است و هم به معناى گمشده، نظير «الحكمة ضالة المؤمن» «2» حكمت گمشده مؤمن است. آرى پيامبر قبل از نزول وحى متحيّر بود و با نور وحى با دستورات

هم به معناى گمراه است و هم به معناى گمشده، نظير «الحكمة ضالة المؤمن» «2» حكمت گمشده مؤمن است. آرى پيامبر قبل از نزول وحى متحيّر بود و با نور وحى با دستورات

از زمان و وقت را يوم گويند. چنانكه راغب و ديگران گفته‏اند در نهج البلاغه حكمت 396 فرموده:«اَلدَّهْرُ يَوْمانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ» دنيا دو روز

آنكه پير زنى نازا ميباشم و آنها گفتند خدا اين طور فرموده و افعال او بر طبق حكمت است و مصلحت بندگانرا بهتر ميداند و هر چه بفرمايد حق است و واقع خواهد شد و

محمّد صلى اللّه عليه و آله يكى است، اما اختلاف، در احكام فروع است كه بر حسب حكمت و مصلحت در هر زمانى وضع و احكامى در باب حلال و حرام براى هر يك تعيين نموده،

بيش از هر چيز به نكاح تمايل دارند تا خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها. «2» اين روايت حكمت تقدّم «النّساء» را بر ديگر موارد بيان مى‌كند. 1- علاقه‌ى طبيعى به مادّيات،

منظور متذكر شدن شنوندگان با اينكه ثمره تصريف آيات ازدياد نفرت كفار بوده ، حكمت نزول آيات چه بوده است ؟ احتجاجى با مشركين در نفى شريك براى خداوندمتعال تقرير

اختلاف يهود در سبت وجوهى كه مفسرين درباره اختلاف مذكور در آيه گفته اند معناى ((حكمت ))، ((موعظه )) و ((مجادله )) مراد از موعظه حسنه و جدال احسن در آيه : ((ادع

نميدانند كه بر خداوند واجب است بوعده خود وفا كند و خلف وعده منافى با حكمت و انجاز آن مقتضاى حكمت و عدالت است تا داد مظلوم از ظالم گرفته شود و معلوم گردد حق با

به ديگر كفار به قرآن از جهت تدريجى بودن نزول آن توضيح اينكه در بيان علت و حكمت تدريجى قرآن فرمود: كذلك لنثبت به فؤ ادك ...)) بيان اينكه نزول تدريجى آيات

به ديگر كفار به قرآن از جهت تدريجى بودن نزول آن توضيح اينكه در بيان علت و حكمت تدريجى قرآن فرمود: كذلك لنثبت به فؤ ادك ...)) بيان اينكه نزول تدريجى آيات

تأخير نزول عذاب بر ايشان تفضل و انعامى است بر آنها از جانب خداوند رحمان، چون حكمت بالغه سبحانى تعلق گرفته كه اين دنيا دار تكليف و امتحان، و آخرت دار ثواب و

عجايب آنهاست. «4» ابراهيم با ديدن ملكوت آسمان‌ها و زمين، بيشتر با سنّت، خلقت، حكمت و ربوبيّت الهى آشنا شد. به فرموده‌ى امام باقر عليه السلام خداوند به چشم ابراهيم

او ديد فورا گفت: اشهد ان لا اله الّا اللّه وحده لا شريك له و انّك رسوله و حكمت در اين بود كه مصريان در وقت خريد و فروش او را به صورت بندگى ديده بودند، قدرت

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

مشاهده كنى از من صادر ميشود مورد انكار و اعتراض قرار دهى تا من خودم سرّ و حكمت آنرا براى تو بيان كنم و حضرت موسى قبول كرد و در واقع ملتزم شد كه اشكالى بكارهاى

خدا آنرا ثابت و ساكن و بيك منوال بدون كم و زياد شدن قرار ميداد ولى بمقتضاى حكمت و براى آنكه مردم اين نعمت خدا را بشناسند و قدردانى كنند آفتاب را معرّف و

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

عَظِيمٌ» آمده است) «4» «1». آل‌عمران، 10. «2». تفسير راهنما. «3». نهج‌البلاغه، حكمت 93. «4». اكنون كه اين سطرها را مى‌نويسم، شب عاشوراى حسينى است كه امام حسين

نامى پروردگار خود الَّذِي خَلَقَ‌: آن خدائى كه بيافريد همه چيز را بر مقتضاى حكمت و مصلحت خود. يا خلق كرد آدم را از خاك، بعد از آن آدميان را كه اشرف و اظهرند

اين جمله‌ها و قسم تأكيد مطالب آتيه و تعظيم ملائكه و بيان ترتيب نزول خيرات و حكمت بعثت انبياء است و آنچه قسم براى آن ياد شده آنستكه وعده انبيا كه بمردم ميدهند

اين جمله‌ها و قسم تأكيد مطالب آتيه و تعظيم ملائكه و بيان ترتيب نزول خيرات و حكمت بعثت انبياء است و آنچه قسم براى آن ياد شده آنستكه وعده انبيا كه بمردم ميدهند

اين جمله‌ها و قسم تأكيد مطالب آتيه و تعظيم ملائكه و بيان ترتيب نزول خيرات و حكمت بعثت انبياء است و آنچه قسم براى آن ياد شده آنستكه وعده انبيا كه بمردم ميدهند

جهاد و قتال : ((ان الله يدافع عن الذين آمنوا...(( و ((اذنللذين يقاتلون ...(( حكمت تشريع حكم قتال و جهاد: ((و لولا دفع الله الناس ...(( آيه : ((الذين ان مكنا

معيّنى در معرفت و عبادت دارد و مأموريّت مخصوصى در تدبير امور عالم بر وفق حكمت چنانچه گفته‌اند ولى قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه نازل شده

آنكه پير زنى نازا ميباشم و آنها گفتند خدا اين طور فرموده و افعال او بر طبق حكمت است و مصلحت بندگانرا بهتر ميداند و هر چه بفرمايد حق است و واقع خواهد شد و

آنكه پير زنى نازا ميباشم و آنها گفتند خدا اين طور فرموده و افعال او بر طبق حكمت است و مصلحت بندگانرا بهتر ميداند و هر چه بفرمايد حق است و واقع خواهد شد و

آنكه پير زنى نازا ميباشم و آنها گفتند خدا اين طور فرموده و افعال او بر طبق حكمت است و مصلحت بندگانرا بهتر ميداند و هر چه بفرمايد حق است و واقع خواهد شد و

جهاد و قتال : ((ان الله يدافع عن الذين آمنوا...(( و ((اذنللذين يقاتلون ...(( حكمت تشريع حكم قتال و جهاد: ((و لولا دفع الله الناس ...(( آيه : ((الذين ان مكنا

بعد از اتمام حجّت از خداوند بر خلق اوضاع عالم را كه تمام اجزاء آن بر وفق حكمت منظّم شده است نميتوان بتقاضاى بيجاى اهل تعصّب و عناد و لجاج تغيير داد خداوند

خداوند متعال به اتخاذ شركاء و اعتقاد به الوهيت بتان و عبادت آنان. تحقيق رشيق: حكمت دعوت انبياء، قوم را به توحيد در اول امر. بزرگى فرموده: به اتفاق عقل و نقل

الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ» «1» و پيامبر آموزگار حكمت است. «يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ» «2»* 9- قرآن، جلوه‌ى حكمت الهى و دليل شايستگى خداوند براى حمد است

خدا آنرا ثابت و ساكن و بيك منوال بدون كم و زياد شدن قرار ميداد ولى بمقتضاى حكمت و براى آنكه مردم اين نعمت خدا را بشناسند و قدردانى كنند آفتاب را معرّف و

مطابق با حكمت و مصلحت است و ابدا بكسى ظلم ننموده و نمينمايد و نخواهد نمود و فضل و احسان خود را از مستحق بلكه قابل دريغ نمينمايد و اگر گاهى ز حكمت ببندد درى

فرموده كه آنها مستحق و مستوجب آنند كه خدا نصرت دهد ايشان را، و ترك آن خلاف حكمت و خلف وعده، و هيچيك از ذات الهى روا نخواهد بود. در مجمع- از ام الدّرداء روايت

اختصاص داد خداوند انفال را بمحمد و آل او صلوات اللّه عليهم اجمعين بحق و بر وفق حكمت و مصلحت چنانچه بيرون آورد آنحضرت را از خانه خود در مدينه براى جنگ بدر بحكم

فرمايد بآن دلهاى شما را و نيست نصرت مگر از نزد خدا همانا خداوند داراى عزت و حكمت است. تفسير پس از تصميم براى جنگ و اطلاع مسلمانان بر كثرت عدّه و عدّه كفار

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

4 صفحه 134 و شراب و ساز و آواز متحيّرانه قدم ميزنند و گاهى در محيط علم و حكمت و معرفت بيخردانه خوض ميكنند و گاهى در مقام مدح و ذم اشخاص مغرضانه وارد و

كه بدون آن نمى‌توان حتّى به سراغ وحى رفت. فرقان و قدرت تشخيص حقّ از باطل، حكمت و بينشى خدادادى است كه به اهل تقوا داده مى‌شود و به علم و سواد و معلومات

‌آنها‌ ‌بر‌ آي‌ و بگو: (قُل‌ أَنزَلَه‌ُ الَّذِي‌) خداوند متعال‌ ‌که‌ ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و صلاح‌ بندگان‌ ‌اينکه‌ قرآن‌ ‌را‌ نازل‌ فرموده‌ ‌به‌ بهترين‌ راهها و هدايت‌

اين جمله‌ها و قسم تأكيد مطالب آتيه و تعظيم ملائكه و بيان ترتيب نزول خيرات و حكمت بعثت انبياء است و آنچه قسم براى آن ياد شده آنستكه وعده انبيا كه بمردم ميدهند

وَ أَن‌َّ عَلَيه‌ِ النَّشأَةَ الأُخري‌ دلالت‌ دارد ‌بر‌ اينكه‌ بمقتضاي‌ حكمت‌ ‌بر‌ خداوند متعال‌ لازم‌ ‌است‌ ‌آن‌ نشئه‌، زيرا ‌اگر‌ نباشد دستگاه‌ خلقت‌

«أَ فَرَأَيْتُمُ الْماءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ» 2- نزول آب قابل نوشيدن، نشانه حكمت وقدرت الهى است. «الْماءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ» «1». وسائل، ج 25، ص 257. جلد

كه روشن و نورانى است و او از گل خلق شده كه تاريك و ظلمانى است و منكر علم و حكمت خدا شد و شمه‌اى از اين مقال در اوائل سوره اعراف گذشت كه اگر از جهت نورانيّت

تعجيل نمى‌فرمائيم در عقوبت مخالفين و متمردين با آنكه قدرت داريم، لكن به جهت حكمت و مصلحت آنها را مهلت دهيم. قُلْ رَبِّ إِمَّا تُرِيَنِّي ما يُوعَدُونَ (93)

بدستورات اخلاقى كه در علم اخلاق ذكر شده اين طبع را كه‌ جلد 5 صفحه 273 از روى حكمت در او قرار داده شده از خود دور و در غير محلّ خود بكار نبرد و كسانيكه موفق

در كار او ندارد چون مالك حقيقى آنها است و ثواب و عقاب و تمام افعالش بر طبق حكمت و مصلحت است و اينمعنى منافات با جواز شفاعت نمودن از گناهكاران باذن او ندارد

در كار او ندارد چون مالك حقيقى آنها است و ثواب و عقاب و تمام افعالش بر طبق حكمت و مصلحت است و اينمعنى منافات با جواز شفاعت نمودن از گناهكاران باذن او ندارد

خلق‌ ‌است‌ و تمام‌ فرمايشات‌ ‌او‌ مطابق‌ عقل‌ سليم‌ ‌است‌ و تمام‌ ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ ‌است‌ ‌با‌ ‌اينکه‌ ‌که‌ نه‌ توقع‌ اجرت‌ داشته‌ ‌باشد‌ و نه‌ خيال‌

من كاغذ شود چگونه ممكن است علم بآنها نداشته باشد با آنكه همه آنها در نهايت حكمت و رزانت و متانت است كه حقا عقل مبهوت ميشود از فكر در يك دائره از دوائر اين

بعد از اتمام حجّت از خداوند بر خلق اوضاع عالم را كه تمام اجزاء آن بر وفق حكمت منظّم شده است نميتوان بتقاضاى بيجاى اهل تعصّب و عناد و لجاج تغيير داد خداوند

محبت و توجه تام پدر ما نسبت به آن دو، و اعراضش از ما روش ناصحيحى است. زيرا حكمت و عقل معاش اقتضاء مى كند كه انسان نسبت به هر يك از اسباب و وسايل زندگيش به

مى كند. وليكن آيات دلالتى بر رابطه ميان نعمت هاى مادى و جسمانی اش ندارد. و حكمت همه اين ها هم روشن است. زيرا تلازم مذكور، مقتضاى حكم توافق و سنخيّتى است

به ديگر كفار به قرآن از جهت تدريجى بودن نزول آن توضيح اينكه در بيان علت و حكمت تدريجى قرآن فرمود: كذلك لنثبت به فؤ ادك ...)) بيان اينكه نزول تدريجى آيات

ناخوش داشته شده‌ اين دستورات از چيزهائى است كه وحى فرمود بتو پروردگارت از روى حكمت و قرار مده با خدا خداى ديگرى را پس انداخته شوى در جهنّم ملامت كرده شده رانده

كلمه‌اى كه پيشى گرفته از جانب پروردگار تو بتأخير عذاب آنها تا قيامت به جهت حكمت و مصلحت، لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ‌: هر آينه حكم شدى در دنيا ميان ايشان به ثواب

و شايستگان. تنبيه- به طور اجمال نفس انسانى جوهرى است از عالم ملكوت كه به حكمت بالغه، خداى تعالى او را متعلّق به بدن براى رسيدن به كمالات معنوى و ترقيات

بيان فرمايد: هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ‌: ذات احديت حق، ذاتى است كه به حكمت بالغه خود ارسال فرمود پيغمبر خود حضرت ختمى مرتبت را بر تمام عالم و عالميان

حكيمانه حاكم بر طبيعت، برپايى قيامت براى اجراى نظام پاداش و كيفر را لازمه حكمت الهى شمرده و هستى انسان بدون آن را عبث و بيهوده مى‌داند. ادامه سوره گوشه‌اى

مى‌تواند درس بگيرد. الْأَرْضَ‌ ... اللَّيْلَ‌ ... النَّهارَ ... 6- قدرت و حكمت الهى در آفرينش ما و هستى، دليل آن است كه ما را با مرگ رها نخواهد كرد. خَلَقْناكُمْ

بدستورات اخلاقى كه در علم اخلاق ذكر شده اين طبع را كه‌ جلد 5 صفحه 273 از روى حكمت در او قرار داده شده از خود دور و در غير محلّ خود بكار نبرد و كسانيكه موفق

بدستورات اخلاقى كه در علم اخلاق ذكر شده اين طبع را كه‌ جلد 5 صفحه 273 از روى حكمت در او قرار داده شده از خود دور و در غير محلّ خود بكار نبرد و كسانيكه موفق

اين جمله‌ها و قسم تأكيد مطالب آتيه و تعظيم ملائكه و بيان ترتيب نزول خيرات و حكمت بعثت انبياء است و آنچه قسم براى آن ياد شده آنستكه وعده انبيا كه بمردم ميدهند

پليد پست آفريده پس تقدير فرموده اعضاء و اجزاء و اشكال و اطوار آنرا بر طبق حكمت و مصلحت تا انسان كامل شده پس آسان فرموده بر او به ارائه دادن باو راه خير

پليد پست آفريده پس تقدير فرموده اعضاء و اجزاء و اشكال و اطوار آنرا بر طبق حكمت و مصلحت تا انسان كامل شده پس آسان فرموده بر او به ارائه دادن باو راه خير

گياهان و درختان، هدفمند است و فراهم شدن غذا براى انسان و حيوانات، يكى از حكمت‌هاى آن است. أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ ... شَقَقْنَا الْأَرْضَ‌ ... فَأَنْبَتْنا

دست كفار نيست تا به صناديد قريش بدهد، بلكه نعمتى و عطيه‌اى است كه بر حسب حكمت و مصلحت به هر كه خواهد و مستحق باشد مرحمت فرمايد، پس ترشيح اين معنى نمايد

آنكه پير زنى نازا ميباشم و آنها گفتند خدا اين طور فرموده و افعال او بر طبق حكمت است و مصلحت بندگانرا بهتر ميداند و هر چه بفرمايد حق است و واقع خواهد شد و

مصدر امر الهى و مخزن علوم ربانى را داشته باشد، و الا نصب غير معصوم، خلاف حكمت و مصلحت، و محل اطمينان خلق نخواهد بود. در «مجمع» فرمايد: اگرچه ظاهرا خطاب

كه روشن و نورانى است و او از گل خلق شده كه تاريك و ظلمانى است و منكر علم و حكمت خدا شد و شمه‌اى از اين مقال در اوائل سوره اعراف گذشت كه اگر از جهت نورانيّت

در كار او ندارد چون مالك حقيقى آنها است و ثواب و عقاب و تمام افعالش بر طبق حكمت و مصلحت است و اينمعنى منافات با جواز شفاعت نمودن از گناهكاران باذن او ندارد

مروّج احكام تورات بود. وى هدايت يافته خدا بود [انعام:84]. خداوند به وى علم و حكمت آموخته بود [انبياء:79]. او زبان پرندگان را مى‏دانست و از قضيّه وادى نمل كه

خَلَقَ الذَّكَرَ وَ الْأُنْثى‌» 3- نظام زوجيّت در حيوان و انسان، نشانه قدرت و حكمت خداوند است. «ما خَلَقَ الذَّكَرَ وَ الْأُنْثى‌» 4- تفاوت مهر يا قهر خداوند

آنكه پير زنى نازا ميباشم و آنها گفتند خدا اين طور فرموده و افعال او بر طبق حكمت است و مصلحت بندگانرا بهتر ميداند و هر چه بفرمايد حق است و واقع خواهد شد و

آنكه پير زنى نازا ميباشم و آنها گفتند خدا اين طور فرموده و افعال او بر طبق حكمت است و مصلحت بندگانرا بهتر ميداند و هر چه بفرمايد حق است و واقع خواهد شد و

زمين‌ قرار داد و بسوي‌ ‌او‌ محشور مي‌ شويد خداوند تبارك‌ و ‌تعالي‌ بمقتضاي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ بشر ‌را‌ روي‌ زمين‌ قرار داد همان‌ موقعي‌ ‌که‌ خطاب‌ بملائكه‌ شد

جهاد و قتال : ((ان الله يدافع عن الذين آمنوا...(( و ((اذنللذين يقاتلون ...(( حكمت تشريع حكم قتال و جهاد: ((و لولا دفع الله الناس ...(( آيه : ((الذين ان مكنا

آيا قرار داد خدايان ما را خداى يگانه همانا اين چيزى است بسيار عجيب‌ تفسير حكمت ذكر فواتح السّور در اوّل سوره بقره گذشت و در مجمع از امام صادق عليه السّلام

عجيبه مبينه بر نيكوترين اتقان و استحكام، شكسته و ويران شود به مردن به سبب حكمت و مصلحت و «1». سوره حجر- آيه 99. جلد 9 - صفحه 118 غرض صحيح كه اعاده و حشر

باستفهام‌ نوع‌ تلطف‌ ‌است‌ و الا البته‌ لازم‌ ‌است‌ ‌بر‌ خداي‌ متعال‌ بمقتضاي‌ حكمت‌ ‌اينکه‌ دلالت‌ و ‌بر‌ مؤمنين‌ حتم‌ و لازم‌ ‌است‌ اشتغال‌ باين‌ تجارت‌ و

كه خداى تعالى به همه چيز و به تمام مصالح داناست از مواريث، يا دانا است به حكمت اعتبار نسبت هجرت و نصرت و مظاهرت اولا و اعتبار رحم و قرابت ثانيا، يا به تمام

به ديگر كفار به قرآن از جهت تدريجى بودن نزول آن توضيح اينكه در بيان علت و حكمت تدريجى قرآن فرمود: كذلك لنثبت به فؤ ادك ...)) بيان اينكه نزول تدريجى آيات

به ديگر كفار به قرآن از جهت تدريجى بودن نزول آن توضيح اينكه در بيان علت و حكمت تدريجى قرآن فرمود: كذلك لنثبت به فؤ ادك ...)) بيان اينكه نزول تدريجى آيات

پيشگاه‌ احديّت‌: پروردگار ‌من‌ حكم‌ فرما ميانه ‌من‌ و ‌اينکه‌ قوم‌ بالحق‌ طبق‌ حكمت‌ و صلاح‌، سپس‌ خطاب‌ بقوم‌ فرمود: و پروردگار ‌ما صاحب‌ رحمت‌ و اعانت‌ كننده‌

جاى داشتند كه باد آنرا ميبرد و اينها از قدرت خدا عجيب نيست چون او بمقتضاى حكمت در هر امرى عالم است و امور را بر طبق آن جارى ميفرمايد و نيز گفته‌اند تندى

السّلام نقل نموده نمى‌بيند بينا در مخلوقات خداوند تفاوتى در اتقان صنع و مطابقت حكمت و مصلحت با اختلاف فاحش در صورت و هيئت و هر قدر انسان در اجزاء عالم وجود نظر

فحشا است خلاصه گفتار در تذكراتى كه خداوند در آيه مورد بحث مى دهد معناى ((حكمت )) نكاتى در باره آيه (و من يوت الحكمه ...) چند نكته كه جمله ((و ما للظالمين

يَجْرِي إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى‌: هر يك از نيّرين جريان نمايند در فلك خود بر وفق حكمت و مصلحت تا زمان نامبرده شده، يعنى انتهاى معلوم شمس كه آخر هر سال و انتهاى

مثلى است در عرب مانند آنكه در فارسى ميگويند در بنو ميگويم ديوار تو گوش كن و حكمت آن در اينجا ظاهرا قطع طمع‌ جلد 4 صفحه 300 كفار از موافقت پيغمبر صلّى اللّه

خداى توانا و دانا. گرچه خداوند مى‌توانست با يك اراده همه چيز را خلق كند، لكن حكمت او اقتضا مى‌كرد كه آسمان‌ها را در دو مرحله و دوران خلق نمايد. در اين آيه،

اراده‌ فرموده‌ باراده‌ تشريعي‌ ‌يعني‌ تكليف‌ و فرض‌ فرموده‌ ‌بر‌ جميع‌ ناس‌ و حكمت‌ نزول‌ قرآن‌ اينست‌ مِن‌َ الظُّلُمات‌ِ إِلَي‌ النُّورِ ‌از‌ ظلمت‌ جهل‌ بنور

«شَدَدْنا مُلْكَهُ» «5» 6. امكانات فراوان. «أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ» «6» 7. حكمت. «آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ» «7» 8. قضاوت. «فَاحْكُمْ بَيْنَ

نعم دين و دنيا و صورى‌ جلد 6 - صفحه 244 و معنوى هركه را مى‌خواهيم بر وفق حكمت و مصلحت. وَ لا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ‌: و ضايع و باطل نمى‌گردانيم

انوار مضيه در آن مقرر 6- محل نزول روزى مخلوقات 7- مقر ملائكه. اما زمين: 1- به حكمت بالغه بعض آن را نرم و بعض آن را سخت. 2- ربعى را مسكونى نمود. 3- خلق كوهها

را محض سركشى و انكار مى‌گفتند. و علت عدم اتيان آيات مقترحه به آنها البته حكمت و مصلحتى باشد، از جمله فرموده‌اند: چون عادت خداوندى جارى شده كه هر امتى از

رفتن‌ سيد الشهداء ‌عليه‌ السّلام‌ بكربلا و شرب‌ سم‌ ساير ائمه‌ بنا بمقتضاي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ و تسليم‌ شدن‌ بفرمان‌ و قضاي‌ الهي‌ بوده‌ چنانچه‌ ‌اگر‌ پيغمبر

«أَمَّا السَّفِينَةُ» 3- شخص حكيم، هرگز كار لغو نمى‌كند و اعمالش براساس حكمت ومصلحت است. «1» «أَمَّا السَّفِينَةُ» 4- افراد متعهّد، بايد حافظ حقوق و اموال

بدستورات اخلاقى كه در علم اخلاق ذكر شده اين طبع را كه‌ جلد 5 صفحه 273 از روى حكمت در او قرار داده شده از خود دور و در غير محلّ خود بكار نبرد و كسانيكه موفق

مگر براى گذشتن مدت معين مقدر نزد ما براى تكليف بندگان، يعنى تا آن مدت كه حكمت ما مقتضى آن است منقضى نشود، قيامت قائم نگردد. جلد 6 - صفحه 139 وَ ما نُؤَخِّرُهُ

برساند به نفس خود إحسان، پس اطاعت كند خدا را؛ زيرا هر كه‌ «1» نهج البلاغه، حكمت 105. تفسير اثنا عشرى، ج‌3، ص: 190 مطيع خدا شود احسان به نفس خود نموده و بر

خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ‌ 8- آفرينش، نشانه قدرت، «خَلَقَكَ» تسويه، نشانه حكمت، «فَسَوَّاكَ» و اعتدال، دليل علم او به تمام نيازهاست. «فَعَدَلَكَ» 9- آفرينش

ميشود و چون مانند بسمله مناسب با افتتاح امور است تكرار آن مستحسن است و عزت و حكمت خداوند انسب اوصاف است باستحقاق حمد و ثنا و تسبيح و تقديس گفته‌اند مسلمانان

پليد پست آفريده پس تقدير فرموده اعضاء و اجزاء و اشكال و اطوار آنرا بر طبق حكمت و مصلحت تا انسان كامل شده پس آسان فرموده بر او به ارائه دادن باو راه خير

پليد پست آفريده پس تقدير فرموده اعضاء و اجزاء و اشكال و اطوار آنرا بر طبق حكمت و مصلحت تا انسان كامل شده پس آسان فرموده بر او به ارائه دادن باو راه خير

پليد پست آفريده پس تقدير فرموده اعضاء و اجزاء و اشكال و اطوار آنرا بر طبق حكمت و مصلحت تا انسان كامل شده پس آسان فرموده بر او به ارائه دادن باو راه خير

گياهان و درختان، هدفمند است و فراهم شدن غذا براى انسان و حيوانات، يكى از حكمت‌هاى آن است. أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ ... شَقَقْنَا الْأَرْضَ‌ ... فَأَنْبَتْنا

گياهان و درختان، هدفمند است و فراهم شدن غذا براى انسان و حيوانات، يكى از حكمت‌هاى آن است. أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ ... شَقَقْنَا الْأَرْضَ‌ ... فَأَنْبَتْنا

تحصيل ايمان آنها غير الجا و قسر و اجبار، كه‌ تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 639 حكمت مقتضى عدم آنست به جهت ابقاء غرض تكليف، پس تعبير شده از ترك الجا و قسر به

به جهت تنبيه بر آنچه در قرآن است از اعجاز و حكم كه دال است بر قدرت غالبه و حكمت بالغه، و اشاره به تحقيق آنچه در او است از ترغيب ثواب و ترهيب عقاب و تقرير

مرتفع آنرا بالا برد بدون خلل و فتور و تفاوت و قصور براستى و درستى و بر طبق حكمت و مصلحت و تاريك فرمود شب آنرا و ظاهر ساخت روز روشن آنرا و زمين را بعد از

خبرى زمانى معيّن است. 1- تحقّق همه‌ى خبرها و برنامه‌هاى الهى، قطعى و بر اساس حكمت و زمان‌بندى معيّن است. (هيچ حادثه‌اى بدون برنامه و هدف وتصادفى نيست) «لِكُلِّ

چنانچه در اواخر تفسير سوره فاتحة الكتاب مفصّلا بيان شد و در هر صورت به اقتضاء حكمت و خبرويّت مفصّل و مرتّب شده است و كلمه ثمّ براى تراخى حالى است نه زمانى يعنى

پليد پست آفريده پس تقدير فرموده اعضاء و اجزاء و اشكال و اطوار آنرا بر طبق حكمت و مصلحت تا انسان كامل شده پس آسان فرموده بر او به ارائه دادن باو راه خير

الهى محدوديّت ندارد. «لِما يُرِيدُ» (ناگفته پيداست كه اراده الهى همراه با حكمت است و كارى كه حكيمانه نباشد، اراده نمى‌كند تا انجام دهد.) وَ هُوَ الْغَفُورُ

حكيمانه حاكم بر طبيعت، برپايى قيامت براى اجراى نظام پاداش و كيفر را لازمه حكمت الهى شمرده و هستى انسان بدون آن را عبث و بيهوده مى‌داند. ادامه سوره گوشه‌اى

بدستورات اخلاقى كه در علم اخلاق ذكر شده اين طبع را كه‌ جلد 5 صفحه 273 از روى حكمت در او قرار داده شده از خود دور و در غير محلّ خود بكار نبرد و كسانيكه موفق

كرده اند روايات ديگرى در ذيل آيات ۱ الى ۱۱، سوره مؤ منون (در باره فلسفه و حكمت تشريع ازدواج موقت در اسلام ) تفسیر آیات وَ الَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ

كرده اند روايات ديگرى در ذيل آيات ۱ الى ۱۱، سوره مؤ منون (در باره فلسفه و حكمت تشريع ازدواج موقت در اسلام ) تفسیر آیات وَ الَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ

كرده اند روايات ديگرى در ذيل آيات ۱ الى ۱۱، سوره مؤ منون (در باره فلسفه و حكمت تشريع ازدواج موقت در اسلام ) تفسیر آیات وَ الَّذِينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ