روایت:من لايحضره الفقيه جلد ۲ ش ۹۳۲

آدرس: من لا يحضره الفقيه، جلد ۲، كِتَابُ الْحَج

روي سليمان بن داود المنقري عن حماد بن عيسي عن ابي عبد الله ع قال :

قَالَ‏ لُقْمَانُ‏ لاِبْنِهِ إِذَا سَافَرْتَ مَعَ قَوْمٍ فَأَكْثِرِ اِسْتِشَارَتَهُمْ فِي أَمْرِكَ وَ أُمُورِهِمْ وَ أَكْثَرِ اَلتَّبَسُّمَ فِي وُجُوهِهِمْ وَ كُنْ كَرِيماً عَلَى زَادِكَ بَيْنَهُمْ وَ إِذَا دَعَوْكَ فَأَجِبْهُمْ وَ إِذَا اِسْتَعَانُوا بِكَ فَأَعِنْهُمْ وَ اِسْتَعْمِلْ طُولَ اَلصَّمْتِ وَ كَثْرَةَ اَلصَّلاَةِ وَ سَخَاءَ اَلنَّفْسِ بِمَا مَعَكَ مِنْ دَابَّةٍ أَوْ مَاءٍ أَوْ زَادٍ وَ إِذَا اِسْتَشْهَدُوكَ عَلَى اَلْحَقِّ فَاشْهَدْ لَهُمْ وَ اِجْهَدْ رَأْيَكَ لَهُمْ إِذَا اِسْتَشَارُوكَ ثُمَّ لاَ تَعْزِمْ حَتَّى تَثَبَّتَ وَ تَنْظُرَ وَ لاَ تُجِبْ فِي مَشُورَةٍ حَتَّى تَقُومَ فِيهَا وَ تَقْعُدَ وَ تَنَامَ وَ تَأْكُلَ وَ تُصَلِّيَ وَ أَنْتَ مُسْتَعْمِلٌ فِكْرَتَكَ وَ حِكْمَتَكَ فِي مَشُورَتِكَ فَإِنَّ مَنْ لَمْ يُمْحِضِ اَلنَّصِيحَةَ لِمَنِ اِسْتَشَارَهُ سَلَبَهُ اَللَّهُ رَأْيَهُ وَ نَزَعَ عَنْهُ اَلْأَمَانَةَ وَ إِذَا رَأَيْتَ أَصْحَابَكَ يَمْشُونَ فَامْشِ مَعَهُمْ وَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ يَعْمَلُونَ فَاعْمَلْ مَعَهُمْ وَ إِذَا تَصَدَّقُوا وَ أَعْطَوْا قَرْضاً فَأَعْطِ مَعَهُمْ وَ اِسْمَعْ لِمَنْ هُوَ أَكْبَرُ مِنْكَ سِنّاً وَ إِذَا أَمَرُوكَ بِأَمْرٍ وَ سَأَلُوكَ شَيْئاً فَقُلْ نَعَمْ وَ لاَ تَقُلْ لاَ فَإِنَّ لاَ عِيٌّ وَ لُؤْمٌ وَ إِذَا تَحَيَّرْتُمْ فِي اَلطَّرِيقِ فَانْزِلُوا وَ إِذَا شَكَكْتُمْ فِي اَلْقَصْدِ فَقِفُوا وَ تَآمَرُوا وَ إِذَا رَأَيْتُمْ شَخْصاً وَاحِداً فَلاَ تَسْأَلُوهُ عَنْ طَرِيقِكُمْ وَ لاَ تَسْتَرْشِدُوهُ فَإِنَّ اَلشَّخْصَ اَلْوَاحِدَ فِي اَلْفَلاَةِ مُرِيبٌ لَعَلَّهُ أَنْ يَكُونَ عَيْنَ اَللُّصُوصِ أَوْ يَكُونَ هُوَ اَلشَّيْطَانُ‏ اَلَّذِي حَيَّرَكُمْ وَ اِحْذَرُوا اَلشَّخْصَيْنِ أَيْضاً إِلاَّ أَنْ تَرَوْا مَا لاَ أَرَى فَإِنَّ اَلْعَاقِلَ إِذَا أَبْصَرَ بِعَيْنِهِ شَيْئاً عَرَفَ اَلْحَقَّ مِنْهُ وَ اَلشَّاهِدُ يَرَى مَا لاَ يَرَى اَلْغَائِبُ يَا بُنَيَّ إِذَا جَاءَ وَقْتُ اَلصَّلاَةِ فَلاَ تُؤَخِّرْهَا لِشَيْ‏ءٍ صَلِّهَا وَ اِسْتَرِحْ مِنْهَا فَإِنَّهَا دَيْنٌ وَ صَلِّ فِي جَمَاعَةٍ وَ لَوْ عَلَى رَأْسِ زُجٍّ وَ لاَ تَنَامَنَّ عَلَى دَابَّتِكَ فَإِنَّ ذَلِكَ سَرِيعٌ فِي دَبَرِهَا وَ لَيْسَ ذَلِكَ مِنْ فِعْلِ اَلْحُكَمَاءِ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ فِي مَحْمِلٍ يُمْكِنُكَ اَلتَّمَدُّدُ لاِسْتِرْخَاءِ اَلْمَفَاصِلِ‏ وَ إِذَا قَرُبْتَ مِنَ اَلْمَنْزِلِ فَانْزِلْ عَنْ دَابَّتِكَ وَ اِبْدَأْ بِعَلْفِهَا قَبْلَ نَفْسِكَ فَإِنَّهَا نَفْسُكَ وَ إِذَا أَرَدْتُمُ اَلنُّزُولَ فَعَلَيْكُمْ مِنْ بِقَاعِ اَلْأَرْضِ بِأَحْسَنِهَا لَوْناً وَ أَلْيَنِهَا تُرْبَةً وَ أَكْثَرِهَا عُشْباً فَإِذَا نَزَلْتَ فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ تَجْلِسَ وَ إِذَا أَرَدْتَ قَضَاءَ حَاجَتِكَ فَأَبْعِدِ اَلْمَذْهَبَ فِي اَلْأَرْضِ وَ إِذَا اِرْتَحَلْتَ فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ وَدِّعِ اَلْأَرْضَ اَلَّتِي حَلَلْتَ بِهَا وَ سَلِّمْ عَلَيْهَا وَ عَلَى أَهْلِهَا فَإِنَّ لِكُلِّ بُقْعَةٍ أَهْلاً مِنَ اَلْمَلاَئِكَةِ وَ إِنِ اِسْتَطَعْتَ أَنْ لاَ تَأْكُلَ طَعَاماً حَتَّى تَبْدَأَ فَتَصَدَّقَ مِنْهُ فَافْعَلْ وَ عَلَيْكَ‏ بِقِرَاءَةِ كِتَابِ اَللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ مَا دُمْتَ رَاكِباً وَ عَلَيْكَ بِالتَّسْبِيحِ مَا دُمْتَ عَامِلاً عَمَلاً وَ عَلَيْكَ بِالدُّعَاءِ مَا دُمْتَ خَالِياً وَ إِيَّاكَ وَ اَلسَّيْرَ مِنْ أَوَّلِ اَللَّيْلِ وَ سِرْ فِي آخِرِهِ وَ إِيَّاكَ وَ رَفْعَ اَلصَّوْتِ فِي مَسِيرِكَ

ترجمه

‏محمد جواد غفارى, من لا يحضره الفقيه - جلد ۳ - ترجمه على اكبر و محمد جواد غفارى و صدر بلاغى, ۱۷۶

سليمان بن داود منقرى از حمّاد بن عيسى، از امام صادق عليه السّلام‏ روايت كرده است كه فرمود: لقمان با پسرش گفت: چون با گروهى سفر كنى، در كار خود و كار ايشان بسيار مشورت كن، و در لبخند زدن بروى ايشان بكوش، و در باره توشه سفر خود با آنان كريمانه عمل كن، و چون تو را بخوانند نداى ايشان را اجابت نماى، و چون از تو يارى طلبند ياريشان كن، و طول سكوت، و كثرت نماز، و سخاوت طبع نسبت به مركب يا توشه‏اى را كه در اختيار دارى بكار بند. و چون از تو بخواهند كه در باره حقّى گواهى دهى براى ايشان گواهى كن، و چون در كارى با تو مشورت كنند رأى خود را به ايشان باز نماى. و آنگاه پيش از آنكه در كار تأمّل و تدبّر كنى عزيمت مكن. و در مورد مشورت، پيش از آنكه در حال قيام و قعود، و صرف طعام و انجام نماز، فكر و حكمت خود را بكار برى جواب مگوى، زيرا كسى كه در نصيحت خود بكسانى كه با او مشورت كنند شرط اخلاص را بجا نياورد خدا رأى و تدبيرش را از او سلب ميكند، و امانتش را از او انتزاع مينمايد. و چون به بينى كه يارانت پياده ميروند، تو نيز همگام ايشان شو، و چون به بينى كه ايشان بكارى مشغولند تو نيز با ايشان همكارى كن، و چون صدقه‏اى ببخشند، يا وامى بدهند، تو نيز با ايشان شركت نماى، و بسخن كسى كه از تو بزرگتر است گوش فرا دار، و چون تو را بكارى امر كنند، و چيزى از تو بخواهند بگو: آرى، و مگوى: نه، زيرا كه گفتن «نه» دليل عجز و نشان پستى و حقارتست، و چون در راه سرگردان شويد، پس فرود آئيد. و چون در مقصد شك كنيد، متوقّف شويد، و بمشورت پردازيد، و چون با يكنفر مواجه شويد در باره راه خود از او مپرسيد، و او را براهنمائى خود مگيريد، زيرا شخص واحد در بيابان موجب شك و ترديد است، و ممكن است كه او جاسوس دزدان يا همان شيطانى باشد كه شما را سرگردان كرده است، و همچنين از دو نفر نيز بر حذر باشيد، مگر آنكه در وجود ايشان نشانه‏هائى از صدق به بينيد كه من آن را نمى‏بينم، زيرا شخص عاقل چون خود چيزى را بچشم خود ببيند حق را از آن ميشناسد، و شخص حاضر و ناظر چيزهائى را مى‏بينيد كه شخص غائب نمى‏بيند. فرزند عزيزم! چون وقت نماز فراز آيد، آن را براى كارى بتأخير ميفكن، آن را بجاى آور، و فكر خود را از بابت آن بپرداز، و خاطرت را از آن جهت آسوده ساز، زيرا نماز دينى است كه ميبايد پرداخته گردد، و نماز را در جماعت بگزار، هر چند كه اين كار در صعوبت چنان باشد كه گوئى بر سر نيزه‏اى ايستاده‏اى؛ و بر پشت مركب خود مخواب، زيرا كه اين كار مجروح شدن پشت آن را تسريع ميكند، و اين از كار حكيمان نيست، مگر آنكه در كجاوه‏اى نشسته باشى كه براى راحت ساختن مفاصل خود امكان تمدّد داشته باشى. و چون بنزديكى منزل برسى از مركب فرود آى. و پيش از آنكه بكار خود بپردازى علف دادن آن را آغاز كن، زيرا كه آن در حكم جان تو است، و چون قصد فرود آمدن كنيد، بكوشيد تا از قطعات زمين قطعه‏اى را انتخاب كنيد كه رنگش زيباتر و خاكش نرم‏تر، و گياهانش فراوان‏تر باشد، پس چون فرود آمدى، پيش از آنكه بنشينى دو ركعت نماز بگزار، و چون قصد قضاء حاجت كنى بزمينى دوردست روان شو، و چون آهنگ كوچ كنى دو ركعت نماز بگزار، و آنگاه با زمينى كه در آن فرود آمده بودى وداع نماى، و بر آن زمين و اهل آن سلام كن، زيرا كه هر سرزمينى اهلى از فرشتگان دارد، و اگر بتوانى كه طعامى را پيش از صدقه دادن چيزى از آن نخورى، پس چنين كن، و تا هر زمان كه بر مركب سوار باشى بر تو باد بخواندن كتاب خداى عزّ و جلّ. و تا هر زمان كه به انجام دادن كارى سرگرم باشى بر تو باد به تسبيح گفتن، و تا هر زمان كه بيكار باشى، بر تو باد بخواندن دعاء، و از حركت در اوّل شب احتراز نماى، و در آخر شب روان شو. و زنهار از بلند كردن صدا در مسيرت‏