نتایج جستجو

معناى ادب معناى ادب و بيان اختلاف مفهوم آن با اختلاف مقاصد در جوامع مختلف اخلاق وصف روح ، و ادب وصف عمل است و ادب ، ناشى از اخلاق مى باشد و ادب الهى انبياءهياءت

براى مبالغه و تأكيد و مزيد اتّعاظ و استقلال و انفصال در ادب ديگرى كه دستور داده ميشود از اين ادب بغرض اهتمام بهر دو خطاب باهل ايمان تكرار شده تا مشعر باشد

آیات شامل این کلمه «حَدَب» (بر وزن ادب) به معناى بلندى هایى است که میان پستى ها قرار گرفته و گاهى به برآمدگى پشت انسان نیز حدب گفته مى شود. حدب‌ (۱ بار)

دین مجموعه‌ای است از آداب: ادب در برابر خدا، ادب در مقابل پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و پیشوایان معصوم علیهم السّلام، ادب در مقابل استاد و معلم، و پدر

این کلمه «خاشِعَةً»، از مادّه «خشوع» در اصل به معناى تضرع و تواضعِ توأم با ادب است، و به کار بردنِ این تعبیر، در مورد زمین خشکیده، در حقیقت یک نوع کنایه

معناى ادب معناى ادب و بيان اختلاف مفهوم آن با اختلاف مقاصد در جوامع مختلف اخلاق وصف روح ، و ادب وصف عمل است و ادب ، ناشى از اخلاق مى باشد و ادب الهى انبياءهياءت

تجاسر و هتاكى ننموده بلكه به حسن ادب رفتار كردند، لذا سعادت نصيب ايشان شده عاقبت الامر مؤمن گرديدند به بركت مراعات حسن ادب. لقمان حكيم در وصاياى پسر خود فرمايد:

پرستى ۴ بى لیاقتى: نشانه بى لیاقتى ۶ پدر: ادب در گفتگو با پدر ۱۰; روش گفتگو با پدر ۱۰; مهربانى با پدر ۱۰ تبلیغ: ادب در تبلیغ ۹; روش تبلیغ ۹; مهربانى در تبلیغ

يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ» «1» اگر ادب در كلام لازم است، در رفتار و كردار، به طريق اولى لازم است. آهسته سخن گفتن، نشانه‌ى ادب، تواضع، وقار و آرامش انسان است

براى مبالغه و تأكيد و مزيد اتّعاظ و استقلال و انفصال در ادب ديگرى كه دستور داده ميشود از اين ادب بغرض اهتمام بهر دو خطاب باهل ايمان تكرار شده تا مشعر باشد

عیسى مورد سرزنش وى به خاطر رعایت نکردن ادب در یادکردن از نام خدا (هل یستطیع ربک ... قال اتقوا اللّه) رعایت ادب در مورد آیه این بود که حواریون به جاى «ربک»

نَعْلَیْکَ»: کفشهایت را از پا بیرون بیاور. در آن زمان بیرون آوردن کفش نشانه تواضع و ادب بوده است (نگا: المصحف المیسّر). «طُویً»: طُوی، نام سرزمین کنار کوه طور است

را آفرید; نه این که به چه هدفى آنان از استراق سمع، ممنوع شدند؟ ۶ - رعایت ادب، از سوى جن نسبت به خداوند (و أنّا لاندرى أشرّ أُرید بمن فى الأرض أم أراد بهم

تبيين ضلالت او، و حجت را بر او لازم ساخت به ابلغ احتجاج با مراعات رفق و حسن ادب؛ زيرا تصريح به گمراهى او ننمود، بلكه از او طلب علتى نمود كه داعى او بود به

- لزوم پرهیز از هم نشینى با افراد نادان و یاوه گو (لانبتغى الجهلین) ادب: اهمیت ادب ۵ اهل کتاب: استقامت مؤمنان اهل کتاب ۷; روش برخورد مؤمنان اهل کتاب ۱،

عتیًّا) جمله «قد بلغت...» کنایه از ناتوانى بر آمیزش جنسى است. ۱۰- لزوم رعایت ادب در گفتار با خداوند (و قد بلغت من الکبر عتیًّا) ۱۱- زکریا(ع)، محرومیت از فرزند

رشد جامعه ۱۱ ; مسؤولیت جامعه ۶، ۱۲ ; مصالح جامعه ۱۰ خدا: مالکیت خدا ۸ سخن: ادب در سخن ۱۴ سرمایه: اهمیّت سرمایه ۱۱ سفیه:۱۰، ۱۵ احکام سفیه ۱۰، ۱۵ ۱، ۴، ۵،

وادى سينا در اثر خطاب خدا و مقام قرب و موطن حضور و مناجات، مقدس شد و شرط ادب آن بود كه موسى در آن جا بى كفش باشد لذا امر به خلع نعل شد، مقدّس بودن كعبه

بعكس نقل مى‏كند. نگارنده گويد: ظاهرا فرق مهمى ميان كسب و اكتساب نباشد در كتب ادب نيز تصريح كرده‏اند كه افتعل به معنى فعل مى‏آيد. اكتساب در قرآن در تحمل و كسب

شنواى دانا است. تفسير عياشى ره از امام صادق (ع) نقل نموده كه خداوند تعليم ادب به پيغمبر خود داده است در اين آيه كه فرموده است بگير از آنها آنچه را آشكار

داده بودند. این همان است که به شما وعده داده شده است، [و] خاص هر توبه کار [ادب‌] نگاه دار اين است آنچه نويد داده مى‌شديد، به هر بازگردنده- به خدا- نگاهدار

مقربان: خشیت مقربان ۱۵; ویژگیهاى مقربان ۱۵ ملائکه: آثار علم ملائکه ۲، ۵; ادب ملائکه ۱۲; انقیاد ملائکه ۵; خشیت ملائکه ۱۱; سخن ملائکه ۱; شفاعت ملائکه ۶،

[يوسف:31و51]. حاش و حاشا هر دو كلمه استثناء است (اقرب) در الميزان گويد: از ادب مايّيون است كه چون خواهند كسى را تبرئه كنند، ابتدا خدا را تبرئه و تنزيه مى‏كنند

بعكس نقل مى‏كند. نگارنده گويد: ظاهرا فرق مهمى ميان كسب و اكتساب نباشد در كتب ادب نيز تصريح كرده‏اند كه افتعل به معنى فعل مى‏آيد. اكتساب در قرآن در تحمل و كسب

بعكس نقل مى‏كند. نگارنده گويد: ظاهرا فرق مهمى ميان كسب و اكتساب نباشد در كتب ادب نيز تصريح كرده‏اند كه افتعل به معنى فعل مى‏آيد. اكتساب در قرآن در تحمل و كسب

بعكس نقل مى‏كند. نگارنده گويد: ظاهرا فرق مهمى ميان كسب و اكتساب نباشد در كتب ادب نيز تصريح كرده‏اند كه افتعل به معنى فعل مى‏آيد. اكتساب در قرآن در تحمل و كسب

به گوش او و اطرافیانش نرسد) و یا (بعد از شنیدن) طغیانگری آغازد (و اسائه‌ی ادب کند). (آن دو) گفتند: «پروردگارمان! ما بی‌گمان می‌ترسیم که (او) در زیان رساندن

اهل آن خانه نخست سلام کنید که این (ورود با اجازه و تحیت، برای حسن معاشرت و ادب انسانیت) شما را بسی بهتر است، باشد که متذکر (شئون یکدیگر و حافظ آداب رفاقت)

به اورحمت وعلم داده شده تقاضاى تعليم از طرف موسى (ع ) وپاسخ حضرت حضر (ع ) ادب وتواضع فراوان موسى (ع ) در برابر استاد (خضر عليه السلام ) صبر نياوردن موسى

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

بايد مأمومين ساكت باشند و در بقيّه موارد مستحب و نشانه‌ى ادب است. اگر فرمان سكوت هم نبود، خرد و ادب اقتضا مى‌كرد كه در برابر كلام خالق، سكوت كنيم. حضرت على

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

Javascript to function. آيات ۱ - ۵ سبب ابتداء به «بسم الله» آغاز با نام خدا ادب و عمل را خدایى و نيك فرجام مى كند علت ابتداء هر سوره با بسم الله معنى و موارد

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

به اورحمت وعلم داده شده تقاضاى تعليم از طرف موسى (ع ) وپاسخ حضرت حضر (ع ) ادب وتواضع فراوان موسى (ع ) در برابر استاد (خضر عليه السلام ) صبر نياوردن موسى

كمال رفق و لطف خليل عليه السلام، آذر به عنف و سختى و درشتى رفتار، و در مقابل ادب آن حضرت كه خطاب پدر به او نمود، بى‌ادبى كرده و به اسم ابراهيم خطاب نمود، و

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

درمى‌آيند و با او در تماس مى‌باشند. «ضَيْفِ إِبْراهِيمَ» 3- سلام كردن، يك ادب الهى در طول تاريخ بوده است. «فَقالُوا سَلاماً» 4- علم و شناخت انبيا، محدود

آن است كه آن حضرت را در وقت خطاب مثل افراد ديگر نخوانيد بلكه با احترام و ادب بگوئيد: يا رسول اللّه، يا نبى اللّه. در اين صورت الرسول مفعول «دعاء» است.

و با باء هر دو آمده است درباره حرف باء مطالب ديگرى نيز هست طالبين به كتب ادب مراجعه كنند. اللّه وَ مِن مَأْوَاه بِسَخَط فَقَد کَمَن بِغَضَب فِئَة جَهَنّم

جلّ ادب فرمود پيغمبر خود را ببهترين آداب پس چون كامل فرمود براى او ادب را فرمود انّك لعلى خلق عظيم و در بصائر نقل شده كه خداوند پيغمبر خود را ادب فرمود

گفتند: يك طاقه ريحان چه ارزشى دارد تا او را آزاد كنى؟ فرمود: خدا ما را چنين ادب فرموده آنگاه امام عليه السلام آيه «وَ اِذا حُبّيتُمْ...» را خواند و فرمود:

مانند شيطان مخذول و ملعون در السنه و افواه گردى حال به بينيد چه قدر ملاحظه ادب و احترام طرف را نموده كه هيچ كلمه زننده‌اى استعمال ننموده با آنكه تمام مقصود

به اورحمت وعلم داده شده تقاضاى تعليم از طرف موسى (ع ) وپاسخ حضرت حضر (ع ) ادب وتواضع فراوان موسى (ع ) در برابر استاد (خضر عليه السلام ) صبر نياوردن موسى

پنهانى و با اخلاص ندا مى‌كرد. «نادى‌ رَبَّهُ نِداءً خَفِيًّا» «2» زيرا نشانه‌ى ادب است چنانكه خداوند به مؤمنان مى‌فرمايد: بلندتر از صداى پيامبربا او سخن نگوييد

به اورحمت وعلم داده شده تقاضاى تعليم از طرف موسى (ع ) وپاسخ حضرت حضر (ع ) ادب وتواضع فراوان موسى (ع ) در برابر استاد (خضر عليه السلام ) صبر نياوردن موسى

ديگران است. در حديث مى‌خوانيم: «البلاء للظالم ادب و للمؤمن امتحان و للاولياء درجه» «1» حوادث تلخ براى ظالم وسيله ادب و براى مؤمن وسيله آزمايش و براى اولياى الهى

تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ‌: حلال است صيد سگان شكارى در حالتى كه ادب كنندگانيد ايشان را طريق صيد كردن مى‌آموزانيد آنها را از آنچه آموخته است خداى

مانند شيطان مخذول و ملعون در السنه و افواه گردى حال به بينيد چه قدر ملاحظه ادب و احترام طرف را نموده كه هيچ كلمه زننده‌اى استعمال ننموده با آنكه تمام مقصود

مانند شيطان مخذول و ملعون در السنه و افواه گردى حال به بينيد چه قدر ملاحظه ادب و احترام طرف را نموده كه هيچ كلمه زننده‌اى استعمال ننموده با آنكه تمام مقصود

موضوعی را بررسی نمود. ی) ادب شاگرد و استاد: در گفتگوهایی که میان موسی و آن مرد عالم الهی رد و بدل شد نکته‌های جالبی پیرامون ادب شاگرد و استاد به چشم می‌خورد،

چون دأب عرب بر آنستكه گاهى ميگويند فلانى قليل- الادب است و اراده ميكنند بى‌ادب بودن او را يا ميگويند قلّ صبرى يا قلّت حيلتى و اراده ميكنند بى‌صبرى و بيچارگى

به اورحمت وعلم داده شده تقاضاى تعليم از طرف موسى (ع ) وپاسخ حضرت حضر (ع ) ادب وتواضع فراوان موسى (ع ) در برابر استاد (خضر عليه السلام ) صبر نياوردن موسى

سابقه تغيير عقيده داد و گفت: در حالت بيهوشى مسيح را مرا لمس كرد و از اسائه ادب نسبت به پيروانش ملامت و منع نمود و من به مسيح ايمان آوردم و مرا مأمور كرد

و محتاج بتقدير نيست ولى از صولت و صلابت كلام كاسته ميشود چنانچه بر ارباب ادب مخفى نيست و در خاتمه تصريح شده بآنكه اين گفتار ناهنجار صرف دروغ و مجرّد افتراء

و محتاج بتقدير نيست ولى از صولت و صلابت كلام كاسته ميشود چنانچه بر ارباب ادب مخفى نيست و در خاتمه تصريح شده بآنكه اين گفتار ناهنجار صرف دروغ و مجرّد افتراء

بيرون كن بدرستيكه تو در وادى پاكيزه و مقدّس ناميده شده بطوائى و مناسب با ادب و تواضع پا برهنه بودن است و در فقيه و اكمال و علل از امام صادق عليه السّلام

اين صورت اگر چه خبر كه قوم يا رجال باشد مقدّر است ولى از جهاتى كه بر ارباب ادب مخفى نيست بر آنچه گفته‌اند ترجيح دارد و مع الأسف از نسل اين انبياء عظام كسانى

مينوشتند سرنوشت آنها را پس تزكيه نفس ننمائيد از خودتان نزد خدا و خلق كه خارج از ادب و قبيح است چه راست باشد چه دروغ خدا اهل تقوى را بهتر از هر كس ميشناسد نبايد

مينوشتند سرنوشت آنها را پس تزكيه نفس ننمائيد از خودتان نزد خدا و خلق كه خارج از ادب و قبيح است چه راست باشد چه دروغ خدا اهل تقوى را بهتر از هر كس ميشناسد نبايد

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

بودند و آن حضرت با وجود مشاهده اين همه عجائبات و غرائبات ملكوت به جهت حسن ادب و علوّ همت بزرگوارى خود، پرتو التفات بر هيچ زرّه از ذرات آن، و ديده دل از

چون دأب عرب بر آنستكه گاهى ميگويند فلانى قليل- الادب است و اراده ميكنند بى‌ادب بودن او را يا ميگويند قلّ صبرى يا قلّت حيلتى و اراده ميكنند بى‌صبرى و بيچارگى

كند ذكرى و يا دعايى به آن اضافه مى نمايد، تا مردم در هنگام خواندن آن آيه ادب را رعايت نموده ، آن ذكر و دعا را بخوانند، همچنان كه در كافى به سند خود از

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

آورده نيست جز آنكه دروغى بخدا بسته و آنها بضميمه ساير كفّار و معاندين از اهل ادب كه احساس مينمودند فوق العاده بودن قرآن را ميگفتند پر واضح است كه اين سحر است

وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا - تلاوت قرآن آدابى دارد و ترتيل، اولين ادب آن است. «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا» 11- تلاوتِ هر بخش از قرآن، مقدّمه‌اى

وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا - تلاوت قرآن آدابى دارد و ترتيل، اولين ادب آن است. «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا» 11- تلاوتِ هر بخش از قرآن، مقدّمه‌اى

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

مينوشتند سرنوشت آنها را پس تزكيه نفس ننمائيد از خودتان نزد خدا و خلق كه خارج از ادب و قبيح است چه راست باشد چه دروغ خدا اهل تقوى را بهتر از هر كس ميشناسد نبايد

مينوشتند سرنوشت آنها را پس تزكيه نفس ننمائيد از خودتان نزد خدا و خلق كه خارج از ادب و قبيح است چه راست باشد چه دروغ خدا اهل تقوى را بهتر از هر كس ميشناسد نبايد

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا - تلاوت قرآن آدابى دارد و ترتيل، اولين ادب آن است. «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا» 11- تلاوتِ هر بخش از قرآن، مقدّمه‌اى

بيرون كن بدرستيكه تو در وادى پاكيزه و مقدّس ناميده شده بطوائى و مناسب با ادب و تواضع پا برهنه بودن است و در فقيه و اكمال و علل از امام صادق عليه السّلام

شنواى دانا است. تفسير عياشى ره از امام صادق (ع) نقل نموده كه خداوند تعليم ادب به پيغمبر خود داده است در اين آيه كه فرموده است بگير از آنها آنچه را آشكار

مرادشان از اراذل فقراء بود و اين اشتباه بزرگى است چون شرف مرد بعلم و تقوى و ادب است نه بمال و حسب و نسب و در خاتمه كلام آنحضرت و اتباع او را تكذيب نمودند

مفعول و از ماده «جذّ» (قطع و شکستن) است. «فا» در «فجعلهم» - به اصطلاح اهل ادب - فصیحه و حاکى از تقدیر جمله اى است و تقدیر آن چنین است: «فولّوا فأتى إبراهیم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

عذاب هستند. ۹ - درخواست از مقام ربوبیّت حق و عدم اتّکاى به عمل صالح خویش، ادب دعا (ربّنا انّنا امنّا) همواره در قرآن، ایمان و عمل صالح با هم ذکر مى شود;

چون دأب عرب بر آنستكه گاهى ميگويند فلانى قليل- الادب است و اراده ميكنند بى‌ادب بودن او را يا ميگويند قلّ صبرى يا قلّت حيلتى و اراده ميكنند بى‌صبرى و بيچارگى

كلمه‌ى «نادى» به معناى مجلس عمومى است. در تفاسير مى‌خوانيم كه قوم لوط از نظر ادب و اخلاق كاملًا سقوط كرده، در فساد و تباهى غرق بودند؛ به گونه‌اى كه در مجالس

و دقائقى كه در دعاى عيسى (ع ) براىنزول مائده وجود دارد و حكايت مى كند از ادب عبوديت او در برابر خداوند سبحان او وعده صريح خداوند به انزال مائده (انى منزلها

گفتند تو اوّل عصاى خود را مى‌اندازى يا ما اوّل بيندازيم و چون آنها بمراعات ادب اين اظهار را نموده بودند حضرت موسى هم در مقابل تأدّب فرمود و جواب داد شما

«فَقالُوا» (حرف «فاء» نشانه سرعت و زمانى كوتاه است) 6- آغاز سخن با سلام، يك‌ادب آسمانى حتّى ميان فرشتگان است. «فَقالُوا سَلاماً» 7- سلام ديگران را پاسخ دهيم

شاهد خداگونه‌ها بوده و سخن قال یا حال ایشان را شنیده است. مگر از کافران بی‌ادب، جز این باید شنید؟ وَ قَالَ‌ فِرْعَوْنُ‌ يَا أَيُّهَا... (۱) وَ إِذَا تَوَلَّى‌

به اورحمت وعلم داده شده تقاضاى تعليم از طرف موسى (ع ) وپاسخ حضرت حضر (ع ) ادب وتواضع فراوان موسى (ع ) در برابر استاد (خضر عليه السلام ) صبر نياوردن موسى

گفتند تو اوّل عصاى خود را مى‌اندازى يا ما اوّل بيندازيم و چون آنها بمراعات ادب اين اظهار را نموده بودند حضرت موسى هم در مقابل تأدّب فرمود و جواب داد شما

گفتند تو اوّل عصاى خود را مى‌اندازى يا ما اوّل بيندازيم و چون آنها بمراعات ادب اين اظهار را نموده بودند حضرت موسى هم در مقابل تأدّب فرمود و جواب داد شما

بخواهد گفتار او را قطع نکنید تا تمام مقصود خویش را شرح دهد، سپس با وقار و ادب و ملایمت به او پاسخ بگویید، یا چیزی که در قدرت دارید در اختیارش بگذارید و

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

اين صورت اگر چه خبر كه قوم يا رجال باشد مقدّر است ولى از جهاتى كه بر ارباب ادب مخفى نيست بر آنچه گفته‌اند ترجيح دارد و مع الأسف از نسل اين انبياء عظام كسانى

اختصار و دلالت كلام حذف شده و چون سؤالش از روى انكار و استكبار و خارج از ميزان ادب بود جوابى نشنيد لذا قسم ياد نمود كه اگر خدا باو مهلت دهد تا روز قيامت مستأصل

چون دأب عرب بر آنستكه گاهى ميگويند فلانى قليل- الادب است و اراده ميكنند بى‌ادب بودن او را يا ميگويند قلّ صبرى يا قلّت حيلتى و اراده ميكنند بى‌صبرى و بيچارگى

توهين و بى‌احترامى است و ظاهرا و بر حسب نقل بعضى از مفسرين در صدر اسلام اين ادب در مجلس پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم‌ جلد 5 صفحه 164 مراعات نميشده خصوصا

بهتر آنستكه هر وقت امرى نسبت بوسائط داده شود اسمى از اراده الهى ببرند كه به ادب نزديكتر است. وَ إِذا رَأَوك‌َ إِن‌ يَتَّخِذُونَك‌َ إِلاّ هُزُواً أَ هذَا الَّذِي‌

یاد شده مبتنى بر این است که «حتى» معناى غایت را افاده کند. البته میان اهل ادب در افاده آن براى غایت، اختلاف نظر وجود دارد; ولى از سیاق و آهنگ آیه، غایت

ننمودن بمعناى بپا نداشتن است و ترجيح هر يك از دو معنى بر ديگرى از جهتى بر اهل ادب پوشيده نيست و در روايات ائمه اطهار بهر دو معنى اشاره شده است و محتمل است هر

آيه، شيطان باشد، يعنى آنها به جاى پرستش فرشتگان، از شيطان پيروى مى‌كردند. 1- ادبِ سخن گفتن با خداوند را از فرشتگان بياموزيم. «سُبْحانَكَ أَنْتَ وَلِيُّنا»

و مگر تأليف و موافقت كه بين الخصمين پديد آيد و يا به جهت احتشام تو و حفظ ادب از رفع صوت در محضر عالى تو مباحثه و مجادله نكرديم و مرافعه را به غير تو عرض

و محتاج بتقدير نيست ولى از صولت و صلابت كلام كاسته ميشود چنانچه بر ارباب ادب مخفى نيست و در خاتمه تصريح شده بآنكه اين گفتار ناهنجار صرف دروغ و مجرّد افتراء

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

بیان کرد که عواطف آنها به هیچ وجه جریحه‌دار نشود و این گونه تعبیرات قرآنی، ادب در بحث و محاجّه را مخصوصا در مقابل جاهلان مغرور به ما می‌آموزد. ولی با این

از خدا براى خویش (هنا لک دعا زکریا ربّه) ۷ - درخواست از مقام «ربوبیت» خدا، ادب دعا (قال ربّ هب لى) ۸ - داشتن فرزند و نسلى پاکیزه، تقاضاى زکریا از خداوند

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

ننمودن بمعناى بپا نداشتن است و ترجيح هر يك از دو معنى بر ديگرى از جهتى بر اهل ادب پوشيده نيست و در روايات ائمه اطهار بهر دو معنى اشاره شده است و محتمل است هر

آورده نيست جز آنكه دروغى بخدا بسته و آنها بضميمه ساير كفّار و معاندين از اهل ادب كه احساس مينمودند فوق العاده بودن قرآن را ميگفتند پر واضح است كه اين سحر است

و محتاج بتقدير نيست ولى از صولت و صلابت كلام كاسته ميشود چنانچه بر ارباب ادب مخفى نيست و در خاتمه تصريح شده بآنكه اين گفتار ناهنجار صرف دروغ و مجرّد افتراء

مرادشان از اراذل فقراء بود و اين اشتباه بزرگى است چون شرف مرد بعلم و تقوى و ادب است نه بمال و حسب و نسب و در خاتمه كلام آنحضرت و اتباع او را تكذيب نمودند

و محتاج بتقدير نيست ولى از صولت و صلابت كلام كاسته ميشود چنانچه بر ارباب ادب مخفى نيست و در خاتمه تصريح شده بآنكه اين گفتار ناهنجار صرف دروغ و مجرّد افتراء

گفتند تو اوّل عصاى خود را مى‌اندازى يا ما اوّل بيندازيم و چون آنها بمراعات ادب اين اظهار را نموده بودند حضرت موسى هم در مقابل تأدّب فرمود و جواب داد شما

گفتند تو اوّل عصاى خود را مى‌اندازى يا ما اوّل بيندازيم و چون آنها بمراعات ادب اين اظهار را نموده بودند حضرت موسى هم در مقابل تأدّب فرمود و جواب داد شما

و مبارزهطلبى كرده است مقصود از بلاغت قرآن ، بلاغت مصطلح بين علماء بلاغت و ادب نيست اختلاف در موارد تحدى ، به اختلاف در اغراض و خصوصيات آن موارد برمى گردد

بوده است. ۳ - مردم مکه، حرمت پیامبر(ص) را پاس نداشته، به ساحت آن حضرت اسائه ادب مى کردند. (و أنت حلّ بهذا البلد) «حِلّ» نقطه مقابل «حرمت» است; اطلاق آن بر

چون دأب عرب بر آنستكه گاهى ميگويند فلانى قليل- الادب است و اراده ميكنند بى‌ادب بودن او را يا ميگويند قلّ صبرى يا قلّت حيلتى و اراده ميكنند بى‌صبرى و بيچارگى

اختصار و دلالت كلام حذف شده و چون سؤالش از روى انكار و استكبار و خارج از ميزان ادب بود جوابى نشنيد لذا قسم ياد نمود كه اگر خدا باو مهلت دهد تا روز قيامت مستأصل

كند و هم از خداوند نجات او را درخواست نمايد. 1- در دعا وسخن گفتن با خدا، ادب را مراعات كنيم. حضرت نوح نگفت: خدايا طبق وعده‌اى كه دادى كه اهل مرا نجات مى‌دهى،

بهتر آنستكه هر وقت امرى نسبت بوسائط داده شود اسمى از اراده الهى ببرند كه به ادب نزديكتر است. أَ رَأَيت‌َ مَن‌ِ اتَّخَذَ إِلهَه‌ُ هَواه‌ُ أَ فَأَنت‌َ تَكُون‌ُ

خدا(ص) روایت شده که فرمود: «جعلنى مبارکاً...»، یعنى خدا مرا تعلیم دهنده و ادب آموز قرار داد». ۱۵- «معاویة بن وهب قال: سألت أباعبداللّه(ع) عن أفضل ما یتقرّب

بدهد. «وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجارَكَ فَأَجِرْهُ» «8» 5. ادب و متانت را رعايت كند. «لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ

قوم خود براى پيشرفت اسلام لذا بآنها اهميّت داد يا ميخواست ابن ام مكتوم را ادب كند چون بى‌ادبى كرده بود و در بين نجواى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم

بهتر آنستكه هر وقت امرى نسبت بوسائط داده شود اسمى از اراده الهى ببرند كه به ادب نزديكتر است. وَ لَقَد صَرَّفناه‌ُ بَينَهُم‌ لِيَذَّكَّرُوا فَأَبي‌ أَكثَرُ

توهين و بى‌احترامى است و ظاهرا و بر حسب نقل بعضى از مفسرين در صدر اسلام اين ادب در مجلس پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم‌ جلد 5 صفحه 164 مراعات نميشده خصوصا

کردن صدا بر صداى پيامبر، باعث «حبط اعمال» می شود وعدۀ جميل به رعایت کنندگان ادب، در محضر پيامبر«ص» توضيحى راجع به اقسام «خبر»، و لزوم تفحص درباره اخبار فاسق

از او براى تو بهتر است; زیرا این گذشت موجب منصرف شدن آن شخص از بدى کردن و ادب نیکو براى او مى شود ... خداى عزّوجلّ فرمود: «... و لئن صبرتم لهو خیر للصابرین»

و محتاج بتقدير نيست ولى از صولت و صلابت كلام كاسته ميشود چنانچه بر ارباب ادب مخفى نيست و در خاتمه تصريح شده بآنكه اين گفتار ناهنجار صرف دروغ و مجرّد افتراء

ننمودن بمعناى بپا نداشتن است و ترجيح هر يك از دو معنى بر ديگرى از جهتى بر اهل ادب پوشيده نيست و در روايات ائمه اطهار بهر دو معنى اشاره شده است و محتمل است هر

توجه به مبداء و معاد كمتر مىشود. اينكه غرض از اين تعبيرات تحقير بتها باشد از ادب ابراهيم (ع ) دور است . ضمير مذكر آوردن براى (( شمس )) در كلام ابراهيم (ع ):

است. ثانياً: شايد اميدى به هدايتش داشت. ثالثاً: وقتى دشمن پرده‌درى نمى‌كند، ادب در بحث و مناظره اقتضا دارد ما نيز حريم را نگه داريم. فرعون گفت: «لَأَظُنُّكَ

روزى حضرت حسين سيد الشهداء عليه السّلام با جمعى از اشراف عرب و عظماى علم و ادب، به سر خوانى نشسته بودند. خادم آن حضرت با كاسه طعام گرم به مجلس آمد، از غايت

بيرون كن بدرستيكه تو در وادى پاكيزه و مقدّس ناميده شده بطوائى و مناسب با ادب و تواضع پا برهنه بودن است و در فقيه و اكمال و علل از امام صادق عليه السّلام

گفتند تو اوّل عصاى خود را مى‌اندازى يا ما اوّل بيندازيم و چون آنها بمراعات ادب اين اظهار را نموده بودند حضرت موسى هم در مقابل تأدّب فرمود و جواب داد شما

خواست طوق بندگى او را بگردن همه نهد تا كسى باين عنوان در باره او سخنى خارج از ادب نگويد و بر حسب نقل روايت در كتب ديگر بعد از آنكه پادشاه اختيار را باو واگذار

بيرون كن بدرستيكه تو در وادى پاكيزه و مقدّس ناميده شده بطوائى و مناسب با ادب و تواضع پا برهنه بودن است و در فقيه و اكمال و علل از امام صادق عليه السّلام

بهتر آنستكه هر وقت امرى نسبت بوسائط داده شود اسمى از اراده الهى ببرند كه به ادب نزديكتر است. لِنُحيِي‌َ بِه‌ِ بَلدَةً مَيتاً وَ نُسقِيَه‌ُ مِمّا خَلَقنا أَنعاماً

خاطر رعايت جانب مرد انصارى بوده است ولى وقتى كه مرد انصارى جسارت و اسائه ادب را نسبت به پيامبر روا داشت. پيامبر به زبير فرمود: چنين رعايتى از براى اين

هر دو حال ادب الهى را كه همان جنبه بندگى است از دست نمى دادند. يكى از شواهدى كه دلالت دارد بر اينكه مراداز ادب اعم است از ادب نسبت به خدا و ادب نسبت به مردم

پدران براى پسرانشان ميگذارند ادب است نه مال، زيرا مال از بين ميرود ولى ادب ميماند، (مسعدة كه راوى حديث است گويد:) مقصود از ادب علم است. و نيز امام صادق (ع)

بوديم و در باره خرد و ادب سخن كرديم، فرمود: اى ابو هاشم، خرد موهبتى است از خدا و ادب به رنج كشيدن است، كسى كه رنج تحصيل و پرورش كشد به ادب دست يابد و كسى كه

(ط - الاسلامیه) - جلد ۴ بخش : - عنوان : حدیث امام رضا (ع) درباره ادب موضوعات : ادب، ادب

بيرون آيد و با حال اتّهام در مجلس شاه حاضر نگردد و براى كرامت نفس و مراعات ادب در تقاضاى احضار اسمى از زليخا نبرد ولى خدا را بر مكر تمامى شاهد گرفت و آنكه

اسلامی را رعایت کرد، با اسیران معامله اسلامی نمود، با منحرفان رعایت انصاف و ادب کرد، از دروغ و تهمت پرهیز نمود، و حتی در میدان جنگ همان گونه که در اصول تعلیمات

انسان در گرفتارى‌هاست. «رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ» 4- در برابر مواعظ الهى، ادب و تواضع كنيم. إِنِّي أَعِظُكَ‌ ... رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ‌ 5- هركجا علم

بهتر آنستكه هر وقت امرى نسبت بوسائط داده شود اسمى از اراده الهى ببرند كه به ادب نزديكتر است. إِن‌ كادَ لَيُضِلُّنا عَن‌ آلِهَتِنا لَو لا أَن‌ صَبَرنا عَلَيها

و مبارزهطلبى كرده است مقصود از بلاغت قرآن ، بلاغت مصطلح بين علماء بلاغت و ادب نيست اختلاف در موارد تحدى ، به اختلاف در اغراض و خصوصيات آن موارد برمى گردد

به اورحمت وعلم داده شده تقاضاى تعليم از طرف موسى (ع ) وپاسخ حضرت حضر (ع ) ادب وتواضع فراوان موسى (ع ) در برابر استاد (خضر عليه السلام ) صبر نياوردن موسى

۶ صفحه : ۳۷۷ ادب آدم و حوا در دعاى خود: «ربنا اننا ظلمنا انفسنا...» پس از آنكه نهى ارشادى ازخوردن درخت را مخالفت كردند ۶ - يكى ديگر از ادب انبياء كه آنرا

خالد است و شايد براى آن باشد كه حارث نام شيطان بوده است و مالك و خالد خلاف ادب و كذب است و بنابر اين عبد الحارث بدتر خواهد بود و انصاف آنستكه مسلمان و شيعه

معناى كلمه (( اعراب )) و بيان اينكه باديه نشينان به سبب دروى از تمدن و علم و ادب از معارف دينى دورتر بوده اند تقسيم مؤ منين به سه گروه : سابقون اولون از مهاجرين

آورده نيست جز آنكه دروغى بخدا بسته و آنها بضميمه ساير كفّار و معاندين از اهل ادب كه احساس مينمودند فوق العاده بودن قرآن را ميگفتند پر واضح است كه اين سحر است

مریب) مراد از ضمیر در «إنهم» کسانى اند که تورات را نپذیرفتند; به اصطلاح اهل ادب این ضمیر به نحو استخدام به اختلاف کنندگان - که از «فاختلف فیه» به دست مى آید

ما قدمت لهم انفسهم ان سخط اللّه علیهم) «ان سخط اللّه علیهم» به اصطلاح اهل ادب، مخصوص به ذم است یعنى گرفتارى بنى اسرائیل به غضب و سخط الهى، دستاورد شومى

اصحاب قيس ماصر مى‏فرمود كه: «خداى عزّوجلّ پيغمبر خويش را ادب آموخت و ادب او را نيكو ساخت. پس چون ادب را از براى او كامل گردانيد، فرمود: «إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ

خواست طوق بندگى او را بگردن همه نهد تا كسى باين عنوان در باره او سخنى خارج از ادب نگويد و بر حسب نقل روايت در كتب ديگر بعد از آنكه پادشاه اختيار را باو واگذار

بيرون آيد و با حال اتّهام در مجلس شاه حاضر نگردد و براى كرامت نفس و مراعات ادب در تقاضاى احضار اسمى از زليخا نبرد ولى خدا را بر مكر تمامى شاهد گرفت و آنكه

خالد است و شايد براى آن باشد كه حارث نام شيطان بوده است و مالك و خالد خلاف ادب و كذب است و بنابر اين عبد الحارث بدتر خواهد بود و انصاف آنستكه مسلمان و شيعه

معصوم هستند ناگوارى‌ها بخاطر ارتكاب گناه و گوشمالى نيست). 5- انبيا نمونه ادب هستند. «مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ» حضرت ايّوب عليه

و مبارزهطلبى كرده است مقصود از بلاغت قرآن ، بلاغت مصطلح بين علماء بلاغت و ادب نيست اختلاف در موارد تحدى ، به اختلاف در اغراض و خصوصيات آن موارد برمى گردد

توجه به مبداء و معاد كمتر مىشود. اينكه غرض از اين تعبيرات تحقير بتها باشد از ادب ابراهيم (ع ) دور است . ضمير مذكر آوردن براى (( شمس )) در كلام ابراهيم (ع ):

شود، يعنى پاداش او زندان است. أَوْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌: يا عذابى دردناك يعنى ادب كردن و زدن به تازيانه. اين حرف را به جهت انتقام كشيدن از يوسف از منع مراوده

خواست طوق بندگى او را بگردن همه نهد تا كسى باين عنوان در باره او سخنى خارج از ادب نگويد و بر حسب نقل روايت در كتب ديگر بعد از آنكه پادشاه اختيار را باو واگذار

و مبارزهطلبى كرده است مقصود از بلاغت قرآن ، بلاغت مصطلح بين علماء بلاغت و ادب نيست اختلاف در موارد تحدى ، به اختلاف در اغراض و خصوصيات آن موارد برمى گردد

مرادشان از اراذل فقراء بود و اين اشتباه بزرگى است چون شرف مرد بعلم و تقوى و ادب است نه بمال و حسب و نسب و در خاتمه كلام آنحضرت و اتباع او را تكذيب نمودند

توهين و بى‌احترامى است و ظاهرا و بر حسب نقل بعضى از مفسرين در صدر اسلام اين ادب در مجلس پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم‌ جلد 5 صفحه 164 مراعات نميشده خصوصا

لَهَا عَقْلٌ وَ أَدَبٌ فَلَسْتَ تَحْتَاجُ إِلَى أَنْ تَأْمُرَ وَ لاَ تَنْهَى وَ دُونَ ذَلِكَ مَا كَانَ لَكَ فِيهَا هَوًى وَ لَيْسَ لَهَا أَدَبٌ فَأَنْتَ تَحْتَاجُ

پیوند خویشاوندى و دوستى و ارتباطات نزدیک، نباید موجب سهل انگارى در رعایت ادب اسلامى و آداب معاشرتى میان خویشاوندان و دوستان گردد. (لیس على الأعمى حرج

بودند و همه بحضرت بشارت بخير و خوبى براى او و امتش دادند و شرط خدمت و پاس ادب و احترام را بجا آوردند و بعد بآسمان پنجم رفتند و در آنجا مرد كاملى را كه چشمش

خواست طوق بندگى او را بگردن همه نهد تا كسى باين عنوان در باره او سخنى خارج از ادب نگويد و بر حسب نقل روايت در كتب ديگر بعد از آنكه پادشاه اختيار را باو واگذار

اختصار و دلالت كلام حذف شده و چون سؤالش از روى انكار و استكبار و خارج از ميزان ادب بود جوابى نشنيد لذا قسم ياد نمود كه اگر خدا باو مهلت دهد تا روز قيامت مستأصل

عفو نمايد و مؤاخذه نكند. و قول معروف اشاره به حسن رد و مغفرت اشاره به عفو ادب سائل است؛ چنانچه حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: اذا لم تسعوا

ملاقات اخوان و اطلاع بر احوال آنان و كمك بافقرا و ضعفاء آنسامان و تحصيل علم و ادب و تعظيم شعائر دين و مذهب و احياء سنّت ابراهيم و اسماعيل مفخر عجم و عرب و ساير

کردن صدا بر صداى پيامبر، باعث «حبط اعمال» می شود وعدۀ جميل به رعایت کنندگان ادب، در محضر پيامبر«ص» توضيحى راجع به اقسام «خبر»، و لزوم تفحص درباره اخبار فاسق

توهين و بى‌احترامى است و ظاهرا و بر حسب نقل بعضى از مفسرين در صدر اسلام اين ادب در مجلس پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم‌ جلد 5 صفحه 164 مراعات نميشده خصوصا

ملاقات اخوان و اطلاع بر احوال آنان و كمك بافقرا و ضعفاء آنسامان و تحصيل علم و ادب و تعظيم شعائر دين و مذهب و احياء سنّت ابراهيم و اسماعيل مفخر عجم و عرب و ساير

اللَّهُ مَثَلًا ... امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ 2- از بى‌ادبان مى‌توان ادب آموخت. ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا ... امْرَأَتَ نُوحٍ‌ 3- زن در عقيده و عمل آزاد

هم عقيده نيستند ولى انعطاف پذيرند همسر بگيريد ولى بآنان زن ندهيد زيرا زن ادب را از شوى خويش كسب ميكند و شوهر او را خواهى نخواهى بدين خود مى‏كشد.

جواب مسيح است از سؤ الى كه از او شد، و همانطورى كه گفتيم آن جناب در پاسخ خود ادب عجيبى بكار برده است ، زيرا وقتى ناگهان و بدون انتظار از پروردگار خود مى شنود

هم كافرون » . و ليكن اين معنا از ادب ابراهيم دور است . ابراهيم (عليه السلام ) كسى است كه در برابر پدرش آزر جز به ادب و احترام لب به سخن نگشود و حتى وقتى

در اينجا به معناى آن الفاظ نيست بلكه كنايه است از عمل زناشوئى ، و اين از ادب قرآن كريم است ، و همچنين الفاظ ديگرى كه در قرآن براى فهماندن عمل زناشوئى بكار

ملاقات اخوان و اطلاع بر احوال آنان و كمك بافقرا و ضعفاء آنسامان و تحصيل علم و ادب و تعظيم شعائر دين و مذهب و احياء سنّت ابراهيم و اسماعيل مفخر عجم و عرب و ساير

خطبه مى‌ايستد، بر مردم لازم است كه سكوت كنند «1» و نماز نخوانند «2» و با ادب بنشينند. «3» وظيفه امام جمعه‌ 1. خطبه‌هاى نماز، طولانى نباشد. پيامبر اكرم

آنستكه توهّم استقلال پيغمبر (ص) در برائة نشود و استفاده تبعيّت شود و مراعات ادب بعمل آيد با آنكه احتمال عطف بر مشركين از سياق كلام معلوم است كه بكلّى بى‌وجه

كرد، و نوميد گشت هر كه دروغ بست، خداوند اين امت را بوسيله شمشير و تازيانه ادب فرمود، و در پيشگاه امام بحق هيچ كس را در آن دو رخصت و مسامحه نيست (يعنى امام

‌او‌ و رجاء و اميد برحمت‌ و لطف‌ ‌او‌ و خوف‌ ‌از‌ سخط و غضب‌ ‌او‌، و حياء و ادب‌ و تفهّم‌ معاني‌ قرآن‌ و اذكار و ادعيه‌ و توجه‌ بلطائف‌ ‌آنها‌ و خالي‌ بودن‌

ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۲۶۵ يوسف (عليه السّلام ) در گفتار خود كمال ادب را رعايت نموده به فرستاده دربار گفت : «نزد صاحبت برگرد و بپرس داستان زنانى

بنده اى بسوى خدا آغاز مى گردد، سيرى كه سر تا سرش ادب است ، ادب در سير، ادب در طلب ، ادب در حضور، ادب در همه مراسم حب و عشق و اخلاص ، كه آدمى هر قدر بيشتر

کردن صدا بر صداى پيامبر، باعث «حبط اعمال» می شود وعدۀ جميل به رعایت کنندگان ادب، در محضر پيامبر«ص» توضيحى راجع به اقسام «خبر»، و لزوم تفحص درباره اخبار فاسق

ملاقات اخوان و اطلاع بر احوال آنان و كمك بافقرا و ضعفاء آنسامان و تحصيل علم و ادب و تعظيم شعائر دين و مذهب و احياء سنّت ابراهيم و اسماعيل مفخر عجم و عرب و ساير

و مبارزهطلبى كرده است مقصود از بلاغت قرآن ، بلاغت مصطلح بين علماء بلاغت و ادب نيست اختلاف در موارد تحدى ، به اختلاف در اغراض و خصوصيات آن موارد برمى گردد

مناسب با مذاق معرفت و تدقيق است و آن ملائم با مشرب فقاهت و تحقيق و بر اهل ادب مخفى نيست كه جمله و هم راكعون ممكن نيست مستقل باشد زيرا جمله يقيمون الصّلوة

طرف خداوند است و پيامبر از پيش خود، دستورى صادر نمى‌كند. «فَوَلُّوا ...» 4- ادب پيامبر در نزد خداوند به قدرى است كه تقاضاى تغيير قبله را به زبان نمى‌آورد،

عنوان : حدیث امام سجّاد (ع) در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

سلّم ) را صدا مى زنيد با ادب و احترامى كه شايسته مقام او است وى را بخوانيد، نه همچون صدا زدن يكديگر، زيرا بعضى از كسانى كه با ادب اسلامى آشنا نبودند خدمت

به خانواده‌ى خود از پيامبر اجازه مى‌خواستند. اجازه گرفتن از رهبر، نشانه‌ى ادب، تسليم، قانونمندى، عشق به رهبر و نظم و نظام است. 1- حضور در كنار رهبرى، براى

امثال اينها، و ثانيا اين توجيه ، مساءله زشتى تعبير و خالى بودن آن را از مراسم ادب علاج نمى كند. ترجمه تفسير الميزان جلد ۶ صفحه : ۳۳۴ توجيه ديگر اينكه «استطاعت

هِيَ حَائِضٌ قَالَ يَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ لاَ يَعُودُ قُلْتُ فَعَلَيْهِ أَدَبٌ قَالَ نَعَمْ خَمْسَةً وَ عِشْرِينَ سَوْطاً رُبُعَ حَدِّ اَلزَّانِي وَ هُوَ

قُلْتُ‏ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ ع‏ فِي أَدَبِ اَلصَّبِيِّ وَ اَلْمَمْلُوكِ قَالَ خَمْسَةٌ أَوْ سِتَّةٌ وَ اُرْفُقْ‏

قُلْتُ‏ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ ع‏ فِي أَدَبِ اَلصَّبِيِّ وَ اَلْمَمْلُوكِ فَقَالَ خَمْسَةٌ أَوْ سِتَّةٌ وَ اُرْفُقْ‏

حُرَّةٍ لَمْ يَسْتَأْذِنْهَا قَالَ يُفَرَّقُ بَيْنَهُمَا قُلْتُ عَلَيْهِ أَدَبٌ قَالَ نَعَمْ اِثْنَا عَشَرَ سَوْطاً وَ نِصْفٌ ثُمُنُ حَدِّ اَلزَّانِي وَ

عنوان : حدیث امام موسى كاظم (ع) در کتاب الكافي جلد ۳ كِتَابُ الزَّكَاة‏ بَابُ أَدَبِ الْمُصَدِّقِ‏ موضوعات :

إِذَا قَتَلَ اَلْحُرُّ اَلْعَبْدَ غُرِّمَ قِيمَتَهُ وَ أُدِّبَ قِيلَ فَإِنْ كَانَتْ قِيمَتُهُ عِشْرِينَ أَلْفَ دِرْهَمٍ قَالَ لاَ يُجَاوَزُ بِقِيمَةِ عَبْدٍ

حدیث امام جعفر صادق (ع) در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

حدیث امام جعفر صادق (ع) در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

«ربهم » در آيه به خاطر اين است كه حرف جر «با» از آن حذف شده ، و به اصطلاح اهل ادب ، منصوب به خاطر نزع خافض است ، و اين جمله خلاصه گيرى نوبت دوم است . كه قبلا

در اين سوره به بنده خود ياد مى دهد كه چگونه حمدش گويد، و چگونه سزاوار است ادب عبوديت را در مقامى كه مى خواهد اظهار عبوديت كند، رعايت نمايد. و اين ظاهر را

مينوشتند سرنوشت آنها را پس تزكيه نفس ننمائيد از خودتان نزد خدا و خلق كه خارج از ادب و قبيح است چه راست باشد چه دروغ خدا اهل تقوى را بهتر از هر كس ميشناسد نبايد

اين صورت اگر چه خبر كه قوم يا رجال باشد مقدّر است ولى از جهاتى كه بر ارباب ادب مخفى نيست بر آنچه گفته‌اند ترجيح دارد و مع الأسف از نسل اين انبياء عظام كسانى

عنوان : حدیث امام جعفر صادق (ع) در کتاب الكافي جلد ۳ كِتَابُ الزَّكَاة‏ بَابُ أَدَبِ الْمُصَدِّقِ‏ موضوعات :

قَتَلَ مَمْلُوكَتَهُ أَوْ مَمْلُوكَهُ قَالَ إِنْ كَانَ اَلْمَمْلُوكُ لَهُ أُدِّبَ وَ حُبِسَ إِلاَّ أَنْ يَكُونَ مَعْرُوفاً بِقَتْلِ اَلْمَمَالِيكِ فَيُقْتَلُ

اَلرَّجُلُ مَعَ اَلْغُلاَمِ فِي لِحَافٍ مُجَرَّدَيْنِ ضُرِبَ اَلرَّجُلُ وَ أُدِّبَ اَلْغُلاَمُ وَ إِنْ كَانَ ثَقَبَ وَ كَانَ مُحْصَناً رُجِمَ

كسى همسفر نبودم. امام فرمود: اگر من بر تو فرمان ميراندم هر آينه تو را نيكو ادب ميكردم. سپس گفت: يكى، شيطانست، و دو تا دو شيطانند، و سه نفر يارانند، و چهار

حدیث امام جعفر صادق (ع) در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

عنوان : حدیث حضرت محمد (ص) در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

عنوان : حدیث حضرت محمد (ص) در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

حدیث امام جعفر صادق (ع) در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

عَلَيْكُمْ بِصَلاَةِ اَللَّيْلِ فَإِنَّهَا سُنَّةُ نَبِيِّكُمْ‏ وَ أَدَبُ اَلصَّالِحِينَ قَبْلَكُمْ وَ مَطْرَدَةُ اَلدَّاءِ عَنْ أَجْسَادِكُمْ‏

عنوان : حدیث امام على (ع) در کتاب الكافي جلد ۳ كِتَابُ الزَّكَاة‏ بَابُ أَدَبِ الْمُصَدِّقِ‏ موضوعات :

كتاب الصيام عنوان : حدیث در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

عنوان : حدیث امام على (ع) در کتاب الكافي جلد ۴ كِتَابُ الصِّيَام‏‏‏ بَابُ أَدَبِ الصَّائِم‏ موضوعات :

اينكه سوگند براى تاءكيد كلام ، عالى ترين مراتب تاءكيد را دارد همچنانكه اهل ادب نيز اين معنى را ذكر كرده اند. دوم اينكه آنچيزيكه ما به آن سوگند ميخوريم ،

ببالد، و يا منتى بر سر آن گروه بگذارد، اما چون مـرد خـدا بـود، بـا نـهـايـت ادب چـنـيـن «اظهار داشت كه اين از رحمت پروردگار من است » (قال هذا رحمة من ربى

كننده است . ى - ادب شـاگـرد و اسـتـاد - در گـفـتـگـوهـائى كـه مـيـان مـوسـى و آن مرد عالم الهى رد و بدل شد نكته هاى جالبى پيرامون ادب شاگرد و استاد به

عنوان : حدیث امام على (ع) در کتاب الكافي جلد ۳ كِتَابُ الزَّكَاة‏ بَابُ أَدَبِ الْمُصَدِّقِ‏ موضوعات :

- شایسته است که به هنگام سخن گفتن از مسایل جنسى، به کنایه سخن گفته شود و ادب کلام، مراعات گردد. (فلمّا قضى زید منها وطرًا) ۲۴ - زیدبن حارثه، پسر خوانده

معنى اطاعت تواءم با خضوع و ادب است و قرآن با اين تعبير به آنها گوشزد مى كند كه هم مطيع فرمان خدا و پيامبر باشند و هم شرط ادب را كاملا رعايت كنند. در اينجا

نيست، و از آن پسر ارث ميبرد، و كفّاره‏اى بر ذمّه ندارد، زيرا اين عمل بمنزله ادب و اصلاح و نياز فرزند به اين اقدام و معالجاتى از اين گونه است. و اگر مردى بر

را شامل نشود بلكه در مقابل چيزى است كه لازمه عمل و قول است ، از قبيل اسائه ادب و يا عناد و يا بى اعتنايى به مقام پروردگار كه اينها جداگانه عمل شمرده مى شوند

چون حرف جرى بر سر داشته و افتاده ، زيرا اصلش ((اعلم بمن جاء(( بوده ، و در ادب عرب هر جا كه حرف جرى از روى كلمه اى بيفتد آن كلمه ، منصوب (با صداى بالا) خوانده

به پدر و مادر احسان كنيد تا قول خدا تعالى‏: به راستى او آگاه و بينا است» ادب و پند و آموزش و نهى سبك، نسبت به آن وعده نداد و وعيدى ننهاد بر ارتكاب آنچه

تو را باقى نخواهد گذاشت. دل خود را بوسيله ادب بر افروز، همان گونه كه آتش را بوسيله هيزم بر افروزى، زيرا أدب براى حفظ سلامت، و همچنين تجارب براى خردمند،

مرحله كه آيه مورد بحث اشاره به آنست ، انبياء در پاسخ سؤ ال پروردگار اظهار ادب كرده ، و از خود نفى علم نموده ، و همه چيز را موكول به علم خدا ميكنند، ولى

برخيزيد، چند نفر را از جا بلند كرد تا واردين بنشينند (و اين در حقيقت نوعى ادب آموزى و درس احترام گذاردن به پيشكسوتان در ايمان و جهاد بود). ولى اين مطلب

پيامبر بوده يا نه در نكته ها بحث خواهيم كرد. در ايـن هـنـگام موسى با نهايت ادب و به صورت استفهام به آن مرد عالم چنين گفت : آيا من اجـازه دارم از تـو پـيروى

بخواهد گفتار او را قطع نكنيد تا تمام مقصود خويش را شرح دهد، سپس با وقار و ادب و ملايمت به او پاسخ بگوييد، يا چيزى كه در قدرت داريد در اختيارش بگذاريد و

چيزى فراوان خواسته كه كمش به از افزون آن است (مانند مال و جاه و علوم شعر و ادب و اوضاع دنيا كه كمش لازم است و بهتر از فزون آن است كه اسباب گرفتارى است) تا

اين حال اينهمه مواهب جز بر خشوع او نيفزود، به گونه اى كه حتى از شدت خشوع و ادب چشم به آسمان نمى انداخت . ب : براى اداره يك كشور آباد هم وسيله ارتباطى سريع

شما هدايت كننده تر است ، بياييد بنگريد و مطالعه كنيد. اينگونه تعبيرات قرآنى ادب در بحث و محاجه را مخصوصا در مقابل جاهلان مغرور به ما مى آموزد. ولى با اينهمه

زمين است. و در جمله ((ثم اذا انتم بشر تنشرون(( كلمه ((اذا(( به اصطلاح اهل ادب ، فجائيه (ناگهانى) است، و معناى جمله اين است كه: خداوند شما را از زمين خلق

تصريح به آن ، آنهم در جائى كه سخن از زنان پاكدامن در ميان است يكنوع احترام و ادب و عفت در سخن محسوب مى شود. تفسير نمونه جلد ۱۴ صفحه ۳۷۳ مى دانيم معمولا براى

به اين كه آماده كردن سعير دوزخ براى آنان چه علتى داشت. چون در اصطلاح اهل ادب، معروف است كه تعليق حكم بر وصف، عليّت آن وصف براى حكم را مى رساند. در نتيجه،

استفاده هائى كه يهود از آن مى كردند) تفسير نمونه ، جلد۱، صفحه : ۳۸۶ دور از ادب بوده است قرآن مسلمانان را از آن نهى كرده . آيه بعد پرده از روى كينه توزى و

نمى سازد. و اما وجه دوم صحيح نيست چون علاوه بر اينكه با سياق نمى سازد از ادب قرآن به دور است كه محبت خداى را ضلالت بخواند. و اما قول آن مفسر ديگر كه گفته :

نمونه جلد ۱۷ صفحه ۴۵۱ سوره در زمينه ايمان ، عمل صالح ، جهاد، ايثار، عفت ، ادب ، و اخلاق آمده است تكميل مى كند، و نشان مى دهد كه انسان چگونه داراى موقعيت

، ديروز با مردى دعوا كردى ، امروز با اين مرد دعوا مى كنى ، سوگند كه تو را ادب خواهم كرد، و خواست تا بر او خشم بگيرد، همين كه با خشم به سوى او كه از پيروان

و در خارج مصر ايشان را در آغوش گرفته بوده ، و آنگاه بمنظور احترام و رعايت ادب گفته است : داخل مصر شويد، و در جمله «ان شاء اللّه آمنين » ادبى را رعايت كرده

احوالش باشد، و او را آنچنان تربيت كند كه اين ملكه در او پيدا شود و به زيور ادب عبوديت آراسته گردد، قطعا تربيت او موثرتر از تربيت نماز نيست ، و به بيش از

(ص ) مى رسيدند، مى گفتند: «راعنا»، بظاهر وانمود مى كردند كه منظورشان رعايت ادب است ، ولى منظور واقعيشان ناسزا بود، و لذا خدايتعالى براى بيان منظور واقعى

پدرى سر سوزنى نمى كاهد كه فرمان خدا حاكم بر همه چيز است . و از سوى سوم مراتب ادب را در پيشگاه پروردگار به عالى ترين وجهى نگه مى دارد، هرگز به نيروى ايمان و

كه گروهى از نسلهاى آينده او، راه شرك و ظلم و ستم مى پويند، و او در اينجا ادب را رعايت كرد و آنها را از دعاى خود استثنا نمود. به هر حال خداوند در پاسخ اين

جاهاى نامناسب، از قبيل مستراح آن را به زبان نياورد، و به همين قياس، رعايت ادب را درباره اسم خدا بنمايد. وليكن معنايى كه ما ارائه داديم، هم عمومى تر و وسيع

دهند. جالب اين كه در حديثى كه در تفسير « على بن ابراهيم » آمده مى خوانيم : ادب الله نبيه فقال : و لا تستوى الحسنة و لا السيئة ادفع بالتى هى احسن ، قال ادفع

كه در وصف كسى ايراد ميشود طول بكشد وصفى پشت سر وصفى بياورند، نظريه علماى ادب بر اين است كه ميان اوصاف گاهگاهى مدح و ذمى بياورند و باين منظور اعراب وصف

و رغبت و رهبت ، و خشوع و تضرع ، و اصرار، و ذكر، و عمل صالح ، و ايمان ، و ادب حضور، و امثال آن . «فَلْيَستَجِيبُوا لى وَ لْيُؤْمِنُوا بى»: حرف (فاء) كه

راه حق را بهتر بيابند كه در مقابله نور و ظلمت ارزش نور بيشتر معلوم مى شود و ادب را حتى از بى ادبان مى توان آموخت . ضمنا از اين آيه اين درس را در زمينه مسائل

(منزهى تو) و با جمله ما كان ينبغى لنا (براى ما سزاوار نبود) همراه است كه نهايت ادب و تاكيد آنها را بر توحيد روشن مى سازد. قابل توجه اينكه معبودان ، عامل اصلى

ميتواند پايه دليلى را تشكيل دهد، دليلى واقع بينانه و توام با نهايت انصاف و ادب ، به گونه اى كه طرف از مركب لجاج و غرور پائين آيد، و به انديشه و فكر بپردازد،

است . ناگفته نماند كه آيه فوق از نظر چگونگى تركيب نحوى در ميان مفسران و اهل ادب مورد بحث و گفتگو واقع شده است . تفسير نمونه جلد ۲ صفحه ۶۴۱ ۴ - تعصبهاى مزاحم

بفرما، كه چه چيزهایى را به عنوان معارف الهى و آسمانى به بشر مى آموزد، و چگونه ادب بندگى در آن رعايت شده. اولا: به نمازگزار مى آموزد كه بگويد: پدر ما (يعنى خدای

سخن ، سخن كسى است كه خود را داراى فرزند ميداند و اگر كسى كمترين آشنائى به ادب كلام داشته باشد، آنهم پيامبرى چون ابراهيم خليل ، آنهم در خطاب به پروردگار

پروردگارت و اينك تو در محضر منى ، و وادى طوى به همين جهت تقديس ياف ته پس شرط ادب به جاى آور و كفشت را بكن . و به همين ملاك هر مكان و زمان مقدسى تقدس مى يابد،

ادبوهم «منظور اين است كه خود و خانواده خويش ‍ را نيكى بياموزيد و آنها را ادب كنيد». بسيار مى شود كه از انسان - مخصوصا در آغاز تربيت و سير و سلوك الى الله

كيفر باشند، كيفرى كه نظيرى براى آن نباشد ؟ اگر بگويى از جهت سؤ ال كه خارج از ادب و نزاكت شان بوده ، زيرا تعبيرشان تعبير كسى است كه در قدرت خداى سبحان شك داشته

گفته : به كسى كه در انجام كارى قاصر است گفته مى شود «دون »، بعضى از علماى ادب گفته اند: اين لفظ مقلوب از «دنو» و «ادون » و «دنى »است . و اينكه خداى تعالى

آنچه امم گذشته برخوردند داخل بهشت مى شويد). البته اختلافى كه در ميان اهل ادب درباره كلمه (ام ) منقطعه وجود دارد معروف است : ولى حق مطلب به نظرما اين است

كريم ، و اگر امر نامبرده را مقيد كرد به قيد (امركم الله ) براى اين بود كه آن ادب را تكميل كرده باشد چون عمل جماع در نظر بدوى امرى است لغو، ترجمه تفسير الميزان

و بيخبرى ! « خاشعة » از ماده « خشوع » در اصل به معنى تضرع و تواضع توام با ادب است ، و به كار بردن اين تعبير در مورد زمين خشكيده در حقيقت يك نوع كنايه است

خورده و فاسدش كرده باشد. و آيه شريفه، به وجوه ديگرى نيز معنا شده، كه مناسب با ادب قرآن نيست. ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۶۲۲ «بحث روایى»: در مجمع البيان

مى پردازند) بدون اجازه وارد نشوند. تفسير نمونه جلد ۱۴ صفحه ۵۴۵ اين يك نوع ادب اسلامى است هر چند متاسفانه امروز كمتر رعايت مى شود و با اينكه قرآن صريحا آن

ادبيات ، جمعى است كه الف و لام بر سرش در آمده ، و چنين جمعى به تصريح اهل ادب افاده عموم مى كند، علاوه بر اينكه خود آيه شريفه با كلمه (كلها، همه اش ) اين

قوميت بخود گرفته ، و به سوى هدفى غير هدف اصليش دعوت مى كند، و مردم را به غير ادب حقيقيش مؤ دب مى سازد، تا آنجا كه رفته رفته كارى كه در دين منكر بود معروف و

مى كند كه با قول كريم و گفتار بزرگوارانه با آنها سخن بگو كه همه آنها نهايت ادب در سخن را مى رساند كه زبان كليد قلب است . ۳ - از سوى ديگر دستور به تواضع و

پوست هم مراد نيست، بلكه تنها پوست آلت تناسلى منظور بوده، كه به خاطر رعايت ادب، نام آن را نبرده. «وَ قَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتُمْ عَلَيْنَا»: اين

مى كند، و چون چنين است ، پس ‍ هم بمقتضاى دلالت عقل خودمان ، و هم بمقتضاى ادب دينى ، جا دارد آيات نامبرده را كه از متشابهات قرآن است ، مسكوت گذاشته ، علم

بعضى گفته اند: «مرض را با اينكه آن هم از خداست به خودش نسبت داد تا رعايت ادب را كرده باشد» صحيح نيست . و اما اينكه چرا كلمه «الذى » را تكرار كرد، با اينكه

جمالى كه نفس به سوى آن مجذوب مى شود و يا جلالى است كه عقل در برابرش ‍ زمين ادب مى بوسد، و قلب از خود بيخود مى گردد، هر كدام را كه در نظر بگيريم حد اعلايش

است كه گر چه خداى سبحان جز به حق حكم ننموده و جز حق را دنبال نمى كند و ليكن ادب قرآن حكيم از اينكه نسبت تعقيب و پيروى به خداى تعالى دهد دور است ، اگر هم بخواهد

اگر در آيه مورد بحث در جواب پروردگار گفته اند: «لا علم لنا» براى خاطر رعايت ادب و ايفاى مراسم عبوديت در قبال مالك حقيقى و پروردگارى است كه در آن روز جز او

عظمت و كبريائى خداوند ذلت و افتادگى حقيقى است ، بخلاف به رو افتادن و زمين ادب بوسيدن در ظرف اجتماع بشرى كه بر حسب وضع و اعتبار، ذلت و افتادگى است ، به نشانه

اعترافى سازنده و در مسير تكامل . جالب اينكه به قدرى در توبه و تقاضاى عفو، ادب نشان ميدهند كه حتى نميگويند خدايا ما را ببخش (اغفر لنا) بلكه ميگويند اگر ما