نتایج جستجو

منقاد و خاضع نشدند و ناله نكردند. ما الله اله وله هم ل ربب ضعف ف عذب حبب ب حتى صبر ضرع اذا کون اخذ فتح قول سبل فى قد

ليس صابئون او لا بنو نا ب ولى اخذ ان ذلک ملل بعض نصارى هدى ما حزن نحن عن حتى مسيح تلک مجوس منى ا تبع ک حبب قدر ف بل انتم وثق ابراهيم عمل شرک علم کلل اسباط

ضيق ارض الذين وله ک کثر انتم رسل لکن ب نذر نفس نغض انن کم يوم قرب ايى ذرء حتى بشر ائى لو دعو س زلزل ضرر مرر

در قرآن يافت مى‏شود. ف کم رئس بلغ لا هدى امن حلقم انتم اذا وله من اذ اله حتى لولا ما قصر حين نظر الله نحن يسر قرب لو شىء خوف ان حلل کذب علم ه حرم حصر سجد

اتى امن حلل طعم ک عذب قول انن کفر هذا علم نا ذا قوم غضب نعم الى صيد ايى ربب حتى فى دور الا کون کتب الذى يا بنو هدى عقد نسو شکر بلغ رزق او بلد وقى خزى عن اذا

اکل علم خلق عند يوم حسن عن سوف عذب کون ذلک سرح او کذب زوج اجل لو حقق هو قرر حتى رحم نن شىء نعم غرر غير امن ابو فلح قدر بعض عرف جعل نور اولاء بل رجع کن لقى

حقيقتش آن است كه مرا به شكر حريص كن بطوريكه نفس خويش را از كفران باز دارم. قول حتى هم اذا ف ى ن ان نعم ربب جىء على شکر ک ها من اتى التى نمل ما نا طير نور کذب

انت ا قوم ثم سوء نبو ولى مثل لم شهد يوم خلق ملک الذى قتل جعل عند خير خلف حتى کفر اذا ذکر توراة صبر کيف عبد خبر هدى لقى حسن رود کثر جىء وحى اخذ رئى امر

حمد شرک ايى ها ويل س اننى خوض حسن جزى لعب نحن فعل قد خلص سوء نا خسر غفر ورد حتى همز زهق هذا الذين لقى دلو غير بصر شطن حضر حقق عند جمل قتل هو جعل قدم هى ولد

سوگند دروغ حرام و سوگند راست مكروه است مگر آنكه احقاق حق بسته به آن باشد و حتى وارد است كه شخص در صورت امكان خسارت را قبول كند و سوگند نخورد و اگر كسى سوگندى

حفظ قسطس لن بخس او رئى الذين يا خسر ابو صدق اله علم منع ا الا نقص انا شىء حتى غير لم طفف نزل عند اتى شدد ن بلغ ويل حسن حوط يوم کلف زجو الله اهل قرب بضع

على هم کون طعم ان انن بنو ک کم حسن من سبل ولد وجد اکل اتى سئل الا حضض رقب حتى خير نکح التى قسط قوم وله ذا بلغ جور حبب اذا او الله کتب هى نسو فعل أما هن

هن ف عن انث لا هم علم وزن انن قول فى کون الله الا سمع ربب اله على رضع کلم حتى ى کتب ثوب رفع بعد حرف وله کره اول ليس رئى نا کلل قسط جعل وزر ذکر الذى ارض

بعد ذلک يمن شهر خلق نسو انس نصف ها کلم کذب صوم ظلل ترک زيد هما قوم بلغ وعد حتى رسل صلو ا وجد الى وصى ذکر وحد اول کفر ملک ذلکم دنو طوف تمم طلق امم الک نهى

صفف هو عدو زوج وقع حکم بعد نوم هون ذکر جوو بيت وحى کفر احد رحق ام بشر لم حتى اکل عزز

موسى دست يابم فرعون براى فريب مردم اين سخن را گفته است. ف تبع بلغ ل سبب من حتى اذا ب اله ى سمو طلع الذين ثم ه الى ما وله الله هم شىء فى غرب دون کلل لعل وجد

بين جعل سوء دعو وجد عمل موت ايى انس حبب رشد ارض رسل حيى لما نن کثر هن غفر حتى دنو يتم حقق او مثل ولى کلل ذلکم ن اوى کتب لو

مى‏كنند و پس از نيرومند شدن اسير مى‏گردند ولى اين به نظر درست در نمى‏آيد. ف حتى اذا هم فى شدد ل رود ارض سرى رقب ه وثق عرض کون ضرب ان اما دنو الله کفر منن

الميزان فرموده: اين قصه خرافى است. ما هاروت علم بابل ب من احد ملک وحد لئک حتى الک قول على انن نزل

طلع سبح ليل سبب ذات بلغ زيت بتل غرب برک لون عين خلف ولى کم برر قوم حمء کما حتى الو کذب ورى ايى وجه هدى بهت جنب کود اذ قرض بحث لکن سود اين هذا التى على يمن

عُقدَةَ النِّکَاحِ»، در واقع نهى از انجام عقد ازدواج به صورت مؤکد است، یعنى حتى نیت چنین کارى را در زمان عدّه نکنید. عزم‌ (۹ بار) وَ لا عُقْدَة النّکَاح مَعْرُوفا

شکاف به وسیله سنگ است; ولى بعداً به معناى وسیع ترى که شامل هرگونه سدّ، و حتى شامل وصله کردن لباس مى شود، گفته شده است. جمعى از مفسران معتقدند که «رَدْم»

متعدى شود، به معناى «ازاله فزع» و برطرف ساختن وحشت و اضطراب است، این ماده حتى در صورتى که در شکل ثلاثى مجرد باشد و با «عَن» متعدى شود، نیز همین معنا را

کلمه «خَضِر» به معناى «اخضر» یعنى سبز رنگ مى باشد; بنابراین، تمام سبزى ها حتى جوانه هاى درختان را نیز شامل مى شود. ولى از آیه فوق چون در پشت سر آن اشاره

سرر نعم فوز خلق هو بين لغب تبع ا وقى ابو يئس ارض تلک نذر عدد حزن فرح اکل حتى شرب غلم نفح ندو نوب اهل يا

البیان» آمده، در اصل به معناى جستجوى چیزى در خاک است، ولى بعداً به هرگونه جستجو حتى در مباحث فکرى و عقلى آمده است. بحث‌ (۱ بار) كاويدن. جستجو كردن. [مائده:31]،

یعنى این اقوام ستمگر و دشمنان سرسخت حق و حقیقت، آن چنان درهم کوبیده شدند که حتى صداى آهسته اى از آنان به گوش نمى رسد. (بكسر اول) صوت خفى (كمترين صدا) چنان

بود) با صداى طبل و سایر آلات لهو، مردم را به بازار فراخواند; مردم «مدینه» حتى مسلمانانى که در مسجد مشغول استماع خطبه نماز جمعه پیامبر(صلى الله علیه وآله)بودند،

که دوازده ـ و به روایتى ده ـ کره شتر مى آورد، آنگاه آن را آزاد مى ساختند و حتى کسى سوار بر آن نمى شد، به هر چراگاهى وارد مى شد آزاد بود و از هر آبگاه و چشمه

ما رسیده، گاهى «باغى» به معناى «ظالم» و «عادى» به معناى «غاصب» تفسیر شده، حتى «باغى» به معناى کسى که بر ضد امام، قیام کند و «عادى» به معناى «دزد» آمده است

ظریف و دقیق انگشتان را همه در سر جاى خود قرار مى دهد; و از آن بالاتر خداوند حتى سر انگشتان او را به طور موزون به صورت نخست باز مى گرداند. بنن‌ (۲ بار) ه‌

نور وقى شقى عرض شقو وثن فحش ندى ذى ندو يا يسر نعم عمل کلل هذا ذا ظنن زور حتى حنف لعل اکل اهل ولى دحر خشى شرر وجب وعد تلو نجو لکن برر غرب شطن کثر وکل ملک

فنا و زوال و مرگ دارند، و نه ترس هجوم دشمن، نه بیمارى و آفت و اندوه، و نه حتى ترس از ترس! و نعمتى برتر از این نیست که انسان از هر نظر در امنیّت به سر برد،

صالح(علیه السلام) گفتند که به گروهى دیگر از پیامبران نیز این تهمت را وارد ساختند، حتى به پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، چنان که در آیه 8 سوره «فرقان» مى خوانیم:

«ابلیس» است، که بعد از مخالفت فرمان خدا نسبت هاى ناروایى به ساحت مقدس او داد، حتى به دستور پروردگار دائر به سجده بر آدم(علیه السلام) رسماً اعتراض کرد، و آن

«مَوقُوت» از مادّه «وقت» است، بنابراین معناى آیه چنین است که اگر ملاحظه مى کنید حتى در میدان جنگ مسلمانان باید این وظیفه اسلامى را انجام دهند، به خاطر آن است

مى سپارند، همه را مو به مو ظاهر مى سازد، و براى حساب و جزا آماده مى کند. حتى آنچه در دل انسان مى گذرد، و هیچ کس جز خدا از آن آگاه نیست، همه را به صاحبان

اهل بیت(علیهم السلام)به ما رسیده، گاهى «عادى» به معناى «غاصب» تفسیر شده، حتى «عادى» به معناى «دزد» آمده است. عدو (۱۰۶ بار) قوم هود«عليه‏السلام». [هود:60]

است، معناى گسترده اى دارد که همه انواع نعمت هاى مادى و معنوى را شامل مى شود، حتى نعمت هایى که براى ما محبوسان زندان تن در این دنیا قابل درک نیست «راغب» در

تأکید و به معناى «قطعاً» به کار مى رود، و گاهى، به معناى «لابد» (ناچار) و حتى گاهى، به معناى «قسم» استعمال مى شود، مثل این که مى گوئیم: لا جَرَمَ لاََفْعَلَنَّ:

ولى اين خلاف ظاهر است . ه لا فى هو بصر هم ان ل قول ها ف من انن اذا کم موت حتى کلل کون اين ما لو بل وکل وله على شىء بغى درک قد جمع اخر لطف اله ربب نا خوف

ندارد. لا فى ها بلغ جمع ف مضى ذوق لما او اوب لبث بحر برد ل بين طغى هما شرب حتى طغو نسى برح حوت ه ریشه_خلد

باشد یا اجتماعى. هر چیز پاکیزه، اعم از غذا، لباس، همسران، خانه ها، مَرکب ها، حتى سخنان و گفتگوهاى پاکیزه را، شامل مى شود. ممکن است، انسان بر اثر نادانى، این

و شاخه است و هم بدون ساقه و شاخه، و به تعبیر دیگر اعم از درخت و گیاه است، حتى در اینجا حدیثى از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله)نقل کرده اند که: شخصى

سپس توسعه داده شده و به هر دو موجودى که قرین یکدیگر و یا حتى ضد یکدیگرند «زوج» اطلاق مى شود. حتى به دو اطاق مشابه در یک خانه، یا دو لنگه در، و یا دو همکار

شود نیز از مصداق هاى آن است، لذا درباره مادر موسى نیز تعبیر به وحى شده و حتى به غرائز و الهامات تکوینى حیواناتى همچون زنبور عسل نیز کلمه وحى گفته شده است

الا يى شىء نفخ انث کره فلک نوح رزق او وله لما رضع ملک مع امر جرى امم ذرو حتى اکل اثم قدر موه عظم عرش توراة بهت امن خفف ولد حمر اذا حين اتى ظلم اوى جعل

قوماً بعد إذ هدیهم حتى یبین لهم ما یتقون» قال: حتى یعرفهم ما یرضیه و ما یسخطه ; به امام صادق (ع) گفتم: ... و درباره قول خداى تعالى: « ... حتى یبین لهم ما یتقون»

افتخار است، و نه دلیل بر تکامل. و در لغت به معناى گفتار، و هر گونه جمله است و حتى به سخنان مفصل و طولانى نیز «کلمه» گفته مى شود. و اگر مى بینیم گاهى به معناى

معناى هر چیز پر ارزش است، گاه در مورد انسان به کار مى رود، گاه گیاهان، و گاهى حتى نامه توصیف به «کریم» مى شود مانند سخن ملکه «سبأ» در مورد نامه سلیمان: (إِنِّی

«اَلْقَرْيَةُ: اَلْمِصْرُالْجْامِعُ... وَ تَفَعُ عَلَى الْمَدينَةِ وَ غَيْرِها» حتى بلانه مورچگان قرية النمل گويند على هذا بايد با قرينه فهميد كه آيا مراد شهر

«(آری،) ما به آنچه شما به آن فرستاده شده‌اید کافریم!» |[پيامبرشان‌] گفت: حتى اگر براى شما چيزى بياورم كه از آنچه پدران خود را بر آن يافته‌ايد، هدايت كننده‌تر

حمل لا عن لم اول ل يئس قرب کم ک اجل شهر ثلث ريب عدد طهر قدر ذکر سئل هم شىء حتى لعل کلل حيض اذا وضع انس وله اتى

بيشتر در قرآن مجيد نيامده است. ما ماروت بابل ب علم ملک لئک من احد الک وحد على حتى نزل قول انن سحر

ثقل قدم طوع انن رغب جند وفى الو نور سلم هم جالوت جعل لو ظهر ملء ولد نصر برز حتى

ذکر حسن کظم ذلکم ردى رسل سوى رزق فند يوسف لو اجر هو على اثر الى ب صنم نور حتى ضيع عن امم کم جىء ن حزن اذ بين نا بعر نصب بعد حرض هن قدم او قبل فرى فسد ولى

[نساء:100]. اين آيات و تمام آيات ديگر راجع به همان مطلب است كه گفته شد. حتى در باره ابراهيم «عليه السلام» كه فرمود: [عنكبوت:26]. طبرسى فرموده: مهاجران

الذين اذ شدد اذا خرج بلو کم هنالک نفق ثقل هنا ظنن انس هم ضرر وله سوع انن حتى فى بئس شىء قلب رسل يوم ربب عظم ب وقى مسس رئى قبل مع ذهل ايى من ه کلل اله يا

طبيعى و وضعى است كه مردم از آنها استفاده مى‏كنند و چنانكه در الميزان آمده حتى به شاخص‏ها، تابلوها، لغت‏ها، اشارات، خطوط و غير آنها نيز شامل است. جمله «وَ

اى مردم شما به خدا محتاجيد و خدا اوست بى نياز ستوده. اين شامل حال همه است حتى ميليادرها، و يك دفعه به معنى نادارى و بى چيزى است مثل [نساء:6]. و [حج:28]

هما على خصف ف ل سوء من ب ورق ها ى بدو مسح جنن ردد حجب سوق عنق قد شجر ورى حتى فتن عصو ندو ذوق ندى لما عصى آدم

قرآن نيامده است در صحاح آمده «الزمره الجماعة من الناس و الزمر الجماعات». ها حتى اذا الى جىء الذين فتح جنن جهنم بوب سوق هم کفر ربب فعل وقى قول ما ب کبر ل

استعمال قرآن قول راغب اقرب به نظر مى‏رسد زير موارد بكار رفتن آن توأم با ظلم است حتى در سوره يوسف. در آيه [اعراف:85] و نظائر آن «اَشْيائَهُمْ» بدل اشتمال است از

نصر قلل مضى هل امن خرج ها لو او اخذ بئس سوى انس فتح صدق خلف ثقف رئى بشر قوم حتى انن ارض لبث صلو لما هو نفخ عود ثم اين ا سئل عمل عين عذب دلک بوب توب اجر لعن

غفر الم هو جعل رسل او عن اوى علم اخذ ولى انس لو ائى اخر نن ا جوب رحم عتد حتى ربب ليس قبل دنو شىء رجو قد الى الذى صلح رجز ذوق اذا رود نبء ذکر مسس امر ارض

دشمنان براى جلوگیرى از گسترش دعوت اسلام و به منظور خفه کردن نداى حق طلبان و حتى باز گرداندن مؤمنان به سوى کفر به عمل مى آید «فتنه» اطلاق شده است. منظور از

نفس انس او يوم بعد عمل اهل ذوق لکن صبر کبر بيت سوء اکل سحت قدم اخذ ردد عدو حتى بين لو بعض لعن امر رفد س قرر حين ذلک صدق قبل عهد

عدو طبق علم سوى بنو خرق اکل جعل او ى حمر حبب خلق غرق قصو قلل کلا سفل لکن حتى بغل بل سفن الا قمر نا نن دنو نخل صور دعو خرج زين کذب رجل ظهر يا مثل رحم ايى

روشن شده است كه خدا در باره آنها چه كرد. هم ف من لا ه اول ان بلغ قد جمع امر حتى ما ل او مثل حيث حقب بطش طوع کون سنن وحد قتل رجع قضى بحر احد لما عمر الى عود

شده در حال بارگیری... ف ان هن ل اذا ه من وله ها لا ب ى اله نسو الى على الله حتى علم طلق کذب هم ما کون عرف بلغ حکم شىء عزز کم انن مسس عدد غفر رحم قبل نبو امن

بغض گفته ‏اند. عدو بين هم کم ما الى يوم قوم بدو الله من ابد ب قد فى اله فوه حتى خمر يسر عنت امن کفر ف نا لقى کلل صدد سوف ه وقع خفى ان نبء ودد غرو ذکر عن شطن

الذى عطو صدق فى هؤلاء قول شىء جزى وقى لا کلل ب کيف غير ارض حسب سمو اولاء ولى حتى هذا حظر قلل عن جذذ عقر کثر صحب صلو کتب سوف اول کدى اذا منن يدى رئى عند صفد

وله هن خير وسع عرف الذين زين جهل سوم وجد برج کبر حسب غير نکح فقر اکل ه فضل حتى بدر سئل ارض سمع فى انس سرف ثوب وضع ها ضرب لحف ما طوع

در آيات قرآن محلى نيست كه مراد از آن انداختن معمولی باشد مثل انداختن سنگ حتى [صافات:8].هم معلوم نيست كه غيرمحسوس نباشد. [انبیاء:18]. حق را در مقابل باطل

بغى الذى طالوت سکن مع صبر غلب هزم او مرء فضل انس حطم کبکب کلم عذب جعل شعر حتى بسم

از نیل به مقام بِرّ (لن تنالوا البرّ حتى تنفقوا ممّا تحبّون) ۴ - ایثار، راه رسیدن به مقام بِرّ (لن تنالوا البرّ حتى تنفقوا ممّا تحبّون) ۵ - تشویق و ترغیب

(إن الله لایغیر ما بقوم حتى یغیروا ما بأنفسهم) ۷- تحولات اجتماعى و معیشتى بشر در اختیار خداوند و به دست اوست. (إن الله لایغیر ما بقوم حتى یغیروا ما بأنفسهم)

در مال خویش تا هنگام رسیدن به مراحل رشد و بلوغ کافى، ممنوع است. (حتى یبلغ أشدّه) «حتى یبلغ أشدّه» غایت کفالت یتیم است; یعنى، شما اى متکفلان ایتام! از اموال

رشته اعمال عبارتند از: ترک هر گونه همکارى و هماهنگى با عوامل ظلم و فساد و حتى مبارزه و درگیرى با آنها; از یک سو و خودسازى و خودیارى و جلب آمادگى هاى جسمى

مانند چوبها و علفهاى خشكيده حظيره ساز شدند. ک ربب هم ل کون بعض قد نظر هشم ى حتى ان عطو ف کيف وحد يسر اذا فضل جىء قرآن على ب قرء احد ما ذکر عوذ شطن همز من

قبل اذ ان ل نور عذب ظلل ه قول خيط کون وقى جنن ذلک ربب جمل ولج ما برد جزى حتى الک دعو اخر على جرم هم لئک وله دخل خلق سنن ملک انن اله سمو الله بوب منن

اذا ل هن ذرع مکر سوء علم دعو لوط ها رسل خوف نا ذا حزن قرن حرج کذب الى شىء حتى ضرر وحى هنا خلف جعل عن نفس وله هذا ضيق الله هنالک وجد متى طلق کان لقى الذين

خداوند شدند. (لن نؤمن لک حتى نرى اللّه جهرة) ۳ - بنى اسرائیل، تصدیق رسالت موسى را منوط به آشکارا دیدن خداوند کردند. (لن نؤمن لک حتى نرى اللّه جهرة) ۴ - بنى اسرائیل،

وزن است، اما در معناى کنایى، به هر گونه معیار سنجش، و قانون صحیح الهى، و حتى شخص پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)و امامان راستین(علیهم السلام) که وجودشان

و خواباندن فتنه و بر سر جاى نشاندن كسانى است كه به فكر اخلال و حمله‏اند. حتى آيه [انفال:39]. معنايش آن نيست كه دين را بر آنها تحميل كنيد بلكه مراد آن است

سَبيلِ اللّهِ» راجع است. ه ف جعل بعض هم من رئى سحب ثم قول وذر على سقط ودق جمع حتى سمو لقى خرج خبث بين يوم کسف الف خلل فى الذى طيب ان جهنم نزل زجو اول

بدان مثل خود از بين نمى‏برد و سر جاى خودشان نمى‏نشاند فساد عالم را مى‏گرفت و حتى آثار پيامبران از بين مى‏رفت ولى با كودتاها و ترورها و جنگها ستمگران از بين

سوء وحد ورى جزى حکم نفس رزق مول امر نهر حصن طوع حيى حقق ملک احد ذکر شکر او حتى دنو مثل جهل ليل هدى اخذ ائى حول خوف اثم حبب صدد

استعمال قرآن قول راغب اقرب به نظر مى‏رسد زير موارد بكار رفتن آن توأم با ظلم است حتى در سوره يوسف. در آيه [اعراف:85] و نظائر آن «اَشْيائَهُمْ» بدل اشتمال است از

هم لا على شىء ليس الله الذين وله کون ل اله عن يدى ما امن بنو ولى ک علم بعض حتى اخذ صغر قدر يى صنع عزير غلل حزن ابراهيم نن نحن شرک وجد رضو کلل نصرانى تلو

(منافقان) بر تخلف از جنگ تبوک (حتى در صورت عدم دریافت اذن از پیامبر (ص)) (و سیحلفون باللّه لو استطعنا لخرجنا ... لم أذنت لهم حتى یتبین لک الذین صدقوا و تعلم

نذر رحم رئى شهد امر لما قضى لو لم صلح ثم ظلم صدق عمل فرق اذ عبد سلط سحر عن حتى کلل اخذ يا قرء شطن نور کذب بغى فتح ذکر غفر نحن بنو عرف انا لقى بشر

بين طير کتب کفر هو او نظر جمع نفس الا وقى مثل ارض امر لما اخذ خلف کذب صلو حتى سجد رکع ظلم يسر نبو ثم اسرائيل رضو س عسر الى بعد ذلک دخل غرق جبل نور ربص ايى

مؤمنان را بر جهاد ترغيب كن . امن کون من وله ک اله ان الله نفس او نبو ها على حتى عسى الا يوسف قتل ايى ذکر هلک قول يا کلف انن لا فتء کم ما ت شکو تبع کفف عشر

وجد ا سجد تجر بحر جند رزق شرب عبد يعقوب قوم فرض دور حزن هما شحح شطن نصب اهل حتى الذين التى حرم عدو کثر قرى نحن زلف قرب نصت صحب قرء سلم ام قرآن ليس کتب دنو

است كه كنار شدن باشد. لا من هم ما کم الذين ل ف فى کفر ب ه هدى قوم شرک قتل حتى ظلم نا وله کون بنى بين الا انس رحم اله عذب شىء جعل خلف لو تلک طلع صرط وحد

نور ه ولى مع دبر نزل نفس قدم قحم فوج الله ل هذا ظنن اله شىء نا اذا وله ان حتى بئس ذا ف عن لجء خلف

مغیرا نعمة أنعمها على قوم حتى یغیروا) ۸- نقش اصلى عمل خود انسان در جلب نقمت یا نعمت (ذلک بأن اللّه لم یک مغیرا نعمة أنعمها على قوم حتى یغیروا ما بأنفسهم) ۹-

برادر قوم خويش خوانده شده است؟ *** از آيات به دست مى‏آيد كه در محلّ بعثت حتى يكنفر هم به او ايمان نياورده و زنش نيز از جمله غير مؤمنين بود كه با خود نبرد

طبع در آن و نيز در تصوير و منقّش كردن به كار مى‏رود. نقش از طبع اعمّ است كه حتى به رنگ‏آميزى و اثرى كه در زمين مى‏ماند اطلاق مى‏شود. مراد از طبع و مهر زدن

ظلم نا سمو هذه ثم بعد قلب ى لم وقى اخذ بين صدق عجب شىء خير وعد صمم اولاء حتى انس حيى نظر ارض قد صبر الذى عرب قصص قرب خلق رسل قبل تلک التى اول صلو قرء بکم

رحم ا ذوق شىء مسس يئس کم ى لم ب يوم قنط لما اللائى صحب قدر رسل کون امن عقل حتى ظنن حيض فسق عمل ظلم ذلکم قبر خلص لقى اخو جمع نجو دين زلم لو شکل يوسف نسو قوم

هوى لن امم حمل قد برح الا وفى طغو نفس وزر تبع ارض طغى خشى شعر ولى موت جنح حتى بغت جرم ب ظهر سوع ذکر اذن وثق وحد عن طير حسن حشر

مثل زدن به الاغ قصد تحقير حيوان و يا شخص را داريم در ميان عرب معمول نيست و حتى تشبيه به الاغ گاهى مدح و مراد از آن صبور و فرمانبردار بودن است . در آيه شريفه

اَلْحَمْدُ لِلَّهِ، اِيَّاكَ نَسْتَعينُ و با بدن ركوع و سجود مى‏كند. يعنى معبود من حتى بزرگتر از توصيف است، او پاك و منزّه است همه حمدها مال اوست، و از وى يارى مى‏جويم،

بدان مثل خود از بين نمى‏برد و سر جاى خودشان نمى‏نشاند فساد عالم را مى‏گرفت و حتى آثار پيامبران از بين مى‏رفت ولى با كودتاها و ترورها و جنگها ستمگران از بين

الى امن حلى جزى رحم قدد سوء بين ذلک ليل نجو ضرب کذب جدد کون اول صدق سبل ذوق حتى سبق رود يحيى لا احد جبل بشر اهل شرب رئى

قبل ان عمر ها اولاء هؤلاء وعد قول لن ل ليل ما ذکر کلل ذلک قرن سمو الى ذى فى حتى وذر جبل اول عقب نشء اله نکح لم وسم بلغ حسن نهر مع شدد الا علم اذن کتب سوء

بسيارنقل مى‏كند. نمل قول کم على يا ايى ها ودى دخل اذا سکن اتى غيظ من وزع لا حتى عضض حطم خلو موت ب امن هم ف نن سليمان لقى انن جند الله

از هر نالايق منزّه و مبرّا است مى‏گوئيم: سبحان اللّه ربّنا. موجودات ديگر حتى ذرّات بدن ما نيز مثل مابه پاكى خداوند پى برده و با زبان خود پروردگار پاك را

ارض کذب وله هما اوى لهو خلف ا ائى لو زور مول عن قمر ن صحف الله عزز دعو نن حتى عند الذى قلب رين کسب عظم مهد نعم جمم زيد الا کم فقر يقن درى عهد فرر اول زبن

نا الا لدى قوم رزق شىء الى جىء عند کلل خلف نن کتب بغى روح ربب ذوق صبر نصر حتى قبل کفر ک دنو مسس اذ ضرر رجع حزب بين رسل بل فسق قدر يوم اخذ طيب امن لن على

اذا الله اله وله ل من ف کلا الذين مرر هم سوف انن جنب ب حنف قبر سطر ظلم طلع حتى عن شهد کثر کم لا لهو اول جىء کهف علم شمس نکر کتب توب وثن قد ثم رئى ذات لغو

شطن قنت انا ائى خشع او غضض يوم ورث عند التى فعل دعو طوع هود زکو حلف ظلم نکر حتى بين ولى اذ مجد قدر هل صرف خلف ملک اهل جنن شعب ندو

نظر نمى‏آيد بلكه ظاهرا نطفه مرد و زن هردو مراد است مثل [نحل:4]. [فاطر:11]. حتى آيه [قيامة:37]. بنابرآنكه «منى» به معنى اندازه گرفته شده باشد چنانكه در «منى»

طبع در آن و نيز در تصوير و منقّش كردن به كار مى‏رود. نقش از طبع اعمّ است كه حتى به رنگ‏آميزى و اثرى كه در زمين مى‏ماند اطلاق مى‏شود. مراد از طبع و مهر زدن

کم نزع أما کئس کفر کون طرف ايى قصر اسف ما اما حزن ثعب فجر تسع حول يا غرب حتى قوم الله طوف غول ثم هو عند اله سئل اکل تمم ثمر دخل سلک انن رئى اخر انس امن

[حجر:45]. به نظر راغب معناى اصلى عين چشم است و معانى ديگر به عنايت مى‏باشد حتى چشمه را از آن عين گويند كه مثل چشم داراى آب است. گاهى از عين نظارت و حفظ و

ظاهراً معنى آن باشد كه از دستشان به دست شما برسد در جوامع الجامع فرموده: «حتى يُعْطُوها عَنْ يَدٍ اِلى يَدٍ» يعنى نقداً و بدون واسطه بدهند در الميزان آمده:

کفر قلب على متع ربب ها لعب لهو حقق ان الى نا منى اذ ايى هما شهد اوى عند جىء حتى امر انس يا سبق هذا ذا الذى بلو ام اول اولاء عبد هزء ريب ثوب عدد مرض شىء لو

گروهى از بندگان خويش را كه جنگاورانى زورمند بودند، بر سر شما فرستاديم. آنان حتى در درون خانه‌ها هم كشتار كردند و اين وعده به انجام رسيد. و چون وعده نخستینشان

تهيه وسائل جنگ يارى كردند حتى به طور ناشناس جزء لشكريان بنى بكر شده و با خزاعه در كنار آبشان كه «وتير» نام داشت جنگيدند و حتى احترام حرم مكه را هم مراعات

خاندان او (حتى تؤتون موثقًا من الله ... إلاّ أن یحاط بکم) ۱۱- مشروعیت سوگند به خدا و پیمان بستن با او در ادیان گذشته و لزوم پایبندى به آنها (حتى تؤتون موثقًا)

است. (حتى إذا جاءتهم الساعة بغتة) ۵- کسانى که تا قبل از مرگ منکر ملاقات خدا و معاد هستند، بدون تردید زیانکارند. (قد خسر الذین کذبوا بلقاء اللّه حتى إذا جاءتهم

به عكس گفته‏اند عبارت مجمع چنين است «الزفير ترديد النفس مع الصوت من الحزن حتى تنتفع الضلوع» زفير نفس كشيدن است از اندوه كه با صدا ياشد تا جائى كه دنده‏ها

ثم من ربب ف قوم يوم ب ى ضلل سوء الذى الذين عزز قول انس وله ظهر وفى ليس اله حتى رجع کون دعو الله هارون ذلک ثقل کمل نا عذب ابراهيم فى وضع اخو موسى نفس رضو

را با دست خود منع كردم. و آن درعرف به معنى دفع است خواه با دست باشد يا نه، حتى به آنكه نابينا شده گويند: مكفوف، در مجمع آمده: كف در اصل به معنى منع است مكفوف

ظاهراً معنى آن باشد كه از دستشان به دست شما برسد در جوامع الجامع فرموده: «حتى يُعْطُوها عَنْ يَدٍ اِلى يَدٍ» يعنى نقداً و بدون واسطه بدهند در الميزان آمده:

حسن نذر عذب غنى هم أما اذا ايى صدق کذب لسن هدى امن اتى خفى هل لم نفع نصب حتى کيل رسل بخل هو قبض کبر احزاب فرغ يوم نظر جهر جنب سبل يا کيف رود ربب ذرو عمل

استغاثه كردند ولى آن وقت مهلت و نجات نيست. هم من ل ف فى ها ه کم الى ربب متع قول حتى ب ک عن موت وله بصر الله اله حين علم رئى على سبح ا ان ما سوف لو حمد ارض صبح

سرگردان ماندند درب خانه را نمى ديدند تا لوط از خانه بيرونشان كرد. و نيز گفته حتى شكاف چشم هم در صورتشان نماند. ولى ظاهراً فقط نابينا شدن مراد باشد. در آيه

هر بهره ايكه از چيزى عايد مى‏شود مشروط بشرائط بى شمار و خارج از حصر است، حتى بدون اغراق يك لقمه نان بستگى به تمام اجزاء اين عالم دارد، تنظيم اين همه شرائط

طبع در آن و نيز در تصوير و منقّش كردن به كار مى‏رود. نقش از طبع اعمّ است كه حتى به رنگ‏آميزى و اثرى كه در زمين مى‏ماند اطلاق مى‏شود. مراد از طبع و مهر زدن

این کلمه ربب‌ (۹۸۰ بار) ل‌ (۳۸۴۲ بار) تربيت كردن «ربّ الصبى ربّاً: ربّاه حتى ادرك» يعنى بچه را تربيت كرد تا برشد رسيد. (اقرب) و اطلاق آن بر فاعل يعنى مربّى

السلام» نقل شده: «اَنَّ اللّه عزّ و جلّ جعل السحاب غرابيل المطر تُذيب البَرزد حتى تصير ماء لكيلا يضرّ به شيئا يصيبه و الذى ترون من البَرَد و الصواعق نقمة من

ظلم اذا ربب علم ان ها لئک قول الذى نن موت وزن قوم ملک او کفر سلم بلغ اتى حتى ن امن رسل شدد ذکر صبر رئى وزر وفى جزى يا قسط فجر هن کسب وعد الا سئل صلح جىء

کثر دور امن وله دين وقى حدث سوف اخر فلح لو بين مول وذر فى قلب هما کفر فضض حتى شرى او زين متع زور اصل الى فخر ضلل رجل امل کون اکل ولد سرر قبر غدو انس رود

لو ذکر خرج سوى مول فوق کم وقى التى لعل الا يمم بدل عن عمل وضع الذى قول علم حتى کتم حرم ربب نفق اول ليس رکم اصر اکل نکد الى قوم قرى حشر انتم اخذ ذلک سوء يتم

ايى نن حقق غلظ اوى شرک طوع حکم عزز ولد غفر حسن عظم فضل عمل يا سخر سمع الذى حتى خرج بغى فتن نا جهنم فوز بلو هدى مرج جىء ليس صير ثقل ضرر کلل ريب نذر وسل اتى

وعد فوق علن ضرع غدو رسل اتى هما بين نفق ذکر نا نفس قوم کسب اصل حبب کون بعد حتى خفت انتم کتم اجر ام درى نظر عذب شکر غفر امن شىء صرر ذات بعث رفع حبط قرب ها

هر بهره ايكه از چيزى عايد مى‏شود مشروط بشرائط بى شمار و خارج از حصر است، حتى بدون اغراق يك لقمه نان بستگى به تمام اجزاء اين عالم دارد، تنظيم اين همه شرائط

برادر، به معناى تنها گذاشتن او در شداید قیامت است. ۳ - قیامت، روز احساس خطر; حتى از نزدیک ترین خویشاوندان خود* (یفرّ المرء من أخیه) فرار از برادر، حاکى از

سِفر اَحبار پس از سال 516 قبل از ميلاد نوشته شده... از اين سخن بر مى‏آيد كه حتى اِسفار خمسه را هم عَز را ننوشته است. من انجيل ه فى هم نزل ما ل ب حکم يدى ها

سه آيه صريح اند در اينكه عمل وزن دارد و سنگينى دارد اعم از عمل خوب يا بد. حتى اگر به قدر دانه خردل باشد باز مثل سنگ و غيره داراى وزن است. در «عمل» بطور

طبع در آن و نيز در تصوير و منقّش كردن به كار مى‏رود. نقش از طبع اعمّ است كه حتى به رنگ‏آميزى و اثرى كه در زمين مى‏ماند اطلاق مى‏شود. مراد از طبع و مهر زدن

هر بهره ايكه از چيزى عايد مى‏شود مشروط بشرائط بى شمار و خارج از حصر است، حتى بدون اغراق يك لقمه نان بستگى به تمام اجزاء اين عالم دارد، تنظيم اين همه شرائط

من ل ها على ف ه هم شمس قبل اله ى طلع ب انن قول سبب اذا فى نخل رئى ک بلغ حتى وله انتم جنن الله ربب الى غرب جحم وجد هل غيب سبح لعل موسى نا امر حمد دين ا

دبر اخر شىء س غيب شهد رحم رود خوف هن بئس الذى قلب جىء يمن فضل بغى بصر قد حتى کى وفى بضع رذل کلل غير ايى عود عقب وجد سفل حسن خرج عمر سوع حقق طرف ذلک اهل

را مى‏پزند و شتر آبله دار را روغن مالى مى‏كنند در حرارت آن دانه‏هاى آبله حتى پوست شتر مى‏سوزد و گاهى به جوف آن هم مى‏رسد آن سياه رنگ و بدبو است. در مصباح

معناى ((فتنه )) در قرآن لزوم دعوت قبل از قتال نسخ نشدن آيه شريفه ((قاتلوهم حتى لاتكون )) با آيه ۲۹ توبه تجاوز ابتدائى مذموم و ممنوع ، و تجاوز در برابر تجاوز،

چرا، در حالى كه قادريم بر اين كه سر انگشتان او را هم بازسازيم آرى قادريم كه (حتى خطوط سر) انگشتان او را موزون و مرتّب كنيم! بلی (استخوانهای او را جمع می‌کنیم)

قتل بعد اذا ائى ا کذب نحن اذ ارض بل لن يا دبر حبب س حواريون حقق هجر جند بعض حتى بين عظم عن عزز نزل اخر ثبت قدم صلح قرب نجو دنو سمو انس کرب فئى لم کلم

ا وله قول فى الله ک ربب قوم قد عن ى لم اهل شىء اول عذب لا هلک او رئى ايى حتى حيى علم هزء رسل هل فعل لو بعد على عاد الى کتب نفس ذلک ن کلل حسن شدد کذب اذا

بين اوى علم کم اله حقق ثم يوم هدى نفس الا سبح امن فى بل لو الله ظنن وله ليل حتى کفر جحم هما سوء ا هذا وسم کلل قول جعل عمل شفع لما يا خلف ملک بدو کلا زکو شىء

(فَأَخَذْناهُمْ بَغْتَةً وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ). تفسیر آیات ۱- برخى از امتهاى گذشته حتى پس از پیدایش سختیهاى بیدارکننده همچنان بر کفرپیشگى و بى تقوایى خویش اصرار

ثمود نوح ذکر عزز الذى انس دين نظر ثم ن خرج هدى ولى عبد سحر هن مع سمو سمع امر حتى حسب وقى فرق

علم هيپنوتيزم هم اين مطلب را آفتابى كرده است نيروئى كه چشم شخص خارج مى‏شود حتى مى‏تواند طرف را بخواباند در نهج البلاغه حكمت 400 فرموده «اَلْعَيْنُ و الرُّقى

ذلک صفح نا يدى بين عفو کثر فى بعد لا علم الذى کسب قول الا امر على ثم اتى حتى فرض اخذ ا عقد سبل انتم ها نکح عبد خفى جىء طوف نفق توب قرب هجر کفر بدو الى

همديگر همكارى كنند. 2- [طور:34]. 3- [بقره:22-23]. آيه در مقام تعجيز انسان حتى از آوردن يك سوره است و با نفى ابدى مى‏گويد «وَلَنْ تَفْعَلُوا» و هرگز نمى‏توانيد

فیحفکم تبخلوا و یخرج أضغنکم) ۲- بخل و امتناع انسان ها از انفاق تمامى اموال، حتى در صورت تأکید خداوند به انفاق آن (إن یسئلکموها فیحفکم تبخلوا) بنابراین که

ندارند. به راستى كسانى كه [از پى ايمانشان‌] كافر شدند و در حال كفر مردند، حتى اگر زمين را پر از طلا كنند و آن را فديه دهند هرگز از هيچ يك از ايشان پذيرفته

کلل اخذ تبع يا روح عزز بنو انس جعل هدى ذلک عذب ولى لما صدق لو عصى فرعون نن حتى حکم عصو عند ضلل اهل نبو او دعو رئى يوم وعد بعث امر عن قرى تلو قصص نفس ملک

ازدواج زن ثیّبه (زنى که قبلاً شوهر داشته)، به دست خود اوست. (حتى تنکح زوجاً غیره) در جمله «حتى تنکح» (تا آنگاه که آن زن با دیگرى ازدواج کند)، استناد نکاح

فأعرض عنهم حتى یخوضوا فى حدیث غیره) ۶- لزوم سوق دادن یاوه گویان و مغالطه گران درباره قرآن و آیات الهى به بحثهاى دیگر (الذین یخوضون ... فأعرض عنهم حتى یخوضوا

ءایة قالوا لن نؤمن حتى نؤتى مثل ما أوتى رسل الله) ۳- عدم تأثیر آیات (معجزات) الهى در سردمداران مجرم (و إذا جاءتهم ءایة قالوا لن نؤمن حتى نؤتى مثل ما أوتى

آية الكرسى‏ [بقره:255]. اين آيه مشهور به آية الكرسى است از صدر اول اسلام حتى در زمان حضرت رسول «صلى اللَّه عليه و آله» - چنانكه از روايات شيعه و اهل سنت

و خواباندن فتنه و بر سر جاى نشاندن كسانى است كه به فكر اخلال و حمله‏اند. حتى آيه [انفال:39]. معنايش آن نيست كه دين را بر آنها تحميل كنيد بلكه مراد آن است

کفر شىء ربب لما تحت نور اذا يا اذ بيت ظلم الا رضو س اول خلد ايى سجد هو وحد حتى خرج عذب غفر عدن الى غير ن قد لکن کلل لم او وقى انس مع عبد نهر جهنم حکم نعم

الى هم قد ان عن هذا اله ايى کن قتل انا او مکن کم يا نفس جىء وله بين يوسف حتى لما انت روح امن رسل ذهب ا صدق اخذ عظم سئل ائى ايوب انتم بيض عرض نن غفر عند

گرفتار شد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها» «4» ولى اگر ظرفيّت باشد، حتى هر سه در يك نفر جمع مى‌شود مثل حضرت يوسف و سليمان ولى مغرور نمى‌شود، چون همه

كنند از امر خدا نيز حفظ مى كنند مقصود از جمله : ((ان الله لايغير ما بقوم حتى يغيروا ما بانفسهم )) فقط بين اعمال خير و آثار نيك خارجى ملازمه هست پنج مساءله

خدا روند احترام اين چهار ماه از شريعت ابراهيم عليه السلام بود و عرب آنها را حتى در بت پرستى محترم مى‏شمردند. «ذلِكَ الدّينُ الْقَيِّمُ» اشاره بدان است كه

ب يمن شرر ل ه نکح حلل قول ما عفو الذين حسد قرب ف ان اذا فى لا يدى عزم نفث حتى الا هم لسن امر وفى فقه امن کفر اتى ولد بلغ جعل عرف بهم الذى کتب ترک وقب اخذ

نياز است. «التِّينِ وَ الزَّيْتُونِ» از امتيازات اسلام داشتن سرزمين امن است حتى براى گياهان و حيوانات. «الْبَلَدِ الْأَمِينِ» نام انجير يكبار و زيتون، شش

آيات آن پيوسته معركة الاراء و مورد وجود متشابهات است اين آيات چند بعدى و حتى پنج بعدى و ده بعدى است كه قرآن را زنده نگه داشته و پيوسته مطرح انظار نموده

از اين دو آيه روشن مى‏شود كه شخص در مقابل عهدى كه با خدا مى‏كند و مطلق عهد حتى با مردم مسئول مى‏باشد ما قبل آيه دوم چنين است «وَلَقَدْ كانُوا عاهَدُوا اللّهَ

آيات آن پيوسته معركة الاراء و مورد وجود متشابهات است اين آيات چند بعدى و حتى پنج بعدى و ده بعدى است كه قرآن را زنده نگه داشته و پيوسته مطرح انظار نموده

الا رئى قوم ائى رجع نفس الذى ولى خشع رحم حين درک سوف ثم اذ لکن غشى لقى غشو حتى صمم عظم قلل شکر حفظ انتم عذب مثل خرج عين حمم لطف

ظاهراً معنى آن باشد كه از دستشان به دست شما برسد در جوامع الجامع فرموده: «حتى يُعْطُوها عَنْ يَدٍ اِلى يَدٍ» يعنى نقداً و بدون واسطه بدهند در الميزان آمده:

آيات آن پيوسته معركة الاراء و مورد وجود متشابهات است اين آيات چند بعدى و حتى پنج بعدى و ده بعدى است كه قرآن را زنده نگه داشته و پيوسته مطرح انظار نموده

اصل سلم دخل هدى ظلم عدن مول نن نسو مثل نهر جىء روح موه برک کثر حسن خلد عرض حتى ثبت نعم صدق طعم بعض ميز ذهب تحت جزى ا يتم نور تبع نفق نبت غنم لکن عظم ذرر

پیامبر(ص) با این که از سوى دشمنان در فشار بود و حتى به جادوگرى و دروغ گویى متهم شده بود; اما همچنان دوست داشت که حتى آنان نیز متنبه شده و هدایت یابند. ۳ - هدایت،

است پيروى كنيد، گويند: نه، ما به همان راهى مى‌رويم كه پدرانمان مى‌رفتند. حتى اگر پدرانشان بيخرد و گمراه بوده‌اند. و چون به ایشان گفته شود از آنچه خداوند

كنند از امر خدا نيز حفظ مى كنند مقصود از جمله : ((ان الله لايغير ما بقوم حتى يغيروا ما بانفسهم )) فقط بين اعمال خير و آثار نيك خارجى ملازمه هست پنج مساءله

كردند و كيف كان آيه مال امر آنها را مخفى ميدارد و در عليم و باقى مى‏گذارد حتى از دو اسم عليم و حكيم كه در ذيل آيه هست چيزى از عاقبت كار آنها روشن نمى‏شود

ترک يسر لما ظلم مول قد بين اخذ اذا وحد ايى جمع فرق دخل لن جنن ذا ذلک امر حتى قدر هذا سمع عظم هى ولد وقى الذى

سعادت و شقاوت و كمال وجود رهبرى فرمود. لفظ «كُلَّ شَىْ‏ء» شامل همه موجودات حتى جمادات نيز مى‏باشد در اينصورت بايد گفت: همه آنها شعور دارند و به راههاى كمال

اعتنا به آن دارند آيه [احزاب:72]. همه آيات اشفاق در قرآن كريم با «من» آمده حتى آيه [مجادله:13]. كه در تقدير «مِنْ اَنْ تُقَدِّموا» است مگر آيه [طور:26].

«عليه‏السلام» از همين جهت مى‏باشد. مثلا مى‏گوئيم: گاندى امام هند است يعنى مردم حتى پس از مرگ او طبق نقشه‏ها و رهبرى‏هاى او عمل مى‏كنند راه او و مرام او در ميان

«عليه السلام» خواهد فرمود. و روشن مى‏شود كه بعد از ان حضرت عده‏اى از نصارى حتى مادرش مريم را نيز معبود گرفته‏اند. در الميزان از تفسير آلوسى نقل شده كه گفته:

مى باشند. (إنّما السبیل على الذین یظلمون الناس) ۲ - حقوق تمامى انسان ها - حتى غیرمؤمنان - محترم است. (إنّما السبیل على الذین یظلمون الناس) از ذکر «الناس»

الایة «وقودها الناس و الحجارة» فقال: اوقد علیها ألف عام حتى إحمرت و ألف عام حتى إبیضت و ألف عام حتى اسودت فهى سوداء مظلمة لایطفأ لهبها; رسول خدا (ص) به دنبال

صدراسلام، مردمى سنگدل بودند که حتى بر زنان مؤمن نیز رحم نکردند. (فتنوا المؤمنین و المؤمنت) ۱۲ - خداوند، گنه کاران - حتى قاتلان مردم مؤمن - را به توبه دعوت

ملاحظه فرماييد مخلوقات خدا چه قدر و تاكجااند(سُبْحانَ مَنْ خَلَقَ الْعالَمَ) و حتى اگر ذرات آب دريا با خود آن نوشته شود به خودش هم كفايت نخواهد كرد كجا مانده

نياز است. «التِّينِ وَ الزَّيْتُونِ» از امتيازات اسلام داشتن سرزمين امن است حتى براى گياهان و حيوانات. «الْبَلَدِ الْأَمِينِ» نام انجير يكبار و زيتون، شش

ميشود و علم خداوند احاطه دارد بعلم انبياء و غير هم و عدد تمام افراد موجودات حتى قطرات باران و ريگهاى بيابان را خدا ميداند. از امام صادق عليه السّلام نقل شده

از آنچه انجام می دهید بی خبر نیست. پس از آن دلهاى شما چون سنگ، سخت گرديد، حتى سخت‌تر از سنگ كه از سنگ گاه جويها روان شود، و چون شكافته شود آب از آن بيرون

آية الكرسى‏ [بقره:255]. اين آيه مشهور به آية الكرسى است از صدر اول اسلام حتى در زمان حضرت رسول «صلى اللَّه عليه و آله» - چنانكه از روايات شيعه و اهل سنت

اسلام داراى اهمیتى برتر نسبت به جهاد در راه خدا (ما لکم من ولیتهم من شىء حتى یهاجروا) با توجه به صدر آیه که برخوردارى از حق ولایت را مشروط به جهاد دانست،

كنند از امر خدا نيز حفظ مى كنند مقصود از جمله : ((ان الله لايغير ما بقوم حتى يغيروا ما بانفسهم )) فقط بين اعمال خير و آثار نيك خارجى ملازمه هست پنج مساءله

بر دست برداشتن از عبادت غیرخدا و بازگشتن به یکتاپرستى. ۵ - تمامى گناهان، حتى گناه کفر، تکذیب پیامبر و تهمت و افترا بر او، قابل بخشایش خداوند است. (أم یقولون

خود مى‏شود و به شرح آن كمر مى‏بندد و هر جا در تفسيرش بيخردان و نادانان و حتى ابوهريره را كه پيش دنياى اهل سنّت مقبول است به باد انتقاد مى‏گيرد، ولى در

گفت به پيامبر بگو: حتى در اين حال، او مبغوض‌ترين فرد نزد من است. حضرت فرمود: فرعونِ موسى در آخرين لحظه ايمان آورد ولى فرعونِ من حتى در آخرين لحظه ايمان

نياز است. «التِّينِ وَ الزَّيْتُونِ» از امتيازات اسلام داشتن سرزمين امن است حتى براى گياهان و حيوانات. «الْبَلَدِ الْأَمِينِ» نام انجير يكبار و زيتون، شش

ظاهرى نشود فطرت توحيدىانسان مشرك بروز نمى كند. فساد اين گفتار كه امم سابق حتى در شدائد اضطرارآور زير بار توحيد نرفته اند! احتياج عليه مشركين به عجز شركاى

كندن يا عكس، و نيز فرق نيست كه در قرآن باشد يا خارج كلمه از قرآن ثبت شود حتى بوسيدن كلمه قرآن بر كسى كه با وضو نباشد حرام است، و بر شخص جنب و حايض و نفساء

انسانى (فطوعت له نفسه قتل اخیه) تصریح به کلمه «اخیه» براى رساندن این است که حتى عواطف برادرى نیز نتوانست نفس قابیل را از خواسته خویش (کشتن هابیل) باز دارد

قبلکم ... حتى یقول الرسول و الذین امنوا معه) ۲۰ - استفاده انبیا از راههاى عادى و طبیعى، در رویارویى با مشکلات (مستهم البأساء و الضراء و زلزلوا حتى یقول الرسول

زنا كنند (نعوذبالله) و يا بوسيله ،متعه زنان غريزه جنسى خويش را ارضاع نمايند حتى بعضى از متفكّران اروپا با درك اين محذور ازدواجى بنام ازدواج بى‏خرج كه همان

«عليه‏السلام» از همين جهت مى‏باشد. مثلا مى‏گوئيم: گاندى امام هند است يعنى مردم حتى پس از مرگ او طبق نقشه‏ها و رهبرى‏هاى او عمل مى‏كنند راه او و مرام او در ميان

(ص) (الا الذین تابوا من قبل ان تقدروا علیهم) ۷- راه توبه براى همه بندگان، حتى محاربان و مفسدان، باز است. (الا الذین تابوا من قبل ان تقدروا علیهم) ۸- معافیت

گرفتار شد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها» «4» ولى اگر ظرفيّت باشد، حتى هر سه در يك نفر جمع مى‌شود مثل حضرت يوسف و سليمان ولى مغرور نمى‌شود، چون همه

گرفتار شد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها» «4» ولى اگر ظرفيّت باشد، حتى هر سه در يك نفر جمع مى‌شود مثل حضرت يوسف و سليمان ولى مغرور نمى‌شود، چون همه

گرفتار شد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها» «4» ولى اگر ظرفيّت باشد، حتى هر سه در يك نفر جمع مى‌شود مثل حضرت يوسف و سليمان ولى مغرور نمى‌شود، چون همه

گرفتار شد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها» «4» ولى اگر ظرفيّت باشد، حتى هر سه در يك نفر جمع مى‌شود مثل حضرت يوسف و سليمان ولى مغرور نمى‌شود، چون همه

گرفتار شد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها» «4» ولى اگر ظرفيّت باشد، حتى هر سه در يك نفر جمع مى‌شود مثل حضرت يوسف و سليمان ولى مغرور نمى‌شود، چون همه

گرفتار شد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها» «4» ولى اگر ظرفيّت باشد، حتى هر سه در يك نفر جمع مى‌شود مثل حضرت يوسف و سليمان ولى مغرور نمى‌شود، چون همه

گرفتار شد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها» «4» ولى اگر ظرفيّت باشد، حتى هر سه در يك نفر جمع مى‌شود مثل حضرت يوسف و سليمان ولى مغرور نمى‌شود، چون همه

نياز دارد. أَهْدِيَكَ‌ ... فَأَراهُ الْآيَةَ الْكُبْرى‌ 4- در برخى متكبران، حتى بزرگ‌ترين معجزات كارساز نيست. «الْآيَةَ الْكُبْرى‌ فَكَذَّبَ» 5- معجزات انبيا

ظاهرى نشود فطرت توحيدىانسان مشرك بروز نمى كند. فساد اين گفتار كه امم سابق حتى در شدائد اضطرارآور زير بار توحيد نرفته اند! احتياج عليه مشركين به عجز شركاى

و اشكالاتى كه به آن وارد است جز مخالف با كتاب خدا حجيت ندارد روايات آحاد حتى در صورت صحت سند در غير احكام شرعيه حجيت ندارند نقد رواياتى كه صداى گوساله

در گرایش امت خویش به شرک نداشته است. ۸- عطوفت عیسى (ع)، نسبت به همه مردمان حتى به گمراهان امت خویش* (ان تعذبهم فانهم عبادک و إن تغفر لهم فانک انت العزیز

ريا كارى هستند. يُكَذِّبُ‌ ... يُراؤُنَ‌ 19- بخل، ويژگى منكران معاد است، كه حتى از عاريه دادن چيزهاى كوچك و ناچيز بخل مى‌ورزند. يُكَذِّبُ‌ ... يَمْنَعُونَ

سِفر اَحبار پس از سال 516 قبل از ميلاد نوشته شده... از اين سخن بر مى‏آيد كه حتى اِسفار خمسه را هم عَز را ننوشته است. ال وَ مِن الْإِنْجِيل فِي بَيْن لِمَا

که قرآن، در مقام ذکر نعمت هاى اخروى متقین، از امنیت به عنوان نعمتى مهم و حتى مقدم بر دیگر نعمت ها نام برده است. ۳- فراهم آمدن نعمت هاى روحى و جسمى، براى

وسیله «فاء»، بیانگر برداشت فوق است. ۷- خداوند، عامل اصلى در یادگیرى بشر، حتى در علوم تجربى و حسى (فبعث اللّه غراباً ... لیریه کیف یورى سوءة اخیه ) در برداشت

سه آيه صريح اند در اينكه عمل وزن دارد و سنگينى دارد اعم از عمل خوب يا بد. حتى اگر به قدر دانه خردل باشد باز مثل سنگ و غيره داراى وزن است. در «عمل» بطور

سه آيه صريح اند در اينكه عمل وزن دارد و سنگينى دارد اعم از عمل خوب يا بد. حتى اگر به قدر دانه خردل باشد باز مثل سنگ و غيره داراى وزن است. در «عمل» بطور

بگذار نزول وحى كامل شود، آنگاه آن آيات را قرائت كن. 1- سخن شنيدن آدابى دارد، حتى تكرار سخن گوينده روا نيست. لا تُحَرِّكْ بِهِ‌ ... 2- قرآن، مصون از هر گونه

سه آيه صريح اند در اينكه عمل وزن دارد و سنگينى دارد اعم از عمل خوب يا بد. حتى اگر به قدر دانه خردل باشد باز مثل سنگ و غيره داراى وزن است. در «عمل» بطور

إذا الجبال سیّرت) ۲ - قیامت، رخدادى بزرگ و همراه با به هم پاشیدن تمام زمین، حتى سخت ترین نقطه هاى آن (و إذا الجبال سیّرت) خبر رانش کوه ها، در حقیقت خبر از

جنن رحم ذکر حقق عند او ام غفر بعد صلح سمع وقى يدى لما امر يا نصر هو لعل بل حتى قتل سمو حسب امم زيد خلد صوب دخل

آنها واقع شده كه هيچ چيز از آدمى مشابه آدمى ديگر نيست و ملتبس بهم نشوند، حتى توامين كه با وجود توافق مواد و اسباب و امور ملاقيه در تخليق ايشان البته در

مسلمانها براى شرکت در جنگ تبوک (و جاء المعذّرون من الأعراب) از آن جایى که حتى بادیه نشینان براى عذرخواهى نزد پیامبر(ص) آمدند، بسیج عمومى و وجوب جهاد بر

عمومى و جامع منافقين بيان حال عامه مؤ منين رضوان خدا، حقيقت رستگارى است و حتى در بهشت رضاى خدا نباشد بهشت هم عذاب خواهد بود مراد از جهاد با منافقين مقاومت

ابد در مورد آنان (والّتى یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنّ فى البیوت حتى یتوفیهنّ الموت او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا) امام صادق (ع) درباره «سبیل» در آیه

خداست. (کذب الذین من قبلهم حتى ذاقوا بأسنا) ۱۰- عذاب الهى، تنها پایان بخش به تکذیب انبیاى پیشین (کذلک کذب الذین من قبلهم حتى ذاقوا بأسنا) ۱۱- انسان داراى

و سرکوبى کامل او، امرى بس ناروا و حرام است. (ما کان لنبى أن یکون له أسرى حتى یثخن فى الأرض) برداشت فوق مبتنى بر این است که مفعول «یثخن» کلمه اى همانند

خواسته كفار نكند، و مانند ايشان آرزوى رسيدن آيتى كه اقتراح كرده اند، نكند. حتى منتظر اثر تبليغات خود و يا نزول عذاب بر آنان نيز نباشد. و اين آيه دلالت دارد

جاى آنكه يقين داشته باشد كه مبعوث خواهد شد و در اين روز محاسبه خواهد شد، حتى به مقدار ذرّه و خردل. عظمت آن روز به اعتبار عظمت آن چيزى است كه در او واقع

و ريشه به سوى پايين مى‌رود. ريشه، مواد غذايى را جذب و ساقه، موانع خود را حتى اگر سفت باشد دفع مى‌كند. يك دانه به چند خوشه تبديل مى‌شود و توليد مثل مى‌كند

بگذار نزول وحى كامل شود، آنگاه آن آيات را قرائت كن. 1- سخن شنيدن آدابى دارد، حتى تكرار سخن گوينده روا نيست. لا تُحَرِّكْ بِهِ‌ ... 2- قرآن، مصون از هر گونه

إذا العشار عطلّت)، شواهدى بر دومین احتمال است. ۳ - شرایط حیات در کره زمین - حتى براى جانداران بیابانى - تا زمان پیدایش نشانه هاى قیامت، همچنان باقى خواهد

بر کیفر و پاداش بدون کم و کاست است. ۵- خداوند، بى نیاز از دوست گرفتن مردم حتى بر گزیدگان ایشان براى خویش (و اتخذ اللّه إبرهیم خلیلا. و للّه ما فى السموت

فرشتگان را جویا شده است. ۳ - عدم تلازم میان نبوت و علم به همه امور هستى، حتى امور خارج از قلمرو هدایت خلق (قال فما خطبکم أیّها المرسلون) پرسش هاى ابراهیم(ع)

بغى بين کلم قول مدد ى ذا هو تبع امر على اذ بنو عذب جوز مرج سجر اسرائيل سبل حتى جعل الا دعو هذا ارض او قوم لما نجو ذکر کذب عن نفس التى اتى بعد ترک جمع هما

بیانگر مطلب بالا باشد. ۵ - مرگ، معمایى حل نشدنى براى بشر و غیر قابل پیشگیرى حتى در پرتو پیشرفت هاى علمى (ثمّ إنّکم بعد ذلک لمیّتون) تأکیدهاى آیه، ممکن است

ديده تماشا كنم تو را امام حسين عليه السلام در دعاى عرفه مى‌گويد: متى غبت حتى تحتاج الى دليل يدل عليك ... عميت عين لا تراك آيا براى غير تو نمودى است كه

عمومى و جامع منافقين بيان حال عامه مؤ منين رضوان خدا، حقيقت رستگارى است و حتى در بهشت رضاى خدا نباشد بهشت هم عذاب خواهد بود مراد از جهاد با منافقين مقاومت

اين به جهت آنست كه خداوند سبحان فضيلت داد ما را و فضيلت داد شيعيان ما را، حتى اينكه ما هر آينه شفاعت كنيم و شفاعت مى‌كنند شيعيان ما. پس چون ببينند كسانى

(عسى ربّکم أن یرحمکم) ۳- راه امیدوارى به رحمت الهى براى انسانهاى گنهکار، حتى در بدترین شرایط، بسته نیست. (لیتبّروا ما علوًّا تتبیرًا. عسى ربّکم أن یرحمکم)

کتاب آسمانى و برهان، نمونه اى از انفکاک ناپذیرى برخى کافران از مرام خویش; حتى با پى بردن به تضاد آن با برهان (لم یکن ... منفکّین ... حتّى تأتیهم البیّنة

«رضىّ»; یعنى، کسى که از هر جهت مورد رضایت باشد. ۱۱- لزوم دعا براى صلاح فرزند، حتى قبل از انعقاد نطفه (واجعله ربّ رضیًّا) ۱۲- حضرت زکریا(ع) هنگام دعا براى برخودارى

عمومى و جامع منافقين بيان حال عامه مؤ منين رضوان خدا، حقيقت رستگارى است و حتى در بهشت رضاى خدا نباشد بهشت هم عذاب خواهد بود مراد از جهاد با منافقين مقاومت

مغفرت، پشت سر هم نيامده است، جز در مورد زندگى خانوادگى با همسر و فرزند. يعنى حتى در موردى كه هم فكرى نيست و بايد از آنان بر حذر بود، باز هم عفو و صفح و مغفرت

اسماعیل بمکة عطش الصبى ... فخرجت امه حتى قامت على الصفا ... فمضت حتى انتهت الى المروة ... ثم رجعت الى الصفا ... حتى صنعت ذالک سبعاً فاجرى اللّه ذالک سنة

زنا كنند (نعوذبالله) و يا بوسيله ،متعه زنان غريزه جنسى خويش را ارضاع نمايند حتى بعضى از متفكّران اروپا با درك اين محذور ازدواجى بنام ازدواج بى‏خرج كه همان

و ريشه به سوى پايين مى‌رود. ريشه، مواد غذايى را جذب و ساقه، موانع خود را حتى اگر سفت باشد دفع مى‌كند. يك دانه به چند خوشه تبديل مى‌شود و توليد مثل مى‌كند

الجنّة للمتّقین) تعبیر «أزلفت» و این که بهشت به متقین نزدیک مى شود و آنان حتى زحمت حرکت به سوى بهشت را احساس نمى کنند; کرامت و ارجمندى آنان را نزد خداوند

کم قرآن جعل الا قبل زرع امر خلق حقق قرء کون ربب صدق الله قلب اسرائيل خرج حتى انس بعد مريم وقى طين عرف عند الذين شطء ابراهيم شىء نور وفى ى عيسى ا تبع نهى

حتمى است) درخواست برطرف شدن عذاب و نجات از طوفان آب است. ۱۲- دعا و شفاعت ، حتى از ناحیه پیامبران ، در قضاهاى حتمى خداوند بى تأثیر است. (و لاتخطبنى فى الذین

حکیمانه بودن درخواست - که مفاد «ما لیس لى به علم» است - شامل موردى که انسان حتى گمان به مصلحت دارد ولى هنوز به مرتبه علم و اطمینان نرسیده است ، نیز مى شود

و جست و جو بلکه به مجرّد مشاهده برادرانش ، آنان را شناخت. ۱۱- ملاقات مردم حتى غیر مصریان ، با یوسف(ع) امرى سهل و آسان بود. (و جاء إخوة یوسف فدخلوا علیه)

اهلها) امام صادق (ع) در پاسخ سؤال از آیه فوق فرمود: لیس للحکمین ان یفرّقا حتى ... و یشترطا علیهما: ان شئنا جمعنا و ان شئنا فرّقنا. ۲۰- نفوذ حکم دو داور

ارتباط جمله مورد بحث با جمله بعديش كه مى فرمايد: «ان اللّه لا يغير ما بقوم حتى يغيروا ما بانفسهم» چيست، و اين كه در حقيقت جمله مذكور مى خواهد جمله مورد بحث

و خيانت به كسى كه مدتها بالاترين خدمت و احسان به او و به عرض او كرده ، و حتى بند زير جامه خود را هم باز نموده و در جايى از آن زن نشسته كه شوهران با زنان

گردد. اما خون- باعث زرداب و نوعى از ديوانگى و قساوت قلب و كمى رأفت و رحمت حتى نسبت به خويشان و دوستان. اما گوشت خوك مشوّه الخلقه او را قرار داده، موعظه

و سفارش در مورد مال يتيم ، وفا و عدالت در ميزان وكيل و پرهيز از سخن ناحق حتى به خاطر نزديكان . مراد از عهد خدا كه به وفا به آن امر شده ، دستورات الهى است

روز کیفر دیدن کم فروشان (ألا یظنّ أُولئک أنّهم مبعوثون) ۳ - اعتقاد به معاد، حتى در حد گمان، بازدارنده انسان از خیانت در سنجش کالاى دیگران (ألا یظنّ أُولئک

نیاز به خوراک دارد و فناپذیر است، نه روح آدمى. ۶- مرگ، سرنوشت گریزناپذیر حتى براى پیامبران (و ما کانوا خلدین ) انبیا: بشر بودن انبیا ۱، ۲، ۳; جاودانگى

برداشت یاد شده مبتنى بر این معنا است. ۳ - کارساز نبودن استمداد از دیگران، حتى از خویشان و صمیمى ترین دوستان، براى رهایى از مشکلات و حوادث تلخ روز محشر (و

أُرید منهم من رزق) تعبیر «ما اُرید...» - در پى «إلاّ لیعبدون» - مى رساند که حتى عبادت خلق نیز به خاطر آن نیست که نیازى از خدا را برآورده مى سازد. ۳ - عبادت

- که هر مسلمانى باید اعتقاد جزمى به آن داشته باشد - اشاره به این دارد که: حتى گمان به قیامت و رجوع به خداوند نیز در زایل ساختن خود بزرگ بینى تأثیر بسزایى

عليه خود است (ولاتزر وازرة وزر اخرى ) توضيح اينكه فرمود: ((وما كنا معذبين حتى نبعث رسولا(( مقصود از اراده هلاك قريه در جمله : ((واذا اردنا ان نهلك قرية

گفتيم امورى است كه احدى در آن ترديد ندارد، مگر كسى كه فهمش آسيب ديده باشد حتى موافق و مخالف در مساله تحريف و عدم آن نيز در هيچ يك آنها احتمال خلاف نداده

نموده و نخورده و بكسى نداده و ببدترين انحاء اعاشه گذران نموده و همه مردم حتى اهل بيت و دوستان و همسايگان خود را متنفر از خود نموده و بالاخره يا ظالمى مالش

مستکبران به بهشت، امرى ناممکن، همچون عبور شتر از روزنه سوزن (و لایدخلون الجنة حتى یلج الجمل فى سم الخیاط) «جمل» به معناى شتر است و «سم» به معناى روزنه اى است

نسبت آنرا بجمعى از مفسّرين خاصه و بنظر حقير اين معنى از جهاتى خلاف ظاهر است حتى از همان جهت كه فيض ره آنرا مؤيّد اين تفسير قرار داده چون ظاهر جمله مادامت

تنها كار خداوند است. «أَ أَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخالِقُونَ» حتى اگر بشر، در خارج از رحم همانند سازى كند، باز هم از قدرت الهى نمى‌كاهد و خالقيّت

نياز دارد. أَهْدِيَكَ‌ ... فَأَراهُ الْآيَةَ الْكُبْرى‌ 4- در برخى متكبران، حتى بزرگ‌ترين معجزات كارساز نيست. «الْآيَةَ الْكُبْرى‌ فَكَذَّبَ» 5- معجزات انبيا

بگذار نزول وحى كامل شود، آنگاه آن آيات را قرائت كن. 1- سخن شنيدن آدابى دارد، حتى تكرار سخن گوينده روا نيست. لا تُحَرِّكْ بِهِ‌ ... 2- قرآن، مصون از هر گونه

برتوحيد و نفى الهه و شركاء متضممن است بحث روايتى (چند روايت در ذيل آيه : ((حتى اذا فزع عن قلوبهم ...)) و آيه : ((و ماارسلناك الا كافة للناس )) تفسیر آیات

به حضرت على عليه السلام فرمود: «اد الامانة الى البر و الفاجر فيما قل و جل حتى الخيط و المخيط» امانت را به صاحبش برگردان، چه نيكوكار باشد و چه گناهكار، ارزشمند

ميشود و علم خداوند احاطه دارد بعلم انبياء و غير هم و عدد تمام افراد موجودات حتى قطرات باران و ريگهاى بيابان را خدا ميداند. از امام صادق عليه السّلام نقل شده

ربوبیت الهى در دعا، از آداب توصیه شده از سوى خدا (و قل ربّ) ۴ - همه انسان ها، حتى پیامبران، در معرض هجوم وسوسه هاى شیطان (و قل ربّ أعوذ بک من همزت الشیطین)

مردم از حق تصمیم گیرى، حتى در باورها و ایمانشان، حکایت از اوج استبداد و استکبار فرعون دارد. ۳ - فرعون، معتقد به حاکمیت مطلق خویش حتى بر افکار و اندیشه مردم

كه محصور و معدود است در علم سبحانى. مراد كمال علم سبحانى است به همه اشياء، حتى قطرات باران و ريگ بيابان و اوراق اشجار و زبد بحار و امثال آن كه احاطه علميه

نکردند و حتى مقدار اندکى از عذاب را از ایشان، برطرف نساختند. ۸- بتها و خدایان پندارى ، هرگز به فریاد پرستشگران خویش نمى رسند و نمى توانند حتى اندکى از

امر الهى آب نيل مبدل به خون سبطى كه مى‌خورد آب صاف و به شرب قبطى خوناب شدى. حتى يك ظرف آب طرف سبطى آب، و جانب قبطى خون مى‌شد. لاعلاج توجه به فرعون كه ما از

و سفارش در مورد مال يتيم ، وفا و عدالت در ميزان وكيل و پرهيز از سخن ناحق حتى به خاطر نزديكان . مراد از عهد خدا كه به وفا به آن امر شده ، دستورات الهى است

ماند، چون بزرگترين چيزى كه از اسلام خواب را بر چشم دشمنان حرام كرده و ايشان حتى يك لحظه از خاموش كردن نور آن و كم فروغ كردن شعله فروزان آن و از بين بردن آثار

حالات شادى و غم انسان (و أنّه هو أضحک و أبکى) ۲ - بازگشت تمامى افعال انسان - حتى خنده و گریه او - به خداوند، نمودى از تدبیر مطلقه الهى (و أنّ إلى ربّک المنتهى

از او. (و أنّه هو أمات و أحیا) با توجه به این که اسباب و عوامل طبیعى - و حتى خود انسان ها - در شکل گیرى مرگ و حیات به نوعى مؤثراند، انحصار یافتن میراندن

و اشكالاتى كه به آن وارد است جز مخالف با كتاب خدا حجيت ندارد روايات آحاد حتى در صورت صحت سند در غير احكام شرعيه حجيت ندارند نقد رواياتى كه صداى گوساله

ظلم از جانب اوست، به کارگیرى صیغه مبالغه مى تواند اشاره به این نکته باشد که حتى کوچکترین ستم از ناحیه خدا ستمى بزرگ محسوب مى شود. ۷- ستم خداوند بر یک فرد

عقل و وجدان حكم مى‌كند به اينكه انسان عاقل‌ تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 566 حتى المقدور سعى در افعال نيك نمايد و از ارتكاب اعمال بد و گناهان محترز باشد تا

اندام کنند. تفسیر آیات ۱ - اخبار پیشینیان، داراى نکاتى آموزنده و عبرت آور، حتى براى رسول خدا(ص) (هل أتیک حدیث الجنود) ۲ - سپاهیان فراوانى در برابر پیامبران

حضور در مجلس وعظ و ارشاد و نیز بى خطر دیدن عاقبت خویش است. ۲ - پیامبر(ص)، حتى کسانى را که به معارف دینى احساس نیاز نمى کردند، به حضور مى پذیرفت و از ارشاد

بدانددل مى بندد توانگر غافل از خدا، را محق وشايسته برخوردارى وتنعم مى داند حتى در قيامت ! توضيح جواب رفيق مؤ من آن مرد توانگر مغرور، به او وجه اينكه مرد

مانع بازگشت اعراض کنندگان از یاد خدا هستند، استفاده مى شود که انسان ها - حتى غافلان و حق گریزان - زمینه و تمایل به روى آوردن به سوى خدا را دارند. ۵ - خداگریزان،

مغرور مى‌كند، هشدار لازم است. «لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ» 10- وجدان انسان آگاه است؛ حتى در مواردى كه عذر و بهانه مى‌آورد خود مى‌داند كه چه كاره است. «وَ إِنَّهُ عَلى‌

لاتکن فى ضیق ممّا یمکرون) ۲ - اشتیاق شدید پیامبر(ص) به هدایت همه انسان ها حتى دشمنان مکار و حیله گر خویش (و لاتحزن علیهم و ... یمکرون) ۳ - کافران و حق ناپذیران،

صورت‌هاى گوناگون مسخ مي‌شدند و به استيصال و بيچارگى عجيبى گرفتار مى گرديدند و حتى تا يك سال نيز دوام نكرده و همه نابود مي‌شده و به هلاكت مي‌رسيدند سپس اين آيه

کافران (بل قلوبهم فى غمرة ... حتّى إذا أخذنا مترفیهم بالعذاب إذا هم یجئرون) «حتى» ابتدائیه بوده و براى بیان غایت غفلت زدگى کافران و پایان اشتغال آنها به کارهاى

به حضرت على عليه السلام فرمود: «اد الامانة الى البر و الفاجر فيما قل و جل حتى الخيط و المخيط» امانت را به صاحبش برگردان، چه نيكوكار باشد و چه گناهكار، ارزشمند

بالعذاب) شتاب کافران براى گرفتار شدن به عذاب، با توجّه به این که هیچ کسى، حتى کافر، علاقه و تمایل به عذاب ندارد، نشان مى دهد که تعجیل آنان در عذاب، از ناباورى

و أنتم ظلمون) ۱۲ - گرایش یهودیان به گوساله پرستى، دلیل ایمان نداشتن آنان حتى به پیامبران بنى اسرائیل و کتابهاى آسمانى خویش (قالوا نؤمن بما أنزل علینا

عمومى و جامع منافقين بيان حال عامه مؤ منين رضوان خدا، حقيقت رستگارى است و حتى در بهشت رضاى خدا نباشد بهشت هم عذاب خواهد بود مراد از جهاد با منافقين مقاومت

گفت به پيامبر بگو: حتى در اين حال، او مبغوض‌ترين فرد نزد من است. حضرت فرمود: فرعونِ موسى در آخرين لحظه ايمان آورد ولى فرعونِ من حتى در آخرين لحظه ايمان

مى شود. ۷- جواز تقاضاى مشاغل حکومتى حتى در حکومتهاى کفر و شرک (قال اجعلنى على خزائن الأرض) ۸- تصدى مشاغل حکومتى حتى در حکومتهاى کفر و شرک ، امرى جایز و

الصراط المستقيم در باب زيارت بيان نموده كه زيارت قبور جائز است فى الجمله حتى كفار به دليل آنچه در صحيح مسلم است از زيارت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله قبر

گروهى از مسلمانان صدر اسلام، پذیراى دوستى و ولایت کفار، در عین نهى خداوند حتى از همنشینى با آنها (الذین یتّخذون الکفرین أولیاء ... یکفر بها و یستهزأ بها

نمى دانستند. (أو أن نفعل فى أمولنا مانشؤا) ۱۴- شعیب(ع) شخصیتى با درایت و راه یافته حتى در دیدگاه کافران قوم خویش (إنک لأنت الحلیم الرشید) از معانى «حِلم» عقل و درایت

دیگران را از عهد شکنى بازدارند و گر نه سزاوار ملامت هستند. ۷ - اکثریت یهود، حتى به پیامبران و کتابهاى آسمانى خویش ایمان ندارند. (بل اکثرهم لایؤمنون) متعلق

اللّه إلا القوم الخاسرون» ... . از امیرالمؤمنین (ع) روایت شده است: هیچ کس، حتى بهترین فرد این امت را، نباید از عذاب خداوند در امان دانست ; زیرا خداوند متعال

بما غفر لى ربّى و جعلنى من المکرمین) ۵ - خیرخواهى مؤمن انطاکیه، براى مردمش حتى پس از مرگ خود (قیل ادخل الجنّة قال یلیت قومى یعلمون . بما غفر لى ربّى و جعلنى

علاوه بر دخالت نکردن هر یک در سهم دیگرى، این معنا را نیز افاده مى کند که حتى حضور یافتن هر کدام در کنار نهر یا چشمه، محدود به زمان خاص خودشان بود. امتحان:

پذیرش اسلام (إلاّ على أزوجهم ... فإنّهم غیر ملومین) ۴ - ارضاى غرایز جنسى حتى از راه آمیزش با همسر و یا کنیز خود، مورد ملامت در بینش برخى از مردم عصر بعثت

و عياشى ره از حضرت باقر (ع) روايت نموده است كه باقى نگذارد حنيفيّت چيزيرا حتى از آنست ناخن گرفتن و شارب زدن و ختنه نمودن و نيز از آنحضرت روايت نموده است

که مراد از «من قبل» پیش از بلوغ و یا قبل از نبوت باشد. ۵- تمامى انسان ها، حتى پیامبران به عنایت خداوند در رشد و کمال نیازمنداند. (و لقد ءاتینا إبرهیم رشده

نعم. قال له: افلا عملت بما علمت؟ و إن قال: کنت جاهلا. قال له: أفلا تعلمت حتى تعمل فیخصمه فتلک الحجة البالغة.(۱) از امام صادق (ع) در پاسخ سؤال از آیه «فلله

نياز دارد. أَهْدِيَكَ‌ ... فَأَراهُ الْآيَةَ الْكُبْرى‌ 4- در برخى متكبران، حتى بزرگ‌ترين معجزات كارساز نيست. «الْآيَةَ الْكُبْرى‌ فَكَذَّبَ» 5- معجزات انبيا

نیایش به پیامبر(ص) از سوى خداوند (و قل ربّ ... خیر الرحمین) ۲ - همه انسان ها، حتى پیامبر(ص)، نیازمند دعا و نیایش براى جلب رحمت خداوند (و قل ربّ اغفر و ارحم)

لمّا متع الحیوة الدنیا ... و من یعش عن ذکرالرحمن) ۵ - تمامى موجودات هستى، حتى شیاطین، مسخر خدا و محکوم اراده اویند. (و من یعش عن ذکر الرحمن نقیّض له شیطنًا)

مانع آنان از شنیدن صداى دیگران مى شود.) ۵- شنوایى، نعمتى مهم براى انسان، حتى براى دوزخیان در جهنم (و هم فیها لایسمعون ) از این که در اوصاف دوزخیان این

و اشكالاتى كه به آن وارد است جز مخالف با كتاب خدا حجيت ندارد روايات آحاد حتى در صورت صحت سند در غير احكام شرعيه حجيت ندارند نقد رواياتى كه صداى گوساله

مغرور مى‌كند، هشدار لازم است. «لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ» 10- وجدان انسان آگاه است؛ حتى در مواردى كه عذر و بهانه مى‌آورد خود مى‌داند كه چه كاره است. «وَ إِنَّهُ عَلى‌

در دنیاست. (فذوقوا العذاب بما کنتم تکسبون) ۸- عذاب آخرت، بازتاب عمل انسان، حتى در باور دوزخیان (قالت ... فذوقوا العذاب بما کنتم تکسبون) جهنم: سرزنش در جهنم

شريفه : (( ليميز الله الخبيث من الطيب ... )) معناى آيه شريفه : (( و قاتلوهم حتى لاتكون فتنة و يكون الدين كله لله ... )) رواياتى در ذيل آيه شريفه : (( و اذ

ريا كارى هستند. يُكَذِّبُ‌ ... يُراؤُنَ‌ 19- بخل، ويژگى منكران معاد است، كه حتى از عاريه دادن چيزهاى كوچك و ناچيز بخل مى‌ورزند. يُكَذِّبُ‌ ... يَمْنَعُونَ

ريا كارى هستند. يُكَذِّبُ‌ ... يُراؤُنَ‌ 19- بخل، ويژگى منكران معاد است، كه حتى از عاريه دادن چيزهاى كوچك و ناچيز بخل مى‌ورزند. يُكَذِّبُ‌ ... يَمْنَعُونَ

الْبَرِيَّةِ- خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» (انسان در اثر ايمان و عمل صالح مى‌تواند حتى از فرشتگان برتر باشد.) 7- بهترين شدن در گرو ايمان است و بدترين‌ها اهل كفرند

او، نشان از شدت لجاجت و کفرپیشگى او دارد. ۵ - خداوند، حجت خویش را بر همه - حتى بر امثال فرعون - تمام مى کند. (و لقد أرینه ءایتنا کلّها فکذّب و أبى ) ۶ -

امنیت شهر مکّه و رونق اقتصادى آن)، بیانگر برداشت فوق است. ۸ - شهر مکّه ، حتى براى کافران نیز باید جایگاهى امن باشد. (رب اجعل هذا بلداً ءامناً و ارزق .

از «أنبیاء اللّه» پیامبران بنى اسرائیل است. ۲۰ - یهود، بر خلاف اظهاراتشان حتى به پیامبران بنى اسرائیل نیز ایمان نداشتند. (نؤمن بما أنزل علینا ... قل فلم

آن است. پس مومنين، بايد رب خود را وكيل خود در همه امور مربوط به خود بدانند حتى در اعمالى كه به خودشان نسبت مى دهند چون گفتيم: حول و قوه همه از اوست، رسول

. لا تُکلّف نفس الا وسعها) ۱۴ - مادر، داراى حق حِضانت و شیردهى کودک خویش حتى در دوران جدایى و طلاق از همسر. (و الوالدات یرضعن اولادهنّ) مخاطب جمله «والوالدات

مؤمنان پیرو تکیه کنند. (حسبک اللّه و من اتبعک من المؤمنین) ۶- رهبران دین، حتى پیامبران، بدون داشتن پیروانى فرمانبر، قادر به مبارزه با شرک و کفر نخواهند

الرّحمن الرّحيم ميفرمود در نماز و غيره در هر حال خداوند داناتر است از هركس حتى از خود كفّار كه بچه سبب و غرض گوش ميدهند بقرآن از لهو و استهزاء و غيرها در

گناه بر او نويسند؛ و ملكان مى‌نويسند بر بنده هر چيزى را از گفتار و كردار، حتى دميدن‌ جلد 14 - صفحه 88 در خاكستر را. و حضرت امير المؤمنين گذشتند بر مردى،

عالم خواهد بود، كوچك و بزرگ امور از ذره تا دره و خطرات قلبيه و لمحات عينيه، حتى حركت مور سياه در ليله ظلما در صخره سما در قعر دريا، كلّى و جزئى آن از علم

اعم از جن و انس، است. تأکید نفى با من زایده (من احد) حکایت از آن دارد که حتى یک نفر نیز قبل از قوم لوط به چنین گناهى مبتلا نبوده است. ۸- لوط (ع) با توصیف

ميشود و علم خداوند احاطه دارد بعلم انبياء و غير هم و عدد تمام افراد موجودات حتى قطرات باران و ريگهاى بيابان را خدا ميداند. از امام صادق عليه السّلام نقل شده

و نیاز با خداوند و طلب آمرزش از او (و بالأسحار هم یستغفرون) ۳ - انسان ها، حتى متقین، همواره در معرض لغزش و نیازمند استغفار مداوم (و بالأسحار هم یستغفرون)

«أعلام» (جمع «علم») به معناى کوه ها است. ۲ - تجلى فعل الهى در تمامى جهان هستى، حتى مصنوعات بشرى (و له الجوار المنشات) با این که در آیه شریفه، واژه «المنشئات»

أهلکنها) ۵- پیشگویى قرآن، مبنى بر ایمان نیاوردن برخى از مشرکان صدراسلام، حتى پس از نزول معجزات درخواستى آنان (ماءامنت قبلهم ... أفهم یؤمنون ) ۶- تکذیب کنندگان

راستاى پرورش انسانهاست، چه اینکه «ربّ» به معناى پرورش آمده است. ۴- انسانها، حتى در برابر اعمال ناپسند و مورد نفرت خداوند، آزادى و اختیار عمل دارند. (کلّ ذلک

مى شود و کنایه از چیز اندک و حقیر است. ۹- کاستن از اجر و مزد کار دیگران، حتى به کمترین مقدار ستم است. (و من یعمل من الصلحت ... یدخلون الجنة و لایظلمون

درجات و مراتب قرب دارد ; به گونه اى که براى انسانها ناشناخته است. ۴- انسانها، حتى مؤمنان حقیقى، در معرض لغزش و نیازمند مغفرت خداوند* (أولئک هم المؤمنون حقا

رویارویى با او ناتوان اند. (ألم تر کیف فعل ربّک ... فجعلهم کعصف مأکول) ۶ - کعبه، حتى در عصر جاهلیت و سلطه شرک، داراى شرافت و عظمت در پیشگاه خداوند (ألم تر کیف

بناى خداوند و سنّت او، بر حمایت از راه حق و راهیان آن است. ۱۱ - همه انسان ها حتى پیامبر(ص)، موظف به توکل بر خدا در ایفاى وظایف خویش (فتوکّل على اللّه إنّک

از حضرت باقر عليه السلام در تأويل اين آيه فرمايد: نزلت هاتان الايتان هكذا حتى اذا جاءنا يعنى فلانا و فلانا يقول احدهما لصاحبه حين يراه يا ليت بينى و بينك

قابلیت هدایت است. ۲ - اهتمام و تلاش پیامبر(ص) براى هدایت تمامى انسان ها، حتى حق گریزان (أفأنت تسمع الصمّ أو تهدى العمى) از لحن آیه شریفه - که به صورت استفهام

ريا كارى هستند. يُكَذِّبُ‌ ... يُراؤُنَ‌ 19- بخل، ويژگى منكران معاد است، كه حتى از عاريه دادن چيزهاى كوچك و ناچيز بخل مى‌ورزند. يُكَذِّبُ‌ ... يَمْنَعُونَ

است به شخص خاصى نظر نداشته باشد; بلکه اسم جنس بوده و بر هر انسان مذکر و یا حتى مؤنثى که در تولید مثل نقش داشته باشند، اطلاق گردد (ر. ک: لسان العرب). در این

اخاه على الذنب فینهاه فلاینهى فلایمنعه ذلک من ان یکون اکیله و جلیسه و شربیه حتى ضرب اللّه عزوجل قلوب بعضهم ببعض و نزل فیهم القرآن حیث یقول عزوجل «لعن الذین

اللّه...» ناظر به این نکته است که خداوند ملجأ و پناهگاه تمامى انسان ها - حتى گنه کاران - مى باشد. ۸ - انسان در زندگى خویش، هماره نیازمند یارى و حمایت است

یحکمونک و عندهم التوریة فیها حکم اللّه) ۳- پیامبر (ص)، مورد مراجعه مردم، حتى یهودیان، براى حکمیت و داورى (و کیف یحکمونک و عندهم التوریة) ۴- وجود تورات،

شريفه : (( ليميز الله الخبيث من الطيب ... )) معناى آيه شريفه : (( و قاتلوهم حتى لاتكون فتنة و يكون الدين كله لله ... )) رواياتى در ذيل آيه شريفه : (( و اذ

ميشود و علم خداوند احاطه دارد بعلم انبياء و غير هم و عدد تمام افراد موجودات حتى قطرات باران و ريگهاى بيابان را خدا ميداند. از امام صادق عليه السّلام نقل شده

ميشود و علم خداوند احاطه دارد بعلم انبياء و غير هم و عدد تمام افراد موجودات حتى قطرات باران و ريگهاى بيابان را خدا ميداند. از امام صادق عليه السّلام نقل شده

همچنين تنگ و چرس نيز حرام باشد. تمام استعمالات از خريد و فروش و شرب و غيره، حتى نشستن در مجلس مسكرات و خوردن چيزى در آن از آب و ميوه و غذا، بيست و پنج تازيانه

امور مؤ منين و تحريك ايشان به وسيله آنان مى باشد مراد از جمله : (( فتربصوا حتى ياءتى الله بامره )) چند روايت در مورد اينكه آيه شريفه : (( اجعلتم سقاية الحاج

براى نتیجه است - نیز تأیید دیگرى است بر مطلب فوق. ۱۳- لزوم رعایت حق و عدل، حتى در مورد متجاوزان به جان انسانها (جعلنا لولیّه سلطنًا فلایسرف فى القتل) ۱۴-

شدن به شجره نهى شده از آن درخت تناول کردند. (فلما ذاقا الشجرة) ۳- آدم و حوا حتى پس از سوگند ابلیس، نگران عواقب بهره گیرى از شجره نهى شده (فلما ذاقا الشجرة)

ونشانه‌هاى شناخت الهى بايد براى مردم بيان شود. إِذا تُتْلى‌ ... 2- هيچ‌كس حتى پيامبر نمى‌تواند قانون الهى را تغيير دهد. «ما يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ»

درجه نبوّت بود. «عَبْدَيْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَيْنِ» 5- جريان كفر و نفاق، حتى در خانه انبيا نفوذ مى‌كند. «فَخانَتاهُما» 6- بندگى و عبادت، زمانى ارزش دارد

كتاب معلومى نزد خداست كه در آن اجلهايشان نوشته شده ، و نمى توانند آنرا - حتى يك ساعت - جلو و يا عقب بيندازند. اين دو آيه دلالت دارند بر اينكه همانطور كه

عليه خود است (ولاتزر وازرة وزر اخرى ) توضيح اينكه فرمود: ((وما كنا معذبين حتى نبعث رسولا(( مقصود از اراده هلاك قريه در جمله : ((واذا اردنا ان نهلك قرية

پروردگارش در امان نیست» (ان عذاب ربهم غیر مأمون). تفسیر آیات ۱ - هیچ کس، حتى مؤمنان راستین، بر انجام کامل وظایف و تکالیف الهى خود اطمینان ندارد. (إنّ عذاب

همين‌ بابست‌. 345 تفسیر آیات ۱- تأکید هابیل بر دست نیازیدن به قتل برادر، حتى در صورت اقدام قابیل براى کشتن او (لئن بسطت إلى یدک لتقتلنى ما إنّا بباسط یدى

نسبت آنرا بجمعى از مفسّرين خاصه و بنظر حقير اين معنى از جهاتى خلاف ظاهر است حتى از همان جهت كه فيض ره آنرا مؤيّد اين تفسير قرار داده چون ظاهر جمله مادامت

معجزات فراوان (قال اتقوا اللّه ان کنتم مؤمنین) آیات پیشین دلالت مى کند که عیسى حتى در کودکى و قبل از دعوت مردمان به ایمان، معجزاتى را به مردمان ارائه مى کرد

خواهند بود. * (یوم یقوم الناس لربّ العلمین) توصیف خداوند به «ربّ العالمین» - حتى در قیامت - بیانگر تداوم تدبیر و تربیت جهان هستى، در آن زمان است. ۵ - مالک

مصلحتى نیست. مضافاً به اینکه «إذاً منظرین» نیز دلالت مى کند بر اینکه آنان، حتى پس از آمدن ملائکه هم حقانیت پیامبر(ص) را نمى پذیرفتند. ۵- در صورت تحقق درخواست

موسى(ع) و پیروزى ساحران بر او، نشانگر این حقیقت است که جلب افکار عمومى - حتى براى حکومت هاى ستمگر و ضد مردمى چون فرعون - مهم و سرنوشت ساز است. ۵ - راه

بى جان انسان گفته مى شود و «کرسىّ» به معناى تخت و سریر است. ۳ - همه انسان ها، حتى پیامبران، در معرض آزمایش خدا هستند. (و لقد فتّنا سلیمن) ۴ - سلیمان(ع)، داراى

بدانددل مى بندد توانگر غافل از خدا، را محق وشايسته برخوردارى وتنعم مى داند حتى در قيامت ! توضيح جواب رفيق مؤ من آن مرد توانگر مغرور، به او وجه اينكه مرد

از آن فهميده ميشود كه باران ميآيد در صورتى كه مردم محتاج باشند بخبر داشتن حتى حيوانات هم با خبر ميشوند و تدارك نزول آنرا مينمايند آيا كيست كه اين عنايات

سرقت کرده و خود از هر خیانتى مبراست. ۷- ناخشنودى خداوند از خیانت و نیرنگ، حتى در مرحله پندار و گفتار (اذ یبیتون ما لایرضى من القول) «اذ یبیتون»، حاکى از

إلاّیومًا ) «إذ» ظرف براى «أعلم» است و مراد از آن، این است که خداوند در هنگامى که حتى درست اندیش ترین مجرمان نظر خود را مى گوید، از تمامى آنان به حقیقت داناتر است;

دين خودشان هم عمل نمى‌كنند تا عادل در دين خودشان باشند پس بيشترشان فاسقند حتى در دين خودشان و محتمل است قيد اكثر براى اشاره بآن باشد كه ممكن است بعضى از

نياز دارد. أَهْدِيَكَ‌ ... فَأَراهُ الْآيَةَ الْكُبْرى‌ 4- در برخى متكبران، حتى بزرگ‌ترين معجزات كارساز نيست. «الْآيَةَ الْكُبْرى‌ فَكَذَّبَ» 5- معجزات انبيا

على ... حتّى إذا فتحت یأجوج و مأجوج) برداشت یاد شده مبتنى بر این است که «حتى» معناى غایت را افاده کند. البته میان اهل ادب در افاده آن براى غایت، اختلاف

ظاهرى نشود فطرت توحيدىانسان مشرك بروز نمى كند. فساد اين گفتار كه امم سابق حتى در شدائد اضطرارآور زير بار توحيد نرفته اند! احتياج عليه مشركين به عجز شركاى

مقدّم بر «لَمْ يُولَدْ» آمده است. «1» موجودات، نه فقط از او زاده نشوند، بلكه حتى از او خارج نشوند، آن گونه كه ميوه از گل، درخت از هسته، آب از ابر و چشمه، آتش

و «عقد» جمع «عقد» به معناى گره است. در هر چيزى احتمال بروز شرّ وجود دارد، حتى كمالاتى مثل علم و احسان، شجاعت و عبادت نيز آفاتى دارند. آفت علم، غرور؛ آفت

مطلب یاد شده است. ۸ - موسى(ع)، رهبرى پذیرفته شده و مورد اطاعت بنى اسرائیل، حتى پیش از ترک مصر (و أوحینا إلى موسى أن أسر بعبادى إنّکم متّبعون) فرمان الهى

بود نزديكى با زنان را بر خويش حرام نموده و از خوردن گوشت دورى جسته بودند و حتى براى از بين بردن شهوت مي‌خواستند با كارد آلت مردانگى خود را قطع كنند تا فراغتى

«کلّ نفس ذائقة الموت»; یعنى، هر شخصى طعم مرگ را خواهد چشید. ۲- انسان ها، حتى پیامبران، در معرض آزمایش و امتحان الهى اند. (أفإیْن متّ ... و نبلوکم بالشرّ

معیار ورود به بهشت را یهودى یا نصرانى بودن مى دانستند - انتساب به دینى خاص حتى اسلام را شرط برخوردار شدن از پاداشهاى الهى نشمرد تا به این نکته اشاره کند

تعالى به پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله بر بسيارى حرص آن حضرت به ايمان قوم، حتى رسيد به درجه‌اى كه نزديك بود خود را هلاك كند از شدت غصه و تأسف بر اعراض قوم

بدانددل مى بندد توانگر غافل از خدا، را محق وشايسته برخوردارى وتنعم مى داند حتى در قيامت ! توضيح جواب رفيق مؤ من آن مرد توانگر مغرور، به او وجه اينكه مرد

براى کفرپیشگان (قتل الإنسن ما أکفره) کفر در «ما أکفره» مطلق است و هر کفرى، حتى ترک عبادت را نیز شامل است. البته به قرینه آیات بعد - که به بیان تدبیر خداوند

مغرور مى‌كند، هشدار لازم است. «لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ» 10- وجدان انسان آگاه است؛ حتى در مواردى كه عذر و بهانه مى‌آورد خود مى‌داند كه چه كاره است. «وَ إِنَّهُ عَلى‌

مغرور مى‌كند، هشدار لازم است. «لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ» 10- وجدان انسان آگاه است؛ حتى در مواردى كه عذر و بهانه مى‌آورد خود مى‌داند كه چه كاره است. «وَ إِنَّهُ عَلى‌

مى تواند اشاره به برترى مقام آنان باشد. ۵ - برترى رسولان الهى بر فرشتگان حتى بر جبرئیل و میکائیل * (من کان عدواً للّه و ملئکته و رسله و جبریل و میکل) چنانچه

خوبى آگاه است. در آياتى از قرآن آمده است كه يهود، خود را برتر از ديگران و حتى خود را فرزندان خدا مى‌دانستند و شعار «نَحْنُ أَبْناءُ اللَّهِ» «1» سر مى‌دادند،

أو القتل) ۷ - خداوند، به منافقان شرکت کننده در غزوه احزاب، با بیان این که حتى در صورت فرار از جبهه جهاد، گرفتار مرگ یا قتل، در جاى دیگر یا زمان دیگر مى شوند،

از آن فهميده ميشود كه باران ميآيد در صورتى كه مردم محتاج باشند بخبر داشتن حتى حيوانات هم با خبر ميشوند و تدارك نزول آنرا مينمايند آيا كيست كه اين عنايات

ضيق و وسعت و غيرها در هر سال چنانچه مقدّر شده تمام امور بندگان تا روز قيامت حتى ولايت امير المؤمنين عليه السّلام و اولاد طاهرين او در آن شب در بدو خلقت و

(الا الذین تابوا ... فأولئک مع المؤمنین) ۳- باز بودن راه توبه و بازگشت، حتى براى منافقان (الا الذین تابوا و أصلحوا و اعتصموا باللّه) ۴- اصلاح و جبران

ريا كارى هستند. يُكَذِّبُ‌ ... يُراؤُنَ‌ 19- بخل، ويژگى منكران معاد است، كه حتى از عاريه دادن چيزهاى كوچك و ناچيز بخل مى‌ورزند. يُكَذِّبُ‌ ... يَمْنَعُونَ

ريا كارى هستند. يُكَذِّبُ‌ ... يُراؤُنَ‌ 19- بخل، ويژگى منكران معاد است، كه حتى از عاريه دادن چيزهاى كوچك و ناچيز بخل مى‌ورزند. يُكَذِّبُ‌ ... يَمْنَعُونَ

عليه خود است (ولاتزر وازرة وزر اخرى ) توضيح اينكه فرمود: ((وما كنا معذبين حتى نبعث رسولا(( مقصود از اراده هلاك قريه در جمله : ((واذا اردنا ان نهلك قرية

الْبَرِيَّةِ- خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» (انسان در اثر ايمان و عمل صالح مى‌تواند حتى از فرشتگان برتر باشد.) 7- بهترين شدن در گرو ايمان است و بدترين‌ها اهل كفرند

نمودند و جمع كردند براى سوزانيدن او هيزم (سدى نقل نموده‌ جلد 8 - صفحه 413 حتى مرد كه مريض شدى، وصيت نمودى كه از مالش مقدارى هيزم بخرند. و زن پنبه‌ريسى كرده

هجرت (و لو رحمنهم و کشفنا ما بهم من ضرّ) ۵ - ناسپاسى و هدایت ناپذیرى کافران، حتى با رفع گرفتارى ها و نزول رحمت الهى (و لو رحمنهم ... للجّوا فى طغینهم یعمهون)

استفاده است. ۵ - مراقبت شدید بر ارزش ها و حدود الهى، در گرو خشیت از خداوند، حتى در نهان (أوّاب حفیظ . من خشى الرحمن بالغیب ) برداشت یاد شده بنابر این نکته

(ادفع بالتى هى أحسن السیّئة) ۳ - لزوم به کارگیرى بهترین شیوه هاى رفتارى، حتى در برابر دشمنان دین (ادفع بالتى هى أحسن السیّئة) ۴ - صبر در برابر بدرفتارى هاى

حق ستیزى هاى کافران و ستمگران (حتّى إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون) «حتى» براى بیان غایت شرارت ها و ستمگرى هاى کافران است. ۲ - خدا، پروردگار انسان ها

(صلى الله عليه و آله و سلم) را در هدايت خلق انكار مى كند نه مطلق هدايت و حتى هدايت به نحو وساطت و به اذن خداى را، تا منافات داشته باشد. خلاصه اين كه: آيه

و اظهر احتمالات، احتمال دوم است؛ زيرا كه در بعضى از نسخه‏هاى كافى، به جاى حتى يعرف، حىّ يعرف است و ترجمه آن، اين است كه مگر با امام زنده‏اى كه معروف باشد

كفار است كه در آيه قبل ذكر شد كه قابل هدايت نيستند و مرضشان معالجه پذير نيست حتى بدست پيغمبر (ص) پس چگونه ميشود در مقام علاج برآيند و كفر خود را زائل نمايند

شتافتند و در نتیجه جنگ بدر رخ نمى داد. ۷- رویارویى دو سپاه بدر در زمانى مشخص، حتى با برنامه ریزى طرفین ممکن نبود. (و لو تواعدتم لاختلفتم فى المیعد) کلمه «میعاد»

گشته ، و محبت به او آنچنان بر دلهايشان احاطه پيدا مى كند كه هر چيز ديگرى و حتى خود آنان را از يادشان مى برد، و رسم و آثار هوا و هوس و اميال نفسانى را به

مى كند و اين، همان است كه در قرآن كريم فرموده: «ان اللّه لا يغير ما بقوم حتى يغيروا ما بانفسهم». و نيز در همان كتاب، از احمد بن محمد، از ابى الحسن الرضا

در دست او باشد. و حريص حرص زند به آنچه در دست مردم و آنچه در يد خود است، حتى نبيند در دست مردم چيزى را مگر آنكه تمنا كند كه براى او باشد به حلال يا حرام،

عليه خود است (ولاتزر وازرة وزر اخرى ) توضيح اينكه فرمود: ((وما كنا معذبين حتى نبعث رسولا(( مقصود از اراده هلاك قريه در جمله : ((واذا اردنا ان نهلك قرية

کتبًا أُنزل من بعد موسى) از این که در میان تمامى کتاب هاى آسمانى پیشین و حتى به جاى «انجیل»، فقط از موسى(ع) و تورات یاد شده، مطلب بالا قابل استفاده است

مورد پذیرش اسلام (إلاّ على أزوجهم أو ما ملکت أیمنهم) ۴ - ارضاى غرایز جنسى، حتى از راه آمیزش با همسر و یا کنیز خود، مورد ملامت در بینش برخى از مردم عصر بعثت

یسمعونکم إذ تدعون) ۲ - یادآورى ابراهیم(ع) به قوم خویش مبنى بر ناتوانى بت ها حتى از شنیدن دعاى آنان (قال هل یسمعونکم إذ تدعون) استفهام در «هل یسمعونکم» انکارى

ريسمانها و عصاهائيكه به زمين انداخته‏اند به مارها مبدل شده و حركت مى‏كنند و حتى خود موسى نيز چنان خيال كرد« فَاِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِيُهُمْ يُخَيِلُ اِلَيْه

وارده بر گفته هاى صاحب المنار موضوع امارت حاج با مساءله وحى آسمانى كه احدى حتى رسول خدا (ص ) هم حق مداخله و دخل و تصرف در آن را نداشته است فرق دارد اضطراب

دعا و نیایش است. (و أیّوب إذ نادى ربّه أنّى مسّنى الضرّ ) ۶- همه انسان ها، حتى پیامبران در معرض انواع رنج ها، ناراحتى ها و ناگوارى ها در دنیا (و أیّوب .

ريسمانها و عصاهائيكه به زمين انداخته‏اند به مارها مبدل شده و حركت مى‏كنند و حتى خود موسى نيز چنان خيال كرد« فَاِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِيُهُمْ يُخَيِلُ اِلَيْه

أکفره» تنها بر کافران منطبق است. ۸ - راه ایمان و روى آوردن به تکالیف الهى، حتى براى کافرانى که در کفر شدید به سر مى برند، بسته نیست. (قتل الإنسن ما أکفره

شامل هر نوع اذیت و آزارى باشد، اعراض نیز باید از هر نوع اذیت و آزارى باشد ; حتى از اینکه آنان را با چنین عملى یاد کنند و بشناسند. ۱۰- خداوند، توّاب (بسیار

للّه)، نکته بالا قابل استفاده است. ۱۱ - پیچیده نبودن فهم توحید و روشنى آن حتى در نظر مشرکان، شایسته حمد به درگاه خدا است. (و لئن سألتهم من خلق السموت و

بتحقيق حامله شد اين شب به احمد صلى اللّه عليه و آله و در ارضين همچنين ندا شد، حتى در درياها، و باقى نماند آن روز در زمين دابه‌اى كه بجنبد و طائرى كه بپرد مگر

شما. مقصود این که گرچه از زمان وعده عذاب تاکنون مثلاً روزها، ماه ها و یا حتى سال ها گذشته است و این زمان به نظر شما زمانى طولانى مى آید و به همین جهت پنداشته اید

عیسى(ع) و بالاترین مقام در دیدگاه آن حضرت (قال إنّى عبداللّه) تقدیم وصف بندگى، حتى بر نبوت و داشتن کتاب آسمانى، نشانه این است که در دیدگاه عیسى(ع)، این وصف برتر

ميشود و علم خداوند احاطه دارد بعلم انبياء و غير هم و عدد تمام افراد موجودات حتى قطرات باران و ريگهاى بيابان را خدا ميداند. از امام صادق عليه السّلام نقل شده

سخت مستبد (ءامنتم به قبل أن ءاذن لکم) محروم ساختن مردم از حق تصمیم گیرى، حتى در باورها و ایمانشان، حکایت از کمال استبداد و استکبار فرعون دارد. ۴- فرعون،

نشانه هاى بزرگى از ربوبیت الهى وجود دارد که جلوه گر شدن آنها براى انسان ها، حتى پیامبر خاتم(ص)، ممکن و مقدور نیست. (لقد رأى من ءایت ربّه الکبرى) آیات خدا:

ناروا. 2. سبب قهر الهى است. «من جادل فى خصومة بغير علم لم يزل فى سخط الله حتى ينزع» «3» هر كس بدون آگاهى در موارد نزاع به جدل بپردازد، در قهر الهى است مگر

جامعه ایمانى در صدر اسلام پس از پیکار بدر برخوردار از ابهت و قوّتى چشمگیر، حتى در نظر دشمنان (و تذهب ریحکم) ۸- خداوند، فراخوان مؤمنان به صبر و تحمل مشکلات

را به دنبال داشته باشد. ۲ - امکان بهره گیرى انسان از تذکّرات و تعالیم دینى حتى در صورتى که خود را تزکیه نکرده باشد. (لعلّه یزّکّى . أو یذّکّر) حرف «أو» دلالت

لئن شئنا لنذهبنّ بالذى أوحینا إلیک) ۴- بقا و زوال علوم اعطایى خدا به بشر، حتى دریافت وحى توسط پیامبر(ص)، منوط به مشیت خداست. (و ما أُوتیتم من العلم إلاّ

فى وتره اذا اوتر «استغفر اللّه ربّى و اتوب الیه» سبعین مرة و واظب على ذلک حتى تمضى له سنة، کتبه اللّه عنده من المستغفرین بالاسحار. ۱۱ - کسى که چهل شب در

مغرور مى‌كند، هشدار لازم است. «لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ» 10- وجدان انسان آگاه است؛ حتى در مواردى كه عذر و بهانه مى‌آورد خود مى‌داند كه چه كاره است. «وَ إِنَّهُ عَلى‌

از تصرف در اموال مردمان بالكليّه نه به خوردن و نه فرستادن دواب در مزارع، حتى روايت شده كه ايشان دهانها جلد 6 - صفحه 263 دواب را بسته بودند براى اينكه دهن

آیه فوق فرمود: ... و متى خلّى بینه و بین تلک المعصیة فلم یحل بینه و بینها حتى یرتکبها فقد خذله و لم ینصره و لم یوفقه. اسلام: تاریخ صدر اسلام ۷، ۹ ایمان:

صالح ذکر شده باشد که در آیه قبل از آن سخن به میان آمده بود. ۱۰- همه انسانها حتى پیامبر(ص)، نیازمند استعاذه به خداوند از شر شیطان (فإذا قرأت القرءان فاستعذ

سکوت، شرط صحّت روزه بوده است. ۱۱- کاربرد اعجاز در راستاى روشن سازى حقایق، حتى براى پیامبران (ءایتک ألاّ تکلّم الناس ثلث لیال) ۱۲- تأثیر قطع ارتباط با مردم

این نکته اشاره کند که: انسان از نظر روحى و روانى، ضعیف است به گونه اى که حتى با دستیابى به اندکى از موهبتهاى دنیوى و از دست دادن آن، نمى تواند خویشتن دارى

ظاهرى نشود فطرت توحيدىانسان مشرك بروز نمى كند. فساد اين گفتار كه امم سابق حتى در شدائد اضطرارآور زير بار توحيد نرفته اند! احتياج عليه مشركين به عجز شركاى

شريفه : (( ليميز الله الخبيث من الطيب ... )) معناى آيه شريفه : (( و قاتلوهم حتى لاتكون فتنة و يكون الدين كله لله ... )) رواياتى در ذيل آيه شريفه : (( و اذ

ستمگر، ممنوع و نامشروع است. (و جزؤا سیّئة سیّئة مثلها) ۴ - لزوم رعایت عدالت، حتى در انتقام گرفتن از متجاوزان ستمگر (إذا أصابهم البغى هم ینتصرون . و جزؤا سیّئة

محسوس است خصوصا در رود نيل و دجله كه گفته‌اند تا فرسخها باين حال باقى است حتى در رود هر از كه وارد درياى مازندران ميشود احساس شده و معلوم است كه اين بقدرتى

و اشكالاتى كه به آن وارد است جز مخالف با كتاب خدا حجيت ندارد روايات آحاد حتى در صورت صحت سند در غير احكام شرعيه حجيت ندارند نقد رواياتى كه صداى گوساله

و اشكالاتى كه به آن وارد است جز مخالف با كتاب خدا حجيت ندارد روايات آحاد حتى در صورت صحت سند در غير احكام شرعيه حجيت ندارند نقد رواياتى كه صداى گوساله

ضيق و وسعت و غيرها در هر سال چنانچه مقدّر شده تمام امور بندگان تا روز قيامت حتى ولايت امير المؤمنين عليه السّلام و اولاد طاهرين او در آن شب در بدو خلقت و

أنذر عشیرتک الأقربین) ۴ - راه نداشتن کمترین سازش در دعوت تبلیغى پیامبر(ص); حتى نسبت به کسان و خویشاوندان آن حضرت (و أنذر عشیرتک الأقربین) ۵ - پیوند خویشاوندى،

مرجع ضمیر، مقصود هستند. ۲ - وجود قدرتى برتر و غالب در برابر تمام انسان ها، حتى در اوج قدرت مندى آنان (أیحسب أن لن یقدر علیه أحد) ۳ - خودبزرگ بینى و افتخار

بنى اسرائیل است. این آیه در حقیقت استثنایى براى آیه پیشین است. ۵- خداوند حتى گناه کسانى را که تصمیم بر کشتن انبیا داشته باشند، به شرط توبه و ایمان، خواهد

يك دختر نصف و سهم چند دختر دو ثلث‌ جلد 2 صفحه 29 است ديگر نفرموده اين حكم حتى با بودن شوهر يا زن براى ميت هم هست يا مخصوص به نبودن آن دو است ولى نسبت بشوهر

یستعجلونک بالعذاب) شتاب کافران در گرفتار شدن به عذاب، با وجود این که هیچ کسى، حتى کافر، علاقه و تمایل به عذاب ندارد، نشان مى دهد که آنان، تعجیل در عذاب را،

ميشود و علم خداوند احاطه دارد بعلم انبياء و غير هم و عدد تمام افراد موجودات حتى قطرات باران و ريگهاى بيابان را خدا ميداند. از امام صادق عليه السّلام نقل شده

الرّحمن الرّحيم ميفرمود در نماز و غيره در هر حال خداوند داناتر است از هركس حتى از خود كفّار كه بچه سبب و غرض گوش ميدهند بقرآن از لهو و استهزاء و غيرها در

اللّه عليه و آله و سلم ) هم از اينگونه رفتار به هر نحوى كه باشد نهى فرموده ، حتى اگر حكمت اقتضاى چنين برترى و تبعيضى را داشته باشد، مثل اينكه يكى از آنان از

صادق عرض كردم : آيا برادران يوسف پيامبر بودند؟ فرمود: پيامبر كه نبودند هيچ ، حتى از نيكان هم نبودند از مردم با تقوى هم نبودند، چگونه با تقوى بوده اند و حال

رءوسکم حتى یبلغ الهدى مَحِلَّه) ۶ - تراشیدن سر پس از بردن قربانى به قربانگاه، راه خروج از احرام (فان أحصرتم فما استیسر من الهدى و لا تحلقوا رؤسکم حتى یبلغ

شده باشد. ۷- دنیاگرایان یهود بر این باور بودند که خداوند گناهان آنان را، حتى بدون توبه، خواهد آمرزید. (و یقولون سیغفر لنا و إن یأتهم عرض مثله یأخذوه) جمله

(نگه داشتن بنیامین) در جهت منافع یوسف(ع) بوده است. ۷- نگاه داشتن بنیامین در مصر حتى به جرم سرقت ، بر طبق قوانین جزایى پادشاه مصر ، براى یوسف(ع) مجاز نبود. (ما

بر بالاى همه زمين قرار گرفت و روى آبها حركت مى كرد، آب جدا زياد و عظيم بود حتى تمامى كوه هاى بلندى كه در زير آسمان بود پانزده ذراع زير آب فرو رفتند، باز

دين خودشان هم عمل نمى‌كنند تا عادل در دين خودشان باشند پس بيشترشان فاسقند حتى در دين خودشان و محتمل است قيد اكثر براى اشاره بآن باشد كه ممكن است بعضى از

محبت بین قبایل عرب با صرف تمامى ثروت دنیا، امرى ناممکن و غیر قابل دستیابى، حتى براى پیامبر(ص) (لو أنفقت ما فى الأرض جمیعا ما ألفت بین قلوبهم) ۸- ایجاد الفت

عليه خود است (ولاتزر وازرة وزر اخرى ) توضيح اينكه فرمود: ((وما كنا معذبين حتى نبعث رسولا(( مقصود از اراده هلاك قريه در جمله : ((واذا اردنا ان نهلك قرية

الرّحمن الرّحيم ميفرمود در نماز و غيره در هر حال خداوند داناتر است از هركس حتى از خود كفّار كه بچه سبب و غرض گوش ميدهند بقرآن از لهو و استهزاء و غيرها در

فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ‌ ... 2- خداوند، تعطيل بازار مسلمانان و رهاكردن كار، حتى در يك روز كامل را نمى‌پسندد. «فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا» 3-

هیچ استدلال و پاسخى وجود ندارد. تنها وجهه شاخص سخن او ارعاب و تهدید است و حتى در خطاب به او هم کمترین عطوفتى نظیر «یابنىّ» در پاسخ «یاأبت» به کار نبرد.

نعمتها در نتیجه ظلم و گناه (ذلک بأن اللّه لم یک مغیرا نعمة أنعمها على قوم حتى یغیروا ... و کل کانوا ظلمین) آیات خدا:۴ برخورد با آیات خدا ۴ ۱ ; عذاب مکذبان

خداوند، حرمى امن است. (أَوَلم یروا أنّا جعلنا حرمًا ءامنًا) ۲ - امنیت مکه حتى پیش از ظهور اسلام، برخاسته از خواست خدا بوده است. (أَوَلم یروا أنّا جعلنا

ذکّروا بها خرّوا سجّدًا) ۲ - مجرمانِ نادم در روز قیامت، فاقد روحیه حق پذیرى، حتى در صورت رجوع دوباره به دنیایند. (فارجعنا نعمل صلحًا ... إنّما یؤمن بأیتنا

يُحْمَدُوا» 5- گنهكار ممكن است پشيمان شده، توبه كند و نجات يابد، ولى افراد مغرور، حتى در صدد توبه برنمى‌آيند، لذا اميدى به نجات آنان نيست. «فَلا تَحْسَبَنَّهُمْ

مجبور کند. (أرءیت من اتّخذ إلهه هویه أفأنت تکون علیه وکیلاً) ۶ - هیچ کس، حتى پیامبران الهى، توانایى هدایت هواپرستان حق ناپذیر را ندارد. (من اتّخذ إلهه

كفاره گناه او شود و از بعضى روايات استفاده ميشود كه هر مصيبتى كفاره گناهى است حتى خاريكه بپاى شخص فرو رود. لَيس‌َ بِأَمانِيِّكُم‌ وَ لا أَمانِي‌ِّ أَهل‌ِ الكِتاب‌ِ

طلعت الشمس ... قال: «هذا ربى» ... فلما تحرکت و زالت کشف الله له عن السموات حتى رأى العرش و من علیه و اراه الله ملکوت السماوات و الأرض ... .(۲) از امام صادق(ع)

و «عقد» جمع «عقد» به معناى گره است. در هر چيزى احتمال بروز شرّ وجود دارد، حتى كمالاتى مثل علم و احسان، شجاعت و عبادت نيز آفاتى دارند. آفت علم، غرور؛ آفت

نمى آورند از یهود مگر افرادى معدود». (اقتباس از مجمع البیان) ۱۲ - آدمى، مى تواند حتى در زمان گرفتاریش به لعنت خدا، خود رابه سوى ایمان گرایش داده و اهل ایمان گردد

و هذا لسان عربىّ مبین) ۹- فصاحت عالى قرآن و بیان روشن آن، مورد قبول همگان حتى کافران و مشرکان (و هذا لسان عربىّ مبین) استدلال خداوند در ردّ ادعاى کافران،

وحدانیت او پرداخته بود. ۸ - عبادت خالصانه، مهم ترین وظیفه در برابر خداوند، حتى براى پیامبران است. (إنّنى أنا اللّه لا إله إلاّ أنا فاعبدنى) ۹ - یکتایى خداوند

الرحمن هم کفرون ) برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که کافران مکه، حتى تحمّل شنیدن نام خداى رحمان را نداشتند، و با پیامبر اسلام، همواره با تمسخر

گفتند: ما خبر از جایگاه آن‌ها نداریم لشکریان اسلام آن‌ها را تحت فشار گذاشتند و حتى آن‌ها را مضروب ساختند تا جا و مکان قریش را بگویند. پیامبر در این وقت مشغول

الْمُؤْمِنِینَ). ج3، ص381 تفسیر آیات ۱ - دوزخیان، آرزومند بازگشت به دنیا، حتى براى یک بار و قرار گرفتن در صف مؤمنان (فلو أنّ لنا کرّة فنکون من المؤمنین)

با خدا و نقض آنها - اشاره به برداشت فوق دارد. ۱۲ - معتقدان به مکاتب الهى، حتى عالمان دینى و دانایان به کتابهاى آسمانى، در خطر انحراف و حق پوشى هستند. (نبذ

است خطا كار بوده بلكه او بوظيفه خود كه دفاع از نفس مؤمن بوده قيام فرموده حتى ميتوان گفت ترك اولى هم از او صادر نشده بلى محتمل است كه در دفع تعرّض قبطى

است خطا كار بوده بلكه او بوظيفه خود كه دفاع از نفس مؤمن بوده قيام فرموده حتى ميتوان گفت ترك اولى هم از او صادر نشده بلى محتمل است كه در دفع تعرّض قبطى

عذاب آخرت ، عذابى سخت و سزاوار هراسیدن است. (لمن خاف عذاب الأخرة) ۳- آدمى حتى با احتمال وجود سراى آخرت ، از عذابهاى استیصال عبرت مى گیرد و دلالت آنها را

بنابراین «لاخوف ...» مربوط به سراى آخرت خواهد بود. ۸ - بقاى آثار وضعى گناه، حتى پس از توبه و قبول آن از سوى خداوند فتاب علیه ... قلنا اهبطوا منها جمیعاً فإما

یقرّب إلیه فیکرهه فإذا أدنى منه شوى وجهه و وقعت فروة رأسه فإذا شرب قطع أمعاؤه حتى یخرج من دبره; از رسول خدا(ص) درباره سخن خدا «و یسقى من ماء صدید» روایت شده

پس از آمدن شريعت جامع كافى وافى كه تمام جزئيات ممكن الوقوع را بيان فرموده حتى ارش خدشه و ديه خراش، معقول نيست كه تكليف احكام شرعيه مكلفين را واگذار به شوراى

مورچگان (قالت نملة ... لایحطمنّکم سلیمن و جنوده) ۶ - سلیمان شخصیتى مشهور، حتى نزد مورچگان (لایحطمنّکم سلیمن و جنوده) ۷ - آگاهى مورچه به مقام معنوى و عدالت

ضيق و وسعت و غيرها در هر سال چنانچه مقدّر شده تمام امور بندگان تا روز قيامت حتى ولايت امير المؤمنين عليه السّلام و اولاد طاهرين او در آن شب در بدو خلقت و

از زمان (و ما یدریک لعلّ الساعة قریب) ۱۲ - زمان وقوع قیامت، مخفى و پنهان حتى براى پیامبر(ص) (و ما یدریک لعلّ الساعة قریب) ۱۳ - «الساعة»، از نام هاى قیامت

براى زندگى، درپى دارنده مجازات الهى (إنّى بما تعملون علیم) ۱۶ - همه مردم - حتى پیامبران - در معرض کیفرهاى الهى در صورت تخلف از دستورات او (یأیّها الرسل

الهى است. (فهب لى من لدنک ولیًّا) ۱۲- یأس و ناامیدى مطلق در قلب مردان الهى، حتى در نامساعدترین شرایط، راه نمى یابد. (و کانت امرأتى عاقرًا فهب لى من لدنک ولیًّا)

عليه السلام تحقّق خواهد يافت. حضرت على عليه السلام فرمود: «فو الذى نفسى بيده حتى لا تبقى قرية الا و ينادى فيها بشهادة ان لا اله الا الله بكرة و عشيا» «14»

يَعْقِلُونَ‌ 3- خانه و خانواده، حريم دارد و ديگران حق مزاحمت براى آن ندارند، حتى با صدا زدن آنان از بيرون خانه. «يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ