روایت:من لايحضره الفقيه جلد ۱ ش ۲۱۸۴

آدرس: من لا يحضره الفقيه، جلد ۱، أَبْوَابُ الصَّلَاةِ وَ حُدُودِهَا-بَابُ عِلَّةِ وُجُوبِ خَمْسِ صَلَوَاتٍ فِي خَمْسِ مَوَاقِيت

روي عن الحسن بن علي بن ابي طالب ع انه قال :

جَاءَ نَفَرٌ مِنَ‏ اَلْيَهُودِ إِلَى‏ اَلنَّبِيِّ ص‏ فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ مَسَائِلَ فَكَانَ مِمَّا سَأَلَهُ أَنَّهُ قَالَ أَخْبِرْنِي‏ عَنِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَيِّ شَيْ‏ءٍ فَرَضَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ اَلْخَمْسَ اَلصَّلَوَاتِ فِي خَمْسِ مَوَاقِيتَ عَلَى أُمَّتِكَ فِي سَاعَاتِ اَللَّيْلِ وَ اَلنَّهَارِ فَقَالَ‏ اَلنَّبِيُّ ص‏ إِنَّ اَلشَّمْسَ عِنْدَ اَلزَّوَالِ لَهَا حَلْقَةٌ تَدْخُلُ فِيهَا فَإِذَا دَخَلَتْ فِيهَا زَالَتِ اَلشَّمْسُ فَيُسَبِّحُ كُلُّ شَيْ‏ءٍ دُونَ اَلْعَرْشِ بِحَمْدِ رَبِّي جَلَّ جَلاَلُهُ وَ هِيَ اَلسَّاعَةُ اَلَّتِي يُصَلِّي عَلَيَّ فِيهَا رَبِّي جَلَّ جَلاَلُهُ فَفَرَضَ اَللَّهُ عَلَيَّ وَ عَلَى أُمَّتِي فِيهَا اَلصَّلاَةَ وَ قَالَ‏ أَقِمِ اَلصَّلاََةَ لِدُلُوكِ اَلشَّمْسِ إِلى‏ََ غَسَقِ اَللَّيْلِ‏ وَ هِيَ اَلسَّاعَةُ اَلَّتِي يُؤْتَى فِيهَا بِجَهَنَّمَ‏ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ فَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُوَافِقُ تِلْكَ اَلسَّاعَةَ أَنْ يَكُونَ سَاجِداً أَوْ رَاكِعاً أَوْ قَائِماً إِلاَّ حَرَّمَ اَللَّهُ جَسَدَهُ عَلَى‏ اَلنَّارِ وَ أَمَّا صَلاَةُ اَلْعَصْرِ فَهِيَ اَلسَّاعَةُ اَلَّتِي أَكَلَ‏ آدَمُ ع‏ فِيهَا مِنَ اَلشَّجَرَةِ فَأَخْرَجَهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ‏ اَلْجَنَّةِ فَأَمَرَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذُرِّيَّتَهُ بِهَذِهِ اَلصَّلاَةِ إِلَى‏ يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ وَ اِخْتَارَهَا لِأُمَّتِي فَهِيَ مِنْ أَحَبِّ اَلصَّلَوَاتِ‏ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَوْصَانِي أَنْ أَحْفَظَهَا مِنْ بَيْنِ اَلصَّلَوَاتِ وَ أَمَّا صَلاَةُ اَلْمَغْرِبِ فَهِيَ اَلسَّاعَةُ اَلَّتِي تَابَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا عَلَى‏ آدَمَ ع‏ وَ كَانَ بَيْنَ مَا أَكَلَ مِنَ اَلشَّجَرَةِ وَ بَيْنَ مَا تَابَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ ثَلاَثُمِائَةِ سَنَةٍ مِنْ أَيَّامِ اَلدُّنْيَا وَ فِي أَيَّامِ اَلْآخِرَةِ يَوْمٌ‏ كَأَلْفِ سَنَةٍ مَا بَيْنَ اَلْعَصْرِ إِلَى اَلْعِشَاءِ وَ صَلَّى‏ آدَمُ ع‏ ثَلاَثَ رَكَعَاتٍ رَكْعَةً لِخَطِيئَتِهِ وَ رَكْعَةً لِخَطِيئَةِ حَوَّاءَ وَ رَكْعَةً لِتَوْبَتِهِ‏ فَفَرَضَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ اَلثَّلاَثَ رَكَعَاتٍ عَلَى أُمَّتِي وَ هِيَ اَلسَّاعَةُ اَلَّتِي يُسْتَجَابُ فِيهَا اَلدُّعَاءُ فَوَعَدَنِي رَبِّي عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَسْتَجِيبَ لِمَنْ دَعَاهُ فِيهَا وَ هِيَ اَلصَّلاَةُ اَلَّتِي أَمَرَنِي رَبِّي بِهَا فِي قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَسُبْحََانَ اَللََّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ‏ وَ أَمَّا صَلاَةُ اَلْعِشَاءِ اَلْآخِرَةِ فَإِنَّ لِلْقَبْرِ ظُلْمَةً وَ لِيَوْمِ اَلْقِيَامَةِ ظُلْمَةً أَمَرَنِي رَبِّي عَزَّ وَ جَلَّ وَ أُمَّتِي بِهَذِهِ اَلصَّلاَةِ لِتُنَوِّرَ اَلْقَبْرَ وَ لِيُعْطِيَنِي وَ أُمَّتِيَ اَلنُّورَ عَلَى اَلصِّرَاطِ وَ مَا مِنْ قَدَمٍ مَشَتْ إِلَى صَلاَةِ اَلْعَتَمَةِ إِلاَّ حَرَّمَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَسَدَهَا عَلَى‏ اَلنَّارِ وَ هِيَ اَلصَّلاَةُ اَلَّتِي اِخْتَارَهَا اَللَّهُ تَعَالَى وَ تَقَدَّسَ ذِكْرُهُ لِلْمُرْسَلِينَ قَبْلِي وَ أَمَّا صَلاَةُ اَلْفَجْرِ فَإِنَّ اَلشَّمْسَ إِذَا طَلَعَتْ تَطْلُعُ عَلَى قَرْنَيِ اَلشَّيْطَانِ‏ فَأَمَرَنِي رَبِّي عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ أُصَلِّيَ قَبْلَ طُلُوعِ اَلشَّمْسِ صَلاَةَ اَلْغَدَاةِ وَ قَبْلَ أَنْ يَسْجُدَ لَهَا اَلْكَافِرُ لِتَسْجُدَ أُمَّتِي لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُرْعَتُهَا أَحَبُّ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هِيَ اَلصَّلاَةُ اَلَّتِي تَشْهَدُهَا مَلاَئِكَةُ اَللَّيْلِ‏ وَ مَلاَئِكَةُ اَلنَّهَارِ

ترجمه

‏محمد جواد غفارى, من لا يحضره الفقيه - جلد ۱ - ترجمه على اكبر و محمد جواد غفارى و صدر بلاغى, ۳۱۷

از امام حسن مجتبى عليه السّلام روايت شده كه فرمود: عدّه‏اى از يهود نزد پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله آمده و داناترين آنها در باره مسائل از آن حضرت سؤال كرد و جزء سؤالاتى كه از آن حضرت پرسيد اين بود كه گفت: بفرمائيد تا بدانم براى چه خداوند عزّ و جلّ اين نمازهاى پنجگانه را در طول شبانه روز در پنج نوبت بر امّت تو مقرّر فرمود؟ پس پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: همانا خورشيد را در هنگام زوال حلقه‏ايست كه بدان داخل مى‏شود و در اين هنگام هر چه در ميان عرش (آسمان) و زمين است بتسبيح و تحميد پروردگارم جلّ جلاله زبان ميگشايد (ظاهرا منظور از حلقه‏اى كه خورشيد داخل آن مى‏شود همان خطّ يا دائره فرضى نصف النّهار است و اگر چنين باشد زوال شمس نسبت به شهرها و بلاد مختلف كه طول جغرافيائى آنها روى كره زمين اختلاف دارد متفاوت است لذا زوال اختصاص بوقت معيّن چنان كه از ظاهر عبارت استفاده مى‏شود ندارد و با توجّه به همين اختلاف است كه اوقات نماز در بلاد مختلف با هم تفاوت دارد) و چون داخل آن شد زوال خورشيد صورت ميگيرد و در اين هنگام هر چه تحت عرش است (يا در ميان زمين و عرش است) به تسبيح و تحميد پروردگارم جلّ جلاله زبان ميگشايد، و اين همان ساعتى است كه پروردگارم جلّ جلاله صلوات و رحمت و بركات خود را بر من نازل ميفرمايد و خداوند در اين موقع بر من و امّتم نماز را واجب ساخته است و فرموده: أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‏ غَسَقِ اللَّيْلِ‏ يعنى: نماز را از وقت زوال خورشيد تا نيمه شب بپا دار. و اين ساعتى است كه در روز قيامت جهنّم را در صحراى محشر مى‏آورند، پس هيچ مؤمنى نيست كه آن ساعت در سجده يا ركوع باشد يا بنماز ايستاده باشد مگر آنكه خداوند بدنش را بر آتش حرام سازد. (بعبارت ديگر اهل هر محلّ يا شهرى در هنگام زوال بنسبت نصف النّهار همان محلّ كه ساعت مقرّر نماز آنان است در سجود و ركوع باشند خداوند تعالى بدنشان را بر آتش حرام ميسازد). و امّا نماز عصر همان ساعتى كه آدم عليه السّلام در آن وقت از شجره ممنوعه تناول كرد و خداوند عزّ و جلّ او را از بهشت بيرون راند پس خداوند عزّ و جلّ فرزندان و ذرّيّه او را به خواندن اين نماز (عصر) تا روز قيامت امر فرمود و آن را براى امّت من اختيار فرمود و اين نماز از محبوبترين نمازها نزد خداوند عزّ و جلّ است و مرا بمحافظت آن از ميان نمازها امر و سفارش فرموده است. و نماز مغرب، همان ساعتى است كه خداوند عزّ و جلّ بر آدم عليه السّلام ببخشود و توبه او را در آن موقع قبول فرمود، و فاصله ميان وقتى كه آدم از آن درخت تناول كرد تا موقعى كه خداوند عزّ و جلّ توبه او را قبول فرمود سيصد سال بود بر حسب روزهاى دنيا نه بر حسب روزهاى آخرت كه هر روز از روزهاى آن باندازه هزار سال است و اين مدّت از عصر تا شام بود و حضرت آدم سه ركعت نماز بجاى آورد يك ركعت جهت كفاره گناه خودش و يك ركعت بعنوان كفّاره گناه حوّا و ركعتى ديگر بشكرانه پذيرفته شدن توبه‏اش، پس خداوند عزّ و جلّ اين سه ركعت نماز را بر امّت من واجب فرمود، و اين ساعتى است كه دعا در آن مستجاب مى‏شود، و پروردگارم بمن وعده فرمود كه هر كس در آن موقع در پيشگاهش دعا كند و او را بخواند دعايش را مستجاب فرمايد. و اين نمازيست كه پروردگارم مرا بانجام آن امر فرمود آنجا كه فرموده است: فَسُبْحانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ‏ يعنى: خداوند را بپاكى ياد كنيد و تسبيح او بجاى آريد چون به شب درآئيد و آن هنگام كه صبح كنيد (روم: ۱۷). و همين طور نماز عشاء يا نماز خفتن، همانا قبر را تاريكى و سياهى عظيم است، و روز قيامت را نيز تاريكى هولناكى است، پس پروردگارم عزّ و جلّ بمن و امّتم امر فرموده كه اين نماز (نماز عشاء) را بجا آوريم تا (اين نماز) روشنى بخش گورهايمان باشد، و نيز براى اينكه بمن و امّتم نورى جهت گذشتن از صراط كرامت فرمايد، و هيچ قدمى نيست كه در راه رفتن (بمساجد يا جماعت يا مطلقا) جهت نماز عشاء برداشته شود مگر اينكه خداوند عزّ و جلّ آن بدن را بر آتش حرام سازد، و اين‏ نمازيست كه خداوند تعالى و تقدّس ذكره براى پيامبران مرسل پيش از من اختيار فرمود. و امّا نماز صبح، آرى چون خورشيد طلوع كند از ميان دو شاخ (يا فرق سر) شيطان طالع مى‏شود پس پروردگارم عزّ و جلّ مرا امر فرمود كه قبل از طلوع خورشيد نماز صبح را بجاى آورم و پيش از آنكه كافران آفتاب را سجده آورند امّت من خداوند عزّ و جلّ را سجده كنند، و زود بجاى آوردن نماز صبح نزد خداوند متعالى محبوبتر است، و اين نمازى است كه فرشتگان مأمور شب و فرشتگان مأمور روز هر دو بجاى آوردن آن را مى‏بينند و هر دو در نامه عمل مى‏نگارند. و علّتى ديگر (جهت مقرّر شدن پنج نماز در پنج نوبت) عبارتست از: