نتایج جستجو

سوگند به بادهاى غبارى ۱; سوگند به بادهاى مبشر ۱ طبیعت: ارزش طبیعت ۳; اهمیت مطالعه طبیعت ۳; عبرت از طبیعت ۳ عبرت: عوامل عبرت ۳ قرآن: سوگندهاى قرآن ۱ تفسیر

دینى: مسؤولیت رهبران دینى۷ زمین: زینتهاى زمین ۱ طبیعت: خالق طبیعت ۱; زیباییهاى طبیعت ۱، ۲; نقش زیباییهاى طبیعت ۵ عمل: آثار عمل ۸; تحقق بهترین عمل ۴; زمینه

مادى ۵ زمین: تبدیل زمین به بیابان ۴; فرجام زمین ۴ طبیعت: فرجام زیباییهاى طبیعت ۲; ناپایدارى زیباییهاى طبیعت ۲، ۳ موجودات: تبدیل موجودات به خاک ۱; فرجام موجودات

آیات شامل این کلمه از آنجا که طبیعت اجسام، جذب شدن به سوى زمین است، حرکت پرندگان در بالاى زمین را با عنوان «مُسَخَّرات» (تسخیر شده ها) از مادّه «تسخیر»

۷; شکافتن سنگ ۶ شناخت: موانع شناخت ۴ طبیعت: خداشناسى طبیعت ۹; خشیت طبیعت ۱۰; شعور طبیعت۸، ۹; منشأ تحولات در طبیعت ۱۰ عصیان: آثار عصیان ۳ علم: آثار علم

خالق زیتون ۱ سبزیجات: خالق سبزیجات ۱ شتر: مالکیت بر شتر ۳ طبیعت: ارزش طبیعت ۵; استفاده از طبیعت ۲ گاو: مالکیت بر گاو ۳ گوسفند: مالکیت بر گوسفند ۳ مراتع:

۵، ۱۰; مدت سان دیدن سلیمان(ع) ۱، ۲ طبیعت: نقش طبیعت ۸ علایق: علاقه به اسب ۵; علاقه به امکانات دنیوى ۴; علاقه به طبیعت ۴; علایق پسندیده ۴; ملاک علایق ۴ غفلت:

منقاد بوده و در مسیر تعیین شده در طبیعت، گام برمى دارند. (فاسلکى سبل ربّک ذللاً) ۶- راه زندگى زنبورهاى عسل در طبیعت، متعدد و گوناگون است. (فاسلکى سبل ربّک

۷; ناپایدارى دنیا ۷ سیاحت: آثار سیاحت ۵; دعوت به سیاحت ۱ طبیعت: دعوت به مطالعه طبیعت ۴; نقش طبیعت ۳ محمد(ص): مسؤولیت محمد(ص) ۱ معاد: رفع استبعاد معاد ۴;

حق پذیران ۲ خدا: دلایل خدا شناسى ۳ زمین: آیات خدا در زمین ۱، ۲ طبیعت: آثار مطالعه طبیعت ۳، ۴ معاد: دلایل معاد ۴ یقین: اهل یقین و آیات خدا ۱، ۲; فضایل اهل

خدا ۱ ; حاکمیت خدا ۶ خشکسالى: آثار خشکسالى ۲ سختى: فلسفه سختى ۳ طبیعت: منشأ تحولات طبیعت ۶ عقیده: ترک عقیده انحرافى ۳ عوامل طبیعى: منشأ عمل عوامل طبیعى

روزى پسندیده ۱۲; منشأ روزى ۸ زهد: سرزنش زهد بیجا ۱۱ طبیعت: ابزار استفاده از طبیعت ۱۰; منشأ حاکمیت بر طبیعت ۱۰ کفران: اجتناب از کفران نعمت ۳ مسافرت: مسافرت

آنها است. ۳ - مظاهر طبیعت، شایان تأمل و درس آموزى است. (و النجم إذا هوى) سوگند به ستارگان، در حقیقت سوگند به مظهرى از مظاهر طبیعت است که در ظهور و افول

آیه شریفه در مقام بیان جلوه هاى آن در طبیعت است. ۲ - تشویق خداوند به تأمل و اندیشه در جلوه هاى قدرت الهى در طبیعت (مانند شتر، گاو و گوسفند) (أوَلم یروا

هذه التماثیل ... قال بل ربّکم ... فطرهنّ ) ۶- جهان طبیعت، داراى آسمان هاى متعدد (السموت ) ۷- طبیعت، پدیده اى است بدیع و نو که خداوند آن را بدون برگرفتن

خالقیت خدا ۱، ۲; سرزنشهاى خدا ۱; قدرت خدا ۱; نشانه هاى قدرت خدا ۵، ۶ طبیعت: نقش طبیعت ۵ کافران مکه: تکذیبگرى کافران مکه ۳; سرزنش کافران مکه ۱ مرگ: منشأ مرگ

۶ شکر: آثار شکر ۷، ۹ صابران: فضایل صابران ۶ صبر: آثار صبر ۷، ۹ طبیعت: آثار مطالعه طبیعت ۸ عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۴ کشتى: عوامل توقف کشتى ها ۱; کشتى

روز ۲، ۴; منشأ گردش روز ۱ شب: عبرت از گردش شب ۲، ۴; منشأ گردش شب ۱ طبیعت: عبرت از طبیعت ۴ عبرت: زمینه عبرت ۳; عوامل عبرت ۴، ۵

راه رفتن دلالت مى کند. ۵- توجه انسان به ضعف و ناتوانى خویش در برابر مظاهر طبیعت، زداینده غرور و تکبّر وى است. (و لاتمش فى الأرض مرحًا إنک لن تخرق الأرض و

۴ خدا: افعال خدا ۵ ذکر: اهمیت ذکر منشأ نعمت ۶; ذکر نعمتهاى خدا ۶ طبیعت: زیباییهاى طبیعت ۲ عوامل طبیعى: عمل عوامل طبیعى ۵ قرآن: روش بیانى قرآن ۴; مثالهاى

نقش روز ۱۰ شب: تسخیر شب ۳، ۴، ۵; نقش شب ۱۰ شکر: اهمیت شکر نعمت ۵ طبیعت: استفاده از طبیعت ۶ ماه: تداوم گردش ماه ۲; تسخیر ماه ۱، ۴، ۵; نقش ماه ۱۰ نهرها: فواید

زمین ۷; زمین موات ۳; عوامل احیاى زمین ۳، ۶; عوامل حیات زمین ۲ طبیعت: مطالعه تحولات طبیعت ۱۰ عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۸ کشاورزى: منابع آب کشاورزى ۳

خدا: مراتب نعمتهاى خدا ۷، ۸; مقدّرات خدا ۱ شکر: شکر نعمت ۷، ۸ طبیعت: فلسفه تبیین تحولات طبیعت ۳ عبرت: عوامل عبرت ۲، ۳، ۵ قرآن: روش بیانى قرآن ۴; عبرت از قرآن

مطلب بالا به دست مى آید. ۳ - نشانه ها و دلایل حقانیت قرآن، نهفته در متن طبیعت و اسرار وجود آدمى (سنریهم ءایتنا فى الأفاق ... أنّه الحقّ) بنابراین که ضمیر

این جمله بیانگر علت و فلسفه آفرینش آسمان ها و زمین است. ۱۳ - طبیعت، بستر شناخت ماوراء طبیعت (خدا و صفات او و...) (اللّه الذى خلق سبع سموت و من الأرض ..

دیگر، «تغییر شکل انسانى به صورت حیوان» مسلماً موضوعى بر خلاف جریان عادى طبیعت است. اما هیچ مانعى ندارد که مفهوم ظاهر کلمه «مسخ» را که در آیه فوق و بعضى

خدا ۱۷ روزى: وسایل تأمین روزى ۱۵ شکر: شکر خدا ۱۶; شکر نعمت ۱۷، ۱۸ طبیعت: استفاده از طبیعت ۱۱ عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۱۳ کشتیرانى: نقش کشتیرانى ۱۵ کشتیها:

به دورند، از آیات طبیعت به شناخت خدا و یگانگى او راهى مى یابند. (إن فى ذلکم لأیت لقوم یؤمنون) ۱۷- تحصیل ایمان از راه مطالعه در طبیعت نشانه علم و فهم است

۱۷; پیدایش سال قمرى ۱۷ شب: تفاوت شب ۱، ۲، ۳; گردش شب ۴، ۱۰، ۲۰ طبیعت: آثار مطالعه طبیعت ۷ عوامل طبیعى: عمل عوامل طبیعى ۱۵ ماه(گردون): انقیاد ماه(گردون)

دریایى ۸ شکر: اهمیت شکر نعمت ۱۳; تشویق به شکر نعمت ۱۰; زمینه شکر ۱۲ طبیعت: استفاده از طبیعت ۴ عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۱۴ غواصى: احکام غواصى ۵ کشتیرانى:

را به شما نشان مى‌دهم. پس [عذاب را] به شتاب از من مخواهيد. آدمی در خلقت و طبیعت بسیار شتابکار است، (ای مردم) ما آیات (قدرت و حکمت بالغه) خود را به زودی به

مثالى از آن را در جهان طبیعت قرار داده است تا راه درک آن را هموارتر سازد. ۱۱- توجّه به علم و قدرت الهى و نمودهاى رستاخیز در طبیعت، زداینده هر شک در امکان

۴; گرایش به آب ۴; گرایش به امکانات مادى ۴; گرایش به جاودانگى ۴; گرایش به طبیعت ۴ مؤمنان: بهترین لذایذ مؤمنان ۸; پاداش اخروى مؤمنان ۶; پاداش مؤمنان ۱۵; جاودانگى

تاریخ صدر اسلام ۱۱ اسماء و صفات: صفات جلال ۱۹ امیدوارى: ۱۱ انسان: انسان و طبیعت ۸ ; گرایشهاى انسان ۱۳ ایمان: متعلق ایمان ۳ پیروزى: منشأ پیروزى ۲۱ تاریخ:

و کشتزارهاست. (و هو الذى أنشأ جنت ... و النخل و الزرع) ۳- مظاهر گوناگون طبیعت جلوه قدرت خداوند است. (و هو الذى أنشأ جنت) ۴- اباحه و تحریم تنها به دست خداست

و همه‌ی کسانی که بر روی زمین هستند، دستخوش فنا می‌گردند. هر چه بر زمین [:طبیعت] تکیه زده، فانی است. هر کس بر آن است نابود شود Everyone upon it is perishing

«أوَلم یر» رؤیت قلبى و علمى است. ۲- جهان طبیعت، داراى آسمان هاى متعدد (السموت ) ۳- آب، سرچشمه حیات و زندگى در جهان طبیعت (و جعلنا من الماء کلّ شىء حىّ ) «من»

داراى آسمان هاى متعدد (السموت) ۴ - کتاب تشریع (قرآن) و کتاب تکوین (نظام طبیعت)، هر دو متکى به مبدئى یگانه، مقتدر و حکیم (تنزیل الکتب من اللّه العزیز الحکیم

حس از دریافت همه واقعیت هاى نظام طبیعت (تحسبها جامدة و هى تمرّ) آیه بالا بیانگر این نکته است که حقایقى در جهان طبیعت وجود دارد که حس معمولى بشر از دریافت

بیان نکته یاد شده باشد. ۳- دریاها و کشتیها، در دستیابى انسان به موهبتهاى طبیعت و نعمتهاى خداوندى، نقش بس مهم و مؤثر دارند. (ربّکم الذى یزجى لکم الفلک فى

پیری) در خلقتش تغییر دهیم. آیا (در این کار) تعقل نمی‌کنند (که اگر عمر به دست طبیعت بود پس از کمال به نقصان باز نمی‌گشت). و به هر کس عمر طولانی دهیم، او را در

نهایت جوانی و طراوت و جمال و کمال ظاهر و باطن وارد بهشت می‌شوند که طبیعت بهشت طبیعت تکامل و خروج از هرگونه نقص و عیب است. تفسیر آیات ۱ - حوران بهشتى، در

بدان سيراب نموديم، و شما خزانه‌دار آن نيستيد. و ما بادهای باردار کننده (رحم طبیعت) را فرستادیم، آن‌گاه باران را از آسمان فرود آوردیم تا به آن آب، شما را سیراب

یافته خداوند در طبیعت بهره مى برند. (قد فصلنا الأیت لقوم یعلمون) ۶- دانش شرط راهیابى انسان به شناخت خداوند و یگانگى او از طریق سیر در طبیعت است. (فالق الإصباح

جای بدی، نیکی قرار دادیم، تا انبوه شدند و گفتند: «پدران ما را (هم به حکم طبیعت) بی‌چون بسی رنج‌ها و راحتی‌ها می‌رسیده است.» پس در حالی که باریک‌بینی نمی‌کردند

خداوند (و یعلم الذین یجدلون فى ءایتنا) ۲ - آیات و نشانه هاى الهى در پهنه طبیعت، معرفت بخش انسان ها و انذاردهنده حق پوشان (و من ءایته ... و یعلم الذین یجدلون

(سبّح للّه ما فى السموت و ما فى الأرض ) ۴ - نمودهاى هستى و نمادهاى جهان طبیعت، خود بیانگر قدرت و حکمت آفریدگار خویش اند. (سبّح للّه ما فى السموت و ما فى

شعور داشتن آنها داشته باشد; چه این که پیدایش این امور، در متن نظام مادى طبیعت، آیتى بزرگ است. ۴ - ره یابى به آیات نهفته در مسأله حیات و شعور، پیچیده تر

نشانه هاى ویژه اى به جز آیات و نشانه هاى موجود در عالم طبیعت و در انظار همگان است; زیرا نشانه هاى طبیعت همواره پیش انسان ها است و آمدن آنها معنا ندارد. ۴ -

تدبیر الهى در نظام طبیعت (و الذریت ذروًا . فالحملت وقرًا . فالجریت یسرًا . فالمقسّمت أمرًا) خداوند، با برشمردن بخشى از امور دقیق طبیعت و مهم دانستن آنها

7)- «به خاطر این که خود را بی‌نیاز ببیند» (ان رآه استغنی). این طبیعت غالب انسانهاست، طبیعت کسانی که در مکتب عقل و وحی پرورش نیافته‌اند که وقتی به غلط خود

نطفه تا لحظه مرگ، گویاى نقش اساسى جسم انسان در مراحل وجودى او است. ۱۰ - کار طبیعت و عوامل مؤثر در آن، در حقیقت کار خداوند است. (ثمّ أماته فأقبره) نسبت یافتن

تأکید «اُقسم» مى باشد. ۲ - مشرق ها و مغرب ها، پدیده هایى بس با عظمت در جهان طبیعت و داراى نقش حیاتى در زندگى بشر (فلاأُقسم بربّ المشرق و المغرب) مطلب یاد شده،

اراده و خواست خداوند است. (خلقنکم ... نعیدکم ... نخرجکم ) ۷ - شناخت مظاهر طبیعت و اندیشه در آن، از راه هاى شناخت خداوند و ربوبیت و تدبیر او بر هستى است.

و نابود شد» (وَ قُلْ جاءَ ج2، ص663 الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ) .«اصولا طبیعت باطل (همین است که) مضمحل و نابود شدنی است» (إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً)

و گردش نظام طبیعت، شایان تفکر و درس آموزى (و هو الذى یحى و یمیت ... أفلاتعقلون) ۱۱ - سطحى نگرى و بى تفاوتى انسان نسبت به مظاهر وجود و طبیعت، مورد نکوهش

طبع و طبيعت گفته‏اند كه سجّيه نقش بستن و صورت و شكلى است در نفس انسان خواه از حيث عادت باشد و يا از جهت خلقت، ولى استعمال آن در خلقت بيشتر است. طبيعت آتش

فرشتگان، مجریان اراده الهى در تحولات تاریخ (لنرسل علیهم حجارة من طین) ۴ - عوامل طبیعت، مقهور اراده الهى است. (لنرسل علیهم حجارة من طین) با این که سنگ و خاک بر

کس دارای وسیله آزمایشی است (و حد اقل مال و فرزندی دارد و اصولا طبیعت زندگی دنیا، طبیعت آزمایش و بوته امتحان است) و لکن کسی که می‌خواهد به خدا پناه برد،

(یأیّها الرسل کلوا من الطّیّبت) ۵ - لزوم رعایت اعتدال در بهره ورى از موهبت هاى طبیعت و پرهیز از اسراف و زیاده روى در آن (کلوا من الطّیّبت) با توجه به «من» تبعیضه

طبع و طبيعت گفته‏اند كه سجّيه نقش بستن و صورت و شكلى است در نفس انسان خواه از حيث عادت باشد و يا از جهت خلقت، ولى استعمال آن در خلقت بيشتر است. طبيعت آتش

ولى بعضى این اعداد را لازم نمى دانند. جبل‌ (۴۱ بار) خلقت. (صحاح) خلقت و طبيعت (قاموس) [شعراء:184] بترسيد از آنكه شما و مردمان گذشته را آفريده است در مجمع

طبع و طبيعت گفته‏اند كه سجّيه نقش بستن و صورت و شكلى است در نفس انسان خواه از حيث عادت باشد و يا از جهت خلقت، ولى استعمال آن در خلقت بيشتر است. طبيعت آتش

طبع و طبيعت گفته‏اند كه سجّيه نقش بستن و صورت و شكلى است در نفس انسان خواه از حيث عادت باشد و يا از جهت خلقت، ولى استعمال آن در خلقت بيشتر است. طبيعت آتش

زشت دوری کنند مگر آنکه کمی (یعنی گناه صغیره‌ای یا تخیّل و وسوسه‌ای به غلبه طبیعت و عادت) از آنها سر زند، که مغفرت پروردگارت بسیار وسیع است، او به حال شما

به معناى اهلاک و کنایه از غرق کردن است. ۲ - سلامت و نابودى انسان در پهنه طبیعت، در گرو مشیت الهى است. (إن یشأ ... یوبقهنّ) ۳ - انسان هاى گنه کار، مستحق

نکته است که مراد از «طور» مطلق کوه باشد. ۶ - نقش مهم کوه ها، در نظام زمین و طبیعت (و الطّور) در صورتى که «طور» به معناى مطلق کوه باشد، از مورد قسم قرار گرفتن

از مناسبت میان مقسم به و جواب قسم، استفاده مى شود: همان طور که تمام مظاهر طبیعت به گونه اى حساب شده در ارتباط باهم قرار دارند و هدفى را دنبال مى کنند; به

خداوند (فأنبتنا به جنّ-ت و حبّ الحصید) ۶- سلسله علل و اسباب طولى در نظام طبیعت، به جعل و تدبیر الهى است. (و نزّلنا من السماء ... فأنبتنا به جنّ-ت و حبّ

مى گیرد و باعث فروپاشى آن مى شود. ۷- وقوع زلزله بسیار بزرگ و هولناک در جهان طبیعت (زمین و...)، در آستانه برپایى قیامت (إنّ زلزلة الساعة شىء عظیم) ۸- جهان کنونى،

علم و قدرت فوق العاده است به طبیعت بی‌شعور که خود فاقد حیات بوده است نسبت دهد! اینجاست که می‌گوئیم پدیده حیات در جهان طبیعت بزرگترین سند اثبات وجود خدا

ینزّل من السماء ماء فیحیى به الأرض بعد موتها) ۳ - باران، مایه حیات زمین و طبیعت است. (و ینزّل من السماء ماء فیحیى به الأرض بعد موتها) ۴ - عوامل طبیعى، مجارى

الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَ الْأُنْثی). تفسیر آیات ۱ - قانون «زوجیت» در نظام طبیعت، پدید آمده به اراده یگانه خداوند (و أنّه خلق الزوجین) ۲ - نظام «زوجیت» در

است. ۶ - فرو نرفتن کشتى هاى کوه پیکر در اعماق دریاها، از شگفتى هاى جهان طبیعت و نشانه قدرت بى مانند خداوند است. (و من ءایته الجوار فى البحر کالأعلم) اشاره

گوبندگى زمین لرزه را، در آستانه برپایى قیامت مى رساند. ۴ - دگرگونى نظم کنونى طبیعت، در آستانه برپایى قیامت (یوم ترجف الأرض و الجبال و کانت الجبال کثیبًا مهیلاً)

توحید تعجب کردند، مطلب یاد شده به دست مى آید. ۴- حق جویى و حقیقت پذیرى، طبیعت و فطرت انسانى است. (أجئتنا بالحقّ ) از این که مشرکان و بت پرستان، پذیرش «حق»

واژه «ریحان»، به هر گیاه خوشبو گفته مى شود (قاموس المحیط). ۳ - همه مظاهر طبیعت، از ریاحین تا پوسته حبوبات، نشانى از طراح حسابگر هستى (خداوند) است. (الرحمن

النَّهارَ فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ). دقت در این تعبیر این نکته را بازگو می‌کند که طبیعت اصلی کره زمین تاریکی است، نور و روشنایی صفتی است عارضی که از منبع دیگری به

شما ساخت» (وَ سَخَّرَ لَکُمُ الْفُلْکَ). هم از نظر مواد ساختمانیش که در طبیعت آفریده است و هم از نظر نیروی محرکش که بادهای منظم سطح اقیانوسهاست. «تا این

مى‏روند. در مجمع از امام صادق «عليه السلام» منقول است: آن مردى است كه به طبيعت خود راه مى‏رود خودپسندى و تكلف ندارد. هَيِّنْ: آسان. [مريم:9]. خدايت گفت:

مى‏روند. در مجمع از امام صادق «عليه السلام» منقول است: آن مردى است كه به طبيعت خود راه مى‏رود خودپسندى و تكلف ندارد. هَيِّنْ: آسان. [مريم:9]. خدايت گفت:

مسیر تربیت الهى را بپیماید. ۴ - خنده و گریه، از بارزترین نمودها و ویژگى هاى طبیعت انسان (و أنّه هو أضحک و أبکى) از اختصاص به ذکر یافتن خنده و گریه در میان

عزیز (شکست ناپذیر) و حکیم (سنجیده کار) است. (أنا اللّه العزیز الحکیم) ۵ - طبیعت و جلوه هاى هستى، مقهور اراده خدا و هر پدیده آن در راستاى مصلحت و هدفى حکیمانه

«ابلیس» در میان طایفه جن، این توهّم را برای عده‌ای از آنها به وجود آورد که طبیعت جنّ بر شر و فساد و شیطنت است، و هرگز نور هدایت به قلب او نمی‌تابد. مؤمنان

خود کامگی به کار می‌گیرد. تفسیر آیات ۱ - تمایل شدید به مال، از ویژگى هاى طبیعت انسان است. (و إنّه لحبّ الخیر لشدید) ۲ - افزایش مال دوستى در دشمنان دین،

ارائه نشانه هاى امکان معاد است. ۳ - سطحى نگرى کافران در مظاهر شگفت انگیز طبیعت و نادیده گرفتن قدرت الهى در آن، مورد سرزنش خداوند (فقد کذّبوا ... أَوَلم یرواإلى الأرض

به همه موجودات هستى احاطه علمى دارد. (یعلم ما فى السموت و الأرض) ۲ - جهان طبیعت، داراى آسمان هاى متعدد (السموت) ۳ - خداوند، به تمامى حرکت ها و رفتارهاى نهانى

] (آیه 8)- سپس مؤمنان جن، به یکی از نشانه‌های صدق گفتار خود که در جهان طبیعت برای همه جنیان قابل درک است اشاره کرده، می‌گویند: «ما آسمان را جستجو کردیم

تغییر به قدرت او است. (قلنا ینار کونى بردًا و سلمًا على إبرهیم) ۳- پدیده هاى طبیعت، چون آتش و ... داراى نوعى شعور و آگاهى اند. (قلنا ینار کونى بردًا و سلمًا

عجز و اضطرار عالم طبيعت را مبرهن مى‌سازد كه طبيعت، مغلوب و مقهور غالب قاهرى خواهد بود؛ زيرا عادت طبيعى را قدرتى نيست كه بر خلاف طبيعت خود اقتضائى كند و

- بهرهورى انسان از مصنوعات خویش، تنها در قلمرو قوانین فائق الهى بر نظام طبیعت (و له الجوار المنشات فى البحر) خداوند با تعبیر «له الجوار...» به انسان تذکر

که مایه اندوه و ناراحتى انسان شود و این، نشان مى دهد که بین تعالیم دینى و طبیعت انسان، هماهنگى وجود دارد. ۸- برخى از امور، در عین ناپسند و منفور خداوند بودن،

بایسته و ضرورى در جهت هدایت بشر است. ۴ - اسرار و قوانین نهفته در متن حیات و طبیعت، نشانه هایى ارجمند بر وجود خداى یگانه (تلک ءایت اللّه) از تعبیر «تلک» - که

انسان ها، ناتوان از سلطه همه جانبه بر زمین و به کنترل در آوردن همه عوامل طبیعت (و ما أنتم بمعجزین فى الأرض) به عجز درآوردن، ملازم با سلطه یافتن و کتنرل

سعيد گفت: سنگ به طبيعت چه تأثير مى‌كند؟ ابن سينا گفت: ميل به سفل دارد. ابو سعيد سنگى به هوا انداخت، در هوا توقف كرد، گفت: چه شد تأثير طبيعت؟ ابن سينا گفت:

در اين زمينه هست. در آيه [مرسلات:11]. به احتمال قوى مراد فرستاده‏هاى عالم طبيعت است از آسمان و زمين و خورشيد و ماه و ستارگان و غيره كه اينها همه از جانب

گذشته است توبه قبول نمى‏شود زيرا خدا خواسته مردم با تدبّر در آيات كون و طبيعت به اختيار خود ايمان بياورند و مجالى براى عمل و اصلاح ما قبل داشته باشند،

بگوییم: از یک سو پرده‌های جهان ماده از مقابل چشم انسان کنار برود و عالم ماوراء طبیعت را مشاهده کند، و از سوی دیگر کرات آسمانی متلاشی شوند و ابرهای انفجاری آشکار

آزمایش به وسیله «نعمت» از آزمایش به وسیله «عذاب» سخت‌تر و پیچیده‌تر است، زیرا طبیعت فزونی نعمت، سستی و تنبلی و غفلت و غرق شدن در لذائذ و شهوات است، و این درست

خواب آنها در آن است. (لسان العرب) ۳ - گذشت شب، پدیده اى با عظمت در جهان طبیعت (و الّیل إذا یسر) سوگند: سوگند به حرکت شب ۱; سوگند به شب ۱، ۲ شب: عظمت حرکت

اقتدار داشت، به جهت اسبابى بود که براى هر کار در اختیار او بود. ۶- نظام طبیعت، مبتنى بر ایجاد اشیا و تحقّق امور از طریق سلسله علل و اسباب است. (و ءاتینه

عن ذکر اللّه و من یفعل ذلک فأُولئک) ۴ - غفلت و باز ماندن از یاد خداوند، طبیعت دلبسته شدن به مال و اولاد (لاتلهکم أمولکم و لا أولدکم) «إلهاء» (مصدر «تلهکم»)

إلاّ بقدر معلوم) ۵- خزانه الهى (خزانه هاى همه موجودات) در عالمى فراسوى عالم طبیعت (و إن من شىء إلاّ عندنا خزائنه و ما ننزّله إلاّ بقدر معلوم) ۶- قلمرو قدرت

آفرینش انسان زداینده هرگونه تردید در حاکمیت اراده و قدرت خدا بر اسباب و علل طبیعت (هو علىَّ هیّن و قد خلقتک من قبل و لم تک شیئًا) ۱۳- قدرت خداوند بر اعطاى

نسبت به خداوند برخوردارند. (یسبّح للّه ما فى السموت و ما فى الأرض) ۵ - جهان طبیعت، داراى آسمان هاى متعدد (السموت) ۶ - فرمان روایى عالم، تنها در انحصار خداوند

به بوزینه تبدیل نشدند. ۸- امکان تبدیل شدن موجودى به موجودى دیگر در جهان طبیعت (قلنا لهم کونوا قردة خسئین) آفرینش: حاکم آفرینش ۵ ایله: اصرار بر گناه اهل

فقط خواست خدا بود تا بالاخره به مادرش برگردد. گاهى تحريم طبيعى و مقتضاى طبيعت است كه خدا چنان قرار داده است مثل: [انبیاء:95] بر قريه‏اى كه هلاك كرده‏ايم

داده می‌شود که «به آنها بگو: معجزه مخصوص خدا (و مربوط به جهان غیب و ماوراء طبیعت) است» (فَقُلْ إِنَّمَا الْغَیْبُ لِلَّهِ). ج2، ص281 بنابراین چیزی نیست که

ءاتینا موسى تسع ءایت... فأراد أن یستفزّهم ...فأغرقنه و من معه) ۶- عوامل طبیعت، مجراى تحقق اراده الهى (فأغرقنه و من معه جمیعًا) ۷- کیفر الهى به هنگام نزول،

استفاده مى شود. ۷ - شکل گیرى نظام آسمان ها و زمین، براساس جاذبه ها و قوانین طبیعت * (قالتا أتینا طائعین) برداشت یاد شده بدان احتمال است که «طوعاً» اشاره به

آمادگى جسمى او براى انعقاد نطفه نیز بوده است. ۱۳- اراده الهى، حاکم بر عوامل طبیعت است. (قال ربّ اجعل ... ءایتک ألاّ تکلّم الناس) ۱۴- در داستان زکریا، معجزه اى،

عبث و بیهوده کارى است; یعنى، کارى که در آن هدف معقولى لحاظ نشود. ۳ - جهان طبیعت، داراى آسمان هاى متعدد (السموت) ۴ - خداوند، انسان را تصویر کرد و به وى صورت

کفورًا. أفأمنتم أن یخسف بکم ... أو یرسل علیکم حاصبًا) ۵- زمین و سایر مظاهر طبیعت، مجراى اراده خداوند (أفأمنتم أن یخسف بکم جانب البرّ أو یرسل علیکم حاصبًا)

لَمْ یَرَوْا إِلَی الطَّیْرِ مُسَخَّراتٍ فِی جَوِّ السَّماءِ). و از آنجا که طبیعت اجسام، جذب شدن به سوی زمین است، حرکت پرندگان در بالای زمین را با عنوان مسخرات

زنده اندک باشند، تعبیر «بثّ» مناسب نمى باشد. ۶ - اندیشه و مطالعه در آفرینش طبیعت، از راه هاى خدا شناسى است. (و من ءایته خلق السموت و الأرض و ما بثّ فیهما

بود كه يونس«عليه السلام» از آن گذشت و در شكم وى قرار گرفت. در كتاب نظرى به طبيعت و اسرار آن تأليف يكى از اساتيد دانشگاه پاريس ترجمه محمدقاضى فصلى بنام «يونس

مى دهد، و نفرموده است که به همه روزى فراوان داده مى شود. ۱۱ - نظام حاکم بر طبیعت، تابع تدبیر واحد و طبق مشیّت الهى است. (قل اللّهم مالک الملک ... و ترزق من

مصائب در قرآن مجید آمده بر می‌آید که مصائب بر دو گونه است: مصائبی که با طبیعت زندگی انسان سرشته شده، و اراده بشر کمترین تأثیری در آن ندارد، مانند مرگ و

أنّ الفلک تجرى فى البحر بنعمت اللّه لیریکم من ءایته) ۷ - استفاده از عالم طبیعت و رخدادهاى در پیش روى انسان ها، جهت رهنمونى آنان به خداشناسى، از شیوه هاى

نظری و عدم وابستگی به این و آن و ژرف نگری است، استفاده از عالم اسباب جهان طبیعت و حیات، عین توکل بر خداست، زیرا هر تأثیری در این اسباب است به خواست خدا و

مربّى و مدبّر (ربّ السموت و الأرض و ما بینهما إن کنتم موقنین) ۱۰ - جهان طبیعت (آسمان ها، زمین و...) رو به رشد و کمال است. (قال ربّ السموت و الأرض و ما

باولاد بمن‌ ميدهيد ‌با‌ اينكه‌ رسيده‌ ‌است‌ مرا پيري‌ و هرم‌ ‌که‌ ‌بر‌ حسب‌ طبيعت‌ محال‌ ‌است‌ اولاد پيدا كنم‌، ‌پس‌ بچه‌ مدركي‌ بمن‌ بشارت‌ ميدهيد حضرت‌ ابراهيم‌

گفته‌هاى ما نيز شك نكنيد.) قرآن، شرط هدايت شدن و به يقين رسيدن از طريق آيات طبيعت و كتاب شريعت را، دلِ آماده مى‌داند: «آياتٌ لِلْمُوقِنِينَ»، «لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ»

عناصر باشد، كسانى كه از عناصر و جدول مندليف اطلاع دارند مى‏دانند كه عناصر در طبيعت به طرز عجيبى صف كشيده‏اند مثلاً اتم ئيدروژن يك الكترون و يك پروتون و اتم

(و من ءایته أنّک ترى الأرض خشعة) از این که خداشناسى، ره آورد توجه به جهان طبیعت معرفى شده،برداشت یاد شده قابل استفاده است. ۵ - عوامل طبیعى جهان، در اختیار

هدایت و تدبیر خداوند (أمّن یهدیکم فى ظلمت البرّ و البحر) ۲ - چینش اجزاى طبیعت (ستارگان و...) به تدبیر خداوند، به گونه اى که وسیله هدایت و نجات انسان ها

وجود و نظام هستى (هو اللّه ... المصوّر) ۵ - تغییر صورت ها و شکل ها در جهان طبیعت، در قلمرو تقدیر و تدبیر الهى است. (هو اللّه الخلق ... المصوّر) ۶ - تنها خداوندِ

و دانشها، تاریخ اقوام پیشین، قوانین و نیازهای بشری، و حتی اسراری از عالم طبیعت و اخباری از آینده در آن است نشان می‌دهد که ساخته و پرداخته مغز بشر نیست،

گیتى (ءایت لقوم یعقلون) ۱۱ - لزوم به کارگیرى اندیشه و فکر، در شناخت اسرار طبیعت براى ره یابى به آیات الهى (ءایت لقوم یعقلون) تعبیر «لقوم یعقلون» تشویق ضمنى

الخیاط) ورود شتر به روزنه سوزن گرچه عقلا محال نیست، ولى بر خلاف نظام جارى در طبیعت است. بنابراین به کارگیرى ضرب المثل مذکور مى تواند بیانگر این باشد که ورود

مراتب سه گانه، به ترتیب اولویت و تقدم باشد. ۴ - به سخن آوردن پدیده هاى جهان طبیعت، یکى از راه هاى سخن گفتن خداوند با انسان است. (أو من وراى حجاب) برداشت یاد

و قدرت و حكمت الهى نهايت آنكه قدرى فكر ميخواهد كه انسان بفهمد اينها كار طبيعت بى‌شعور نيست عوامل طبيعى كه آب و خاك و هوا و آفتاب است همه جا وجود دارد پس

‌که‌ موافق‌ طبع‌ ‌است‌ و طبيعت‌ انساني‌ تمايل‌ بآنها دارد جلد 6 - صفحه 454 مقابل‌ خبائث‌ ‌که‌ موجب‌ تنفر طباع‌ و ‌بر‌ خلاف‌ طبيعت‌ ‌است‌ بلي‌ بسا شارع‌ مقدس‌

تجاوز داشتند» (ذلِکَ بِما عَصَوْا وَ کانُوا یَعْتَدُونَ). آیا تنوّع طلبی جزء طبیعت انسان نیست؟ بدون شک، تنوّع از لوازم زندگی و جزء خواسته‌های بشر است، کاملا

نفسه فأُولئک هم المفلحون) ۱۵ - بخل و حرص، عجین شده در جان بشر و برخاسته از طبیعت او است. (و من یوق شحّ نفسه) مطلب یاد شده، از اضافه «شحّ» به «نفسه» به دست

ناشایست انسان ها را برایشان خوب و نیک جلوه مى دادند، مى توان استفاده کرد که طبیعت انسان از بدى گریزان است و به خوبى تمایل دارد. ۷ - دشمنان خدا، گرفتار شیاطین

تشخيص داد و هر قدر شبيه بيكديگر باشند باز ممتاز و شناخته ميشوند با آنكه عمل طبيعت بيك منوال است ولى خداوند حكيم چنين اراده فرموده كه مردم مشتبه بيكديگر نشوند

مايه‌ى حيات زمين وزمينيان است. «فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ» 5- تدبير خداوند در طبيعت، كلاس توحيد است. «إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً»* جلد 4 - صفحه 543 6- بهترين راه

بعضي‌ ‌با‌ بعضي‌ ديگر ‌يعني‌ لازمه‌ طبيعت‌ بشر عداوت‌ ‌با‌ يكديگر بوده‌ و ‌در‌ خطاب‌ دوم‌ حالت‌ تكليف‌ و تعديل‌ طبيعت‌ ‌است‌. و آنچه‌ اولي‌ بنظر مي‌رسد اينست‌

و قدرت و حكمت الهى نهايت آنكه قدرى فكر ميخواهد كه انسان بفهمد اينها كار طبيعت بى‌شعور نيست عوامل طبيعى كه آب و خاك و هوا و آفتاب است همه جا وجود دارد پس

كجروى هر امتى به چشم خودش مى رود تمدن بشرى توانائى تسلط بر نظام كون و نواميس طبيعت را ندارد. چكيده سخن در سنت لايتغير الهى سنت ابتلاء به سختى ها (باءساء و ضرّاء)

حتى از همسر خویش - ملتزم بودند. (و طفقا یخصفان علیهما من ورق الجنّة ) ۱۴ - طبیعت انسان، از مکشوف بودن شرمگاه خود متنفر است و آن را زشت مى شمارد. * (و طفقا

عنوان پدر و مادر نخستین، جنبه داستانى و بیان سرگذشت ندارد و بلکه اشاره به طبیعت نوعى انسان است. ۱۲- والدین در دوران جنینى کودک، تنها خداوند را در اعطاى فرزندى

السموت و ما فى الأرض) ۱۱ - منت گزارى خداوند بر انسان، به خاطر قرار دادن منافع طبیعت در خدمت وى (ألم تروا أنّ اللّه سخّر لکم ما فى السموت و ما فى الأرض) ۱۲ -

پروردگار، هدف و فلسفه اعطاى نعمتها به انسان معرفى شده است. ۱۴- مظاهر مادى طبیعت، در خدمت آدمیان و آفریده شده در جهت منافع آنان (و الله جعل لکم من بیوتکم

دانه به چند خوشه تبديل مى‌شود و توليد مثل مى‌كند. هر نوع تغيير و تحوّلى در طبيعت، براى خداوند يكسان است. حيات يا مرگ موجودات، شيرينى يا تلخى آب، همه در نزد

و قدرت و حكمت الهى نهايت آنكه قدرى فكر ميخواهد كه انسان بفهمد اينها كار طبيعت بى‌شعور نيست عوامل طبيعى كه آب و خاك و هوا و آفتاب است همه جا وجود دارد پس

دانه به چند خوشه تبديل مى‌شود و توليد مثل مى‌كند. هر نوع تغيير و تحوّلى در طبيعت، براى خداوند يكسان است. حيات يا مرگ موجودات، شيرينى يا تلخى آب، همه در نزد

كنند و از آنان اطاعت نمايند. «فَأَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنِ اضْرِبْ» (آرى، طبيعت و مظاهر آن، با اراده‌ى خداوند در اختيار بندگان خاصّ ومقهور آنان است.) 3-

در آن سرزمين، چشم‌ها به خواب نمى‌رود و در حال سَهَر است. 1- دگرگونى نظام طبيعت از مقدّمات رستاخيز است. تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ ... 2- زلزله‌هاى قيامت در يك

در آن سرزمين، چشم‌ها به خواب نمى‌رود و در حال سَهَر است. 1- دگرگونى نظام طبيعت از مقدّمات رستاخيز است. تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ ... 2- زلزله‌هاى قيامت در يك

به صفوف مسلمانان پیوستند، ولی در خفا به اعمال خود ادامه می‌دادند. اصولا طبیعت هر انقلابی چنین است که بعد از پیروزی چشمگیر با صفوف منافقان رو به رو خواهد

تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته ) تفسیر آیات وَ هُوَ

يعنى خبر بزرگ ياد مى‌كند. آيات اين سوره با استدلال به نظام حكيمانه حاكم بر طبيعت، برپايى قيامت براى اجراى نظام پاداش و كيفر را لازمه حكمت الهى شمرده و هستى

قرآن براى آنغرض نازل شده كه هدايت و وعظ است منتفع نشوند و مستغرق در ماده و طبيعت گردند. هذا بَيان‌ٌ لِلنّاس‌ِ وَ هُدي‌ً وَ مَوعِظَةٌ لِلمُتَّقِين‌َ (138)

طَعامِهِ» 2- اگر ملاكهاى معنوى نباشد، انسان و حيوان در كاميابى از غذا و طبيعت، در يك رديفند. «مَتاعاً لَكُمْ وَ لِأَنْعامِكُمْ» 3- دقّت در پيدايش نعمت‌ها،

كرده‌ بودند ‌که‌ بجان‌ يكديگر افتاده‌ خيال‌ كردند ‌که‌ بشر ‌هم‌ ‌به‌ مقتضاي‌ طبيعت‌ حيواني‌ شهوت‌ و غضب‌ ‌هم‌ چنين‌ نحو ‌است‌ گفتند: (أَ تَجعَل‌ُ فِيها مَن‌

در آن سرزمين، چشم‌ها به خواب نمى‌رود و در حال سَهَر است. 1- دگرگونى نظام طبيعت از مقدّمات رستاخيز است. تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ ... 2- زلزله‌هاى قيامت در يك

در آن سرزمين، چشم‌ها به خواب نمى‌رود و در حال سَهَر است. 1- دگرگونى نظام طبيعت از مقدّمات رستاخيز است. تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ ... 2- زلزله‌هاى قيامت در يك

،سرمست و بالنده است . جز صابران نيكوكردار... صبر و عمل صالح انسان را از آن دو طبيعت مذموم مى رهانند، و صبر وعمل صالح منفك از ايمان نيستند توضيح درباره خطاب به

پيامبر و امام معصوم در شب قدر، ارتباط زمين با آسمان، مُلك با ملكوت و طبيعت با ماوراء طبيعت برقرار مى‌شود. روح انواعى دارد: - روحى كه منشأ تمايلات و شهوات است

‌اينکه‌ سه‌ خارج‌ ‌بود‌، بلكه‌ اعطاء قوه‌ و قابليت‌ ‌بود‌ ‌که‌ ‌بر‌ وفق‌ طبيعت‌ ايجاد فرمايد و ‌اينکه‌ موجب‌ حيرت‌ و تعجب‌ جلد 12 - صفحه 52 ابراهيم‌ ‌شده‌

طَعامِهِ» 2- اگر ملاكهاى معنوى نباشد، انسان و حيوان در كاميابى از غذا و طبيعت، در يك رديفند. «مَتاعاً لَكُمْ وَ لِأَنْعامِكُمْ» 3- دقّت در پيدايش نعمت‌ها،

طَعامِهِ» 2- اگر ملاكهاى معنوى نباشد، انسان و حيوان در كاميابى از غذا و طبيعت، در يك رديفند. «مَتاعاً لَكُمْ وَ لِأَنْعامِكُمْ» 3- دقّت در پيدايش نعمت‌ها،

مى‌شود و هم قهر و عذاب الهى. «رِجْزاً مِنَ السَّماءِ» 2- عملكرد انسان، در طبيعت تأثيرگذار است. همان‌گونه كه عمل خوب، باعث نزول نعمت و رحمت مى‌شود، «وَ لَوْ

و امروز جامعه دنيا ‌که‌ اكثريت‌ ‌با‌ ‌آنها‌ ‌است‌ تمام‌ ‌را‌ مستند ‌به‌ طبيعت‌ مي‌دانند و ‌اينکه‌ عالم‌ ‌را‌ ‌به‌ خودي‌ ‌خود‌ موجود ‌شده‌ مي‌پندارند و

كنند و از آنان اطاعت نمايند. «فَأَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنِ اضْرِبْ» (آرى، طبيعت و مظاهر آن، با اراده‌ى خداوند در اختيار بندگان خاصّ ومقهور آنان است.) 3-

جای سیراب شدن در آن آتش سوزان، امعاء آنها را متلاشی می‌کند و همانطور که طبیعت دوزخ است باز به حال اول بر می‌گردد چرا که در آنجا مرگی نیست! ج4، ص453 تفسیر

معاد، به يد قدرت سبحانى است نه اصنام و كواكب، و نه به دوران فلك و نه به طبيعت و نه به دهر و نه كسى ديگر. و چنين ذاتى قابل ستايش و پرستش خواهد بود؛ و آيات

كجروى هر امتى به چشم خودش مى رود تمدن بشرى توانائى تسلط بر نظام كون و نواميس طبيعت را ندارد. چكيده سخن در سنت لايتغير الهى سنت ابتلاء به سختى ها (باءساء و ضرّاء)

يعنى خبر بزرگ ياد مى‌كند. آيات اين سوره با استدلال به نظام حكيمانه حاكم بر طبيعت، برپايى قيامت براى اجراى نظام پاداش و كيفر را لازمه حكمت الهى شمرده و هستى

رَبُّهُمْ رَشَداً 5- رشد دادن از شئون ربوبيّت است. «رَبُّهُمْ رَشَداً» 6- طبيعت و فطرت جنّ بر فساد و شيطنت نيست، ميان آنان نيز صالح و غير صالح وجود دارد

طَعامِهِ» 2- اگر ملاكهاى معنوى نباشد، انسان و حيوان در كاميابى از غذا و طبيعت، در يك رديفند. «مَتاعاً لَكُمْ وَ لِأَنْعامِكُمْ» 3- دقّت در پيدايش نعمت‌ها،

شخصيّه‌ و نوعيّه‌ ‌آنها‌ تغيير كند، و مثل‌ شيخيّه‌ ‌که‌ گفتند: ‌پس‌ ‌از‌ چندي‌ طبيعت‌ ‌آنها‌ آتشي‌ مي‌شوند و ‌از‌ آتش‌ لذّت‌ مي‌برند، و ‌اگر‌ ‌آنها‌ ‌را‌ خارج‌

شاءن نزول : تفسير: نكته ها : ۱ - رابطه سوگندهاى اين سوره و هدف آن ۲ - آيا طبيعت انسان ناسپاسى و بخل است ؟ ۳ - عظمت جهاد! وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً «1» فَالْمُورِياتِ

خدا است ، پس حبمال ولذايذدنيوى مستند به خداى تعالى است بخث در اين سوره از طبيعت امتها است فساد گفته مفسرى ديگر منشاء اشتباه اين مفسران ، غفلت از وجود ارتباط

كجروى هر امتى به چشم خودش مى رود تمدن بشرى توانائى تسلط بر نظام كون و نواميس طبيعت را ندارد. چكيده سخن در سنت لايتغير الهى سنت ابتلاء به سختى ها (باءساء و ضرّاء)

نعيم لا محاله زائل و آيه كريمه مورد بحث، از آيات برجسته قرآنى است كه درباره طبيعت حق و باطل بحث نموده، و بدو تكون و كيفيت ظهور و آثار خاصه هر يك از آن دو را

طبق روايات، هر كه اسم اعظم خداوند را بداند، دعايش مستجاب است و مى‌تواند در طبيعت، تصرّف كند. چنانكه بلعم‌باعورا (كه در آيه‌ى 175 از او ياد شد) اسم اعظم الهى

هدايت مى كند در عين حال ابتلايشان به عالم ماده و طبيعت ، و نيز انس و فرو رفتگيشان در احكام و قوانين طبيعت از يك سو، و نيز انسشان به نواميس و سنتهاى اجتماعى

كجروى هر امتى به چشم خودش مى رود تمدن بشرى توانائى تسلط بر نظام كون و نواميس طبيعت را ندارد. چكيده سخن در سنت لايتغير الهى سنت ابتلاء به سختى ها (باءساء و ضرّاء)

تشخيص داد و هر قدر شبيه بيكديگر باشند باز ممتاز و شناخته ميشوند با آنكه عمل طبيعت بيك منوال است ولى خداوند حكيم چنين اراده فرموده كه مردم مشتبه بيكديگر نشوند

اقامواالتوريةوالانجيل و ما انزل اليهم ...)) مؤ ثر بودن اعمال بشر در نظام كون و طبيعت (رواياتى در ذيل آيات گذشته درباره وظيفه علماء، دست خدا، امت مقتصده و...)

رَبُّهُمْ رَشَداً 5- رشد دادن از شئون ربوبيّت است. «رَبُّهُمْ رَشَداً» 6- طبيعت و فطرت جنّ بر فساد و شيطنت نيست، ميان آنان نيز صالح و غير صالح وجود دارد

كنند و از آنان اطاعت نمايند. «فَأَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنِ اضْرِبْ» (آرى، طبيعت و مظاهر آن، با اراده‌ى خداوند در اختيار بندگان خاصّ ومقهور آنان است.) 3-

دوّمى براى تحصيل دانش و سوّمى براى نجات محرومان مى‌باشد. 1- قوانين حاكم بر طبيعت را بايد كشف و بكار بست. «ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَباً» 2- هر حركت و هدف و سفرى،

خدا است ، پس حبمال ولذايذدنيوى مستند به خداى تعالى است بخث در اين سوره از طبيعت امتها است فساد گفته مفسرى ديگر منشاء اشتباه اين مفسران ، غفلت از وجود ارتباط

قرآن، خود به كار و تلاش براى آباد كردن زمين و سير و سفر و بهره‌مند شدن از طبيعت، همسر، زيبايى‌ها، خوراكى‌ها و كسب درآمد، سفارش نموده است، پس چگونه در اين

تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته ) آيه ۴۱ - ۴۴ آيه

است ممكن الوقوع، اما كسب گناه به اين اميد، مانند تناول زهر است به اميد رفع طبيعت مر آن را يا مقاومت با آن؛ و بزرگان فرموده‌اند: يكى از مكايد و حيل شيطان تسويف

قرائت آن زيبا و موزون است. «هَوى‌- غَوى‌- الْهَوى‌- يُوحى‌» 1- به مظاهر طبيعت چون نشانه خدا هستند، مى‌توان سوگند ياد كرد. «وَ النَّجْمِ»، «وَ الشَّمْسَ»،

قرائت آن زيبا و موزون است. «هَوى‌- غَوى‌- الْهَوى‌- يُوحى‌» 1- به مظاهر طبيعت چون نشانه خدا هستند، مى‌توان سوگند ياد كرد. «وَ النَّجْمِ»، «وَ الشَّمْسَ»،

قضاياى واقعه امم سابقه را از صيحه و باد و زلزله و غيره را نسبت به دهر و طبيعت دهند و منكر خالق هستند. زيرا جلد 14 - صفحه 350 فرستادن طيور به هيئت خاصه

آنكه‌ بمقدمات‌ زيادي‌ اقوال‌ ‌آنها‌ ‌را‌ رد ميكند ‌خود‌ تطبيق‌ ميكند بقواي‌ طبيعت‌ و حواس‌ ظاهريه‌ و صنايع‌ متحركه‌ مثل‌ ماشين‌ و طياره‌ و اشباه‌ اينها ‌از‌

طريق ناگوارى‌ها گوشمالى مى‌دهيم. و گاهى نتيجه قهرى برخورد نادرست انسان با طبيعت است، همچون تخريب جنگل‌ها، آلوده ساختن آب رودخانه‌ها و به هم زدن تعادل محيط

رَبُّهُمْ رَشَداً 5- رشد دادن از شئون ربوبيّت است. «رَبُّهُمْ رَشَداً» 6- طبيعت و فطرت جنّ بر فساد و شيطنت نيست، ميان آنان نيز صالح و غير صالح وجود دارد

النُّهي‌) ‌است‌ ‌که‌ فكر كنند و آثار قدرت‌ الهي‌ ‌را‌ مشاهده‌ كنند و بدانند ‌که‌ طبيعت‌ عادم‌ الشعور باين‌ نظم‌ و ترتيب‌ نميتواند ايجاد كند خالقي‌ ‌که‌ فاعل‌ مختار

جای بدی، نیکی قرار دادیم، تا انبوه شدند و گفتند: «پدران ما را (هم به حکم طبیعت) بی‌چون بسی رنج‌ها و راحتی‌ها می‌رسیده است.» پس در حالی که باریک‌بینی نمی‌کردند

«کتاب» - بنابر گفته برخى از مفسران - لوح محفوظ است. ۳ - امکان سلطه بر قوانین طبیعت با در اختیار داشتن گوشه اى از دانش کتاب الهى (لوح محفوظ) (قال الذى عنده علم

‌باشد‌ بلكه‌ راجع‌ بسير روح‌ انساني‌ ‌در‌ عوالم‌ ‌ما فوق‌ ‌اينکه‌ عالم‌ طبيعت‌ ميباشد و چشم‌ و گوش‌ باطن‌ راجع‌ بهمان‌ روح‌ انساني‌ ‌است‌ ‌که‌ جلد 1 -

تامه دائمه. رفع شبهه: اگر كسى گويد چگونه اهل بهشت مخلد باشند و حال آنكه طبيعت و مزاج قابل انحلال است؟ جواب آنكه: اولا: خداوند تعالى يك نوع طبيعتى به اهل

تشخيص داد و هر قدر شبيه بيكديگر باشند باز ممتاز و شناخته ميشوند با آنكه عمل طبيعت بيك منوال است ولى خداوند حكيم چنين اراده فرموده كه مردم مشتبه بيكديگر نشوند

‌آنها‌ دليل‌ ‌است‌ ‌بر‌ اينكه‌ عذاب‌ نازل‌ ميشود امر اتفاقي‌ نيست‌ و خشم‌ طبيعت‌ ‌که‌ امروز ‌در‌ السنه‌ بعضي‌ متداول‌ ‌است‌ بِرَحمَةٍ مِنّا ‌که‌ ‌آنها‌ ‌را‌

خداوند، تشكّر كنند. «شاكِرُونَ» 9- اولياى خداوند مى‌توانند با اذن الهى در طبيعت تصرف نمايند. «تَجْرِي بِأَمْرِهِ» 10- بادها نيز شعور دارند و فرمان خداوند

كجروى هر امتى به چشم خودش مى رود تمدن بشرى توانائى تسلط بر نظام كون و نواميس طبيعت را ندارد. چكيده سخن در سنت لايتغير الهى سنت ابتلاء به سختى ها (باءساء و ضرّاء)

شاءن نزول : تفسير: نكته ها : ۱ - رابطه سوگندهاى اين سوره و هدف آن ۲ - آيا طبيعت انسان ناسپاسى و بخل است ؟ ۳ - عظمت جهاد! وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً «1» فَالْمُورِياتِ

شاءن نزول : تفسير: نكته ها : ۱ - رابطه سوگندهاى اين سوره و هدف آن ۲ - آيا طبيعت انسان ناسپاسى و بخل است ؟ ۳ - عظمت جهاد! وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً «1» فَالْمُورِياتِ

،سرمست و بالنده است . جز صابران نيكوكردار... صبر و عمل صالح انسان را از آن دو طبيعت مذموم مى رهانند، و صبر وعمل صالح منفك از ايمان نيستند توضيح درباره خطاب به

كنند و از آنان اطاعت نمايند. «فَأَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنِ اضْرِبْ» (آرى، طبيعت و مظاهر آن، با اراده‌ى خداوند در اختيار بندگان خاصّ ومقهور آنان است.) 3-

تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته ) تفسیر آیات وَ لَوْ

منكر هستند مثل‌ بسياري‌ ‌که‌ وجود حضرت‌ بقية اللّه‌ ‌را‌ چون‌ ‌بر‌ خلاف‌ طبيعت‌ ‌است‌ و تكلم‌ مورچه‌ و هدهد و ناقه‌ صالح‌ و شق‌ القمر و ثعبان‌ شدن‌ عصاي‌

با زبان يا اشاره، شوخى يا جدى، كوچك يا بزرگ مربوط به كار و صنعت يا آفرينش طبيعت. برخى افراد از شمارش اموال خود، به رخ كشيدن آن و سرگرم شدن به آن لذت مى‌بردند

تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته ) آيه ۴۱ - ۴۴ آيه

لشگر سيصد و پنج نفر بودند با هفت استر و دو اسب و شش زره و هفت شمشير. و ايضا طبيعت انسان مجبول است كه از موت راهب، و به راحت راغب، و از هلاكت منفور، و به امنيت

شاءن نزول : تفسير: نكته ها : ۱ - رابطه سوگندهاى اين سوره و هدف آن ۲ - آيا طبيعت انسان ناسپاسى و بخل است ؟ ۳ - عظمت جهاد! وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً «1» فَالْمُورِياتِ

تشخيص داد و هر قدر شبيه بيكديگر باشند باز ممتاز و شناخته ميشوند با آنكه عمل طبيعت بيك منوال است ولى خداوند حكيم چنين اراده فرموده كه مردم مشتبه بيكديگر نشوند

و بعضي‌ گفتند اغلف‌ بمعني‌ ‌غير‌ مختون‌ ‌است‌ و مراد اينست‌ ‌که‌ مقتضاي‌ طبيعت‌ و سرشت‌ و ذات‌ ‌آنها‌ عدم‌ ايمان‌ بآيات‌ قرآن‌ و كلمات‌ پيغمبر ‌است‌ و بعضي‌

خدا است ، پس حبمال ولذايذدنيوى مستند به خداى تعالى است بخث در اين سوره از طبيعت امتها است فساد گفته مفسرى ديگر منشاء اشتباه اين مفسران ، غفلت از وجود ارتباط

چهره‌ها وجود داشتند. «عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ» 2- انسان مى‌تواند بر طبيعت وقوانين طبيعى حاكم شود. «أَنَا آتِيكَ» 3- قدرت انسان مى‌تواند از جنّ بيشتر

تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته ) تفسیر آیات فَلا

عَذابُ الْحَرِيقِ‌ ... جَنَّاتٌ تَجْرِي‌ ... 8- بهترين لذّت‌ها، لذّت بردن از طبيعت است. جَنَّاتٌ‌ ... الْأَنْهارُ 9- براى كفّار شكنجه‌گر دو عذاب است: عذاب كفر

روحانيه معنويه و ملكات حميده ربانيه مى‌باشد، و جاهل غافل مست شهوات، عالم طبيعت را كجا احساس و ادراك مقام روحانى خواهد بود تا امتياز براى او محقق گردد. شبهه

تشخيص داد و هر قدر شبيه بيكديگر باشند باز ممتاز و شناخته ميشوند با آنكه عمل طبيعت بيك منوال است ولى خداوند حكيم چنين اراده فرموده كه مردم مشتبه بيكديگر نشوند

تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته ) آيه ۴۱ - ۴۴ آيه

،سرمست و بالنده است . جز صابران نيكوكردار... صبر و عمل صالح انسان را از آن دو طبيعت مذموم مى رهانند، و صبر وعمل صالح منفك از ايمان نيستند توضيح درباره خطاب به

انداخت‌ ‌در‌ دريا و سير كرد فِي‌ البَحرِ عَجَباً و ‌اينکه‌ امر چون‌ ‌بر‌ خلاف‌ طبيعت‌ ‌بود‌ موجب‌ تعجّب‌ يوشع‌ شد. 381 (آیه 63)- در این هنگام همسفرش به او «گفت:

در سياهى نهاد، و ظلمت نابينائى در سفيدى، تا معلوم شود خلقت آدمى در تأثير طبيعت نيست بلكه در تحت تأثير قدرت سبحانى است. رابعا: چشم مثال آئينه، و آئينه آنگاه

نُودِيَ‌ ... بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ‌ 9- پذيرش مسئوليت‌هاى آسمانى در دل پاك طبيعت، همچون؛ كوه طور، وادى مقدّس طُوى‌ و غار حرا بوده است. نُودِيَ‌ ... بِالْوادِ

خدا است ، پس حبمال ولذايذدنيوى مستند به خداى تعالى است بخث در اين سوره از طبيعت امتها است فساد گفته مفسرى ديگر منشاء اشتباه اين مفسران ، غفلت از وجود ارتباط

عموم‌ ‌است‌ و طعام‌ ‌ما يطعم‌ ‌به‌ ‌است‌ ‌يعني‌ ‌هر‌ چه‌ خرد نيست‌ ‌که‌ طبيعت‌ انسان‌ بآن‌ ميل‌ دارد و ‌از‌ طعم‌ ‌آن‌ لذّت‌ ميبرد، و الف‌ و لام‌ الطعام‌

كجروى هر امتى به چشم خودش مى رود تمدن بشرى توانائى تسلط بر نظام كون و نواميس طبيعت را ندارد. چكيده سخن در سنت لايتغير الهى سنت ابتلاء به سختى ها (باءساء و ضرّاء)

ارواح‌ و عالم‌ انوار حتّي‌ بسياري‌ منكر وجود حق‌ّ هستند تمام‌ ‌را‌ مستند ‌به‌ طبيعت‌ جلد 13 - صفحه 314 مي‌دانند، و فرق‌ ‌اينکه‌ دو قوّه‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ عقل‌

را بپرستد؟ ديگران نيز بندگانى همچون ما هستند؛ «عِبادٌ أَمْثالُكُمْ» «4» طبيعت، ملك خداست و قوانين حاكم بر آن محكوم خداوندند. اى كاش انسان‌ها هم از مِلك

اين آزمايش، مرهون لطف و رحم خداوند مى‌داند و به عنوان يك انسان كه داراى طبيعت انسانى است، خود را تبرئه نمى‌كند. در روايات متعدّد، خطرات نفس مطرح شده و

ولى دوست دارد بندگانش حاجت خود را به زبان آورند. «إِذا دَعاهُ» 4- انسان بر طبيعت حكومت دارد. «يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ» 5- آيا در حال اضطرار، به قدرت‌هاى

اين گروه از تئوری ها و فرضيات خود گرفته اند با عينك مادى، معنويات و ماوراى طبيعت را نمى توان ديد ديدگاه دو گروه از اهل علم درباره حقايق نامبرده توضيح آیه

كجروى هر امتى به چشم خودش مى رود تمدن بشرى توانائى تسلط بر نظام كون و نواميس طبيعت را ندارد. چكيده سخن در سنت لايتغير الهى سنت ابتلاء به سختى ها (باءساء و ضرّاء)

عبادت خالق الانام متروك گردد. طبقه ديگر گفتند: خداى تعالى، مدبّر اين عالم طبيعت را روحانيون، مقرّر و هر اقليم را به ملكى واگذار نموده، لذا مجسمه ملائكه را

فضيلتى نيست بلكه موجب وحشت و دهشت است، زيرا صوت حمار با وجود رفعت، مكروه طبيعت و موجب وحشت مى‌باشد. در تشبيه رافع صوت به حمار، مبالغه شديدى است در مذمت

و قدرت بر تصّرف در هستى دارند. «أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ» 6- استفاده از طبيعت ارزش است. فَضْلًا ... وَ أَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ 7- كسى كه دل خود را براى

تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته ) تفسیر آیات وَ هُوَ

،سرمست و بالنده است . جز صابران نيكوكردار... صبر و عمل صالح انسان را از آن دو طبيعت مذموم مى رهانند، و صبر وعمل صالح منفك از ايمان نيستند توضيح درباره خطاب به

يُزَكِّيهِمْ‌: و پاك مى‌گرداند ايشان را از اخلاق رذيله يا از ادناس مقتضيات طبيعت به افاضات رشحات احكام شريعت، و اصلاح فرمايد باطن و ظاهر ايشان را، وَ يُعَلِّمُهُمُ

عَذابُ الْحَرِيقِ‌ ... جَنَّاتٌ تَجْرِي‌ ... 8- بهترين لذّت‌ها، لذّت بردن از طبيعت است. جَنَّاتٌ‌ ... الْأَنْهارُ 9- براى كفّار شكنجه‌گر دو عذاب است: عذاب كفر

علوم طبيعى در كشف اسرار طبيعت طى مى كند؛ بلكه راه ديگرى است، كه ربطى به علوم طبيعى ندارد. آرى، علمى كه درباره اسرار و حقايق داخل طبيعت بحث مى كند، چه ارتباطى

است كه آن خدائى كه در وراى طبيعت است و اله طبيعت است ، و طبيعت را بطور كلى به سوى سعادتش و انسان را هم كه نوعى از موجودات طبيعت است به سوى كمال و سعادتش

و پرداخته انسان و نحوه وجود اوست ، بلكه اين خارجيت عبارتست از طبيعت آدمى كه در آن طبيعت يك نفر و هزاران نفرى كه از يك يك انسانها تركيب مى شود فرقى ندارد،

خدا است ، پس حبمال ولذايذدنيوى مستند به خداى تعالى است بخث در اين سوره از طبيعت امتها است فساد گفته مفسرى ديگر منشاء اشتباه اين مفسران ، غفلت از وجود ارتباط

الّا اللّه محمّد رسول اللّه و علىّ امير المؤمنين‌ «3». و بالجمله جبلّت و طبيعت مخلوقات مجبول و مفطور است بر اذعان و اعتراف به صانع، و لذا حق تعالى فرموده

شناخت خدا ومايه‌ى عشق به اوست. أَ لَمْ تَرَ ... 2- تمام حركت‌ها در جهان طبيعت، با قدرت و اراده‌ى الهى و براى هدفى حكيمانه انجام مى‌گيرد. «يُزْجِي‌، يُؤَلِّفُ‌،

خدا است ، پس حبمال ولذايذدنيوى مستند به خداى تعالى است بخث در اين سوره از طبيعت امتها است فساد گفته مفسرى ديگر منشاء اشتباه اين مفسران ، غفلت از وجود ارتباط

یک فرد مادّی معتقد است جهان هستی محدود است به آنچه ما می‌بینیم و قوانین طبیعت بدون هیچ گونه نقشه و برنامه‌ای پدید آورنده این جهان است، و پس از مرگ همه

ثالثا: تفسير لوح محفوظ به عالم طبيعت تفسيرى است بسيار زشت و خنده آور، و ما نمى دانيم بنا به گفته وى به چه مناسبت عالم طبيعت در كلام خدا لوح محفوظ خوانده

خود عمل زشتى است كه از يك پيغمبر بزرگوار سرنمى زند و نبايد بزند، و اگر صرف طبيعت مذموم نبود و صدورش هم از پيغمبران زشت نبود ليكن صرف تحريك طبيعى را «هم »

زيرا نفاق و كفر تابعين حاصل شده به سبب تقليد اكابر و رؤسا به هواى نفس و طبيعت و عادت، اما وفاق مؤمنين بتحقيق حاصل شده نه‌ ج5، ص 145 بواسطه ميل و عادت بلكه

حقيقت را تاكيد مى كند كه دين و مذهب تنها يك برنامه مربوط به جهان ماوراء طبيعت و يا سراى آخرت نيست ، بلكه آئينى است در متن زندگى انسانها، و در طريق حفظ

،سرمست و بالنده است . جز صابران نيكوكردار... صبر و عمل صالح انسان را از آن دو طبيعت مذموم مى رهانند، و صبر وعمل صالح منفك از ايمان نيستند توضيح درباره خطاب به

را در برابر كيفر الهى حفاظت كنند، بلكه مراد خطرات و حوادث طبيعى است. چون طبيعت مخلوق خداست و آنچه در آن بگذرد نيز به خواست و اراده‌ى او مى‌باشد. جلد 4 -

و اختلاف ها و چندگونگى آن بخاطراختلاف طبيعت انسانها، فقط و فقط يك عامل داشته و آن دركى بوده كه خداى سبحان طبيعت انسانها را بان درك ملهم كرده ، درك باين

آشفتگى و برانگيختگى در آن ميكند، و فرشتگانى را ميگمارد (مبدء نيروها و عوامل طبيعت) با ترناهائى بزنند و آن برق است آنگاه ابر اوج ميگيرد (همان طور كه ميدانيم

عصمت در عين اينكه از اثرش تخلف ندارد و اثرش قطعى و دائمى است ، در عين حال طبيعت انسانى را كه همان مختار بودن در افعال ارادى خويش است - تغيير نداده ، او را

حال اگر كسى بگويد: حوادث عمومى و مخصوصا از قبيل سيل ها، و زلزله ها، و بيماريهاى واگير، و جنگ و جدالها، هر يك براى خود علل طبيعى دارد، عللى كه اختصاص به

قرار مى گيرد، زمانى آنچه طبيعت از ساختنش عاجز است ، او براى خود ميسازد، و كار طبيعت را مى كند، و زمانى ديگر براى جلوگيرى از طبيعت بجنگ با آن برمى خيزد. و

سكينت بحث علمى و اجتماعى (بررسى سه اصل تنازع بقا، انتخاب و تبعيت محيط در طبيعت و اجتماع و نظر اسلام در اين مورد) اشكال به نظريه متقدمين از سوى دانشمندان

حوادث متلاشى و پراكنده گردد، يا باد مرگ درآيد و حيات ضعيف او را كه نبات طبيعت باشد به پيرى خشك گرداند و مال او را به ديگرى منتقل سازد. بيان: تشبيه زندگانى

حلال و هم طيب است . يعنى هيچ مانعى به غير از آنچه كه از ناحيه طبيعت خودتان و يا از ناحيه طبيعت زمين مانع است شما را از خوردن و تصرف آنچه حلال است جلوگير نشود،

صفحه ۱۴ موازنه طبيعت مانع آن شده است كه حيوانات هر قدر هم بزرگ يا درنده و سبع باشند بتوانند بر دنيا تسلط يابند، فقط انسان اين موازنه طبيعت را بهم ميزند،

علاوه بر اين كه: اصل اين گونه امور، يعنى معجزات را عادت طبيعت، انكار نمى كند. چون چشم نظام طبيعت از ديدن آن پُر است، و برايش تازگى ندارد. در هر آن مى بيند

همه جزو خلقت جسمانى اند، و خلاصه همه در داخل طبيعت و ماده هستند، نه ماوراى طبيعت. چيزى كه هست، اين عالَم طبيعت، هفت طبقه است كه هر يك روى ديگرى قرار گرفته

انتقامجوئى امرى است كه دلهاى صاحبان خون تشنه آن است ، صاحبان خون به حكم غريزه و طبيعت نمى توانند قاتل عزيز و پاره تن خود را زنده و سالم ببينند، و نمى توانند اين

اختلاف در شؤون زندگى و تفرقه در امور معاش بود كه منشأش، اختلافى بود كه بشر در طبيعت و سليقه و هدف داشت، و وسيله شد براى نزول وحى و تشريع شرع تا آن اختلافات برداشته

انسان ، حركت آفرين است همانگونه كه تاريكى ، خواب آور و آرامبخش است . در جهان طبيعت نيز به هنگام درخشش اولين اشعه خورشيد جنب و جوش عظيمى همه موجودات زنده را

اين نعمتت كه با قدرت خود روز را آوردى و شب را بردى و نظام گردش شبانه روز و طبيعت كه خود نعمتى از جانب تو و نشانگر قدرت تو است) و بحقّ زمان مقدّس فرا رسيدن

نفس شخص نائم ، نخست با سبب حادثه ارتباط پيدا مى كند، آن سببى كه فوق عالم طبيعت قرار دارد، و بعد از برقرار شدن ارتباط ميان نف س و آن سبب ، ارتباط ديگرى برقرار

بعضى از افلاكيان كه بندگان مكرم اويند و از جلابيب ماده متجردند، و از لوث طبيعت ، پاك و پاك كننده اند يعنى روحانيات كواكب و يا رب النوع ها و يا انسانهاى

آيه سوره بقره بگوييم: مردم همه طبيعت كفر داشتند، در حالى كه آيات زيادى از قرآن كريم دلالت دارد بر اين كه مردم بر حسب طبيعت و فطرت اصلى خود مؤمن بودند. مانند

بياورد. و هم بيان مى كند كه حقيقت اعجاز چيست و چطور می شود كه در طبيعت امرى رُخ دهد كه عادت طبيعت را خرق كرده، و كليّت آن را نقض كند. ترجمه تفسير الميزان جلد

اقامواالتوريةوالانجيل و ما انزل اليهم ...)) مؤ ثر بودن اعمال بشر در نظام كون و طبيعت (رواياتى در ذيل آيات گذشته درباره وظيفه علماء، دست خدا، امت مقتصده و...)

حقايق خارج از حومه ماده ، و بيرون از ميدان عمليات آن ، حقايقى كه محيط به طبيعت و خواص آنست ، و همچنين ارتباط معنوى و غير مادى آن با حوادث عالم ، ترجمه تفسير

اصطلاح علميشان منعكس سازند كه مذهب زائيده جهل و نادانى بشر نسبت به عوامل طبيعت است ! البته اين بحثى است دامنه دار و در جاى خود جوابهاى قاطع و دندانشكن به

همواره از طرف خدا منصور و يارى شده است - امرى است غير طبيعى و مافوق عالَم طبيعت و ماده. چون اگر مادى بود، مانند همه امور مادى مقدّر و محدود بود و در نتيجه،

اينكه خود را مستغنى و بى نياز مى بيند (ان رآه استغنى ). اين طبيعت غالب انسانها است ، طبيعت كسانى است كه در مكتب عقل تفسير نمونه جلد ۲۷ صفحه ۱۶۴ و وحى پرورش

ايستاده باز هم بايد بگوييم كه به اذن خدا و با وساطت اسبابى مخصوص به خود، مانند طبيعت خاص يا جاذبه عمومى ايستاده . ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۳۹۳ وجه تقييد

بنابراين، پس از زندگى دنيا بر حسب آن ناموسى كه خداوند آن زندگى را بر آن طبيعت و ناموس مطبوع نموده، زندگى واحد و متصلى است كه ابتدايش رنج و بلا و آخرش آسايش

آن فزونيى است كه در اثر شكر در مال پديد مى‏آيد، به علاوه آن فزونى كه از طبيعت زكات به مال عايد مى‏شود (چنان كه قطع كردن شاخه‏هاى زيادتر رز موجب فزونى انگور

زندگى اين دنيا چيزى در كار نيست ، گروهى مى ميرند و گروهى متولد مى شوند و جز طبيعت ما را هلاك نمى كند» ! (جاثيه - ۲۴). و امثال اين ادعاهاى واهى و بدون دليل

اتهامات را به پيامبر اسلام و تعليمات او بستند و «درباره جهان غيب - عالم ماوراء طبيعت ، و قيامت و نبوت پيامبر - داوريهاى نادرستى مى كردند و از نقطه دور دستى نسبتهائى

كه اقتضاى آنها بر خلاف اقتضاى طبيعت اينها باشد، و پر واضح است كه هر چه بر خلاف طبيعت باشد مكروه است ، همچنانكه ملايم طبيعت مطلوب است . بنابراين ، موجودات

مى گويد «اكفرت بالذى خلقك من تراب ثم من نطفة ثم سواك رجلا». و - جـهـان طـبـيـعـت بـه مـا درس مـى دهد - جالب اينكه در آيات فوق هنگامى كه توصيف آن بـاغـهـاى

ماوراء طبيعت خواهد بود البته اين در صورتى است كه عرش و كرسى در مقابل هم قرار گيرند كه يكى به معنى عالم ماده و طبيعت و ديگرى به معنى عالم ماوراء طبيعت است

از همه مشكلتر دوران پيرى ، مواجه به انواع مشقتها و رنجها است ، و اين است طبيعت زندگى دنيا، و انتظار غير آن داشتن اشتباه است اشتباه ، و به گفته شاعر عرب :

مخالف كتاب خدا هستند. ۲ - لوح محفوظ را جزء ماوراى طبيعت دانسته در حالى كه لوح محفوظ عبارت است از عالم طبيعت و بيت المعمور عبارت است از كره زمين ، كه با سكونت

منظور از «طيّبات»، انواع رزق هاى گوناگونى است كه طبيعتش، با طبيعت آدمى سازگار است، و با طبيعت ساير حيوانات سازگار نمى باشد. مانند انواع دانه ها، و گوشت ها

بحث هاى علمى اين معنا را به ثبوت رسانده كه علم طبيعت در تحوّل و تكامل است و هر جزء از اجزاء عالَم طبيعت كه فرض شود، در مسير حركت قرار دارد، و رو به سوى

خزينه الهى و نزد خداى تعالى است ، و از آن خزينه آن مقدارى بر زمين و اين عالم طبيعت نازل مى شود كه خداى تعالى مقدر كرده باشد - ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۰ صفحه

محروم مى شوند؟ سؤ ال ديگر اين است كه نزول وحى و ارتباط با عالم غيب و ماوراء طبيعت علاوه بر اينكه موهبت و افتخارى است براى جهان بشريت ، روزنه اميدى براى همه

وى آنچه بر طبق جريان عادى و قانون طبيعت است مستجاب است ، و خداوند در استجابت دعايش خرق عادت نميكند، و ظاهر حكم طبيعت را باطل نمى سازد. در اينجا اين سؤ

معجزه برايشان نازل كرديم ، ايمان نياوردند ما نيز هلاكشان نموديم ، طبيعت اينان با طبيعت آنان يكى است ، و مانند آنان اسراف گر و متكبرند، و به هيچ وجه ، به

مركب سوارى خود كن و ببين از هم متلاشى و پراكنده شده و مشمول قوانين عادى طبيعت گشته و مرگ آن را از هم متفرق ساخته است سپس نگاه كن و ببين چگونه اجزاى پراكنده

تاكنون پى گيرى شده ، در چار ديوارى عالم طبيعت بوده ، كه پست ترين و تنگ ترين عوالم است . اين كجا و عالم ماوراى طبيعت كجا؟ كه عوالم نور و وسعت است. ترجمه تفسير

كسانى كه مى گويند: آفريدگار و مبدء عالم ، دهر و يا طبيعت است و منكر شده اند وجود معبودى را كه مافوق طبيعت باشد. اينان نيز با گفته خود براى عالم اثبات صانعى

گفتيم ، چون خون حيض كه به عادت زنان مربوط است ، از عمل خاصى حاصل مى شود كه طبيعت زن در مزاج خون طبيعى زن انجام مى دهد، و مقدارى از خون طبيعى او را فاسد، و

نيز از همين قبيل است ، چرا كه مؤ ثرترين وسيله براى شناخت حقايق حسى در جهان طبيعت چشم و گوش است ، به همين دليل نمى توان باور كرد، كه افرادى كه از چشم و گوش

در راحتى او را فراموش كنند، حالت بسيارى از مردم است ، در اين گونه افراد، طبيعت ثانوى ، فراموشكارى است و عدم توجه به واقعيات زندگى . بنابراين توجه به خدا

است گفته مى شود. اين احتمال نيز وجود دارد كه «عرش » اشاره به عالم ماوراء طبيعت باشد در مقابل «سموات و ارض » كه اشاره به عالم ماده است . (براى توضيح بيشتر

و منظم خود اسرار بسيارى از علوم و دانشها را شكافته ، و بر نيروهاى مختلف طبيعت مسلط گشته و با سعى و كوشش مداوم و استقامت در مقابل مشكلات و اتحاد و همبستگى

، و اضافه بر اين صفات ، آلوده هرگونه گناهى نيز هست ، به طورى كه گناه جزء طبيعت او شده است . و سرانجام به هشتمين و نهمين صفات آنها اشاره كرده ، مى فرمايد:

كند به اين كه پيرامون حقايق وجود، و معارف مبداء و معاد و اسرار طبيعت بحث كنند و در طبيعت اجتماع و نواميس اخلاق ، و قوانين زندگى فردى و اجتماعى بينديشند

آدم عرضكرد: اى كاش همه آنها را يكسان و يك اندازه مى‏آفريدى كه داراى يك طبيعت و يك خلقت ميبودند، و رنگها و عمرهايشان يك نواخت ميبود، و از لحاظ ارزاق برابر

است . توضيح اينكه : انسان به مقتضاى سرشت و خلقت خويش متوجه نيروى ما فوق طبيعت بوده است اين سرشت با استدلالهاى روشنى از نظام هستى كه نشان دهنده وجود يك

نظرى و عدم وابستگى به اين و آن و ژرفنگرى است ، استفاده از عالم اسباب جهان طبيعت و حيات ، عين توكل بر خدا است ، زيرا هر تاءثيرى در اين اسباب است به خواست

شبيه به انسان و يا حيوانى است ، پنداشتند كه لابد اين صورت در عالم خارج و طبيعت هم ، كه عالم تغيير و تحول است وجود دارد، مخصوصا عده اى از آنان كه براى امور

حقيقت است ، كه انسان در شرائط عادى و بدون داشتن مربى و راهنما، در قعر دره طبيعت ، و چاه تاريك غرائز سركش ، و جهل و نادانى باقى خواهد ماند. و براى نجات از

مى دارد. و سياق آيات شاهد بر اين است كه : مراد از اين بازدارى ، بازدارى طبيعت نماز از فحشاء و منكر است ، البته بازدارى آن به نحو اقتضاء است نه عليت تامه

روشن براى مردم خود آورده بودند، و ليكن از آنجا كه ياغيگرى در دلهاى آنان طبيعت ثانوى شده بود نمى توانستند به آنچه قبلا تكذيب كرده بودند ايمان بياورند. آرى

نفس پديد مى آيد، شدت يافته ، و نقش ‍ مى بندد، و بصورت يك ملكه (و يا بگو طبيعت ثانوى )، در مى آيد، و سپس اين ملكه در اثر رسوخ بيشتر، صورتى سعيده ، و يا

فقط دعايش مستجاب است ، بلكه با استفاده از آن مى تواند به فرمان خدا در جهان طبيعت تصرف كند و كارهاى مهمى انجام دهد. در اينكه «اسم اعظم » كدامى ك از اسماء خدا

نيست. ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۱۴۲ پس حكم در آيه، مبنى است بر مقتضاى طبيعت شب و روز، بر حسب تقابلى كه خداوند، بين آن دو قرار داده، و از آن حكم، انحفاظ

نويسد: تفسير نمونه ، جلد ۳، صفحه ۲۹۵ ((در غرب هم با وجود اينكه آب و هوا و وضع طبيعت هيچكدام ايجاب چنين رسمى (تعدد زوجات ) نمى كند با اين حال وحدت همسر چيزى است

نـزديـكـى قـبـل از آنـكـه گـنـاه در وجـود انـسـان ريـشـه بـدوانـد و بـه شـكـل طـبـيـعت ثانوى در آيد از آن پشيمان شود، در غير اين صورت غالبا اثرات گناه در زوايـاى

الا الدهر : زندگى جز همين زندگانى دنيا نيست ، مى ميريم و زنده مى شويم و جز طبيعت كسى ما را نمى ميراند(( زندگى ديگرى در قيامت اثبات كرده و فرموده كه انسان

خوبى روشن مى شود. ب ) بسيارى از حقايق مربوط به جهان ديگر، يا جهان ماوراى طبيعت است كه از افق فكر ما دور است و ما به حكم محدود بودن در زندان زمان و مكان

دلالت دارد بر اين كه منظور از اين درخواست، درخواست زبانى نيست، بلكه درخواست طبيعت و ذات آن هاست. ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۷ صفحه ۵۵۳ «ثُمَّ استَوَى إِلى السّمَاءِ

يكى ناسخ ديگرى است . اما از دنيا رفتن پيغمبر اول كه خود بر طبق جريان ناموس طبيعت است كه افرادى بدنيا آيند، و در مدتى معين روزى بخورند و سپس هنگام فرا رسيدن

روانشناسى ، روانكاوى ) و علوم مربوط به شناخت گياهان و حيوانات ، و مواد آلى طبيعت ، و هيئت ، و غير آن ، در حقيقت همه كتب توحيد و معرفة الله هستند، چرا كه عموما

كه حتى انبياء بزرگ با شديدترين و سخت ترين آزمايشها آزموده مى شوند، چرا كه طبيعت زندگى اين تفسير نمونه جلد ۱۹ صفحه ۳۰۱ جهان بر اين اساس گذارده شده ، و اصولا

قابل استفاده براى زراعت درست مى كنند، چرا كه احساس كرده اند مواد موجود در طبيعت نامحدود نيست كه به آسانى بتوان از آنها صرف نظر كرد، بايد از همه به صورت ((دورانى

بموضوعاتشان بيك تقسيم ابتدائى و اولى بدو قسم منقسم ميشوند، اول فعلى كه از طبيعت يك موجود سر مى زند، بدون اين كه علم آن موجود در صدور آن فعل دخالتى داشته

نازل شده حق است . معناى جمله : «تلك آيات الكتاب » و دلالت آن بر آيات كتاب طبيعت و كتاب وحى با در نظر داشتن اين قرائن و معانى ، ظاهر آيات اين مى شود كه :

ستمگر بكار بندى ولى مردم سحرى از آندو آموختند كه با آن مصالحى را كه خدا در طبيعت و مجارى عادت نهاده بود فاسد ميكردند، مثلا ميانه مرد و زن را بهم ميزدند، تا

تعبير ديگر تغيير شكل انسانى به صورت حيوان مسلما موضوعى بر خلاف جريان عادى طبيعت است ، البته «موتاسيون » و جهش و تغيير شكل حيوانات به صورت ديگر در موارد جزئى

دنيا چيزى در كار نيست ، گروهى مى ميرند و نسل ديگرى به وجود مى آيند، و تنها طبيعت است كه ما را مى ميراند»! (جاثيه - ۲۴). جمع ديگرى خدا را قبول داشتند و بتها

را در تشريعاتش از وقوع در اشتباه جلوگير شود، او هم فردى است از بشر، همان طبيعت كه ساير افراد دارند كه احيانا دچار اشتباه مى شوند، او نيز دارد، و معلوم است

، فلا تلومونى ، ولوموا انفسكم ». از اينجا مى فهميم كه هر چند ميان نشاءه طبيعت و نشاءه جزا همانطور كه گفتيم اختلاف روشنى هست ، و ليكن چنان هم نيست كه حجت

به صورت انسان درآمدن ماده را تنها در رحم مادران قرار داده ، و از سوى ديگر طبيعت مردان را طورى قرار داده كه متمايل و منعطف به سوى زنان است با اينكه مقدارى

يكى از شعبه هاى گسترده شرك و بت پرستى را كه به صورت پرستش موجودات مختلف طبيعت كه داراى فوائدى هستند نفى مى كند، و به همه آنها پيام مى دهد، به سراغ خالق

بيشتر درباره مساءله توكل و چگونگى ارتباط آن با موضوع استفاده از وسائل جهان طبيعت را بخواست خدا در ذيل آيه ((و من يتق الله يجعل له مخرجا» (سوره طلاق آيه ۳

كرده است . سپس از آنجايى كه در ذهن راوى بوده كه اين داستان در دنيا و نشاءت طبيعت واقع شده ، و بعضى از روايات داستان اخراج ذريه از صلب آدم و مكان وقوع اين

است از يكسو پرده هاى جهان ماده از مقابل چشم انسان كنار برود و عالم ماوراء طبيعت را مشاهده كند، و از سوى ديگر كرات آسمانى متلاشى شوند و ابرهاى انفجارى آشكار

خورشيد پرورش نمى يابند. ۳ - تمام رنگها، زيبائيها، و جلوه هائى كه در جهان طبيعت مى بينيم به نوعى با تابش آفتاب ارتباط دارد، و اين معنى در علوم مختلف مخصوصا

تحمل در برابر موجودى كم شعور را تجربه كردند، و هم در ميان كوه و صحرا و آغوش طبيعت درسهاى بزرگ توحيد و عرفان را آموختند. در حديث ديگرى آمده است كه موسى بن عمران

در زمينه نبوت او بود تا هر گونه احتمالى جز ارتباط به خداوند و جهان ماوراء طبيعت در زمينه دعوت او منتفى گردد. اين در مورد دوران قبل از نبوت و اما پس از بعثت

ترجمه تفسير الميزان جلد ۱ صفحه : ۴۶۹ دگرگونگى و تحول هم دارد، مانند خود طبيعت ، كه بمنزله ماده است براى زندگى ، و لازمه اين تحول آنست كه رسوم و آداب و

به شهادت داستانهائى كه از ايشان در قرآن آمده ، مردمى هستند كه از همه عالم طبيعت جز براى محسوسات اصالتى قائل نيستند، و براى غير حس كمترين وقعى نمى گذارند

مى‏فرمائيد؟ فرمود: اهل مدينه به رسول خدا (ص) شكايت كردند از بدى آب و فساد طبيعت خود، به آنها دستور داد آب را نبيذ كنند، هر مردى به خادمش مى گفت: براى او

انسان منكر معاد شود معادى كه همه سال در برابر چشمان خود نمونه آن را در عالم طبيعت و زنده شدن زمينه اى مرده مى بيند. معادى كه اگر نباشد زندگى اين جهان نا مفهوم

شده همان خوف و حزنى است كه بر كفار عارض مى شود نه آن خوف و حزنى كه بر حسب طبيعت بشرى و سنت الهى به عموم مؤ منين دست مى دهد، و در اين گفتارش استناد جسته به

باشد. بنابراين ، مى توان گفت كلام ، صرفنظر از دلالت لفظى وضعى اش ، دلالت بر طبيعت گوينده ، كفر و ايمان و ساير نفسانيات نيز دارد آنهائى كه ساده لوح و بى بصيرت

حاكم در آخرت غير نظام حاكم در دنيا و غير آن نظامى است كه معهود ذهن ما از طبيعت است ، آنچه ما از بصير و اعمى به ذهن داريم اين است كه بصير عبارت از كسى است

اشباع صحيح آن را ناديده بگيرد. لذا در اسلام : استفاده كردن از زيبائيهاى طبيعت ، لباسهاى زيبا و متناسب ، به كار بردن انواع عطرها، و امثال آن ، نه تنها مجاز