نتایج جستجو

هول و هراس باشند. به نظرم جرأت كفّار قريش و راه انداختن جنگ «احد» از همان آزادى اسيران جنگ بدر سشرچشمه گرفت و اگر اسيران بدر كشته مى‏شدند كفّار بار ديگر

شیر آن مى دوشیدند و به مهمان مى دادند (از مادّه «سیب» به معناى جریان آب و آزادى در راه رفتن است). سيب‌ (۱ بار) شتريكه نذر مى‏كردند در صورت آمدن مسافر يا

نتیجه کارهاى خودشان باشد. آزادى: اهمیت آزادى ۵ امکانات دنیوى: نقش امکانات دنیوى ۱۱ انتخاب: زمینه انتخاب صحیح ۷ انسان: آزادى انسان ۵; اختیار انسان ۴; انسان

طبق روايات، غنائم در اين آيه، همان مبلغى است كه به عنوان فديه، در برابر آزادى هر اسير دريافت مى‌كردند كه بين هزار تا چهار هزار درهم بوده است. 1- اسير گرفتن

مىگويند عمل مى كنند. بنابراين سالب آزادى ديگران نيستند گفتارى پيرامون آزادى انسان (آزادى تكوينى و تشريعى و بيان اينكه آزادى انسانمتاءثر مى شود از: اسباب و

معناى سیر کردن است و امر در «سیحوا» به معناى اباحه و اعطاى آزادى سیر و سیاحت مى باشد. ۵ - اعطاى آزادى سیر و سیاحت به مشرکان پیمان شکن، در چهار ماه حرام از سال

مى‌داد، در حالى كه همچنان اختلاف مى‌ورزند. در قرآن مجيد، بارها به مسئله‌ى آزادى انسان‌ها در انتخاب راه و عقيده اشاره شده است. يعنى با اينكه خداوند مردم را

گذشت و بخشش خویش را پاداش کسانى قرار داده که اهل عفو و گذشت هستند. آزادى: محدوده آزادى ۵ احکام:۵ اخلاق: پسندیده ۹ اسماء و صفات: عفوّ ۶ ; قدیر ۶ افشاگرى:

نعم، فقال النّبى (ص): هو ذاک. آزادى: ۱۰ آزادى اندیشه ۱۰ اتحاد: عوامل اتحاد ۴ ادیان: هماهنگى ادیان ۱ انبیا: انبیا و آزادى ۱۰ ; دعوت انبیا ۲، ۱۰ انسان: شخصیت

مىگويند عمل مى كنند. بنابراين سالب آزادى ديگران نيستند گفتارى پيرامون آزادى انسان (آزادى تكوينى و تشريعى و بيان اينكه آزادى انسانمتاءثر مى شود از: اسباب و

فرعون و ملإیه ... و کانوا قومًا عالین) ۴ - حاکمیت سرکوبگر فرعون، مانع از آزادى مردم و روى آوردن موسى به هدایت آنان، در مرحله نخست (ثمّ أرسلنا موسى ... إلى

اسلام ۴ انسان: اختیار انسان ۵; استعداد انسان ها ۶ خدا: تشویقهاى خدا ۲ دین: آزادى در دین ۵; زمینه تعلیم دین ۶; محرومان از تعلیم دین ۴ عبدالله بن ام مکتوم:

مادّه «کَلْم» در آیه 19 سوره «یونس»، اشاره به سنت و فرمان آفرینش دائر به آزادى انسانها است، که از آغاز چنین بوده است; چه این که اگر منحرفان و مشرکان بلافاصله

اطاعت ۱ خدا: اوامر خدا ۲; توصیه هاى خدا ۱ دین: نفى اکراه در دین ۶، ۷ عقیده: آزادى عقیده ۷ کافران: اختیار کافران ۷ مؤمنان: توصیه به مؤمنان ۱ محمد(ص): اوامر

از طغیان ۹; نشانه هاى طغیان ۸ طغیانگران: توصیه به طغیانگران ۱۰ متقین :۲ آزادى بیان متقین ۵ ۲; اهمیت شخصیت متقین ۵ ۲ محمد(ص): تبلیغ محمد(ص) ۲; تقواى محمد(ص)

با چه كسى طرف هستيد و چه كيفرى خواهيد شد.) 1- در استعمار فرهنگى حكومت‌ها، آزادى انديشه و حقّ انتخاب عقيده از مردم سلب مى‌شود. «قالَ فِرْعَوْنُ آمَنْتُمْ

موارد - که حرف ربط آن ذکر نشده است - هر دو معنا مى تواند، مراد باشد. آزادى: آزادى بزرگ ۹ ایمان: آثار ایمان ۵; آثار ایمان به خدا ۷; ایمان و عمل صالح ۲;

سخنان، وجود افکار و عقاید گوناگون و آزادى در بیان آنها است و لازمه گزینش بهترین سخنان و پیروى از آنها، وجود آزادى انتخاب است. ۶ - محتواى سخن، ملاک ارزیابى

حال خود واگذارند، و پستان آن را در کیسه قرار ندهند، تا نوزادش بتواند به آزادى شیر بنوشد، به آن «باهِل» مى گویند، و «اِبْتِهال» در دعا به معناى تضرع و واگذارى

۱۳ عمل: آثار اخروى عمل ۱۳; پاداش عمل ۹ لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۶ متقین: آزادى متقین در بهشت ۷; پاداش متقین ۱۰، ۱۲; جایگاه متقین ۲، ۷; سپاسگزارى متقین ۱;

إِحْداهُما يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ» 2- روابط حسنه ميان والدين و فرزندان و آزادى بيان در خانواده، يك ارزش است. «يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ» 3- همه‌ى اعضاى خانه

مىگويند عمل مى كنند. بنابراين سالب آزادى ديگران نيستند گفتارى پيرامون آزادى انسان (آزادى تكوينى و تشريعى و بيان اينكه آزادى انسانمتاءثر مى شود از: اسباب و

و با تقوا عطا کند ; یعنى ، اعطاى رحمت بدون دلیل و قابلیت نیست. آزادى: شرایط محدودیت آزادى ۸ آفرینش: منشأ تحولات آفرینش ۶ احسان: اهمیت احسان ۲۰; موارد احسان

۱ - وجود عناصر منافق، در میان مسلمانان صدراسلام (إذا جاءک المنفقون) ۲ - آزادى منافقان، براى ملاقات با رسول خدا(ص) و گفتوگوى مستقیم با آن حضرت (إذا جاءک

عذاب: زمینه عذاب ۱۱; منشأ عذاب ۳، ۱۱; نقش اهل عذاب ۱۱ عقیده: آثار عقیده ۱۲; آزادى عقیده ۱۳ عمل: آثار عمل ۱۲ قرآن: درخواست دلایل حقانیت قرآن ۲ کافران: اعراض

خدا ۲; توصیه هاى خدا ۱۰; علم خدا به سخنان ۱; ملاک قضاوت اخروى خدا ۲ دین: آزادى دین ۴; تبلیغ علیه دین ۱; فطریت دین ۷; مسؤولیت مبلغان دین ۱۱; نفى اکراه در

مورد حقوق زن و مرد عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست آزادى زن در تمدن غربى بحث علمى ديگر (درباره زناشوئى و منشاء طبيعى و فطرى آن ) تفسیر

اسلحه نبرده‏اند پيروز نشده‏اند، شكست اخير اسرائيل، آزادى الجزاير، آزادى امريكا، انقلاب فرانسه، آزادى كوبا، استقلال ويتنام و غيره و غيره همه با شمشير و جنگ

عليه السلام هدايت شدند. 2- در نظام طاغوتى، خفقان حاكم است ومردم حتّى از آزادى عقيده نيز محرومند. «آمَنْتُمْ لَهُ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ» 3- تهديد و تهمت،

مىگويند عمل مى كنند. بنابراين سالب آزادى ديگران نيستند گفتارى پيرامون آزادى انسان (آزادى تكوينى و تشريعى و بيان اينكه آزادى انسانمتاءثر مى شود از: اسباب و

مىگويند عمل مى كنند. بنابراين سالب آزادى ديگران نيستند گفتارى پيرامون آزادى انسان (آزادى تكوينى و تشريعى و بيان اينكه آزادى انسانمتاءثر مى شود از: اسباب و

مىگويند عمل مى كنند. بنابراين سالب آزادى ديگران نيستند گفتارى پيرامون آزادى انسان (آزادى تكوينى و تشريعى و بيان اينكه آزادى انسانمتاءثر مى شود از: اسباب و

مىگويند عمل مى كنند. بنابراين سالب آزادى ديگران نيستند گفتارى پيرامون آزادى انسان (آزادى تكوينى و تشريعى و بيان اينكه آزادى انسانمتاءثر مى شود از: اسباب و

زودگذر. براى راحتى جامعه بايد فرد مفسد فدا شود، جنايتكاران غرب به نام حفظ آزادى و منافع خود سينه هزاران بى گناه را سوراخ مى‏كنند روزى نيست كه قسمتى از دنيا

زودگذر. براى راحتى جامعه بايد فرد مفسد فدا شود، جنايتكاران غرب به نام حفظ آزادى و منافع خود سينه هزاران بى گناه را سوراخ مى‏كنند روزى نيست كه قسمتى از دنيا

خيانت در اين جا نقض عهد و مخالفت حق است كه اسيران مثلاً مى‏خواستند پس از آزادى باز به جنگ آن حضرت بيايند يعنى اگر بخواهند با تو خيانت و حيله و نقض عهد كنند

بكند، و اين راحتى و آزادى عبارت است از وقوع مراد، به نفس اراده، و الّا حصول مراد، به مقدمات فعليه راحتى نباشد، و مسلم است در دنيا چنين آزادى و سلطنت تامه حاصل

از ديگرى تنفّر داشته باشند تحريم طلاق ئ عدم اجازه جدائى، موجب از بين رفتن آزادى و رفاه زن و مرد است، هيچ عقل و وجدانى به چنين محروميت و چنين جهنّم سوزان

او نعمت داده بود- نعمت اسلام و ايمان- و تو نيز به او نعمت داده بودى- نعمت آزادى- گفتى: همسرت را براى خود نگاه دار و از خدا پروا داشته باش، و در دل خويش چيزى

پیمان گرفته است که تسلیم تمایلات او گردد! تفسیر آیات ۱ - هیچ انسانى براى آزادى مطلق و عنان گسیخته خویش در برابر گزینش راه درست یا نادرست، از خداوند تضمین

Tabber requires Javascript to function. او کسی است که شما را آفرید (و به شما آزادی و اختیار داد)؛ گروهی از شما کافرید و گروهی مؤمن؛ و خداوند به آنچه انجام می‌دهید

آشكار نساختن مواضع زينت و... امر و تشويق به ازدواج و به عقد قرارداد جهت آزادى بردگان (مكاتبه ) بحث روايتى رواياتى در ذيل آيات مربوط به استيناس و استيذان

تا چه اندازه صحيح بوده است لازمه زندگى اجتماعى ، محدوديت آزادى هاى فردى است ميزان محدوديت آزادى در اجتماع ؟ و بيان صحت نظر و روش اسلام درباره برده گيرى

كلمه‌ى‌ «1». تفسير عيّاشى. جلد 1 - صفحه 566 «حِلّ» در برابر «عَقد»، به معناى آزادى و رهايى است. 1- حلال بودن غذاها، يك اصل ثابت در اديان آسمانى است. «كُلُّ

و اراده‌ى الهى بر آزاد گذاشتن انسان‌هاست و وجود مشركان، نشانه‌اى از اين آزادى است. «وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكُوا» 3- پيامبران الهى، مربّى و معلّم

دانشگاه فساد. ۲ - آنجا كه نيكوكاران بر سر دار مى روند. ۳ - بزرگترين درس آزادى !. ۴ - سوء استفاده از يك شعار سازنده . توجه به غير خدا. وَ قالَ لِلَّذِي

مکه با انواع مشکلات اندوه بار از سوى کافران و مشرکان رو به رو بودند. ۶ - آزادى از ستم نظام ستمگر و نجات از مشکلات اندوه بار آن، از نعمت هاى بزرگ الهى (و

اين آيه خلاصه و فشرده مطلب ماقبل است يعنى: برخاستن پيامبران از آنها. اعطاى آزادى و استقلال پس از آنكه در دست فرعون بردگان بودند. و رسيدن به چيزى كه احدى از

درستى این اندیشه شود که خداوند، سرنوشت مسلمانان و تبهکاران را یکسان دانسته و آزادى مطلق انسان ها را در برابر گزینش راه درست و نادرست، تعهد کرده است. (أفنجعل

می‌خواست همه‌ی شما را (به اجبار به راه راست) هدایت می‌کرد (و نعمت اختیار و آزادی اراده و انتخاب را به شما انسانها نمی‌داد، و لذا همچون حیوانات راهی را بیشتر

اسلامى در ايران و اشغال سفارت آمريكا توسط دانشجويان مسلمان، آمريكا براى آزادى گروگان‌هاى خود و ساقط كردن رژيم اسلامى، تعدادى هواپيما و هلى‌كوپتر را به

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

اسلامى در ايران و اشغال سفارت آمريكا توسط دانشجويان مسلمان، آمريكا براى آزادى گروگان‌هاى خود و ساقط كردن رژيم اسلامى، تعدادى هواپيما و هلى‌كوپتر را به

آيات ۱ - ۱۵ سوره قيامت مقصود از «نفس لوّامه»، كه بدان سوگند ياد شده است آزادى طلبى انسان، انگيزه تكذيب قيامت و پرسش انكارآميز از زمان آن است جستجوی گريزگاه

تا چه اندازه صحيح بوده است لازمه زندگى اجتماعى ، محدوديت آزادى هاى فردى است ميزان محدوديت آزادى در اجتماع ؟ و بيان صحت نظر و روش اسلام درباره برده گيرى

نخواهند داشت. البته آنان که کافر شدند و بر کفر خویش مردند، اگر هر یک برای آزادی خویش (از عذاب خدا) برابر تمام زمین طلا به فدا آرند هرگز از ایشان پذیرفته

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

اسلامى در ايران و اشغال سفارت آمريكا توسط دانشجويان مسلمان، آمريكا براى آزادى گروگان‌هاى خود و ساقط كردن رژيم اسلامى، تعدادى هواپيما و هلى‌كوپتر را به

وجود دارد. «مِنَّا الصَّالِحُونَ وَ مِنَّا دُونَ ذلِكَ» 7- لازمه اختيار و آزادى، گروه گروه شدن است. «كُنَّا طَرائِقَ قِدَداً» 8- نه با مقاومت مى‌توان خدا

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

خداوند (و لقد نجّینا بنى إسرءیل ... ما فیه بلؤا مبین) از ترتب آزمایش بر آزادى بنى اسرائیل، مطلب بالا استفاده مى شود. آیات خدا: اهمیت آیات خدا ۲ امتحان:

خواهد کرد. [تحریم ماهی گیری در] روز شنبه فقط برای کسانی که در آن [از نظر آزادی و ممنوعیت کار] اختلاف کردند، قرار داده شده است، و بی تردید پروردگارت در روز

آيات ۱ - ۱۵ سوره قيامت مقصود از «نفس لوّامه»، كه بدان سوگند ياد شده است آزادى طلبى انسان، انگيزه تكذيب قيامت و پرسش انكارآميز از زمان آن است جستجوی گريزگاه

وجود دارد. «مِنَّا الصَّالِحُونَ وَ مِنَّا دُونَ ذلِكَ» 7- لازمه اختيار و آزادى، گروه گروه شدن است. «كُنَّا طَرائِقَ قِدَداً» 8- نه با مقاومت مى‌توان خدا

الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ» 3- مشيّت خداوند، بر هدايت آزادانه و ارادى انسان و آزادى و اختيار اوست. «فَلَوْ شاءَ لَهَداكُمْ» 4- اراده‌ى خداوند، تخلّف‌ناپذير است

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

پرورش آمده است. ۴- انسانها، حتى در برابر اعمال ناپسند و مورد نفرت خداوند، آزادى و اختیار عمل دارند. (کلّ ذلک کان سیّئه عند ربّک مکروهًا) از اینکه خداوند،

اسلامى در ايران و اشغال سفارت آمريكا توسط دانشجويان مسلمان، آمريكا براى آزادى گروگان‌هاى خود و ساقط كردن رژيم اسلامى، تعدادى هواپيما و هلى‌كوپتر را به

وجود دارد. «مِنَّا الصَّالِحُونَ وَ مِنَّا دُونَ ذلِكَ» 7- لازمه اختيار و آزادى، گروه گروه شدن است. «كُنَّا طَرائِقَ قِدَداً» 8- نه با مقاومت مى‌توان خدا

ماست. «عَذابٍ غَلِيظٍ» و نفرمود: «عذاب منّا» 5- تكرار كلمه‌ى نجات، شايد رمز آزادى پيروان پيامبر از قهر خداوند در دنيا و آخرت باشد. نَجَّيْنا ... نَجَّيْناهُمْ‌

متن دستورات الهى است.) 6- هجرت از محيط ظلم و گناه، مقدمه نجات است. ابتدا آزادى، سپس ايمان. فَأَرْسِلْ مَعَنا بَنِي إِسْرائِيلَ‌ ... 7- مبارزه با طاغوت وآزادى

شدن پرستش ها، قهراً آن حضرت رهبرى امت یکتاپرست را به عهده مى گرفت. ۷ - سلب آزادى از مردم و ایجاد مانع بر سر راه آگاهى آنان از حقایق الهى، از شیوه هاى مبارزه

آيات ۱ - ۱۵ سوره قيامت مقصود از «نفس لوّامه»، كه بدان سوگند ياد شده است آزادى طلبى انسان، انگيزه تكذيب قيامت و پرسش انكارآميز از زمان آن است جستجوی گريزگاه

آيات ۱ - ۱۵ سوره قيامت مقصود از «نفس لوّامه»، كه بدان سوگند ياد شده است آزادى طلبى انسان، انگيزه تكذيب قيامت و پرسش انكارآميز از زمان آن است جستجوی گريزگاه

وجود دارد. «مِنَّا الصَّالِحُونَ وَ مِنَّا دُونَ ذلِكَ» 7- لازمه اختيار و آزادى، گروه گروه شدن است. «كُنَّا طَرائِقَ قِدَداً» 8- نه با مقاومت مى‌توان خدا

اسلام صلّی اللّه علیه و اله- به خاطر آن است که خداوند می‌خواهد مردم یک نوع آزادی عمل توأم با حالت آماده باش دائمی داشته باشند، چرا که اگر تاریخ قیامت تعیین

صفحه 317 بلند آويخت و حضرت موسى بر آنان مى‌گريست. 1- در نظام طاغوتى، مردم آزادى عقيده ندارند. «آمَنْتُمْ لَهُ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ» 2- طاغوت‌ها مى‌خواهند

نيك مى‌داند. تسليم غير خدا بودن، بردگى و اسارت است، ولى تسليم خدا بودن، آزادى و رشد است. چنانكه قرآن مى‌فرمايد: «فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولئِكَ تَحَرَّوْا

براى او متصوّر نيست مگر كسانيكه نامه اعمالشان بدست راستشان داده شد كه برات آزادى از جهنّم را از خدا گرفته و خود را از گرو بيرون‌ جلد 5 صفحه 306 آورده‌اند

سرانجام آنان را كه به انذار الهى توجّه نمى‌كنند، آتش دوزخ و فرجام اهل تقوا را آزادى از آن بيان مى‌كند. البتّه متّقيانى كه اهل زكات هستند و انگيزه‌اى جز رضاى

سرانجام آنان را كه به انذار الهى توجّه نمى‌كنند، آتش دوزخ و فرجام اهل تقوا را آزادى از آن بيان مى‌كند. البتّه متّقيانى كه اهل زكات هستند و انگيزه‌اى جز رضاى

سرانجام آنان را كه به انذار الهى توجّه نمى‌كنند، آتش دوزخ و فرجام اهل تقوا را آزادى از آن بيان مى‌كند. البتّه متّقيانى كه اهل زكات هستند و انگيزه‌اى جز رضاى

بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ» 3- نشانه‌ى جامعه اسلامى آن است كه مظلوم بتواند با آزادى كامل، عليه ظالم فرياد بزند. «الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ

و ترجمه تفسير : نكته ها : ۱ - يادآورى ايام الله ۲ - راه و رسم جباران ۳ - آزادى برترين نعمت ۴ - شكر مايه فزونى نعمت و كفر موجب فنا است چند نكته مهم در زمينه

تو عفو كند كنيز عرض كرد و اللّه يحب المحسنين حضرت فرمود برو تو در راه خدا آزادى و از اين جا معلوم ميشود كه صرف احسان مراد نيست بلكه مراد احسان است بعد از

صفحه 317 بلند آويخت و حضرت موسى بر آنان مى‌گريست. 1- در نظام طاغوتى، مردم آزادى عقيده ندارند. «آمَنْتُمْ لَهُ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ» 2- طاغوت‌ها مى‌خواهند

فِي الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ ...* 4- حكومت‌ها در شرايط بحرانى كشور مى‌توانند آزادى مردم را در تصرّف اموال و املاك خويش محدود ساخته آنان را به سمت مصالح همگانى

در مى‌گويند تا ديوار بشنود). «فَلا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ» 8- عصمت انبيا، با آزادى واختيار آنان منافاتى ندارد. (پيامبر معصوم است ولى مى‌تواند به سراغ غير خدا

تمنّها علىّ أن عبّدتّ بنى إسرءیل) ۸ - مردان الهى (همچون پیامبران) در اندیشه آزادى ملت هاى مظلوم اند، نه در فکر رفاه خویش. (و تلک نعمة تمنّها علىّ أن عبّدتّ

بازداشت نمايد. بهمين جهت وقتى به دربار يوسف رسيدند و با او در خصوص طعام و آزادى برادر گفتگو كردند خود را در موقف تذلل و خضوع قرار داده و در رقت كلام آنقدر

مورد حقوق زن و مرد عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست آزادى زن در تمدن غربى بحث علمى ديگر (درباره زناشوئى و منشاء طبيعى و فطرى آن ) آيه

سالى در خانه عزيز، خدمتكار بود و سالها نيز در زندان به سر برد و از زمان آزادى او از زندان نيز هفت سال (دوره وفور نعمت و پر آبى) گذشته بود و حال كه ساليان

همان‌ها كه براى پروردگارشان شريك قرار مى‌دهند، پيروى نكن. اسلام، دين منطق و آزادى است، در دو آيه‌ى قبل خداوند از مشركان پرسيد: آيا شما از چيزى اطّلاع داريد

شمرده مى‌شود؛ ولى براى همه خير است، چنان كه قحطى ناخوشايند بود، ولى موجب آزادى بى‌گناهى چون يوسف و حاكميّت‌ جلد 4 - صفحه 284 او، وصال يعقوب وكنترل قحطى

حتّى المقدور به مقدّسات آنان احترام گذاشت. «مِنَ التَّوْراةِ» ج: فضاى باز و آزادى‌ها را بشارت داد. «لِأُحِلَّ لَكُمْ» د: در چارچوب قوانين الهى حركت كرد. «فَاتَّقُوا

حتی افعالی که از ما سر می‌زند به یک معنی از اوست، او به ما قدرت و اختیار و آزادی اراده داده، بنابر این در عین حال که ما فاعل افعال خود هستیم، و در مقابل آن

اسلامى در ايران و اشغال سفارت آمريكا توسط دانشجويان مسلمان، آمريكا براى آزادى گروگان‌هاى خود و ساقط كردن رژيم اسلامى، تعدادى هواپيما و هلى‌كوپتر را به

اوست، به آسمان مى‌برم. ملك ديگر گفت: عجب حالتى است كه من به نام او برات آزادى آتش جهنم به زمين مى‌برم. ملك اول متعجب و متحير شد. ملك دوم گفت: چون تو از

به اسلام و ایمان است. (و لو شاء اللّه لجمعهم على الهدى) ۱۰- خواست خداوند، آزادى و اختیار انسان در انتخاب راه هدایت است. (و لو شاء اللّه لجمعهم على الهدى)

مخالفان (لأُقطّعنّ أیدیکم و أرجلکم من خلف) ۱۱ - مردم در نظام فرعونى، فاقد آزادى عقیده و بیان (قال ءامنتم له قبل أن ءاذن لکم ... لأُقطّعنّ أیدیکم و أرجلکم

مورد حقوق زن و مرد عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست آزادى زن در تمدن غربى بحث علمى ديگر (درباره زناشوئى و منشاء طبيعى و فطرى آن ) تفسیر

هديه‌ى الهى به مؤمنان، امنيّت است. «يَأْتِي آمِناً» 5- همه جا رها كردن و آزادى دادن به نفع انسان نيست. «اعْمَلُوا ما شِئْتُمْ» 6- نظارت خداوند، بزرگ‌ترين

سرانجام آنان را كه به انذار الهى توجّه نمى‌كنند، آتش دوزخ و فرجام اهل تقوا را آزادى از آن بيان مى‌كند. البتّه متّقيانى كه اهل زكات هستند و انگيزه‌اى جز رضاى

خداوندى شود. «وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ» 4- سنّت الهى، آزادى دادن به همه است و گرنه خداوند مى‌توانست منافقان را كر و كور كند. «وَ لَوْ

كان لمؤ من ان يقتل مؤ منا متعمدا » استثناء حقيقى ومتصل است حكم قتل خطائى آزادى نوعى حيات ، و بردگى نوعى قتل است تهديد سخت به خلود در آتش درباره كسىكه مؤ

عذاب و شکنجه بنى اسرائیل، بیانگر رنج و سختى آنان در مصر آن زمان است. ۳ - آزادى بنى اسرائیل و گسیل داشتن آنان با موسى و هارون(ع)، نخستین خواسته آن دو از

آماده كنند. «سَيَقُولُ» 2- فرستادن انبيا و كتب آسمانى براى آنست كه مردم با آزادى و اختيار، موحد شوند. پس منطق مشركان (كه اگر خدا مى‌خواست با قهر و قدرت مانع

مورد حقوق زن و مرد عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست آزادى زن در تمدن غربى بحث علمى ديگر (درباره زناشوئى و منشاء طبيعى و فطرى آن ) تفسیر

مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ» 5- نبايد به بهانه و عنوان آزادى بيان، سعه‌ى صدر، تسامح، خوش اخلاقى، مدارا، حيا، مردم دارى، و مانند اينها،

غلبه‌ى آشكار و قدرتمندانه است. اين آيه، هشدارى است كه اسير و فديه گرفتن براى آزادى آنان و جمع غنائم جنگى، مسلمانان را از هدف اصلى باز ندارد و ناخودآگاه ضربه

بَغْتَةً» 3- روز قيامت، روز حسرت است. «يا حَسْرَتَنا» 4- اعتراف و حسرت، نشانه‌ى آزادى انسان در عمل است زيرا مى‌توانست خوب عمل كند و نكرد. «يا حَسْرَتَنا» 5- قيامت

گناه را در كام او تلخ مى‌كند و لااقل با خيال راحت گناه نمى‌كند. 4. براى حفظ آزادى بايد امر و نهى كرد، زيرا نگفتن، جامعه را به محيط خفقان و ترس و سكوت تبديل

آنجا که یکی از عوامل انکار معاد پرداختن به لذات زود گذر دنیا، و تمایل به آزادی بی‌قید و شرط برای بهره‌گیری از این لذات است، در این آیه روی سخن را به مجرمان

نیستیم، «بلکه خود شما گنهکار بودید» (بَلْ کُنْتُمْ مُجْرِمِینَ). که با داشتن آزادی اراده تسلیم سخنان بی‌اساس ما شدید، به کفر و الحاد روی ج4، ص44 آوردید و سخنان

خانواده و فرزندان خود به گفتگوهاى خصوصى بنشيند و تا آنجا كه ممكن است از اين آزادى بهره گيرد، و به همين دليل به خانه خصوصى خود پناه مى برد و با بستن درها به

مى‌شود و تا لقمه‌ى حرام و مشتبه و زنا ادامه مى‌يابد. «شارِكْهُمْ» 7- هر آزادى و اختيارى نشان لطف الهى نيست، گاهى قدرت مانور، نوعى قهر الهى است. «اسْتَفْزِزْ

زمانى كه پيمان شكنى رواج يابد، مشركان بر مسلمانان غلبه خواهند كرد. «7» 1- آزادى جنسى و روابط نامشروع، در اسلام ممنوع است. الزَّانِيَةُ ... فَاجْلِدُوا .

باقى مى‌مانند، ولى بعضى به راه انحراف و شرك بر مى‌گردند، و اين نمايان‌گر آزادى اراده واختيار بشر است) 7- لازمه‌ى ايمان، اعتدال است. (به جاى آنكه بفرمايد:

خويشان پدرش بمنازعه و مخالفت پرداختند و نزد آن حضرت شكايت كردند، حكم به آزادى كنيز فرمود. شرح: «ظاهرا امّ ولد جزء سهم الارث فرزند قرار مى‏گيرد و چون فرزند

مى گيرند، نه به خاطر اين است كه خدا نمى تواند جلو آنها را بگيرد بلكه خدا آزادى عمل به آنها داده تا هر چه مى توانند انجام دهند و نتيجه اش محروميت كامل آنها

هشدار داد. (فذروها تأکل فى أرض اللّه و لاتمسوها بسوء فیأخذکم عذاب ألیم) ۲۳- آزادى ناقه صالح براى چریدن، در تضاد با منافع قوم ثمود (فذروها تأکل فى أرض اللّه

هستی چیزی بی‌اراده خدا واقع نمی‌شود، ولی خدا خواسته است که ما مختار و صاحب آزادی اراده باشیم. خود آنان اگر کسی حقوقی از ایشان را پایمال می‌کرد، هرگز از مجازات

الْقَوْلُ لَدَیَّ وَ ما أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ). این آیات دلیل بر اختیار و آزادی اراده بندگان است، نه شیطان مجبور است شیطنت کند، و نه کافران مجبورند راه کفر

شد و كوشش بنده براى تغيير آن مقدور و مؤثر نيست و چون خداوند حكم عدّه زنان آزادى را كه حيض مى‌بينند در سوره بقره بآيه شريفه و المطلّقات يتربّصن بأنفسهنّ ثلاثة

است، «2» هر چند برخى خواسته‌اند به نوعى توجيه كنند و اين مناقشات را به حساب آزادى بيان و عقيده در دوره‌ى عثمان بگذارند، يا آنكه تبعيد آن صحابى بزرگوار را به

عصر ما كه بعضى نام آن را عصر برهنگى و آزادى جنسى گذارده اند و افراد غربزده ، بى بند و بارى زنان را جزئى از آزادى او مى دانند سخن از حجاب گفتن براى اين

عبادت صف كشيده، اشكشان بر چهره جاريست و بپروردگار خويش پناه برند و براى آزادى خود (از آتش دوزخ) كوشش كنند. و اما روز خويشتن دارانى باشند، دانشمند، نيكوكار

جعفر ع قال : محمّد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: هر گاه مرد آزادى زوجه خود را كه كنيز بود طلاق داد و بخشى از زمان عدّه خود را طى كرد و هنوز

آن است که این جهان میدان و محل آزمایش و پرورش انسانهاست، و این هدف بدون آزادی ممکن نیست. سپس می‌گوید: «خدا مجازات آنها را به روزی تأخیر می‌اندازد که در

مسلمانان با لشکر دشمن در میدان بدر) این بود که حق (یعنی توحید و اسلام و عدالت و آزادی بشر از چنگال خرافات و اسارتها و مظالم) تثبیت و جای گیر شود و باطل (یعنی شرک

چرا امير مؤمنان عليه السّلام كنيزان صاحب فرزند را مى‏فروخت؟ فرمود: براى آزادى رقبه خودشان، من توضيح خواستم، فرمود: مردى كه كنيزى خريدارى كند و از او فرزندى

نقل كرده‏اند كه گفت: از جعفر بن محمّد عليهما السّلام پرسيدم: حكم مرديكه زن آزادى را بدزديد و او را بفروخت چيست؟ فرمود: در اينجا چهار حدّ بايد اجرا شود، امّا

مى‏شود، و او و همسرش بعد از تقويم در بقيّه بهايش به كار ميگمارند، پس هر چه از آزادى يا بردگى كه كنيزك به آن دست پيدا كند، بر فرزند او نيز جريان مى‏يابد.

را آزاد كن، ولى چون در ثلث او نظر كرد آن را وافى ببهاى مملوكانى كه دستور آزادى ايشان را داده است نيافته؟ فرمود: كسانى را كه نام برده، و دستور آزاد كردنشان

مورد حقوق زن و مرد عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست آزادى زن در تمدن غربى بحث علمى ديگر (درباره زناشوئى و منشاء طبيعى و فطرى آن ) آيه

بخش اول از آفرینش انسان و خلقت او از نطفه «امشاج» (مختلط) و سپس هدایت و آزادی اراده او سخن می‌گوید. در بخش دوم سخن از پاداش ابرار و نیکان است که شأن نزول

گناهان (یا ایّها الّذین امنوا انفقوا ... و اللّه یعدکم مغفرة منه و فضلا) ۹ - آزادىِ انسان در پذیرش دعوت خدا و یا وسوسه شیطان (الشّیطان یعدکم ... و اللّه یعدکم

محمد بن قاسم- يعنى: ابو العيناء هاشمى مولاى عبدالصمّد بن على از روى عتاقت و آزادى «۱»-، و گفت كه: مكرّر بر امام حسن عسكرى عليه السلام داخل مى‏شدم و تشنه مى‏شدم

تفسير نمونه ، جلد ۳، صفحه ۴۷ وَ لْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلى الخَْيرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالمَْعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولَئك

۲۱ - او سلطه بر آنها نداشت (و آنها را بر پيروى خود مجبور نساخت ) و هدف از آزادى شيطان در وسوسه هايش اين بود كه مومنان به آخرت از آنها كه در شك هستند شناخته

الْأَرْضِ). و در پایان آیه می‌فرماید: خداوند این نعمتها را به شما خواهد داد و آزادی از دست رفته را به شما بر می‌گرداند، «تا ببیند چگونه عمل خواهید کرد» (فَیَنْظُرَ

القدر و فضیلت عبادت آن، که در کتب شیعه (1) البته این امر هیچ گونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسأله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق

را دوست دارد، و هر كه ذكر خدا را بسيار كند براى او دو براءت (يعنى منشور آزادى) نوشته شود، يكى براءت از دوزخ، و ديگرى براءت از نفاق (و دوروئى). حسين بن

نكند مجبورش ‍ مى كنند كه امتثال كند، پس معلوم مى شود احضارش احضار عفو و آزادى بوده ، و چون خود را آزاد ديده توانسته است بگويد من بيرون نمى آيم ، تا آنكه

هيچ ابهام و ترديدى در معنى آيات باقى نمى ماند و نه تنها با مساءله اختيار و آزادى اراده انسان مخالف نيست ، بلكه دقيقا آن را تاءكيد مى كند. اكنون به توضيح زير

آشكار نساختن مواضع زينت و... امر و تشويق به ازدواج و به عقد قرارداد جهت آزادى بردگان (مكاتبه ) بحث روايتى رواياتى در ذيل آيات مربوط به استيناس و استيذان

و نامه اعمال و نتائج آن. 3- بخشی از تاریخ پرماجرای بنی اسرائیل. 4- مسأله آزادی اراده و اختیار. ج2، ص616 5- مسأله حساب و کتاب در زندگی این جهان. 6- حق شناسی

مسلمانان هنگامى كه شهرها را فتح مى كردند، پيروان مذاهب ديگر را همانند مسلمانها آزادى مى دادند. و اگر ماليات مختصرى به نام جزيه از آنان دريافت مى شد به خاطر تامين

عبوديت است كه از طريق معرفت و عمل صالح حاصل مى شود. منظور صفت «اختيار و آزادى اراده » است كه انسان را از ساير موجودات ممتاز مى كند. مقصود «عقل » است كه

مى كند كه در مرحله بعد جانشينى براى آزادى بردگان ذكر شود به همين دليل در آيه بعد مى فرمايد: «و هر كس توانائى بر آزادى برده نداشته باشد دو ماه پى درپى قبل

انسان است و آن آزادى اراده و مختار بودن است ) انجام مى دهد (و لو شاء الله ما اقتتلوا و لكن الله يفعل ما يريد). بدون شك گروهى از اين آزادى نتيجه منفى مى

الَّذِینَ کَفَرُوا لا تَأْتِینَا السَّاعَةُ). آنها می‌خواستند از این طریق آزادی عمل پیدا کنند و هر کاری از دستشان ساخته است- به این امید که حساب و کتاب و

لذا جهانی و جاودانگی بودن اسلام ایجاب می‌کند که در مرحله بعد جانشینی برای آزادی بردگان ذکر شود به همین دلیل در آیه مورد بحث می‌فرماید: «و کسی که توانائی

را براى دعوت به توحيد مى فرستاد، اصولا دعوت انبياء خود مهمترين دليل براى آزادى اراده و اختيار انسان است . سپس مى گويد: به آنها بگو آيا راستى دليل قطعى و

حريت و آزادى ندارد، چون مملوك بودن عمل با حريت منافات دارد پس يك انسان نسبت به ساير انسانها، وقتى حر و آزاد در عمل خويش ‍ است ، و نسبت به عملى آزادى و حريت

مى‏سازد. و اين ماهى است كه اوّل آن رحمت، و وسطش مغفرت، و پايانش اجابت دعا و آزادى از آتش دوزخ است. و شما را در اين ماه از چهار خصلت بى‏نيازى نيست: دو خصلت

آنان منت نهاده، آزادشان مى كنيد، يا فديه مى گيريد. يعنى با گرفتن مال و يا آزادى اسيرانى كه در دست آنان داريد، ايشان را آزاد مى كنيد. «حَتّى تَضَعُ الحَربُ

كه مَلِك - به كسر لام - مطلق است، سلطنتش مطلق، و هرچه بخواهد مى كند، و با آزادى مطلق و بدون رعايت هيچ قيد و شرطى، و هيچ طريقه و نظامى هر عملى كه بخواهد انجام

بر ديگران تحميل كند، بلكه علاقه دارد جوششى در ديگران ايجاد كند تا در عين آزادى ، اين خود جوشى آنها را به حقيقت برساند. دقت در آيات فوق طرز بر خورد پيامبر

شد و كوشش بنده براى تغيير آن مقدور و مؤثر نيست و چون خداوند حكم عدّه زنان آزادى را كه حيض مى‌بينند در سوره بقره بآيه شريفه و المطلّقات يتربّصن بأنفسهنّ ثلاثة

آماده زندگى زناشوئى شوند، سپس اقدام به ازدواجشان گردد. گفتيم اسلام برنامه «آزادى تدريجى بردگان » را طرح كرده ، و به همين دليل از هر فرصتى براى آزاد ساختن

خود ندارند، اما در مورد بهشتيان تعبير به آمدن مى نمايد كه دليل بر احترام و آزادى اراده آنها در انتخاب امنيت و آرامش است . از اين گذشته با اينكه بايد در مقابل

آنجا كه فرشتگان را به صورت زن و دختر ترسيم مى كنند، حتى به اصطلاح «فرشته آزادى » را وقتى مجسم مى سازند در چهره زنى با قيافه و موهاى فراوان ترسيم مى كنند

است. لازم است مسلمانان هر روز و در هر جا با صداى بلند، اذان بگويند وفرياد آزادى از بندگى خدايان دروغين و طاغوت‌ها را سر دهند. و گوش نوزادان خود را قبل از

است كه نگاهدارى اجبارى افراد در مسير حق با سنت پروردگار كه سنت اختيار و آزادى اراده است ، سازگار نيست و نشانه شخصيت و عظمت كسى نخواهد بود، لذا بلافاصله

اسباب خوف و ترس و وحشت و ناامنى . و نتيجه اين امور آن خواهد شد كه با نهايت آزادى خدا را بپرستند و فرمانهاى او را گردن نهند و هيچ شريك و شبيهى براى او قائل

از فاصله دور به آن دسترسى پيدا كنند؟! ۵۳ - آنها پيش از اين (كه در نهايت آزادى بودند) به آن كافر شدند (و نسبتهاى ناروا به آن مى دادند) و از مكان دور دستى

بسيار عظيم ديد، و علم و حكمت و استقامت و امانت او در نظر وى عظيم آمد، دستور آزادى و احضارش را مجددا صادر كرد و دستور داد تا با كمال عزّت و احترام احضارش كنند،

نیافرید، به این دلیل که سالها همنشین فرشتگان و بر فطرت پاک بود، ولی بعد از آزادی خود سوء استفاده کرد و بنای طغیان و سرکشی گذارد. دوم اینکه: از نظر سازمان

مورد حقوق زن و مرد عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست آزادى زن در تمدن غربى بحث علمى ديگر (درباره زناشوئى و منشاء طبيعى و فطرى آن ) تفسیر

اعتبارى ، و غير حقيقى ، و به تنهائى اثر خود را نمى بخشد (چون طبع سركش و آزادى طلب بشر، همواره ميخواهد از قيد قانون بگريزد)، لذا براى اينكه تاءثير اين قوانين

افعالى كه از ما سر مى زند به يك معنى از او است ، او به ما قدرت و اختيار و آزادى اراده داده ، بنابر اين در عين حال كه ما فاعل افعال خود هستيم ، و در مقابل

براى ما ممكن است ، پس ما در نفس خود درباره هر فعل و تركى كه فرض شود احساس آزادى و حريت نسبت به فعل و ترك آن مى كنيم ، به اين معنا كه صدور هر يك از آن دو

باز دليل بر جبر نيست ، زيرا در عين آزادى اراده و اختيار باز هم به يك معنى خداوند خالق اعمال ما است ، چرا كه اين آزادى اراده و قدرت بر تصميم گيرى و نيروهاى

تبيين مى شود. شرح اين سخن و مسائل ديگرى در زمينه شب قدر، و عدم تضاد آن با آزادى اراده انسانها به خواست خدا مبسوطا در تفسير سوره قدر خواهد آمد. در آيه بعد

جاى گرفته بود، اگر چه از نظر آفرينش جزء آنها نبود، سپس با سوء استفاده از آزادى خود، بناى طغيان و سركشى گذاشت و رانده درگاه خداوند گرديد و لقب شيطان را به

زنـدان آزاد خـواهـند شد، و مجازات ديگرى نيز در مورد آنها عملى نخواهد گرديد، آزادى آنها از زندان به خاطر الغاى حكم سابق است ، و اما عدم اجراى مجازات جديد دربـاره

هم در مقابل عقد، و اين كلمه يعنى كلمه (حل ) در تمامى موارد استعمالش معناى آزادى در عمل و اثر را مى رساند، و كلمه (طيب ) در مقابل كلمه (خبيث ) معناى ملايمت

در اين راه مصرف مى كنند، تا بندگان خدا را استعمار كنند و از راه حق كه راه آزادى و استقلال و ايمان و تقوى است منحرف سازند و به صورت بردگانى بى اراده و ناتوان

پهناور است ، تكانى به خود دهيد و از مراكز آلوده به شرك و كفر و خفقان كه مانع آزادى و انجام وظائف شما است به جاى ديگر نقل مكان كنيد. مساءله هجرت يكى از مهمترين

از زنان براى بار دوم به (كشتزار) خالى از اين دلالت نيست ، كه مراد توسعه و آزادى دادن در عمل زناشوئى است ، يا از نظر مكان و يا از نظر زمان البته مكانى كه

اجبارى بيهوده است ، آفرينش بشر براى تكامل بر اساس اختيار و آزادى اراده ميباشد، تنها در صورت آزادى اراده است كه ارزش «مؤ من » از «كافر» و «نيكان » از «بدان

آفرينش به دست خدا است اختيارى براى كسى باقى نمى ماند. در حالى كه مى دانيم آزادى اراده بندگان و اختيار آنها نيز به فرمان پروردگار است ، اين خدا است كه مى

نوع آدمى به عاليترين مرحله رشد و تكامل برسد، به خاطر سوء استفاده كردن از آزادى اراده گاه در راه شر و فساد قدم مى گذارد و باز همان برنامه مجازات در اين جهان

بى اعتنا هستند، و به همين دليل حيات و زندگى و اجتماع و جمعيت و افتخار و آزادى آنها نيز چيزى جز پوستهاى بى مغز نيست !. آيه و ترجمه قُلْ أَ غَيرَ اللَّهِ

استناد وجود دشمنان انبيا به خدا است كه نه با حكمت خدا سازگار است و نه با اصل آزادى اراده انسانها. مفسران جوابهاى متعددى از اين سؤ ال داده اند. ولى ما كرارا

‌عبد‌ ‌ يا ‌ امه‌ بوده‌ و مولاي‌ ‌او‌ ‌او‌ ‌را‌ آزاد كرده‌ و ‌در‌ زمان‌ آزادي‌ ماليه‌ پيدا كرده‌ و ‌از‌ دنيا رفته‌ و اقارب‌ ‌هم‌ ندارد ميراث‌ بمولاي‌ ‌او‌

دادند « فاستحبوا العمى على الهدى » . اين خود دليل روشن و بارزى است بر مساءله آزادى اراده انسان و عدم اجبار او در اعمالش ، و عجب اينكه با اين صراحت و روشنى آيات

آزاد كرد و به همسرى خود پذيرفت ، و اين خود جزئى از برنامه كلى اسلام براى آزادى تدريجى بردگان و باز گرداندن شخصيت انسانى به آنها بوده است . ۳ - «دختران عموى

ما، براى هيچيك از انسانها قيامتى در كار نيست ! آنها مى خواستند از اين طريق آزادى عمل پيدا كنند و هر كارى از دستشان ساخته است ، به اين اميد كه حساب و كتاب

اسباب خوف و ترس و وحشت و ناامنی. و نتیجه این امور آن خواهد شد که با نهایت آزادی خدا را بپرستند و فرمانهای او را گردن نهند و هیچ شریک و شبیهی برای او قائل

زبان مى گويد» (انها كلمة هو قائلها). سخنى كه هرگز از اعماق دلش با اراده و آزادى بر نخواسته است ، اين همان سخنى است كه هر بدكارى به موقع گرفتار شدن در چنگال

گمراه ساختن كسى را بكند؟ آيا اين دليل بر جبر نخواهد بود؟ و آيا با قبول اصل آزادى اراده و اختيار چنين چيزى قابل قبول است ؟ تفسير نمونه جلد ۹ صفحه ۸۵ پاسخ :

چه بسا ميشد در برابر كشتن يك مرد، ده مرد كشته ميشد، و در مقابل يك برده ، آزادى بقتل مى رسيد، و در برابر مرئوس يك قبيله ، رئيس قبيله قاتل قصاص ميشد و چه

النجدين » ما او را از راه خير و شر آگاه كرديم علاوه بر اينكه مساءله اختيار و آزادى اراده انسان را بيان مى كند، با توجه به اينكه نجد مكان مرتفع است اشاره به

مختلف قرار داده ، بعضى از آن حسن استفاده مى كنند و بعضى سوء استفاده ، و اين آزادى و اختيار كه خدا به انسانها داده نيز وسيله اى است براى آزمودن و تكامل آنها

است ، مانند حضارت و ثقافت و حريت در عربى و كلماتى مانند تمدن ، روشنفكرى آزادى و آزادگى هنر و هنرمندى در فارسى و در سايه اين تحريفها هر گونه از خود بيگانگى

فرمود: هنگامى كه جنگجويان ، تصميم بر شركت در ميدان جهاد مى گيرند خداوند آزادى از آتش دوزخ را براى آنها مقرر ميدارد. و هنگامى كه سلاح بر ميدارند و آماده

هيچگونه مسئوليتى براى خود احساس نمى كنند، و از آنجا كه عالم ، عالم اختيار و آزادى اراده است ، خداوند هر دو دسته را آزاد گذاشته تا سرانجام ، هر يك به نتيجه

معنائى كه مقام آن را افاده مى كند نميسازد و از آن دور است چون مقام مى خواهد آزادى مردم را برساند نه اينكه ممنوع بودن آنانرا افاده كند، ميخواهد بفرمايد: اينكه

نادرستشان استحكام يافته ، و به همين دليل كمترين منافاتى با اصل اختيار و آزادى اراده انسانها ندارد. در آيه بعد گروه ظالمان و مجرمان را با گروه مؤ منانى

است كه اهل بيت را بر عصمت و ادامه آن يارى مى دهد و در عين حال منافات با آزادى اراده و اختيار ندارد (چنانكه قبلا شرح داديم ). در حقيقت مفهوم آيه همان چيزى

فرزند ۱۳ ساله مطرح مى كند و از او نظر خواهى مى كند، براى او شخصيت مستقل و آزادى اراده قائل مى شود، او هرگز نمى خواهد فرزندش را بفريبد، و كوركورانه به اين

خدمتكارى و مردان را به بردگى و بيگارى وامى داشتند. آرى از دست دادن حريت و آزادى و گرفتارى در چنگال سلطان بيرحمى كه نه بر صغير رحم مى كرد و نه بر كبير، و

در محيطهاى آلوده ، همچون محيطهاى امروز كه خود مراكز فساد در آن فراوان و آزادى نه به معنى حقيقى بلكه به شكل بيبند و بارى همه جا را فرا گرفته و دستگاههاى

بدر) اين بود تفسير نمونه جلد ۷ صفحه ۱۰۱ كه حق يعنى توحيد و اسلام و عدالت و آزادى بشر از چنگال خرافات و اسارتها و مظالم ، تثبيت و جاى گير شود و باطل يعنى شرك

و مهندسش آنرا تنظيم كرده و به طور اجبارى به كار خود ادامه دهند، بلكه هم آزادى اراده دارند، و هم مسئوليت و وظيفه ، در عين تفاوت استعدادها و شايستگيها، و

هرگز به مفهوم آن قضا و قدر اجبارى نيست ، بلكه همان قضا و قدرى است كه با اصل آزادى اراده و اختيار سازگار است . تفسير نمونه ، جلد ۱، صفحه : ۵۰۵ وَ مِنْ حَيْث

قلوبهم الايمان و ايدهم بروح منه ). بديهى است اين امداد و لطف الهى هرگز با اصل آزادى اراده و اختيار انسان منافات ندارد، چرا كه گامهاى نخستين يعنى «ترك محبت دشمنان

اجتماعى بشر كه با چشم مى بينيم حتى در جوامع اروپائى كه زنان به اصطلاح از آزادى كامل برخوردارند نشان مى دهد كه ابتكار اعمال پر درآمد بيشتر در دست مردان است

هاست ، مادام كه فكر ملتى در خواب است مورد هجوم دزدان و سارقان دين و ايمان و آزادى و استقلال قرار ميگيرند، اما هنگامى كه افكار بيدار شد راه بر آنها بسته ميشود

ديگر، در آن ليله مباركه تفريق و تبيين مى شود. البته اين امر هيچگونه تضادى با آزادى اراده انسان و مساءله اختيار ندارد، چرا كه تقدير الهى به وسيله فرشتگان بر

اينكه همه انسانها در آنچه براى خود انتخاب مى كنند آزادند، و هيچ كس نمى تواند آزادى در انتخاب را از كسى سلب كند. و اين اعلام را بيان اين حقيقت كرده كه حق - همان

مقصود نمى رسانند، پس ناگزير بايد هواى نفس را ترك گفته و تا اندازه اى از آزادى در هر چيزى كه نفس هوسش كند دست بردارد، و ناچار بايد مجذوب يك و يا چند سبب

چون پروردگارش به او گفت )، هر چند از يك لطف خاصى حكايت مى كند، كه مقتضايش آزادى ابراهيم در گفتگو است ، وليكن از آنجا كه ابراهيم (عليه السلام ) هر چه باشد

افعال مردم است ، و در اخلاق و امور معنوى بشر را آزاد گذاشته ، و بلكه به آزادى در آن دعوت هم مى كند. و سوم دين است كه بشر را در جميع شؤ ون مادى و معنوى

فى الارض يتبوء منها حيث يشاء» يعنى ما اين چنين زحمت زندان را كه از او سلب آزادى اراده كرده بود برداشتيم ، و در نتيجه صاحب مشيتى مطلق و اراده اى نافذ گرديد،

دارد. چـنـيـن مـجـتـمعى هرگز روى آرامش نخواهد ديد، ظلم و ستم ، خفقان و سلب آزادى ، استعمار و اسـتـكـبـار، حـتما بر آن سايه خواهد انداخت ، جنگهاى خونين غالبا

در برابر چشم خود ببينند و اضطرارا اظهار ايمان كنند ولى مـتـاسـفـانـه ايـن آزادى و اخـتـيـار كـه وسيله تكامل است غالبا مورد سوء استفاده قرار گـرفـتـه ، و

و پاكى نزديكتر است . و از آنجا كه ممكن است بعضى از زنان سالخورده از اين آزادى حساب شده و مشروع سوء استفاده كنند، و احيانا با مردان به گفتگوهاى نامناسب

محرومند، چيزيكه هست بيش از اين هم دلالت ندارد، كه شفاعت تنها در فك رهن ، و آزادى از دوزخ ، و يا خلود در دوزخ مؤ ثر است ، و اما در ناراحتى هاى قبل از حساب

جلد ۱۸ صفحه ۱۰۱ نه ما مسئول نيستيم ، بلكه خود شما گنهكار بوديد كه با داشتن آزادى اراده تسليم سخنان بى اساس ما شديد، به كفر و الحاد روى آورديد و سخنان منطقى

به هر حال اين آيه و اين حديث يكى از دلائل روشن نفى جبر و طرفدارى از اصل آزادى اراده است . آيه و ترجمه وَ نَادَى أَصحَب الجَْنَّةِ أَصحَب النَّارِ أَن قَدْ

وجود ندارد، تفسير نمونه جلد ۲ صفحه ۴۰۶ نه در اسلام و نه در اديان ديگر و اصل آزادى اراده است ، زيرا مى گويد: هر كس در گرو اعمال نيك و بد خويش ‍ است هر كار نيكى

آنها جنبه اضطرارى ندارد، بلكه توام با يك نوع خود آگاهى است كه با اختيار و آزادى اراده انجام مى شود، لذا ارتكاب گناه در چنين حالتى عقلا محال نيست ، بلكه عملا

مفسران گفتگو است ، بعضى به خاطر اعطاى قوه عقل و نطق و استعدادهاى مختلف و آزادى اراده مى دانند. بعضى اندام موزون و قامت راست . بعضى موهبت انگشتان كه انسان