نتایج جستجو

شامل این کلمه من‌ (۴۰۹۷ بار) (به فتح ميم) به چند معنى آيد: 1- شرطيه كه به دو فعل جزم مى‏دهد مثل [نساء:123]. 2- استفهام. نحو [يس:52]. كى ما را از قبرهايمان

غفر غلب غنى غوى ف فئد فتح فجر فخر فدى فرت فرج فرر فرش فرعون فرغ فرق فسد فصل فعل فقر فلح فنن فنى فوج فوز فوق فى فکر فکه قبر قبل قتر قتل قدر قدس قدم قرء قرآن

پوچ شد. راغب آن را جودت فعل گفته گويد: هر صنع فعل است ولى هر فعل صنع نيست. و آن به حبوان و جماد نسبت داده نمى‏شود بر خلاف فعل. اين عدم نسبت را در اقرب

آیات شامل این کلمه کلمه «أَتى» از مادّه «أتَىَ» هر چند فعل ماضى و به معناى تحقق این فرمان در گذشته است، اما مفهوم آن مضارعى است که قطعاً تحقق مى یابد;و

حرارت مركزى رو به افزايش مى‏رود و در نتيجه ذرّات درونى، يكديگر را مى‏كوبند و فعل و انفعالات داخلى و خارجى سبب تشكيل كوكب مى‏شود تا نخستين نور قرمز بعد از آتش

ثروتمند است از ثروت خويش انفاق كند. و خواه در فعل باشد مثل [اعراف:156]. كه رحمت خدا به هر چيز احاطه دارد. فعل «وَسِعَ يَسِعَ سِعَةً» لازم و متعدى هر دو به

معنى لباس پوشيدن است و فعل آن از باب عَلِمَ يَعْلَمُ آيد مثل [كهف:31]. و اگر به فتح اوّل باشد به معنى خلط و مشتبه كردن است و فعل آن از باب ضَرَبَ يَضْرِبُ

آن عهده دارم . راغب گويد: حمل يك معنى دارد و در چيزهاى بسيار بكار مى‏رود فعل آن در همه يكى است ولى در ظاهر حمل مى‏شود مثل باريكه بر دوش گيرند حمل (به كسر

ذکر لعل هما ف کم قتل ب ذلک کون کلل بين طوف انن حرم ه ايى وحد وله ل ائى قرب فعل حقق کبر سرق خطء اله هن اوى لقى فحش شىء ولد عذب ضعف الله اثم على سوء مئى هم

فتى هذا فتح ضرر فتو مير لعل رئى بعد لما ربب ذا کيل امر سبع صدق بشر عمل شرى فعل هو عرف بقر ذکر ها قبل شطن حفظ على مسس عزز اذا اخو

ذا کسب رقم رحم ويل نزل ى اذ کلا کذب وعد قد بعد ظنن ليت هوى غيب ارض عمى کتم فعل سمو قحم عدد رود شرر حسب رسل سوى ولى امر جعل امم هى ذکر اذن کلل تلو الى انس

قرآن: ۴(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... لجاج آن است كه شخص در فعل منهى عنه اصرار ورزد [ملك:21]. بلكه در طغيان و نفرت اصرار ورزيدند [مؤمنون:75]

علم جنح دخل اتى الله ضمم کون طوف بيت ارض بين انتم طلق بغى رحم عرض انن ربب فعل سوء بعد نکح شىء بيض الذين بنو نذر ميل ذلل وکل ثنى قرب اکل وضع رسل قصر الا

هما رجع بعث شىء فرى ا نظر فرعون نفق يقن بيد هذه ويل ذلکم اثم هنا رئى رسل فعل دعو نحن جىء عظم صلح جسس منع کفر قدر جنب فرق جهل زلزل بلو ذا

سبح ا ولد غير عشو طرق طغى فوز وعد کهف بطن عذب کتب عشر قصص اذا ظنن سجن رصد فعل عبد امن طغو اهل حقب بضع ذا قسم رسل هون ذلک احد الف الذين حصى افک ظلم

ظلم رسل ايى حکم الا نا اوى بين ائى ضرب بعض عذب قتل نکر علم جعل رفع جبل شرک فعل بعد فسد حيى کثر قوم نصب هو ضلل جرم خسر تبع هدى اتى مکر ذلک مثل صبر وقى عظم

بود. راغب در باره اين كلمه جمله‏اى كوتاه وجامعى دارد و آن اينكه: كَىْ علت فعل شى‏ء وكَيْلا علت انتقاء آنست «كَىْ عِلَةٌ لَفِعْلِ الشَّىْ‏ءِ وَ كَيْلاعِلَّةٌ

شريعت موسى است و آن مطابق روز شنبه است، شش بار در قرآن كريم ذكر شده و يكبار فعل [نساء:154]، [نساء:47]. در قاموس كتاب مقدس درباره سبت به تفصيل سخن گفته از

سير کون وذر حکم شهد عوذ ذا حمد شرک ايى ها ويل س اننى خوض حسن جزى لعب نحن فعل قد خلص سوء نا خسر غفر ورد حتى همز زهق هذا الذين لقى دلو غير بصر شطن حضر حقق

حضض رقب حتى خير نکح التى قسط قوم وله ذا بلغ جور حبب اذا او الله کتب هى نسو فعل أما هن الذى اله سغب انس رسل عرف اوى بلو ظلم دعع اسر کرم لعل طيب عن ى اما رزق

«یَأْس» «فعل ماضى» است، هر چند هدف اصلى آن آینده، یعنى قیامت مى باشد، زیرا معمول عرب این است که حوادث آینده، هنگامى که صددرصد قطعى باشد، گاهى با فعل ماضى از

آیات شامل این کلمه «یَختانُون» از مادّه «إِختیان ـ خیانة» فعل مضارع است و دلالت بر استمرار دارد. خون‌ (۱۶ بار) لا أَنْفُسَهُم الّذِين إِن عَن تُجَادِل

آیات شامل این کلمه «یَسْرِ» در اصل «یسرى» بوده که فعل مضارع از مادّه «سرى» است، سپس «یاء» آن براى تخفیف و هماهنگى با آیات قبل حذف شده است. يسر (۴۴ بار)

آیات شامل این کلمه «یُحَرِّفُونَ» از مادّه «تَحریف» فعل مضارع و دالّ بر استمرار است و این مى رساند که آنها همواره کلمات الهى را تحریف مى نمودند. حرف‌ (۶

آیات شامل این کلمه «طَیْر» از مادّه «طَیَران» جمع «طائر» است، و لذا فعل و وصف آن به صورت جمع آمده و این که بعضى تصور کرده اند «طیر» مفرد است بر خلاف تصریح

قائم به فعل خدا و منتزع از فعل مثل رحمت و غضب و اراده و كراهت. پس هر چيزى كه خدا تكويناً ايجاد كرده مرى اوست و هر عمل تشريعى مرضى است زيرا ملائم فعل خداست

قائم به فعل خدا و منتزع از فعل مثل رحمت و غضب و اراده و كراهت. پس هر چيزى كه خدا تكويناً ايجاد كرده مرى اوست و هر عمل تشريعى مرضى است زيرا ملائم فعل خداست

سقر به شما مى‏رسد. * [طه:97]. در اقرب الموارد گويد: مَساس به فتح اوّل اسم فعل است يعنى مرا مس كن «لامَساس» يعنى مرا مس نكن به من دست نزن. ولى قرائت مشهور

آیات شامل این کلمه از تعبیر «یَعْتَذِرُون» از مادّه «إِعتذار» که فعل مضارع است و معناى آینده را مى تواند در بر داشته باشد، چنین برمى آید که قبلاً خداوند،

آیات شامل این کلمه با توجّه به این که «تَنَزَّلُ» فعل مضارع است، و دلالت بر استمرار دارد (در اصل «تَتَنَزَّلُ» بوده) روشن مى شود که شب قدر مخصوص به زمان

و راندن توأم با خشونت و عنف است. از آنجا که «یَحُضُّ» و «یَدُعُّ» به صورت فعل «مضارع» آمده، نشان مى دهد این کار مستمر آنها در مورد یتیمان و مستمندان بوده

مادّه «قسط» است، و آن در اصل به معناى سهم عادلانه است، و هنگامى که به صورت فعل ثلاثى مجرد استعمال شود (قسط بر وزن ضرب) به معناى ظلم کردن و گرفتن سهم عادلانه

کنایى هر دو «گوارا» است. در صورت اول مرکب از «سَلْ» فعل امر و «سبیل» است و در صورت دوم مرکب از «سأل» فعل ماضى و «سبیل» است. بعضى نیز تصریح کرده اند: در لغت

پوچ شد. راغب آن را جودت فعل گفته گويد: هر صنع فعل است ولى هر فعل صنع نيست. و آن به حبوان و جماد نسبت داده نمى‏شود بر خلاف فعل. اين عدم نسبت را در اقرب

(بر وزن شفق) از مادّه «وَقْب» (بر وزن نقب) به معناى حفره و گودال است، سپس فعل آن به معناى ورود در گودال به کار رفته، گویى موجودات شرور و زیان آور از تاریکى

(بر وزن شفق) از مادّه «وَقْب» (بر وزن نقب) به معناى حفره و گودال است، سپس فعل آن به معناى ورود در گودال به کار رفته، گویى موجودات شرور و زیان آور از تاریکى

فعال اخّص است زيرا فعل گاهى به فعل حيوانات كه لاعن قصدسرزند اطلاق مى‏شود و بعضاً به فعل جمادات نيز گفته مى‏شود ولى عمل خيلى كم بلاقصد و فعل جماد گفته مى‏شود

مکان» از مادّه «کَون» است، سپس بر اثر کثرت استعمال، آن را به منزله مادّه فعل قرار داده و «تمکن» از آن مشتق شده است، مانند: «تَمَسْکن» که از مادّه «سکون»

در مفردات گفته:«اَلْماءُ الْمُنْسَكِبُ». در اقرب الموارد گويد: فعل مطر در خير و رحمت و فعل امطر در عذاب و شر گفته مى‏شود. به نظر قاموس: امطر فقط در عذاب

برشته شدن با آتش کباب کردن، و تحمل درد و رنج آن، آمده است، و به حکم این که فعل مضارع است، دلالت بر استمرار و ملازمت دارد. گویا جمله «یَصْلَوْنَها» (در جهنم

در مفردات گفته:«اَلْماءُ الْمُنْسَكِبُ». در اقرب الموارد گويد: فعل مطر در خير و رحمت و فعل امطر در عذاب و شر گفته مى‏شود. به نظر قاموس: امطر فقط در عذاب

ما قبل است مثل «اَكَلْتُ السَّمَكَةَ حَتّى رَأْسَها» و چون بر فعل مضارع داخل شود آن فعل منصوب گردد مثل [بقره:214] راغب گويد:اگر ما بعدش منصوب باشد آن به

وعد نفس ثم نظر سمو عقب دعو رئى غفر ذا کبر مع شهد الذى هذا هدى هو خير اخذ فعل سوء ذکر ابو حکم قرب اهل بل عند ولد موت سلم رود ولى جعل

بعضى حكم معنى را معتبر شمرده و گفته: اِناث به معنى منفعل است و به آنكه قبول فعل كند اَنيث گفته شده و گويند و به آهن نرم اَنيث گفته شده و گويد: موجودات بعضى

[بقره:20]، [انعام:160] در اين آيات و امثال آنها چنانكه مى‏بينيم «باء» براى تعديه فعل آمده است. ممكن است بعضى‏ها در آياتى نظير [بقره:92] و غيره، «باء» را به معنى

ثروتمند است از ثروت خويش انفاق كند. و خواه در فعل باشد مثل [اعراف:156]. كه رحمت خدا به هر چيز احاطه دارد. فعل «وَسِعَ يَسِعَ سِعَةً» لازم و متعدى هر دو به

گويند: «وَعَدْتُهُ بِنَفْعٍ وَ ضَرٍ»... ولى وعيد فقط در وعده شر گفته مى‏شود. فعل آن «اَوْعَدَ ايعاداً»است. نگارنده گويد: دليل قول راغب استعمال قرآن مجيد است

وَثاقَةً به معنى محكم وثابت شدن است «وَثُقَ وَثاقِةً: قوى وثبت» فعل اولى از باب حَسِبَ يَحْسِبُ و فعل دومى از باب كَرُمَ يَكْرُمُ مى‏باشد. مُواثَقَه: معاهده محكم

اقرب هست «حاقَ بِهِمُ الْاَمْرُ: لزمهم و وجب عليهم». در قرآن مجيد فعل ماضى آن 9 بار و فعل مضارعش يك بار آمده و همه با باء متعدى شده است و افعال ماضى همه درباره

رضاى خدا پيوسته در ايمان و عمل و سخط و غضبش در كفر و فسق و فساد است شخص با فعل خود مورد يكى از آن دو واقع مى‏شود. آرى مهاجرين و انصار اوليّه كه تغيير روش

گويند: «وَعَدْتُهُ بِنَفْعٍ وَ ضَرٍ»... ولى وعيد فقط در وعده شر گفته مى‏شود. فعل آن «اَوْعَدَ ايعاداً»است. نگارنده گويد: دليل قول راغب استعمال قرآن مجيد است

دوست داشتن. [بقره:165] آنها را دوست ميدارند چون دوست داشتن خدا. در قرآن مجيد فعل ثلاثى اين كلمه مطلقا به كار نرفته است و همه از باب افعال (اَحَبَّ يُحَبُّ)

ثواب به جزاى اعمال نيك و بد هر دو اطلاق شده است مثل [مطفّفين:36] [مائده:85] فعل «اَثابَهم» براى آنست كه «جنّات» همان برگشت اعمال است. به كار رفتن كلمه ثواب

[اعراف:190]. تعالى فعل است از تفاعل يعنى برتر و بالاتر است خدا از آنچه شرك مى‏ورزند. راغب گويد تفاعل در آن براى مبالغه است. *** تعال (به فتح لام) فعل امر است از

دوست داشتن. [بقره:165] آنها را دوست ميدارند چون دوست داشتن خدا. در قرآن مجيد فعل ثلاثى اين كلمه مطلقا به كار نرفته است و همه از باب افعال (اَحَبَّ يُحَبُّ)

اقرب هست «حاقَ بِهِمُ الْاَمْرُ: لزمهم و وجب عليهم». در قرآن مجيد فعل ماضى آن 9 بار و فعل مضارعش يك بار آمده و همه با باء متعدى شده است و افعال ماضى همه درباره

آیات شامل این کلمه لجج‌ (۴ بار) لجاج آن است كه شخص در فعل منهى عنه اصرار ورزد [ملك:21]. بلكه در طغيان و نفرت اصرار ورزيدند [مؤمنون:75]. در طغيانشان اصرار

گرسنگى بى نياز مى‏نمايد اين كلمه چهار بار در كلام اللّه مجيد آمده است و يكبار فعل آن [طه:118] . مِن وَ لا وُجُوه يَوْمَئِذ أَطْعَمَهُم نَاعِمَة آمَنَهُم لِسَعْيِهَا

به معنى كشتى است و به مفرد و جمع اطلاق مى‏شود، در اينجا جمع مقصود است زيرا فعل آن «جَرَيْنَ» آمده معنى آيه چنين است: تا چون در كشتى‏ها شديد و كشتى‏ها با

عذب جعل يا قد حکم انس نزغ اولاء عن صبح نفق يوسف ظلم دعو غنى اذ لما عوذ بين فعل خطب صلح نزل حقق ايى وحى طوع حسب هل عبد علم صوب بل صلو اذا شطن کلل هؤلاء فسق

۱(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... عاد لم ب ذات التى ک عمد ربب فعل خلق مثل کيف رئى ها فى

حال بارگیری... وقى خير ف انن وله اله زود الله ى يا ه اول علم ليس لبب على من فعل ما

حركت زمين است [حج:1]، [زلزله:1]. به عقيده راغب تكرار حروف آن دلالت بر تكرار فعل دارد. وَ يَقُول حَتّى الّذِين زِلْزَالا الْمُؤْمِنُون شَدِيدا الضّرّاء ابْتُلِي

۱(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... ف بطل على ه حقق اذا ب قذف هو زهق فعل بل کم کون ل ويل

از جانب ما يارى نمى‏شود. از ابن عباس نقل شده كه معنى آن استغاثه است. اين فعل فقط سه بار در قرآن آمده است. نحل:53 مؤمنون:64 و 65 . لا إِذَا يَجْأَرُون الْيَوْم

آیات شامل این کلمه صوم‌ (۱۴ بار) روزه. همچنين است صيام. اصل آن امساك از مطلق فعل است خوردن باشد، يا گفتن، يا رفتن، لذا به اسبى كه از خوردن و راه رفتن خود دارى

آیات شامل این کلمه صوم‌ (۱۴ بار) روزه. همچنين است صيام. اصل آن امساك از مطلق فعل است خوردن باشد، يا گفتن، يا رفتن، لذا به اسبى كه از خوردن و راه رفتن خود دارى

(۶ بار) قُنوط به ضم اول به معنى يأس از خير است «قَنَطَ قُنُوطاً: يَئِسَ» فعل آن از باب نصر ينصر، علم يعلم، كرم يكرم آيد. [شورى:28]. او كسى است كه باران

آیات شامل این کلمه هيت‌ (۱ بار) [يوسف:23]. اسم فعل است به معنى: بيا. در مجمع از شاعرى نقل كرده. أَبْلِغْ اَميرَالْمُؤْمِنينَ‏ أَخَا الْعِراقِ اِذا أَتَيْتا

(۶ بار) قُنوط به ضم اول به معنى يأس از خير است «قَنَطَ قُنُوطاً: يَئِسَ» فعل آن از باب نصر ينصر، علم يعلم، كرم يكرم آيد. [شورى:28]. او كسى است كه باران

رفق وجه حرير برر امن کون قرب نضر انن الذين جنن شمس برق زوج استبرق صبر يوم فعل ف مثل زمهر شغل دنو سندس خضر

عزيز همان هلاكت بوسيله عذاب است مثل [نجم:50]. [اسراء:17]. *** ناگفته نماند فعل هلك در قرآن مجيد همواره لازم بكار رفته و متعدى آن از باب افعال استعمال شده

ثم اذا برء قول ما رئى خسر ى قلب على تلک رجع قد الى نخر فطر ردد بلى حسن هى فعل مدد عظم امن تبع ب عذب خسء حمم فى زجر وعد ذلک هو هل مول الذين وحد صدق جىء ا

آیات شامل این کلمه لمم‌ (۴ بار) ها (۱۳۹۹ بار) هلم‌ (۲ بار) اسم فعل است به معنى بياوريد و حاضر كنيد و نيز به معنى بياييد، لازم و متعدى بكار رود، مفرد وجمع

حال بارگیری... «هَيْهاتَ هَيْهاتَ لِما تُوعَدوُنَ» [مؤمنون:36]. هيهات اسم فعل است به معنى «دور شد» يعنى چه دور است چه دور است آنچه (قيامت) وعده مى‏شويد

انتقال از محل در قاموس گويد «الزوال:الذهاب و الاستحالة» در اقرب و قاموس گويد: فعل آن از نصر ينصر است و از علم يعلم قليل است فقط از ابوعلى فارسى نقل شده [فاطر:41]

لم تر کیف فعل ربک باصحاب الفیل). تفسیر آیات ۱ - لشکرى فیل سوار پیش از عصر بعثت، گرفتار کیفر خداوند شده، به شدّت مجازات شدند. (ألم تر کیف فعل ربّک بأصحب

خدا را عاجز نتوانيم كرد. [يونس:53]. شما عاجز كننده خدا نيستيد و از اراده و فعل او جلوگيرى نتوانيد كرد. اَعجاز (بفتح الف) ريشه‏ها. مفرد آن عجز است چنانكه

تکرار در قرآن: ۴(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... اسم فعل است به معنى بياوريد. آن چهار بار در كلام الله مجيد آمده است [بقره:111]. آنها آروزهاى

آورده مى‏شوند. در الميزان آمده: خدا با دهان سخن نمى‏گويد قول خدا همان فعل خداست، فعل خدا كلمه خوانده مى‏شود كه بر وجود خدا دلالت دارد... و از اين معلوم مى‏شود

در الميزان فرموده: اطاقه چنانكه بعضى گفته‏اند صرف تمام قدرت در فعل است و لازمه آن وقوع فعل با مشقت است. در المنار گويد: اطاقه پائين‏ترين قدرت بر شى‏ء است

حركت زمين است [حج:1]، [زلزله:1]. به عقيده راغب تكرار حروف آن دلالت بر تكرار فعل دارد. ها زلزل ارض قول امن الذين اذ شدد اذا خرج بلو کم هنالک نفق ثقل هنا ظنن

بود. راغب در باره اين كلمه جمله‏اى كوتاه وجامعى دارد و آن اينكه: كَىْ علت فعل شى‏ء وكَيْلا علت انتقاء آنست «كَىْ عِلَةٌ لَفِعْلِ الشَّىْ‏ءِ وَ كَيْلاعِلَّةٌ

خشك و شكسته شد بادها آنرا پراكنده مى‏كند. ذرو و ذرى هر دو به يك معنى است فعل اولى از نصر ينصر و دومى از ضرب يضرب آمده است «اقرب» [ذاريات:1-6]. ذاريات با

به سختى کیفر داد. (ألم تر کیف فعل ربّک بعاد) قوم عاد، امت هود(ع) بودند که بر اثر نافرمانى خداوند عقوبت شدند. عبارت «کیف فعل»، حاکى از شدت عقوبت آنان است

الزمر الجماعات». ها حتى اذا الى جىء الذين فتح جنن جهنم بوب سوق هم کفر ربب فعل وقى قول ما ب کبر ل

ولى کان زوج خوف انس امم ظلم نعم رعب قمر عرض ذلک خلق زيد ثم قطر ابو شمس متع فعل غفر هى شىء علم لم لقى وهب نهر بعث جمع طلع نا ردد وصد قلل

عيناً منصوب است به جهت مدح يا حاليّت چنانكه گفته‏اند ولى به نظر من مفعول فعل محذوف است و تقدير آن: اعنى عيناً است و آن بيان تسنيم مى‏باشد براى توضيح بيشتر

آیات شامل این کلمه بئس‌ (۷۳ بار) فعل ذمّ است و در تمام مدحها (مفردات) اصل آن از بُؤْس به معنى ناپسند است (اقرب) [بقره:206] جهنّم براى او كافى است و بد

تکرار در قرآن: ۲(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... اسم فعل است به معنى بياوريد و حاضر كنيد و نيز به معنى بياييد، لازم و متعدى بكار رود، مفرد وجمع

رئف اذا کلل علو کتب فى قضى درى غفر على امر تبع هو سبح الذين هم کم علم انن فعل غير الا ف ب قلب ولد بين لم بغى ى رضو لا جعل

شده در حال بارگیری... هم فى ف ه من ما عدد قول ک لبث الف علم ل يوم الله ب فعل ثم ربب اله انن قدر ربع صبر شىء بضع حسب على عمر کون رئى خمس وله نا کهف ارض

برر هدى احد دين ولى قرض نظر فلح خير وحد قتل حسن طهر جىء حيى لعل انس الا بل فعل مول انتم فرج رجع عذب نکر جزى قلب عرض الم رود نهى قدم يقن او عرف ولد هما وحى

(۲۹۹۹ بار) من‌ (۴۰۹۷ بار) (به فتح ميم) به چند معنى آيد: 1- شرطيه كه به دو فعل جزم مى‏دهد مثل [نساء:123]. 2- استفهام. نحو [يس:52]. كى ما را از قبرهايمان

شرى الا جىء قد ثوى ورد عن يا نفع قرى اذ ظلم خلد ى حسب لم رئى اتى ثم ربب مثل فعل قلل عذب ضرع صلى نفس انس او يوم بعد عمل اهل ذوق لکن صبر کبر بيت سوء اکل سحت

آیات شامل این کلمه نعم‌ (۱۴۴ بار) فعل غيرمتصرفى است براى انشاء مدح. [آل عمران:136]. بهتر است پاداش عاملان [انفال:40]. خدا سرپرست شماست خوب سرپرست و خوب

بعضى از علماء گفته‏اند كه خداوند كلماتى امثال «نحن» را آنگاه بكار مى‏برد كه فعل بعدى بواسطه بعضى از ملائكه يا اولياء انجام شده باشد و مراد از «نحن» خدا و

بار) (به فتح و، ط) حاجت. راغب حاجت مهم گفته است. در مصباح و اقرب گفته: از آن فعل بناء نمى‏شود جمع آن اوطار است [احزاب :37]. در مجمع ازخليل نقل كرده وطر هر

و در خواصّ و فوائد باطنی روئیدنیها می‌بینند، و پیدایش این همه رنگ و بو و فعل و انفعالات شیمیائی، و وجود زوجیّت و طرز تلقیح و باروری رُستنیها، به زبان حال

مى‏كند هر چيز از لحاظ خلقت و از لحاظ نسبت به خدا خوب است... اينها از جهت فعل و امّا از جهت اسم، فرموده [طه:8]... پس خدا از حيث افعال و اسماء جميل و نيك

[صافات:9] دحور چنانكه گفته شد مصدر است به معنى طرد و آن در آيه شريفه مصدر فعل مقدّراست يعنى «يدحرون دحوراً» (مجمع) ممكن است مثل «قعدت جلوساً» باشد معناى

و نقوش را از آن كنار كردند. در مجمع گويد: «زُخْرُفاً» در آيه منصوب است با فعل مضمر يعنى «وَ جَعَلْنا لَهُمْ زُخْرُفاً» ولى شايد عطف باشد به «سُرُراً». وَ

(اقرب) راغب آن را افزودن چيزى بر چيز تمام گفته است [انفال:2]، [بقره:10]. فعل زاد و امر و مضارع آن همه در قرآن متعدّى آمده مگر آيه [صافات:147] كه لازم است

الله بكار رفته دوبار در وصف خدا و دوبار در وصف قرآن. قرء بل قرآن هو هم ه جىء فعل فى ف لوح حمد عجب عرش ل لما ودد ان ما ذهب حفظ ذو هل رود غفر من ق انن عن بيت

شريف است با كرم توصيف مى‏شود. پس در هر جا از قرآن لفظ كريم يا كرامت و يا فعل آن آمد با در نظر گرفتن تناسب محل مى‏شود آن را به يكى از معانى چهارگانه كه

ظلل جهنم حقق عصر وجه عود غير الذى نسف غمم خزى کون الا ضرب جنن صوب دنو نبو فعل ملک ضعف الى توب لئک يى نظر جوب

حسن قتل نفس سوء کون کذب رزق صبر قول وعلن اله فى شهد اول وله الله سرر عذب اذ فعل کم کود مرر ه ل نا على طوع موت نفق اجر ربع لو اتى قعد عقب خرج صلو دور صدق قوم

آنكه آن رونق دنياست. بيضاوى چند وجه نقل كرده از جمله گويد: زهره منصوب است به فعل محذوف كه «متعنّابه» به آن دلالت دارد. اين معنى در صورتى است كه مراد از ازدواج

مى‏باشد ولى يكى از ديگرى شديدتر است. ثم ان نظر ها ظنن عبس يوم دبر اذ ف کبر فعل ب وجه قول قدر کيف فقر کلا ذا قتل ربب الى

«اِفْتَرى» را به معنى اثم گرفته يعنى: حقا كه گناه كرده گناه بزرگى. و شايد مفعول فعل محذوف باشد يعنى «اِفْتَرى و اثم اثماً عظيماً». مُفْتَرى: (به صيغه مفعول) ساخته

مفهوم نگردد و از تأثير ساقط شود. * [مؤمنون:3]. ظاهراً مراد از آن هر قول و فعل بی‏فايده است [غاشيه:11-10]. در بهشتى عالى كه در آن كلام قبيح و بى‏فائده نشنوى

خدا اينكه بگوئيد آنچه را كه نمى‏كنيد (نخواهيد كرد) ظهور آيه در مطلق تخلّف فعل از قول و خلف وعد و نقض عهد است و مابعد آيات نشان مى‏دهد كه راجع به تخلّف از

[صافات:9] دحور چنانكه گفته شد مصدر است به معنى طرد و آن در آيه شريفه مصدر فعل مقدّراست يعنى «يدحرون دحوراً» (مجمع) ممكن است مثل «قعدت جلوساً» باشد معناى

خدد کلل لا درر غير يا ربو زبد خلق کوکب فى برک قوم انتم لما شىء عدد فئد صحب فعل طفء کفر سمو قعد ضوء قتل هامان حطم يوم زيت اذا هدى امن الک بغى الى سيل بشر

عن صحب سقى ندى على ندم ولى الذى امر ن متع ورى فى نذر ندو نا حضر لدن دور ان فعل ما خوف اننى شىء ثلث يا

تأتیهم الملئکة أو یأتى أمر ربّک کذلک فعل الذین من قبلهم) ۵- تکرار تاریخ در برخورد دشمنان ادیان، با ادیان (کذلک فعل الذین من قبلهم) ۶- کافران عصرهاى پیش

مى‏شود گفت). ابتدا مفردات سوره رسيدگى مى‏كنيم: «تبّت» فعل ماضى مؤنث و «يداابى لهب» فاعل آنست «تّب» فعل ماضى و فاعلش ضمير مستتر به ابى لهب برمى‏گردد يعنى:

مى‏كند هر چيز از لحاظ خلقت و از لحاظ نسبت به خدا خوب است... اينها از جهت فعل و امّا از جهت اسم، فرموده [طه:8]... پس خدا از حيث افعال و اسماء جميل و نيك

فَالثَّجُّ»(مجمع البيان): بهترين حج رفع صوت بتلبيه و سپس جارى كردن خون ثربانى است. فعل ثَجّ لازم و متعدى هر دو آمده است . وَ لِنُخْرِج مَاء بِه حَبّا الْمُعْصِرَات

سقر به شما مى‏رسد. * [طه:97]. در اقرب الموارد گويد: مَساس به فتح اوّل اسم فعل است يعنى مرا مس كن «لامَساس» يعنى مرا مس نكن به من دست نزن. ولى قرائت مشهور

به وسيله آن نيرو به دست آيد. عقل به معنى اسمى در قرآن نيامده و فقط به صورت فعل مثل «عَقَلُوهُ - يَعْقِلُون - تَعْقِلُون - نَعْقِلُ» به كار رفته است، در روايات

مجيد آمده است. هم شرب انن ه ف ذا ودى قول کلل هذا فى حمم نزل ما لا من يوم فعل الا رئى على دين لم ا

كوههاى ثابت و نهرهائى قرار داد. به نظر راغب: آن لفظى است شامل تمام افعال و از فعل و صنع اعمّ است و ر پنج وجه به كار مى‏رود اوّل به معنى شروع مثل :جَعَلَ زَيْدَ

مهمى ميان كسب و اكتساب نباشد در كتب ادب نيز تصريح كرده‏اند كه افتعل به معنى فعل مى‏آيد. اكتساب در قرآن در تحمل و كسب كار شر آمده چنانكه گذشت و نيز در كار

[بقره:257]. ظلمات در آيه تيرگى‏هاى كفر و نور روشنى ايمان است نظير [ابراهيم:1]. فعل آن از بابا افعال آمده و لازم است مثل [بقره:20]. چون بر آنها تاريك گردد مى‏ايستند

ناپسندیده تر است. و لاتلبسوا الحق بالبطل و تکتموا الحق و أنتم تعلمون فعل «تعلمون» مى تواند به منزله فعل لازم لحاظ شده و مفعولى براى آن در نظر نباشد. بر این مبنا «و

قبل وله انن اله علم الله صکک صوب ترف ما ثوب حنث حرث کان ذلک روح مرء عظم غشى فعل قوم وجه سمع ى غشو تلو ظلم مثل نفس ک دعو ا الا اول اذا دنو ب بشر اذن غلم جزى

به معنى اعراض ولى لازم و متعدى هر دو مى‏آيد راغب آن را به قول نسبت مى‏دهد. فعل آن در صورت لازم بودن از نصر ينصر و ضرب و يضرب و در صورت متعدى بودن فقط از

نسى ابراهيم انتم حمد رئى وحى قنت طهر ها فضل عظم بين مريم عرف توب انن رحم فعل نهى حجج فوز جعل رسل هو عن حقق رجع خير ذا کفر الى على کتم فتن شىء ان نکر نفس

در مكان است گويند:«هَبَطْنا بَلَدَ كَذا» يعنى به فلان بلد وارد شديم. هبط و فعل آن لازم و متعدى هر دو آيد. راغب مى‏گويد: هبوط به معنى انحدار و پايين آمدن

ضلل مسک نفق حبل ذا نفس رود قد دخل کان نن عن صلو عصم لم قلل قوم اوى نصر موت فعل امن اجر هو خلص غشو کون هدى دين متع غشى وقى جمع مع بلغ ولى على رحم وجد شهد

مهمى ميان كسب و اكتساب نباشد در كتب ادب نيز تصريح كرده‏اند كه افتعل به معنى فعل مى‏آيد. اكتساب در قرآن در تحمل و كسب كار شر آمده چنانكه گذشت و نيز در كار

مهمى ميان كسب و اكتساب نباشد در كتب ادب نيز تصريح كرده‏اند كه افتعل به معنى فعل مى‏آيد. اكتساب در قرآن در تحمل و كسب كار شر آمده چنانكه گذشت و نيز در كار

الهيه عبارت است از علم به مصلحت امور كه مقارن مى‌باشد با فعل. پس اراده حق به ايجاد شى‌ء، همان فعل و تحقق او است در خارج بدون تأخير و فصلى. و آيه شريفه اشعار

their trust. ترتیل: ترجمه: «صَبَرُوا ... یَتَوَکَّلُونَ»: استعمال فعل نخست به صورت ماضی و فعل بعدی به شکل مضارع، برای استمرار، یا استحضار آن سیمای زیبا و هیئت

«لوطاً» مفعول براى فعل مقدر «اذکر» باشد، کلمه «إذ» بدل اشتمال براى لوطاً است و اگر لوطاً مفعول براى «أرسلنا» گرفته شود، «إذ» مفعول براى فعل مقدر «اذکر» خواهد

بنو نور يقن حضر اول هؤلاء وصف فلک وحد جعل بل غرق انت خرر امن طول بشر جبل فعل قوى قضى رحم لم

كه هر دو به يك كعنى است. اين كلمه هفت بار در قرآن مجيد آمده و همه توأم با فعل بلوغ است و حكايت دارند اشدّ مرحله‏اى از عمر آدمى است كه شخص به آن مى‏رسد.

(اقرب) راغب آن را افزودن چيزى بر چيز تمام گفته است [انفال:2]، [بقره:10]. فعل زاد و امر و مضارع آن همه در قرآن متعدّى آمده مگر آيه [صافات:147] كه لازم است

كلمه تنزيه يوسف از اتّهام است . بنابراين لام «للّه» براى علت و حاش به معنى فعل است و در آيه دوّم گفته: معاذاللّه ما در يوسف بدى ندانسته‏ايم. مخفى نماند قول

كه هر دو به يك كعنى است. اين كلمه هفت بار در قرآن مجيد آمده و همه توأم با فعل بلوغ است و حكايت دارند اشدّ مرحله‏اى از عمر آدمى است كه شخص به آن مى‏رسد.

دون کيل انت اوى ارث کذب دنو اخو شطن قنت انا ائى خشع او غضض يوم ورث عند التى فعل دعو طوع هود زکو حلف ظلم نکر حتى بين ولى اذ مجد قدر هل صرف خلف ملک اهل جنن

ذا سکن ى الا ذلک اذ علم قدم صبح صرم دخل حوط رتع کسب رجل لعب اتى س قد حرد فعل نن ظلل ندى حرث قوم عرض لهو کره بصر لما جهر سليمان ندو قدر سوع بوء هو نظر فرعون

از اقتدار و سلطنتى با نفوذ در سرزمین مصر بود. (یأتوک بکل سحر علیم) فعل «یأتوک» جواب فعل امر قرار گرفته و به حرف شرطِ مقدر مجزوم شده است. تقدیر کلام چنین

مقدم است. «تَعْساً»: هلاک و نابودی. مفعول مطلق فعل محذوف (أَتْعَسَ) است. «أَضَلَّ»: (نگا: محمد / . عطف بر فعل محذوف (أَتْعَسَ) است. جمله دعائی است. یا این

مهمى ميان كسب و اكتساب نباشد در كتب ادب نيز تصريح كرده‏اند كه افتعل به معنى فعل مى‏آيد. اكتساب در قرآن در تحمل و كسب كار شر آمده چنانكه گذشت و نيز در كار

بار به صورت حينئذ [واقعة:84] كه به معنى «حين اذكان كذا» است و نيز به اسم و فعل هر دو اضافه شده و مقطوع الاضافه نيز آمده مثل [بقره:177]، [نحل:6]، [مؤمنون:54]

حرم کره مريم ظلم عوم رهب متع قوم خشى ذلکم فتو فتى طوع خرج اخر شهد رغب قتل فعل روح علم شرک

كسر لام و ديگران به فتح آن خوانده‏اند. بنابر قرائت فتح احتمال دارد مفعول فعل محذوف باشد يعنى «وَاذْكُرْ قيلَهُ يارَبِّ...» كشاف به واسطه كثرت فصل عطف را

[حج:65]. آسمان را باز مى‏دارد از اينكه به زمين بيفتد. * [حجر:29]. «قَعُوا» فعل امر جمع است يعنى: چون او را پرداختم واز روحم در آن دميدم سجده كنان براى او

برگيريد بهترين توشه پرهيز از گناهان است و يا پرهيز از عذاب خداست به وسيله فعل واجبات و ترك محرّمات. [اعراف:35]. آنكه از بديها بپرهيزد و خود را اصلاح كند

كرده است و گويد: هُوى به معنى بالا رفتن فقط به ضم اول آيد. ناگفته نماند: فعل هر دو از باب ضرب يضرب است [طه:81]. هر كه غضب من بر او واقع شود هلاك گشته.

بصر ربب ظلم دلل اذ ى مثل او يوم نبء عمل ثم هو قد ا حدث رسل تبع شرک کذب رحم فعل حقق ايى قبل عن هلک ضرر حسن سمع نزل قرء جعل عمى وحد ذلک رود سلم يا نور انس

بر اينكه به فعل نياورد، و اين مثل اول مذموم و قبيح است. 2- آنكه عزم او مطابق با قول و جازم باشد كه بجا آورد، لكن نمى‌داند در ثانى الحال به فعل آن موفق خواهد

پروردگار عرش گرانمايه. پس (بدانید که) خدای پادشاه به حق، برتر است (از آنکه از او فعل عبث و بیهوده صادر شود) که هیچ خدایی به جز همان پروردگار عرش مبارک نیست. پس

دارد بر حصر اين استعانت به خدا، به خلاف قسم اول. نكته ادبيه: تقديم مفعول بر فعل به جهت تعظيم و اهتمام و دلالت بر حصر است، و لذا ابن عباس در تفسير خود گويد:

سبح شرک عصو سمو الى وقر توب قوم کون شفع وعلن ايى عبد وسم غدو جنح رضو وعظ فعل کفر سعى سرر انس يا مسس فوق قلب رزق جناح ظلم جمعة عهد قد زکو

يتم ردد نبو اتى اوى ذلک ائى حلل سنن سوء حکم شدد سکن رفث قلل ملک يمن رزق درى فعل اخذ غرم قتر الى فسق

عزيز همان هلاكت بوسيله عذاب است مثل [نجم:50]. [اسراء:17]. *** ناگفته نماند فعل هلك در قرآن مجيد همواره لازم بكار رفته و متعدى آن از باب افعال استعمال شده

بار به صورت حينئذ [واقعة:84] كه به معنى «حين اذكان كذا» است و نيز به اسم و فعل هر دو اضافه شده و مقطوع الاضافه نيز آمده مثل [بقره:177]، [نحل:6]، [مؤمنون:54]

«اِفْتَرى» را به معنى اثم گرفته يعنى: حقا كه گناه كرده گناه بزرگى. و شايد مفعول فعل محذوف باشد يعنى «اِفْتَرى و اثم اثماً عظيماً». مُفْتَرى: (به صيغه مفعول) ساخته

آنكه طبع فى الحقيقه فعل شيطان يا كافر است، لكن صدور طبع از شيطان يا كافر به اقدار الهى باشد، لذا اسناد به او سبحانه شده، مانند اسناد فعل به مسبب. چهارم- آنكه

سه شبانه روز است. آیه چهل و یکم سوره آل عمران شاهد این معنا است. فعل «ألاّ تکلّم» فعل نفى است و مراد از آن، تکلیف زکریا به سکوت نیست، بلکه از صادر نشدن

سقر به شما مى‏رسد. * [طه:97]. در اقرب الموارد گويد: مَساس به فتح اوّل اسم فعل است يعنى مرا مس كن «لامَساس» يعنى مرا مس نكن به من دست نزن. ولى قرائت مشهور

كسر لام و ديگران به فتح آن خوانده‏اند. بنابر قرائت فتح احتمال دارد مفعول فعل محذوف باشد يعنى «وَاذْكُرْ قيلَهُ يارَبِّ...» كشاف به واسطه كثرت فصل عطف را

براى تأكيد است. و مثل [مريم:26]. 4- ماء كافه. همان است كه به حروف شبيه به فعل داخل مى‏شود مثل: [آل عمران:178]. [انفال:6]. [حجر:2]. 5- ماء مُسَلِّطَة. راغب

عمران:5] چيزى در آسمان و زمين بر خدا نهان و پوشيده نمى‏ماند . نا گفته نماند: فعل اين مادّه از باب ضرب يضرب متعدى و به معنى ظاهر كردن و پنهان نمودن هر دو آمده

بوسيله قول باشد يا بغير آن مثلا در [نازعات:40]. مراد دفع شهوت نفس است از فعل حرام. نهى قولى اعم از آن است كه به لفظ امر باشد مثل [حج:30]. و يا به لفظ «لاتفعل»

کارى شگفت و نشانه قدرت خداوند (ألم تر کیف فعل ربّک ... ألم یجعل کیدهم فى تضلیل) ارتباط این آیه با جمله «کیف فعل ربّک» (در آیه قبل)، بیانگر برداشت یاد شده

شفاعت را كه از كسى بنمايند يا كسى در باره آنها بنمايد چون تلبّس بفعل يا بصدور فعل است از فاعل يا بوقوع آن بر مفعول و هيچ كس بهيچ عنوان قادر نيست متلبّس بشفاعت

ميزان: آلت وزن. و آن هر چيزى است كه با آن توزين شود، اعم از آنكه قول باشد يا فعل و يا ترازوى متداول . گرچه در لغت ميزان را ترازو، و عدل و مقدار معنى كرده‏اند

اتى وحد نا صبر عبد قلم رسل عزز سوء صفو قبل هذا علم لقى الى امن امم لا نور فعل تسع قد نصح خصم عند ردد مشى خطب کى وکد اخو شىء حرب قرر ربب

گفته:« اَلنِعْمَةُ: ما أُنْعِمَ بِهِ عَلَيْكَ» به نظر نگارنده: اصل آن از نِعْمَ (فعل مدح) است و نعمت را به جهت خوب و دلچسب بودن نعمت گفته‏اند لذادر اقرب از كليات

گفته:« اَلنِعْمَةُ: ما أُنْعِمَ بِهِ عَلَيْكَ» به نظر نگارنده: اصل آن از نِعْمَ (فعل مدح) است و نعمت را به جهت خوب و دلچسب بودن نعمت گفته‏اند لذادر اقرب از كليات

ترجمه: «مِیثَاق»: پیمان استوار. «فَرِیقاً»: دسته. گروه. ذکر فعل (کَذَّبُوا) به صورت ماضی، و فعل (یَقْتُلُونَ) به صورت مضارع، بیانگر پیشه ناپاک گذشته و حالِ

نيستيد شما عاجز كننده، و نفرموده شما عاجز نمى‌كنيد به صيغه فعل؛ و اين به جهت آنست كه نفى فعل لابد است بر نفى صلاحيت، زيرا هرگاه گفته شود فلانى خياطى نمى‌كند،

نازل کرد، و زمین را به وسیله آن پس از مردگی اش زنده ساخت، یقیناً در این [فعل و انفعالات] نشانه ای [بر توحید، ربوبیّت و قدرت خدا] ست برای قومی که شنوای

انس رود ذکر شىء بشر س يا خوف غير عذب فضل ا کلل عند لما رضو صدق حکم لوط امر فعل ابو زوج حضر عسى لقى ضيع امم انث ثمود هن

برگيريد بهترين توشه پرهيز از گناهان است و يا پرهيز از عذاب خداست به وسيله فعل واجبات و ترك محرّمات. [اعراف:35]. آنكه از بديها بپرهيزد و خود را اصلاح كند

معناى اصلى است (توضیح آن را در تفسیر بخوانید). لعل‌ (۱۲۹ بار) از حروف شبيه به فعل و مشهور آن است كه به اسم نصب و بخبرش رفع مى‏دهد مثل [شورى:17]. فراء و تابعانش

نطق امم عشو الم خير صور رمى أبابيل سوء لحم لين خلق کمه مسک لزم خبز جنن ربع فعل عذب هوى صلب حدد اذا نبء نزف فکه برص صنع اخذ قبض شکر عين جعل حجر

چگونه است)، و می‌داند که رحمها از چه چیز می‌کاهند و بر چه چیز می‌افزایند (و فعل و انفعالات دوران عادی و قاعدگی و آبستنی آنها چگونه بوده و زمان حاملگی و زایمان

آنان در دنیا ابلاغ شده است. (هذه جهنّم الّتى کنتم توعدون) آمدن فعل مضارع - به ویژه با فعل «کنتم» - نشانگر استمرار و پیوستگى این وعده الهى است. ۴ - خداوند،

شريف است با كرم توصيف مى‏شود. پس در هر جا از قرآن لفظ كريم يا كرامت و يا فعل آن آمد با در نظر گرفتن تناسب محل مى‏شود آن را به يكى از معانى چهارگانه كه

پادشاهان مصر و به قول اقرب الموارد در لغت قبط به معنى تمساح است. از آن در عرب فعل آورده و گفته‏اند: «تفرعن فلان» يعنى كار فرعون كرد كه تكبر و تجاوز بود. اين

رضاى خدا پيوسته در ايمان و عمل و سخط و غضبش در كفر و فسق و فساد است شخص با فعل خود مورد يكى از آن دو واقع مى‏شود. آرى مهاجرين و انصار اوليّه كه تغيير روش

سجد وقر التى سمو توب قد هى رزق ملک سلم ارث اوى بقر الى قنت ائى ورث وقى اله فعل وحى علم کفر حمد او مريم قوى سرر نا عزر امر اثم حرب نفس ریشه_عشو

نقل گرديد و شايد از [توبه:67]. علت تسميه را فهميد كه فسق به معنى خروج است. فعل نفاق از باب مفاعله آيد مثل: [حشر:11]. منافق از كافر خطرناكتر و عذاب او در

کذّبوا» اسم مؤخر فعل «کان» باشد. بنابراین، جمله، چنین مى شود: «ثمّ کان التکذیبُ عاقبةَ الذین أساؤوا». لازم به ذکر است که آورده شدن جمله با فعل ماضى «کان»، دلالت

بيننده‌ام حساب خود را، يعنى دانستم مرا محاسبه خواهند كرد، مستعد و مهيا شدم به فعل اوامر و ترك نواهى سبحانى. إِنَّا لَمَّا طَغَى الْماءُ حَمَلْناكُمْ فِي الْجارِيَةِ

ترتیل: ترجمه: «مَذْؤُوماً»: مذموم. ننگین. حقیر. حال اوّل برای ضمیر مستتر در فعل (أُخْرُجْ) است. «مَدْحُوراً»: مطرود. رانده شده. حال دوم است. «مِنکُمْ»: از

کردن، و گرم و سرد نمودن، و یکی را ظاهر و دیگری را محو ساختن، و دیگر حوادث و فعل و انفعالها) دگرگون می‌نماید. واقعاً در این (کار تغییر احوال) عبرت بزرگی برای

باشد، نيست. مجمع البيان فرموده: علّت عدم قبول آن است كه بنده در آن حال به فعل حسنات و ترك قبائح مجبور شده و از حد تكليف خارج مى‏گردد زيرا كه مستحق مدح و

به آن است كه دست تقدير پيوسته نطفه را در هر مرحله اندازه‏گيرى مى‏كند زيرا فعل مضارع دلالت بر استمرار دارد. طبرسى در ذيل آيه دوم فرموده: منى به معنى تقدير

خدا اينكه بگوئيد آنچه را كه نمى‏كنيد (نخواهيد كرد) ظهور آيه در مطلق تخلّف فعل از قول و خلف وعد و نقض عهد است و مابعد آيات نشان مى‏دهد كه راجع به تخلّف از

شفاعت را كه از كسى بنمايند يا كسى در باره آنها بنمايد چون تلبّس بفعل يا بصدور فعل است از فاعل يا بوقوع آن بر مفعول و هيچ كس بهيچ عنوان قادر نيست متلبّس بشفاعت

از حلال مباح طيّب به حرام خبيث. تبصره: علت ذم و تعبير و توبيخ آنها به اين فعل خبيث، به جهت آن است كه خداى تعالى خلق انسان، و در او شهوت نكاح را جعل فرمود

یهودیان عصر خویش آگاه ساخت. (ثم ینقضون عهدهم فى کل مرة) به کارگیرى فعل مضارع «ینقضون» به جاى فعل ماضى، با اینکه سیاق آیه اقتضا مى کرد که گفته شود «ثم نقضوا»،

از اين كودك بشنويد، غضب ايشان زياده شد گفتند به او كه: به اين عمل قبيح و فعل شنيع اكتفا نمى‌كنى و معذلك با ما استهزا و سخريه مى‌كنى و مى‌گوئى كه طفل يكروزه

(رایت المنافقین یصدّون عنک صدوداً) فعل مضارع «یصدّون» دلالت بر استمرار دارد. قابل ذکر است که در برداشت فوق «یصدّون» فعل متعدّى و مفعول آن «النّاس» گرفته

انسان را از خون بسته‌ Created man from a clot. ترتیل: ترجمه: «خَلَقَ»: هر چند فعل (خَلَقَ) در آیه نخست، آفرینش انسان را هم در بر دارد، ولی برای اهمّیّت مقام

(نگا: اعراف / . حال اوّل ضمیر فعل (تَخْرُجْ) است. «سُوءٍ»: بیماری. عیب و نقص. «آیَةً»: معجزه. حال دوم است برای ضمیر فعل (تَخْرُجْ). اسْلُکْ‌ يَدَکَ‌ فِي‌

(اصلوها الیوم بما کنتم تکفرون) «باء» در «بما» براى سببیت و فعل مضارع «تکفرون» - به ویژه با آمدن فعل «کنتم» - بیانگر استمرار است. ۴ - انکار برپایى قیامت و دروغ

افعال از جانب خدا باشد، نسبتش به خدا؛ و از جهت آنكه بنده فاعل فعل و مختار است در ترك و فعل، نسبتش به بنده باشد كه: «لا جبر و لا تفويض بل امر بين الامرين»

ايوب انتم بيض عرض نن غفر عند ذکر جهل لو لقى ترک موسى عين جزى فرط وجد متع فعل سليمان فتء طرح سبق هارون ضلل اول غفل لن حرض هو حسس بوء ذا منن داود وقى اسف

منصوب است به عنوان مفعول مطلق برا فعل محذوف; یعنى، «بعدوا بُعداً». گفتنى است که «بُعداً» از مصدرهایى است که همواره بجاى فعل مى آید. ۱۰ - افول تمدن ها و هلاکت

نمودند. تبصره: بدان كه آيه شريفه دال است بر آنكه كفر، فعل بنده است به اشاراتى: اولا- اگر چنانچه كفر فعل خدا مى‌بود، اسناد به ايشان ندادى. ثانيا- آنكه مستحق

چون سفع گرفتن و جذب نمودن بشدت است چيزى را و نسفعن صيغه متكلم مع الغير از فعل مضارع مؤكّد بنون تأكيد خفيفه است و در قرآن معمولا برأى بصريون با الف نوشته

در آتش جهنم. تنبيه: اين مطلب در محل خود ثابت شده كه حق تعالى منزه است از فعل قبيح و مبرّا از نقص و عيب؛ پس اسناد ختم و طبع و غشاوه به خدا بر سبيل مجاز

گفتن هم لازم ندارد همان اراده‌اش گفتن است كه تحقق در خارج از آن حاصل ميشود و فعل و قول و اراده و ايجاد و وجود همه از خداوند يك امر است از گفتن بشو آسانتر و

(ألم تر کیف فعل ربّک ... فجعلهم کعصف مأکول) ۶ - کعبه، حتى در عصر جاهلیت و سلطه شرک، داراى شرافت و عظمت در پیشگاه خداوند (ألم تر کیف فعل ربّک ... فجعلهم

خود را در دريا گرفتن عجيبى و شايد مصدر براى فعل مقدّر باشد يعنى تعجّب ميكنم تعجّب كردنى و قصصا مصدر است براى فعل مقدريكه دلالت ميكند بر آن فارتدّا على آثارهما

و عرضه داشته شوند تمام حقائق و بواطن و سرائر آنها آشكار گردد و هيچ قول و فعل و نيّت و عقيدتى از مردم بحال اختفاء باقى نميماند و بنابراين محتمل است خافية

نمى‌كردند بعضى از ايشان بعضى را از معاوده عمل شنيعى كه مى‌كردند يا اراده فعل آن را مى‌نمودند. و يا از منكر، منتهى و منزجر نمى‌شدند. نزد بعضى مراد از منكر

شده هر چيز و اشرف هرچيز... آمده است در اينجا لازم است به امورى توجه شود. 1 فعل وجه در قرآن مجيد فقط از باب تفعيل و تفعل آمده است مثل [انعام:79]. من گرداندم

قاف و ديگران به كسر قاف خوانده‏اند اصل آن از قَرَّ يَقِرُّ و چون جمع مونث فعل امر است در اصل «اقررن» بود راء اول حذف و فتحه آن به قاف داده شد و به واسطه

نمودم. زرع عبارت است از رويانيدن نباتات، و آن فعل خداى سبحان است؛ و حرث كه شكافتن زمين و دانه زير خاك نمودن فعل شما باشد. نَحْنُ خَلَقْناكُمْ فَلَوْ لا تُصَدِّقُونَ

«1»* و گاهى سبب خشك شدن دريا. «اضْرِبْ بِعَصاكَ الْبَحْرَ» 5- همه‌ى هستى و فعل وانفعالات آن، با اراده‌ى خداوند است. «فَأَوْحَيْنا- أَزْلَفْنا- أَنْجَيْنا-

و عرضه داشته شوند تمام حقائق و بواطن و سرائر آنها آشكار گردد و هيچ قول و فعل و نيّت و عقيدتى از مردم بحال اختفاء باقى نميماند و بنابراين محتمل است خافية

كردن، كار دائمى خداوند است. «يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ» (فعل مضارع، نشانه‌ى استمرار و دوام است.) 13- آفرينش اوّليه و بازآفرينى در قيامت،

به محذوف است که به قرینه آیه قبل، که سخن از بصائر بود، مى تواند فعل «لتبصروا» و یا هر فعل دیگرى که بیانگر این معنى است باشد. ۲- نقش مهم تنوّع و گوناگونى

«مَلْعُونِینَ»: نفرین شدگان. رانده شدگان از رحمت خدا. حال ضمیر (و) در فعل (لایُجَاوِرُونَکَ) یا مفعول فعل محذوف (أَذمّ) است. «ثُقِفُوا»: یافته شوند (نگا: آل‌عمران /

تفضيح و تقبيح؛ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ: شما هر آينه بجا مى‌آوريد فعل قبيح و زشت را. به قرائت حفص «انّكم» به طريق اخبار، يعنى بتحقيق كه شما مى‌آئيد

واقع شود «4»، پس مراد آيه شريفه «دفع نمودن به حسنه سيئه را» فعل حسنات و ترك سيئات است؛ نه فعل هر دو و محو نمودن آثار سيئات به حسنات بعد از آن، چنانكه قول

جهد أیمنهم لایبعث الله من یموت) «جهد» مفعول مطلق نوعى براى فعل محذوف است که براى تأکید انجام فعل مى باشد. و نیز جمع آورده شدن «أیمان» (سوگندها) مى تواند مؤید

«هَلْ اَدُلُّكُمْ عَلى اَهلِبَيتٍ يَكْفُلُنَهُ لَكُمْ» و اما اينكه گفتيم فعل بصر از باب افعال به معنى ديدن آمده شواهد آن از قرآن بسيار است، بلكه به استثناى

معنى عذاب است و چون عذاب خداوند با جمعيّت متناسب است لذا حسبان گفته شده . فعل حسب يحسب از باب علم يعلم به معنى ظن و گمان به كار مى‏رود مثل [عنكبوت:2] به

[اسراء:82] آن است كه: قرآن ظالمان را جز هلاكت و ضلالت نمى‏افزايد. نا گفته نماند: فعل خسر از باب علم يعلم در قرآن مجيد هم لازم آمده و هم متعدى. مثل [انعام:31] آنانكه

از عيّاشى ره نقل نموده از يكى از صادقين عليهما السلام كه سوره الم تر كيف فعل ربّك و لايلاف قريش يك سوره است و قبلا كه بيان شد اتّحاد سوره و الضحى و الم

است شرّ و ظاهرا مراد از معاذير عذرهاى غير موجّهى است كه براى ترك طاعت يا فعل معصيت يا خوى بد ميآورند و بعضى آنرا بستور و پرده‌ها تفسير نموده‌اند و بنابر

و عرضه داشته شوند تمام حقائق و بواطن و سرائر آنها آشكار گردد و هيچ قول و فعل و نيّت و عقيدتى از مردم بحال اختفاء باقى نميماند و بنابراين محتمل است خافية

و عرضه داشته شوند تمام حقائق و بواطن و سرائر آنها آشكار گردد و هيچ قول و فعل و نيّت و عقيدتى از مردم بحال اختفاء باقى نميماند و بنابراين محتمل است خافية

كار بندند. همچنین در دگرگونی شب و روز (از لحاظ تغییر رنگ و کوتاهی و درازی و فعل و انفعالاتی که در هر یک انجام می‌پذیرد) و در چیزهائی که خدا از آسمان فرو می‌فرستد

Lord, with every command. ترتیل: ترجمه: «تَنَزَّلُ»: پیاپی نازل گردید. این فعل می‌تواند به معنی ماضی باشد (نگا: جزء عمّ شیح محمّد عبده). «الرُّوحُ»: جبرئیل

لا اذىً از فعل مضارع «لا یتبعون» به دست مى آید که نباید انفاق (و یا هر عمل خیرى) در هیچ زمانى منّت و یا آزارى را در پى داشته باشد; چون فعل مضارع دلالت

روز را يعنى ترك تدبر، و ايمان نياورديد به آن. حق تعالى چشيدن عذاب را نتيجه فعل شما گردانيد، و چون مراد نسيان خلاف تذكر است، پس معنى آنكه انهماك شما در شهوات

شما سخن گويد و رفع عذاب را بنمايد. تنبيه: آيه شريفه بيان فرمايد كه فعل شما ناسپاسان، فعل كسى است كه توهم كند وقتى از مخاطره دريا نجات يافت و به خشكى رسيد

او را به طور مطلق یتیم مى یابد، باید از آغاز تولد با فوت پدر مواجه باشد. فعل «آوى» نیز قرینه است بر این که یتیمى پیامبر(ص)، در دورانى بود که شخص به سرپرست

معنى عذاب است و چون عذاب خداوند با جمعيّت متناسب است لذا حسبان گفته شده . فعل حسب يحسب از باب علم يعلم به معنى ظن و گمان به كار مى‏رود مثل [عنكبوت:2] به

انحطاط و نگونسارى و هلاكت و نابودى را كه موارد استعمال كلمه تعس است و مفعول فعل واجب الاضمار ميباشد يعنى فتعسوا تعسا بحكم اللّه لهم و ضايع و باطل و فاسد فرموده

«تَعْبَثُونَ»: کارهای بیهوده. و خوشگذرانی می‌کنید. جمله حال است برای ضمیر (و) در فعل (تَبْنُونَ). فَأَنْجَيْنَاهُ‌ وَ الَّذِينَ‌ مَعَهُ‌... (۱) Tabber requires

از عيّاشى ره نقل نموده از يكى از صادقين عليهما السلام كه سوره الم تر كيف فعل ربّك و لايلاف قريش يك سوره است و قبلا كه بيان شد اتّحاد سوره و الضحى و الم

هيچ فاصله. شيخ مفيد (رحمه اللّه) در كلمات خود فرمايد: اراده خداى تعالى نفس فعل مى‌باشد «1». بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌ وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ

کواکب است (نگا: صافّات / . «حِفْظاً»: نگاهداری. مفعول مطلق فعل محذوف (حَفِظْنَا) است که عطف بر فعل (زَیَّنَّا) است. در اصل چنین‌است: وَ حَفِظْنَاحِفْظاً. «ذلِکَ

خدا نسبت مى دهد، وارد شده است بحث فلسفى فعل اضطرارى و فعل ارادى تقسيم فعل ارادى به اختيارى و اجبارى تفاوت بين فعل اختيارى و اجبارى نيز در ضمن يك مثال استدلال

توضیح می‌دهیم. «لِیَقُولُوا»: بگذار بگویند که. تا بگویند که. این واژه، عطف بر فعل مقدّری است و تقدیر چنین می‌شود: لِیَجْحَدُوا وَ لِیَقُولُوا. حرف لام در اینجا

اصلا، هر آينه از درجه اعتبار ساقط است؛ چه اگر بنده قادر و موجد فعل نباشد و با صدور فعل قبيح از او خدا او را معاقب فرمايد، خدا اظلم الظالمين باشد، و حال

برداشت یاد شده مبتنى بر این دیدگاه است که «إذ» متعلق به فعل محذوف (همچون «اُذکر») بوده و مخاطب این فعل هم پیامبراسلام(ص) باشد. ۳ - ماجراى سان دیدن سلیمان(ع)

nor a child. ترتیل: ترجمه: «أَنَّهُ»: عطف بر (إِنَّا سَمِعْنَا) با تقدیر فعل مناسب همچون (نَعْلَمُ) است: فَقَالُوا وَ نَعْلَمُ أَنَّهُ تَعَالی. یا این

تقواپیشگان به درگاه خداوند (للّذین اتقوا ... الّذین یقولون ربّنا) استمرار، از فعل مضارع «یقولون» برداشت شده است. و «الذین یقولون»، بیان ویژگیهاى «الذین اتقوا»