نتایج جستجو

از مرادش منع مى‏كند معنى كرده است [بقره:7]. راغب در اصل آن چند قول نقل كرده از جمله گفته‏اند: اصل آن از عذب است عَذَّبْتُهُ يعنى گوارائى زندگى را از او

[صافات:23] صراط و با صاد و سين خوانده‏اند و. هر دو به يك معنى است. سرط در اصل به معنى بلعيدن است «سرطه سرطاً:ابتلعه» مجمع در علت تسميه راه به صراط فرموده

به آن نعمت بهشتى مسابقه و رغبت كنند مسابقه كنندگان. نفس نفس (بروزن فلس) در اصل به معنى ذات است. طبرسى ذيل آيه [بقره:9]. فرموده: نفس سه معنى دارد يكى به معنى

انس‌ (۳۳۸ بار) جماعت مردم. در مجمع گفته :ناس و بشر و انس نظير هم اند، و اصل الناس أناس است از انس در اثر دخول الف و لام تعريف همزه از آن ساقط شده ولام

مثل [بقره:184]، يعنى «صومكم خيرلكم». مخفّف از ثقيله مثل [مزّمل:20]، كه در اصل اِنَّ بود، مُفَسِّرِه كه ماقبل خود را تفسير مى‏كند مثل [مؤمنون:27]. تأكيد

ناميده شده. شعر در اصل علم‏دقيق است... و در تعارف نام كلام موزون و قافيه دار شده، شاعرآن است كه صنعت شعر داند. خلاصه آنكه: شعر در اصل به معنى دانستن و توجّه

[صافات:23] صراط و با صاد و سين خوانده‏اند و. هر دو به يك معنى است. سرط در اصل به معنى بلعيدن است «سرطه سرطاً:ابتلعه» مجمع در علت تسميه راه به صراط فرموده

کلمه «غُلْب» (بر وزن قفل) جمع «اغلب» و «غلباء» به معناى گردن کلفت است، و در اصل از مادّه «غلبه» گرفته شده که در اینجا به معناى درختان بلند و تنومند است. غلب‌

کنایه از شدّت هول، وحشت و وخامت کار است، اما بعضى گفته اند: «ساق» به معناى اصل و اساس چیزى است، مانند ساقه درخت; بنابراین، «یُکْشَفُ عَنْ ساق» یعنى در آن

قرآن: ۲(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «سَبْغ» (بر وزن صبر) در اصل به معناى پیراهن، یا زره گشاد و وسیع و کامل است; سپس به نعمت گسترده و فراوان

«وَالَّذينَ اَشْرَكُوا» كه در مقابل چهار مذهب آمده نشان مى‏دهد كه مذهب مجوس در اصل مذهب شرك نبوده و در رديف اديان توحيدى است و اخذ جزيه از آنها دليل بارز اين

فرموده: اصل ظلم كم كردن حق است خدا فرموده: «كِلْتَا الْجَنَّتَيْنِ آتَتْ اُكُلَها وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيئاً» يعنى ناقص نكرد و به قولى اصل آن وضع شيى‏ء

. نقره سكّه دار كه با آن معامله مى‏كنند (راغب) در اقرب آمده: معرّب است و اصل آن يونانى مى‏باشد [يوسف:20] او را به قيمت كم كه درهمى چند بود فروختند. اين

. خالص كردن. «مَحَصَ الشَّىْ‏ءَ: خَلَّصَهُ مِنْ كُلِّ عَيْبٍ» راغب گفته: اصل محص خالص كردن شى‏ء است از هر عيب. [آل عمران:141]. تا خدا مؤمنان را از شوائب

بليّه و گرفتاريكه به انسان مى‏رسد. گوئى كه انسان را قصد مى‏كند. راغب گويد: اصل آن تير انداختن است سپس به نائبه اختصاص يافته. [بقره:156]. صواب: حق و درست

قرآن: ۳(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... گلو. راغب در مفردات گويد: اصل حلق به معنى گلو است و گويند: «حَلَقَهُ» يعنى گلوى او را بريد سپس در قطع مو

بارگیری... لبس به ضّم اوّل در اصل به معنى پوشاندن شى‏ء است چنانكه در اقرب‏الموارد و مفردات گفته است، معانى ديگر متفرّع بر آنست و اصل معنى يكى است. لُبس اگر به

معروف بلئامت، شخص معروف به شرارت گفته‏اند در مجمع از على عليه السلام شخص بى اصل و نانجيب نقل شده در صافى از حضرت صادق عليه السلام نقل است كه آن را كافر سخت

آیات شامل این کلمه «تَخُونُوا» در اصل «لاتَخُونُوا» است که «لا» به قرینه جمله سابق حذف گردیده است. «خِیانَت» در اصل، به معناى خوددارى از پرداخت حقى است

کلمه «أَعْنَتَکُمْ» از مادّه «عَنَت» در اصل به معناى وقوع در امر خوفناک است. و به گفته «معجم مقائیس اللغة» در اصل به معناى هرگونه مشقت است. عنت‌ (۵ بار)

«آصال» جمع «اُصُل» (بر وزن دهل) و آن نیز جمع «اصیل» است که از مادّه «اصل» گرفته شده است که به معناى عصر، نزدیک غروب و شبانگاه است از این نظر که اصل و پایه شب

تکرار در قرآن: ۶(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... لوح در اصل به معنى آشكار شدن است «لاحَ الشَّىْ‏ءُ لَوْحاً: بَدَأَ» آنگاه لوح به هر تخته و صفحه

شىء قد قلب اذ طيب حقق کتب قرر صبر الى مع بعد عند فرع فئى شدد ذوق حيى رسل اصل نفس امر قوم ذلک ذکر لا مثل سوء ى لو خلل نبء وحد دنو امم زلل سمو انن جمل وحى

به تفسير پرتوى از قرآن و كتاب پيدايش و مرگ خورشيد. جاى دقّت است كه نجم در اصل به معنى ظهور است در لغت هست «نَجَم الشَّىُ: ظَهَرَ» و قهراً ستاره را در اثر

آیات شامل این کلمه «رَفَثَ» (بر وزن قفس) در اصل، به معناى سخنى است که متضمن مطلبى باشد که ذکر آن قبیح است، اعم از آمیزش جنسى و یا مقدمات آن، سپس کنایه

آیات شامل این کلمه «رَفَثَ» (بر وزن قفس) در اصل، به معناى سخنى است که متضمن مطلبى باشد که ذکر آن قبیح است، اعم از آمیزش جنسى و یا مقدمات آن، سپس کنایه

آیات شامل این کلمه «فردوس» در اصل ـ به گفته بعضى ـ یک لغت رومى است، بعضى آن را عربى و بعضى اصل آن را فارسى مى دانند و به معناى «باغ» است، یا باغ مخصوصى

آیات شامل این کلمه «فتح» در اصل ـ همان گونه که ارباب لغت گفته اند ـ به معناى گشودن و از بین بردن بستگى است، و آن دو گونه است: گاهى جنبه حسى دارد، مانند

آیات شامل این کلمه بعضى گفته اند: «محادّه» در اصل، به معناى «ممانعت» است از مادّه «حد» که به معناى مانع میان دو شىء است، و لذا به دربان «حداد» مى گویند،

این کلمه «حاق» از مادّه «حوق» در اصل به معناى «وارد شدن و نازل شدن واصابت کردن و احاطه نمودن» است، بعضى گفته اند که اصل آن «حق» (به معناى تحقق یافتن) بوده

اقرب گويد: رسول اسم است به معنى رسالت و اصل آن مصدر است و نيز به معنى مرسل و فرستاده شده است. خلاصه آن كه رسول در اصل مصدر و در اطلاق قرآن به معنى فرستاده

کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «فردوس» در اصل ـ به گفته بعضى ـ یک لغت رومى است، بعضى آن را عربى و بعضى اصل آن را فارسى مى دانند و به معناى «باغ» است،

آیات شامل این کلمه «جنّة» در اصل از مادّه «جنّ» (بر وزن فنّ) به معناى پوشاندن چیزى است و از آنجا که سپر، انسان را در مقابل ضربات دشمن مى پوشاند به آن «جُنّه»

به قدر قدرت تكليف نمى‏كند. اين مضمون پنج بار در قرآن مجيد تكرار شده و يك اصل كلى و مصدر هزاران مسائل فرعى است، دفعه ديگر به تعبير [طلاق:7]. آمده است. وله

گفته «غَرَبَتِ النُّجُومُ غُرُوباً: بَعُدَتْ وَ تَوارَتْ» در مجمع فرموده: اصل غرب به معنى تباعد و حد است «حّد» را ديگران نيز گفته‏اند. على هذا غروب آفتاب

[فرقان:75]. طبرسى رحمه‏اللَّه غرفه را درجه رفيعه معنى كرده و فرمايد آن در اصل بنائى است بالاى بنائى و به قولى غرفه عالى‏ترين و نيكوترين منازل بهشت است چنانكه

آیات شامل این کلمه «تَتَجافى» از مادّه «جفا» در اصل به معناى برداشتن و دور ساختن است. جفو (۱ بار) كنار شدن. دور شدن در قاموس هست «جفا جفاء و تجافى: لم

گفته اند که اصل «جدال» به معناى کشتى گرفتن و دیگرى را بر زمین افکندن است که در مشاجرات لفظى نیز به کار مى رود. «یُجادِلُ» از مادّه «جَدَل»، در اصل، به معناى

آیات شامل این کلمه «عاقِر» در اصل از واژه «عقر» به معناى «ریشه و اساس» یا به معناى «حبس» است، و این که به زنان نازا «عاقر» مى گویند، به خاطر آن است که

آیات شامل این کلمه «نُقَیِّض» از مادّه «قیض» (بر وزن فیض) در اصل به معناى پوست روى تخم مرغ است سپس به معناى مستولى ساختن چیزى بر چیز دیگر آمده. قيض‌ (۲

هست: «بَحَثَ فِى التُّرابِ: حَفَرَها» و در مجمع فرموده: اصل بحث جستجو كردن چيزى است در خاك. «اَصلُ البحث: طَلَبُ السيئى فى التّرابَ». فِي غُرَابا الْأَرْض

ناخواه به سوى ایمان و توحید بازمى گردد. «مُنِیْبِین» از مادّه «انابه»، در اصل به معناى بازگشت مکرر است، و در اینجا منظور، بازگشت به سوى خدا و بازگشت به

استقرار. در صورت اول خبر از اصل تحقق وعده هاى الهى مى دهد، و در صورت دوم خبر از زمان و مکان این وعده ها است. «مُسْتَقَرّ» در اصل، از مادّه «قُرّ» (بر وزن

آیات شامل این کلمه «فازَ» از مادّه «فَوز» در اصل به معناى نجات از هلاکت و رسیدن به محبوب است. فوز (۲۹ بار) وَ فَقَد فَوْزا رَسُولَه إِنّا عَظِيما مَا الْجَنّة

آیات شامل این کلمه «عداوت» در اصل، از مادّه «عدو» به معناى تجاوز مى آید. عدو (۱۰۶ بار) ال وَ الْبَغْضَاء بَيْنَکُم بَيْنَهُم إِلَى يَوْم الْقِيَامَة يُوقِع

آیات شامل این کلمه «رِیع» در اصل به معناى مکان مرتفع است. ريع‌ (۱ بار) مكان مرتفع كه از دور ديده مى‏شود (راغب) [شعراء:128]. در اقرب گويد: ريع به معنى صومعه،

آیات شامل این کلمه «حَیَّوک» از مادّه «تحیت» در اصل از «حیات» گرفته شده، و به معناى دعا کردن براى سلامت و حیات دیگرى است. حيى‌ (۱۸۴ بار) ک‌ (۱۴۷۸ بار)

آیات شامل این کلمه «مِهاد» در اصل از مادّه «مَهْد» (بر وزن عهد) به معناى آماده و مهیّا کردن است و به معناى بستر که انسان به هنگام استراحت و آرامش از آن

گذرد، و اصل آن، از کلمه «وسواس» گرفته شده که به معناى «صداى زینت آلات» و همچنین پیام و صداى مخفى است. واژه «وسواس» به گفته «راغب» در «مفردات»: در اصل، صداى

آیات شامل این کلمه «اباریق» جمع «ابریق» در اصل، از ریشه فارسى «آبریز» گرفته شده و به معناى ظروفى است که داراى دسته و لوله براى ریزش مایعات است. ابريق‌

آیات شامل این کلمه «یَسْرِ» در اصل «یسرى» بوده که فعل مضارع از مادّه «سرى» است، سپس «یاء» آن براى تخفیف و هماهنگى با آیات قبل حذف شده است. يسر (۴۴ بار)

آیات شامل این کلمه «نُکَفِّر» از مادّه «تکفیر»، در اصل به معناى «پوشاندن» است، و منظور از پوشاندنِ گناهان در اینجا عفو و بخشش الهى است. کفر (۵۲۴ بار) ل‌

آیات شامل این کلمه «سارِب» از مادّه «سَرَب» (بر وزن ضرر) در اصل به معناى آب جارى است و سپس به انسانى که دنبال کارى در حرکت است گفته مى شود. سرب‌ (۲ بار)

گويد: وادى در اصل محل جريان آب است ودره را از آن وادى گفته‏اند. طبرسى فرموده: وادى كرانه كوه است. مجراى بزرگ آب را نيز وادى گويند. و آن در اصل بزرگى امر است

آیات شامل این کلمه واژه «رقّ» از مادّه «رقت» در اصل، به معناى نازک و لطیف بودن است، و به کاغذ یا پوست نازکى که مطلبى بر آن مى نویسند نیز گفته مى شود. رقق‌

آیات شامل این کلمه «أَجْل» از مادّه «أجْل» (بر وزن نخل) در اصل، به معناى «جنایت» است، سپس به هر کارى که عاقبت ناگوارى دارد گفته شده، و بعد از آن به هر

شامل این کلمه «یَسْتَصْرِخُ» از «استصراخ» به معناى یارى طلبیدن است، ولى، در اصل به معناى فریاد کشیدن و یا از دیگرى تقاضاى فریاد زدن، مى باشد و این امر معمولاً

«کَالَ» از مادّه «کَیْل» به معناى پرداختن با کیل و پیمانه است. «نَکْتَل» در اصل «نَکتال» از مادّه «کیل» به معناى دریافت داشتن چیزى با کیل و پیمانه است. کيل‌

آیات شامل این کلمه «سُجِّرَتْ» از مادّه «تسجیر» در اصل، به معناى بر افروختن و به هیجان آوردن آتش است. سجر (۳ بار) افروختن آتش. پركردن. راغب آن را تشديد

آیات شامل این کلمه «عِشار» از مادّه «عَشْر» جمع «عشراء» در اصل به معناى شتر مادّه بار دارى است که ده ماه بر حمل او گذشته، و در آستانه آوردن بچه است، یعنى

«مِداد» به معناى مرکّب، و یا مادّه رنگینى که به کمک آن مى نویسند مى باشد، و در اصل از «مدّ» به معناى کشش گرفته شده است; زیرا با کشش آن خطوط آشکار مى شود. مدد

آیات شامل این کلمه «نشأه» در اصل به معناى ایجاد و تربیت چیزى است، و گاه از دنیا به «نشأه اولى» و از قیامت به «نشأه آخرت» تعبیر مى شود. نش‌ء (۲۸ بار) ال

آیات شامل این کلمه «برهان» در اصل مصدر «بَرَه» به معناى سفید شدن است; سپس به هر گونه دلیل محکم و نیرومند که موجب روشنایى مقصود شود، برهان گفته شده است

آیات شامل این کلمه «أَوِّبى» در اصل از «تأویب» به معناى «ترجیع وگرداندن صدا در گلو» است; این ماده گاهى به معناى «توبه» نیز استعمال مى شود، به خاطر این

آیات شامل این کلمه «سَلَقُوکُم» از مادّه «سلق» (بر وزن خلق) در اصل، به معناى گشودن چیزى با خشم و عصبانیت است; خواه گشودن دست باشد، یا زبان. این تعبیر در

آیات شامل این کلمه «وَبِیل» از مادّه «وبل» در اصل به معناى باران شدید و سنگین است، سپس به هر چیز شدید و سنگین اطلاق شده، مخصوصاً در مورد مجازات، و در آیه

آیات شامل این کلمه «أَسْحار» جمع «سحر» (بر وزن بشر)، در اصل به معناى «پوشیده و پنهان بودن» است; و چون در ساعات آخر شب، پوشیدگى خاصى بر همه چیز حاکم است،

تکرار در قرآن: ۱(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «کُفو» در اصل، به معناى همطراز در مقام و منزلت و قدر است، و سپس به هر گونه شبیه و مانند اطلاق

آیات شامل این کلمه «ادّارَک» در اصل «تدارک» بوده که به معناى پشت سر هم قرار گرفتن است. بنابراین مفهوم جمله «ادّارَکَ عِلْمُهُمْ فِی الآخِرَةِ» این است

آیات شامل این کلمه «حِزب» در اصل به معناى «جماعت و گروهى» است که داراى تشکل و شدت عمل باشند; ولى معمولاً به هر گروه و جمعیتى که پیروى از برنامه و هدف خاصى

آیات شامل این کلمه «مَتّى» (بر وزن حتّى) در اصل به معناى خدا بخش بوده است. متى‌ (۹ بار) اسم استفهام و اسم شرط و غيره آيد، در هر حال سوال است از وقت. [يس:48]

«راغب» در کتاب «مفردات»، به معناى بزرگ یا عجیب و یا ساختگى آمده است و در اصل از مادّه «فرى» به معناى پاره کردن پوست براى اصلاح آن است. فرى‌ (۶۱ بار) يَا

آیات شامل این کلمه «زُحْزِحَ» در اصل به معناى این است که انسان خود را از تحت تأثیر جاذبه و کشش چیزى تدریجاً خارج و دور سازد. زحزح‌ (۲ بار) تزحزح كنار شدن

معناى بیچارگى است; مخصوصاً بیچارگى شدید که راه نجات از آن مشکل باشد. و در اصل از مادّه «سکونت» گرفته شده; زیرا افراد مسکین کسانى هستند که بر اثر ضعف و نیاز،

از مفسران و ارباب لغت، به معناى حیات است (معناى مصدرى دارد). این کلمه در اصل از «حى» گرفته شده و «حییان» بوده که یاء دوم تبدیل به «واو» گشته و «حیوان»

آیات شامل این کلمه «خاشِعَةً»، از مادّه «خشوع» در اصل به معناى تضرع و تواضعِ توأم با ادب است، و به کار بردنِ این تعبیر، در مورد زمین خشکیده، در حقیقت یک

«جِیاد» جمع «جواد» در اینجا به معناى اسب هاى سریع السیر و تندرو است، و در اصل از مادّه «جود» و بخشش، گرفته شده، منتهى «جود» در انسان از طریق بخشیدن مال

آیات شامل این کلمه «وَفْد» (بر وزن وقت) در اصل، به معناى هیئت یا گروهى است که براى حل مشکلاتشان نزد بزرگان مى روند، و مورد احترام و تکریم قرار مى گیرند

آیات شامل این کلمه «تُجادِلُ» از «مجادله» از مادّه «جدل» گرفته شده که در اصل به معناى تابیدن طناب است، و از آنجا که به هنگام گفتگوهاى طرفینى و اصرار آمیز،

آیات شامل این کلمه «تقوا» در اصل از مادّه «وقایه» به معناى نگهدارى یا خویشتن دارى است و نیز اشاره به پرهیز از هر گونه گناه، آلودگى، فساد و شرک و کفر است

آیات شامل این کلمه «کُفو» در اصل، به معناى همطراز در مقام و منزلت و قدر است، و سپس به هر گونه شبیه و مانند اطلاق مى شده است. کفو (۱ بار) [اخلاص:4-3]. كفو

آیات شامل این کلمه «فج» در اصل به معناى فاصله میان دو کوه و سپس به جاده هاى وسیع اطلاق شده. فجج‌ (۳ بار) راه وسيع. در مفردات گفته: فج شكافى است ميان دو

به معناى شدت خوف و ترس است. «راغب» در کتاب «مفردات» مى گوید: این ماده در اصل به معناى تفرق و جدایى و پراکندگى است گویى آن چنان مى ترسند که مى خواهد قلبشان

آیات شامل این کلمه «إِعْتَمَرَ» از مادّه «عمره» در اصل به معناى قسمت هاى اضافى است که به ساختمان ملحق مى کنند و باعث تکامل آن مى شود; امادراصطلاح شرع به

آیات شامل این کلمه «تَصَدّى» از مادّه «صدى» (بر وزن فَتى) در اصل به معناى صدایى است که از کوه برمى گردد (در فارسى آن را «پژواک» مى گویند) سپس کلمه «تَصَدّى»

آیات شامل این کلمه «یَنْعِقُ» از مادّه «نعق» در اصل، به معناى صداى کلاغ است بدون این که گردن خود را بکشد و سر خود را حرکت دهد. نعق‌ (۱ بار) صيحه زدن. فريادكشيدن

آیات شامل این کلمه «رحلة» در اصل از «رَحْل» (بر وزن شهر) به معناى پوششى است که بر مرکب براى سوار شدن مى نهند،سپس به همین مناسبت آن را به خود شتر ویا مسافرت

آیات شامل این کلمه «یُدْهِنُون» از ماده «مداهنه» در اصل از «دهن» به معناى «روغن» گرفته شده، و در این گونه موارد، به معناى نرمش و انعطاف به خرج دادن است

آیات شامل این کلمه «لْیُمْلِلْ» در اصل از مادّه «مِلَّة» به معناى دین و احکام الهى است، و بعضى گفته اند: از مادّه «مَلال» است، و چون در املاء کردن تکرار

آیات شامل این کلمه «کاظم» از مادّه «کظم» در اصل به معناى «بستن دهان مشکى است که پر از آب باشد» سپس در مورد کسانى که از خشم و غضب پر مى شوند، اما به دلائل

این کلمه «یُثْخِنَ» از مادّه «اثخان» و از ریشه «ثِخَن» (بر وزن شِکَن) در اصل، به معناى ضخامت، غلظت و سنگینى آمده است، سپس به همین مناسبت به پیروزى و غلبه

آیات شامل این کلمه «سَوْآتُ» جمع «سوئة» (بروزن عورة) در اصل، به معناى هر چیزى است که ناخوشایند است، و لذا گاه به «جسد مرده» و گاه به «عورت» گفته مى شود،

آیات شامل این کلمه «صَلْى» (بر وزن سرو) در اصل، به معناى نزدیک شدن به آتش است، گر چه گرم شدن و برشته شدن و سوخته شدن با آتش را نیز «صَلْى» مى گویند، اما

تکرار در قرآن: ۸(بار) لیست کلمات مشتق شده در اصل از مادّه «اِنا» (بر وزن رضا) به معناى «وقت» گرفته شده. در حال بارگیری... من ها هم ليل ب ل ف ايى طعم نور

يافتن در مجمع گفته مس نظير لمس است و فرقشان آن است كه در لمس احساس هست. و اصل مس چسبيدن و شدت جمع است. [آل عمران:140]. اگر به شما شكستى رسيد به قوم كفّار

نفسى در اثر عمل خويش ممنوع و محروم از ثواب و رحمت خدا گردد. بيضاوى گويد: اصل بسل به معنى منع است راغب منع و ضمّ معنى كرده و گويد استعمال باسل در پهلوان

تکرار در قرآن: ۱۵(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... اصل صّم (بر وزن فلس) به معنى سدّ و بستن است. «صم القارورة:سدّها» صَمَم (بر وزن فرس) فقدان

آیات شامل این کلمه «عِبْرَةٌ» در اصل از مادّه «عبور» گرفته شده است که به معناى گذشتن از حالى به حال دیگر، یا از جایى به جاى دیگر است، و به اشک چشم «عَبْرَة»

آیات شامل این کلمه «قَصَص» مفرد است و به معناى قصه مى باشد و در اصل از مادّه «قَصّ» (بر وزن صفّ) به معناى جستجوى چیزى کردن گرفته شده. قصص‌ (۳۰ بار) (به

آیات شامل این کلمه «فتح» در اصل ـ همان گونه که ارباب لغت گفته اند ـ به معناى گشودن و از بین بردن بستگى است، و آن دو گونه است: گاهى جنبه حسى دارد، مانند

«عوق» (بر وزن شوق) به معناى باز داشتن و منصرف کردن از چیزى است و «بأس» در اصل به معناى شدت، و در اینجا منظور از آن «جنگ» است. عوق‌ (۱ بار) بازداشتن. منصرف

آیات شامل این کلمه «أَحْصُوا» از مادّه «احصاء» به معناى شمارش است و در اصل از «حصى» به معناى «ریگ» گرفته شده است; زیرا بسیارى از مردم در زمان هاى قدیم

آیات شامل این کلمه «بَرَرَة» جمع «بارّ» (مثل طالب و طلبه) از مادّه «بَرّ» در اصل به معناى وسعت و گستردگى است; و لذا به صحراهاى وسیع «بَرّ» (به فتح باء) گفته

آیات شامل این کلمه «حجت» در اصل از مادّه «حَجَّ» به معناى قصد مى باشد و به جاده و راه که مقصود و منظور انسان است، «مَحَجَّه» گفته مى شود; و به دلیل و برهان

آیات شامل این کلمه «إِدّ» از مادّه «أدّ» (بر وزن ضدّ) در اصل به معناى صداى ناهنجارى است که بر اثر گردش شدید امواج صوتى در گلوى شتر به گوش مى رسد; سپس به

آیات شامل این کلمه «شِیب» (بر وزن سیب) جمع «اشیب» به معناى «پیر» است، و در اصل از مادّه «شیب» (بر وزن عیب) و «مشیب» به معناى سفید شدن مو گرفته شده. شيب‌

آیات شامل این کلمه «أَسْبَغ» از مادّه «سَبْغ» (بر وزن صبر) در اصل به معناى پیراهن، یا زره گشاد و وسیع و کامل است; سپس به نعمت گسترده و فراوان نیز اطلاق

آیات شامل این کلمه «جُنَاح» از مادّه «جَنَحَ» در اصل به معناى تمایل به یک سمت است، و از آنجا که گناه انسان را از حق منحرف و متمایل مى کند، به آن «جُنَاح»

آیات شامل این کلمه «سَرد» در اصل به معناى بافتن اشیاء خشن، همانند زره است، جمله «وَ قَدِّرْ فِی السَّرْدِ» مفهومش، همان رعایت کردن اندازه هاى متناسب، در

آیات شامل این کلمه «نَخُوضُ» از مادّه «خوض» (بر وزن حوض) در اصل به معناى ورود و حرکت در آب است، و سپس به ورود و آلوده شدن به سایر امور نیز گفته شده، ولى

آیات شامل این کلمه «افلح» از مادّه «فلح» و «فلاح» در اصل به معناى شکافتن و بریدن است; سپس، به هر نوع پیروزى و رسیدن به مقصد و خوشبختى اطلاق شده است. فلح‌

آیات شامل این کلمه «غلل» در اصل، به معناى نفوذ تدریجى و مخفیانه آب در ریشه درختان است، و از آنجا که خیانت به صورت مخفیانه و تدریجى صورت مى گیرد، به آن

آیات شامل این کلمه «فِتْیَة» جمع «فتى» در اصل به معناى «جوان نوخاسته و شاداب» است; ولى گاهى به افراد صاحب سن و سالى که روحى جوان و شاداب دارند، نیز گفته

آیات شامل این کلمه «مَعْشَر» در اصل، از «عشرة» به معناى «عدد ده» گرفته شده است و از آنجا که عدد ده یک عدد کامل است، کلمه «معشر» به یک جمعیت کامل ـ که اصناف

آیات شامل این کلمه «تقوا» در اصل از مادّه «وقایه» به معناى نگهدارى یا خویشتن دارى است و نیز اشاره به پرهیز از هر گونه گناه، آلودگى، فساد و شرک و کفر است

«حصباء» یعنى سنگریزه ها را حرکت مى دهد و پشت سر هم بر جایى مى کوبد، و در اصل از «حصباء» به معناى سنگریزه گرفته شده است. «حصباء» :از مادّه «حَصْب» به معناى

آیات شامل این کلمه «تَرَبَّصْتُم» از مادّه «تربّص» در اصل، به معناى انتظار کشیدن است، خواه انتظار بلا و مصیبت باشد، یا فراوانى و نعمت، و در اینجا بیشتر

آیات شامل این کلمه «سَعَوْا» از مادّه «سعى» در اصل به معناى «دویدن» است، و منظور در اینجا تلاش و کوشش در راه ویرانگرى و تخریب و از بین بردن آیات الهى است

در کنار مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله)، براى همسران او تهیه شده بود و در اصل، از مادّه «حَجْر» (بر وزن اجر) به معناى منع است; زیرا «حُجْره» مانع ورود دیگران

تکرار در قرآن: ۲(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «صِنو» در اصل به معناى شاخه اى است که از تنه اصلى درخت بیرون مى آید و بنابراین «صنوان» به معناى

آیات شامل این کلمه «شَهِیْق» در اصل، به معناى صداى زشت و منکرى همچون صداى الاغ است; و گاه گفته اند: از مادّه «شهوق» به معناى طولانى بودن گرفته شده (لذا

آیات شامل این کلمه «اعْتَبِرُوا» از مادّه «اعتبار» در اصل از «عبور» گرفته شده که به معناى گذشتن از چیزى به سوى چیز دیگر است و این که به اشک چشم «عبرة»

کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «سُرادِق» یعنى خیمه هاى بلند («سُرادِق» در اصل از کلمه فارسى سراپرده گرفته شده است). سرا پرده. خيمه. طبرسى گويد: آن خيمه

تکرار در قرآن: ۱(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «سَرد» در اصل به معناى بافتن اشیاء خشن، همانند زره است، جمله «وَ قَدِّرْ فِی السَّرْدِ» مفهومش،

آیات شامل این کلمه «أَیامى» جمع «أَیِّم» (بر وزن قَیِّم) در اصل، به معناى زنى است که شوهر ندارد; سپس به مردى که همسر ندارد نیز گفته شده است، و به این ترتیب،

آیات شامل این کلمه «تَدَبُّر» در اصل، از مادّه «دَبر» (بر وزن ابر) به معناى پشت سر و عاقبت چیزى است، بنابراین «تدبّر» یعنى بررسى نتایج، عواقب و پشت و روى

آیات شامل این کلمه «وَصِیْد» چنان که «راغب» در کتاب «مفردات» مى گوید: در اصل به معناى اطاق و انبارى است که در کوهستان براى ذخیره اموال ایجاد مى کنند، و

آیات شامل این کلمه «إِمّا» در اصل مرکب از «إِنْ» و «مَا» بوده است که «إِنْ» حرف شرط است و «مَا» براى تأکید شرط آمده است. ان‌ (۱۵۶۹ بار) ما (۲۶۲۲ بار) بِكسر

آیات شامل این کلمه «جُرُز» (بر وزن شتر) در اصل از مادّه «جرز» (بر وزن مرض) به معناى قطع کردن و بریدن، به معناى زمینى است که گیاهى در آن نمى روید، گویى

با توجّه به این که «تَنَزَّلُ» فعل مضارع است، و دلالت بر استمرار دارد (در اصل «تَتَنَزَّلُ» بوده) روشن مى شود که شب قدر مخصوص به زمان پیغمبر اکرم(صلى الله

«استفزاز» به معناى تحریک کردن و برانگیختن است. تحریکى سریع و ساده، ولى در اصل به معناى قطع و بریدن چیزى است; لذا هر گاه پارچه یا لباسى پاره شود، عرب مى

آیات شامل این کلمه «اِلْتَقَطَ» از مادّه «اِلْتِقاط» در اصل، به معناى رسیدن به چیزى بى تلاش و کوشش است; و این که به اشیاى گم شده اى که انسان پیدامى کند،

آیات شامل این کلمه «فَتَنُوا» از مادّه «فتن» (بر وزن متن)، و «فتنه» در اصل به معناى قرار دادن طلا در آتش است تا میزان خلوص آن روشن شود، سپس این ماده (فتنه)

آیات شامل این کلمه «مَتین» به معناى قوى و شدید است و اصل آن از «مَتْن» گرفته شده که به معناى عضله محکمى است که در پشت قرار دارد. متن (۳ بار) متن دراصل

آیات شامل این کلمه «تُبْسَلَ» در اصل، از مادّه «بَسْل» (بر وزن نسل) به معناى نگاهدارى و منع کردن از چیزى با قهر و غلبه است و به همین جهت به وادار کردن

آیات شامل این کلمه «زَبانِیَة» جمع «زِبنیه» (به کسر زا) در اصل، به معناى مأمورین انتظامى، از مادّه «زَبْن» (بر وزن متن) به معناى دفع کردن، صدمه زدن و دور

آیات شامل این کلمه «کُبَّت» از مادّه «کبّ» (بر وزن جدّ) در اصل به معناى افکندن چیزى به صورت بر زمین است و بنابراین، ذکر «وُجُوه» (صورت ها) در آیه فوق از

آیات شامل این کلمه «فُجّار» جمع «فاجر» در اصل از «فَجْر» به معناى شکافتن وسیع است، و طلوع صبح را به این جهت طلوع فجر مى گویند که گویى پرده سیاهى شب با

خوان، سفره و طَبَق، گفته مى شود، و هم به غذایى که در آن قرار مى دهند، و در اصل از مادّه «مید» به معناى حرکت و تکان خوردن است شاید اطلاق «مائده» بر سفره و

آیات شامل این کلمه «عِصَم» از مادّه «عَصْم» جمع «عصمت» در اصل به معناى «منع» و در اینجا ـ چنان که گفته اند و قرائن گواهى مى دهد ـ به معناى نکاح و زوجیت

است و به عنوان تأکید براى «خَوّان» ذکر شده و از مادّه «اثم» (بر وزن اسم) در اصل، به معناى کارى است که انسان را از کسب ثواب تأخیر مى اندازد و معمولاً به معناى

آیات شامل این کلمه «التَّنَاد» (در اصل «اَلْتَّنَادِى» بوده که یاى آن حذف شده، و کسره دال که دلیل بر آن است بر جاى مانده) از مادّه «ندا» به معناى «صدا

است و به عنوان تأکید براى «خَوّان» ذکر شده و از مادّه «اثم» (بر وزن اسم) در اصل، به معناى کارى است که انسان را از کسب ثواب تأخیر مى اندازد و معمولاً به معناى

کلمه «یَکْنِزُونَ» از مادّه «کَنْز» (بر وزن گنج) و به معناى گنج است که در اصل به معناى جمع و جور کردن اجزاء چیزى گفته مى شود. از این رو شتر پر گوشت را «کِنازة

آیات شامل این کلمه «یَسْتَفْتُونَکَ» در اصل، از مادّه «فتوى» و «فتیا» گرفته شده که به معناى پاسخ به مسائل مشکل است و از آنجا که ریشه اصلى این لغت «فَتى»

آیات شامل این کلمه «عشیره» در اصل از مادّه «عشرة» (عدد ده) گرفته شده و از آنجا که عدد ده در حدّ خود، یک عدد کامل محسوب مى شود، به جمعیت بستگان نزدیک که

آیات شامل این کلمه «مُقْسِطِین» از مادّه «قسط» است، و آن در اصل به معناى سهم عادلانه است، و هنگامى که به صورت فعل ثلاثى مجرد استعمال شود (قسط بر وزن ضرب)

آیات شامل این کلمه «راغب» در «مفردات» مى گوید: «خَرُّوا» در اصل از مادّه «خریر» است که به معناى صداى آب و مانند آن مى باشد که از بلندى به زیر مى ریزد،

آیات شامل این کلمه «اِمْتَحَنَ» از مادّه «اِمْتِحان»، در اصل به معناى ذوب کردن طلا و نقره و گرفتن ناخالصى آن است; و گاه به معناى «گستردن چرم» نیز آمده،

آیات شامل این کلمه «أَفاءَ» از مادّه «فىء» در اصل به معناى «رجوع و بازگشت» است و این که بر یک دسته از غنائم «فىء» (بر وزن شىء) اطلاق شده است شاید به این

جمع مى بندند. بعضى از مفسران، مانند «زمخشرى» در «کشّاف» معتقدند: «طاغوت» در اصل «طَغَیُوت» (بر وزن فعلوت) همانند «ملکوت» بوده، سپس مقلوب شده و لام الفعل بر

آیات شامل این کلمه «نَکَال» (بر وزن ضلال) در اصل، به معناى ضعف، ناتوانى و عجز است لذا، در مورد کسى که از اداى حواله اى خوددارى مى کند مى گویند: نکول کرد

بارگیری... در اصل به معناى «بازگشت نمودن» و «نیکى کردن» و «سودى به کسى رسانیدن» است. رجوع شى‏ء به محل خود. راغب در مفردات گويد: ثوب در اصل رجوع شى‏ء است

آیات شامل این کلمه «معترّ» از مادّه «عَرّ» (بر وزن شرّ و بر وزن حُرّ) در اصل، به معناى بیمارى جَرَب است که عارض بر پوست بدن انسان مى شود. و کسى است که

آیات شامل این کلمه «حَصَب» در اصل به معناى پرتاب کردن چیزى در آتش است ـ مخصوصاً قطعات هیزم که در تنور پرتاب مى کنند ـ بعضى گفته اند که «حطب» (بر وزن سبب)

آیات شامل این کلمه «اِفْتَرى» از مادّه «فَرْى» (بر وزن فرد) در اصل به معناى قطع کردن است و از آنجا که اگر بخشى از چیز سالمى را قطع کنند، فاسد و خراب مى

آیات شامل این کلمه «برکات» جمع «برکت» است و در اصل به معناى «ثبات» و استقرار چیزى است و به هر نعمت و موهبتى که پایدار بماند اطلاق مى گردد، در برابر موجودات

آیات شامل این کلمه «راوَدَتْهُ» از مادّه «مراوده»، در اصل به معناى جستجوى مرتع و چراگاه است، و مثل معروف: أَلرّائِدُ لایَکْذِبُ قَوْمَهُ «کسى که دنبال

آیات شامل این کلمه «قاصِد» از مادّه «قَصْد» به معناى سهل و آسان است; زیرا در اصل از مادّه «قَصْد» است و مردم عادى قصد خود را متوجّه مسائل آسان مى کنند. قصد

آیات شامل این کلمه «لَنُبَوِّئَنَّهُمْ» در اصل از مادّه «بَواء» به معناى تساوى اجزاى مکان است، به عکس «نَبْوَه» (بر وزن مبدأ) که به معناى عدم تساوى اجزاى

آیات شامل این کلمه «صاخَّه» از مادّه «صخّ» در اصل، به معناى صوت شدیدى است که نزدیک است گوش انسان را کر کند، و یا به راستى گوش را کر مى کند; و در اینجا

تکرار در قرآن: ۱۱(بار) لیست کلمات مشتق شده «احصاء» به معناى شمارش است و در اصل از «حصى» به معناى «ریگ» گرفته شده است; زیرا بسیارى از مردم در زمان هاى قدیم

آیات شامل این کلمه «شِرْذِمَة» در اصل به معناى گروه اندک و باقیمانده چیزى است، و به لباس پاره، پاره، «شراذم» گفته مى شود، که علاوه بر معناى اندک بودن،

آیات شامل این کلمه «خوض» همان طور که «راغب» در «مفردات» مى گوید، در اصل به معناى وارد شدن تدریجى در آب و راه رفتن (و شنا کردن) در آن است، ولى بعداً به

آیات شامل این کلمه «اثاث» به معناى وسائل خانه است و در اصل از مادّه «اثّ» به معناى کثرت و درهم پیچیدگى گرفته شده و از آنجا که وسائل خانه معمولاً زیاد است

آیات شامل این کلمه «فاسق» از مادّه «فسق»، در اصل به معناى خارج شدن هسته از درون رطب (خرماى تازه) است، به این ترتیب گاهى که رطب از شاخه درخت نخل سقوط مى

آیات شامل این کلمه «مَسْکُوب» از مادّه «سکب» (بر وزن کبک) در اصل به معناى «ریزش» است; و از آنجا که ریزش آب از بالا به پایین، به صورت آبشار، بهترین مناظر

آیات شامل این کلمه «الواح» جمع «لوح» است، که در اصل از مادّه «لاحَ یَلُوحُ» به معناى ظاهر شدن و درخشیدن گرفته شده است. «لَوْح» (به فتح لام) به معناى صفحه

آیات شامل این کلمه «غَوْل» (بر وزن قول) در اصل، به معناى فسادى است که به طور پنهانى در چیزى نفوذ مى کند، و این که به قتل هاى مخفى و ترور در ادبیات عرب

آیات شامل این کلمه «عائل» از مادّه «عَیْلَة» در اصل، به معناى شخص عیالمند است هر چند غنى باشد; ولى این واژه به معناى فقیر نیز به کار رفته است، و در آیه

آیات شامل این کلمه «تَثْرِیب» در اصل از مادّه «ثرب» (بر وزن سرو) به پوسته نازکى از پیه مى گویند که روى معده و روده ها را مى پوشاند و «تثریب» به معناى کنار

آیات شامل این کلمه «واجِفَه» از مادّه «وجف» (بر وزن حذف)، در اصل به معناى سرعت سیر است، و «أَوْجَفْتُ الْبَعِیْرَ» در جایى گفته مى شود که: انسان شتر را

آیات شامل این کلمه «اِخْتِلاق» از مادّه «خلق» در اصل به معناى ابداع چیزى بدون سابقه است; سپس این کلمه به «دروغ» نیز اطلاق شده است، چرا که دروغگو در بسیارى

آیات شامل این کلمه «سَمْک» (بر وزن سقف) در اصل، به معناى ارتفاع و بلندى است و به معناى سقف نیز آمده. در تفسیر «کبیرفخر رازى» آمده هر گاه بلندى چیزى را

آیات شامل این کلمه «أَجرام» از مادّه «جُرم» در اصل، به معناى قطع کردن است و از آنجا که افراد گنهکار پیوندها را قطع مى کنند، و خود را از اطاعت فرمان خدا

آیات شامل این کلمه «دِین» در لغت در اصل، به معناى جزا و پاداش است، و به معناى اطاعت و پیروى از فرمان نیز آمده است، و در اصطلاح مذهبى، عبارت از مجموعه قواعد

آیات شامل این کلمه «حجّ» در اصل، به معناى «قصد» است و به همین جهت به جاده و راه، «مَحَجّة» (بر وزن مودّة) گفته مى شود; زیرا انسان را به مقصد مى رساند.

و به آب تلخى مى گویند که گویى گلو را مى سوزاند و راه حلق را مى بندد! و در اصل از «اجیج» آتش; یعنى برافروختگى و سوزندگى آن گرفته شده است. و به آبهایى که

تکرار در قرآن: ۱(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... در اصل، به معناى پرکردن شکاف به وسیله سنگ است; ولى بعداً به معناى وسیع ترى که شامل هرگونه سدّ،

تکرار در قرآن: ۱(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «سهم» در اصل، به معناى تیر، و «مساهمه» به معناى قرعه کشى آمده است، زیرا به هنگام قرعه کشى،

آیات شامل این کلمه «ذَرَأَکُمْ» از مادّه «ذرء» (بر وزن زرع) در اصل، به معناى آفرینش و ایجاد و اظهار است; ولى مادّه «ذرو» (با واو که آن هم بر وزن زرع است)

آیات شامل این کلمه «فاسق» از مادّه «فسق»، در اصل به معناى خارج شدن هسته از درون رطب (خرماى تازه) است، به این ترتیب گاهى که رطب از شاخه درخت نخل سقوط مى

آیات شامل این کلمه «مَوضُون» از مادّه «وضن» (بر وزن «وزن!») در اصل به معناى «بافتن زره» است، سپس به هر منسوجى که تار و پود آن محکم است، اطلاق شده، و در

آیات شامل این کلمه «جوارح» در اصل، از مادّه «جرح» گرفته شده که گاهى به معناى «کسب» و گاهى به معناى «زخم» است، و به همین دلیل به حیوانات صیاد، اعم از پرندگان

قرآن: ۱(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «سَمْک» (بر وزن سقف) در اصل، به معناى ارتفاع و بلندى است و به معناى سقف نیز آمده. در تفسیر «کبیرفخر رازى»

آیات شامل این کلمه «اجْتَرَحُوا» از مادّه «جرح» در اصل به معناى جراحت و اثرى است که بر اثر بیمارى و آسیب به بدن انسان مى رسد. و از آنجا که ارتکاب گناه

آیات شامل این کلمه «رُشْد» در اصل، به معناى راه یافتن به مقصد است و در سوره «انبیاء» ممکن است اشاره به حقیقت توحید باشد که ابراهیم(علیه السلام)از سنین

این اقوام از طریق مجازات آنها صورت گرفته است. باید توجّه داشت این کلمه در اصل «نکیرى» بوده، همان گونه که «نذیر» در آیه قبل «نذیرى» بوده، یاء متکلم محذوف

آیات شامل این کلمه «هَشِیم» از مادّه «هشم» (بر وزن خشم) در اصل، به معناى شکستن اشیاء سست است; مانند گیاهان. لذا به گیاهان خرد شده که صاحبان گوسفندان براى

آیات شامل این کلمه «فاره» از مادّه «فره» (بر وزن فرح) در اصل به معناى شادى زیاد توأم با بى خبرى و هواپرستى است; گاهى نیز به معناى مهارت در انجام کارى آمده

آیات شامل این کلمه «استحوذ» در اصل، از مادّه «حوذ» به معناى قسمت عقب ران هاى شتر است; و چون به هنگامى که ساربان مى خواهد شتر را به سرعت براند در پشت سر

آیات شامل این کلمه «مَمْدُود» از مادّه «مَدّ» در اصل به معناى «کشیده» است که در اینجا ناظر به گستردگى، حجم اموال او یا کشش از نظر زمان و یا از نظر مکان

آیات شامل این کلمه «وسوسه» در اصل، به معناى صداى بسیار آهسته است، سپس به خطور مطالب بد و افکار بى اساس به ذهن، گفته شده، اعم از این که از درون خود انسان

«فَانْصَب» از مادّه «نصب» (بر وزن نسب) به معناى تعب و زحمت است، آیه بیانگر یک اصل کلى و فراگیر است، و هدف آن است که پیامبر را به عنوان یک الگو و سرمشق، از اشتغال

آیات شامل این کلمه «قراطیس» جمع «قرطاس» است و اصل آن به طورى که بعضى گفته اند: از یونانى گرفته شده و معناى آن ـ چنان که «راغب» در کتاب «مفردات» مى گوید

«نَفِیر» اسم جمع، و به معناى گروهى از مردان است، بعضى گفته اند: جمع «نَفْر» و در اصل از مادّه «نَفر» (بر وزن عفو) به معناى کوچ کردن و به چیزى روى آوردن است، و

آیات شامل این کلمه «شاخِصَه» از مادّه «شخوص» (بر وزن خلوص) در اصل، به معناى خارج شدن از منزل، یا خارج شدن از شهرى به شهر دیگر است، و از آنجا که به هنگام

آیات شامل این کلمه «یَسْتَنْبِطُونَهُ» در اصل، از مادّه «نَبَط» (بر وزن فقط) و به معناى نخستین آبى است که از چاه مى کشند و از اعماق زمین استخراج مى گردد،

آیات شامل این کلمه منظور از «صهر» که در اصل به معناى «داماد» است، پیوندهایى است که از این طریق میان دو طایفه بر قرار مى شود، مانند پیوند انسان با نزدیکان

آیات شامل این کلمه «خَرَقُوا» از مادّه «خَرْق» (بر وزن غرق) گرفته شده که در اصل، به معناى پاره کردن چیزى است بدون رویه و حساب، درست نقطه مقابل «خلق» که ایجاد

فصل) به معناى راه رفتن سریع است، «راغب» در «مفردات» مى گوید: این کلمه در اصل، به معناى جدا شدن از چیزى است، و این که: به فرزندان انسان «نسل» گفته مى شود

آیات شامل این کلمه «نَسْتَنْسِخُ» و «استنساخ» در اصل از «نسخ» گرفته شده، که به معناى زائل کردن چیزى به وسیله چیز دیگرى است، مثلاً گفته مى شود: «نَسَخَتِ

کلمات «راغب» در «مفردات» و بعضى دیگر از مفسران استفاده مى شود: این ماده در اصل «اسم مکان» از مادّه «کَون» است، سپس بر اثر کثرت استعمال، آن را به منزله مادّه

آیات شامل این کلمه کلمه «عَنِید» در اصل از «عِند» (بر وزن رِند) به معناى سمت و ناحیه است و در اینجا به معناى انحراف و گرایش به غیر راه حق آمده است و از

تکرار در قرآن: ۴(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «رُکْن» در اصل به معناى ستون و پایه اصلى، و بخش مهم هر چیز است، و در اینجا ممکن است اشاره به

آیات شامل این کلمه «شَوکة» به معناى قدرت و شدت است و در اصل از «شَوک» به معناى خار گرفته شده، سپس به سر نیزه هاى سربازان و بعد از آن به هر گونه اسلحه،

است، بعضى آن را کلمه اى رومى، و بعضى عربى مى دانند، و گاهى گفته مى شود: در اصل، مرکب از دو کلمه «قسط» به معناى عدل و «طاس» به معناى کفه ترازو است. و بعضى

«یَمْهَدُونَ» از مادّه «مهد» (بر وزن عهد) ـ همان گونه که «راغب» در «مفردات» گفته ـ در اصل به معناى «گاهواره» یا محلى است که براى کودک آماده مى کنند، سپس «مهد» و «مهاد»

آیات شامل این کلمه «مُدْهِنُون» در اصل، از مادّه «دهن» به معناى روغن است، و از آنجا که براى نرم کردن پوست تن، یا اشیاء دیگر، آن را روغن مالى مى کنند، کلمه

آیات شامل این کلمه «اِعجام» و «عُجْمَة» از مادّه «عجم»، در اصل به معناى ابهام است و «أَعْجَمِى» به کسى گفته مى شود که در بیان او نقصى باشد; خواه عرب باشد

آیات شامل این کلمه «نَاشِطات» از مادّه «نشط» (بر وزن هشت) در اصل به معناى گشودن گره هایى است که به آسانى باز مى شود، و به چاههایى که عمق کمى دارد و دلو

آیات شامل این کلمه «فَرج» از نظر لغت در اصل، به معناى فاصله و شکاف مى باشد، و به عنوان کنایه در عضو تناسلى به کار رفته است، اما از آنجا که در فارسى به

آیات شامل این کلمه «مَوْلى» از مادّه «ولاء» در اصل به معناى ارتباط دو چیز با یکدیگر است، به طورى که بیگانه اى در میان نباشد، و براى آن مصداق هاى زیادى

آیات شامل این کلمه «سَجى» از مادّه «سجو» (بر وزن سرد، و بر وزن غلو) در اصل، به معناى «سکون و آرامش» است، و به معناى «پوشاندن» و «تاریک شدن» نیز آمده است،

آیات شامل این کلمه «بُعْثِرَ» از مادّه «بعثرة» (بر وزن منقبة) در اصل، به معناى زیر و رو کردن و بیرون آوردن و استخراج نمودن است; و از آنجا که به هنگام احیاى

آیات شامل این کلمه «مَأوى» در اصل، به معناى پناهگاه است و این که در آیه بالا مى خوانیم: مأواى فرارکنندگان از جهاد، جهنم است; اشاره به این است که آنها با

آیات شامل این کلمه «بَرِقَ» از مادّه «برق» (بر وزن فرق) در اصل، به معناى روشنایى و برقى است که در میان ابرها ظاهر مى شود، سپس به هر نوع روشنایى اطلاق شده

آیات شامل این کلمه «سِجِّیل» در اصل، یک کلمه فارسى است، که از «سنگ» و «گل» گرفته شده است; بنابراین چیزى است نه کاملاً مانند سنگ سخت، و نه همچون گل سست

آیات شامل این کلمه «رَصَد» در اصل، معناى «مصدرى» دارد و به معناى آمادگى براى مراقبت از چیزى است، و بر اسم «فاعل» و «مفعول» نیز اطلاق شده است، و در مفرد

آیات شامل این کلمه «رُکْن» در اصل به معناى ستون و پایه اصلى، و بخش مهم هر چیز است، و در اینجا ممکن است اشاره به ارکان بدن باشد. یعنى فرعون به طور کامل

آیات شامل این کلمه «کَبَد» به گفته «طبرسى» در «مجمع البیان» در اصل، به معناى «شدت» است، و لذا هنگامى که شیر غلیظ شود «تَکَبَّدَ اللَّبَنُ» مى گویند. ولى،

روحشان فوق العاده کوچک و ناتوان است. و کمترین گذشتى در زندگى ندارند و در اصل، به معناى مرکز اجتماع درختان در هم پیچیده است، سپس توسعه یافته و به هر نوع

آیات شامل این کلمه «حافِرَه» از مادّه «حفر» در اصل به معناى کندن زمین است; و اثرى که از آن باقى مى ماند «حفره» نامیده مى شود. سم اسب را «حافر» مى گویند،

آیات شامل این کلمه «قَیَّضْنَا» از مادّه «قَیْض» (بر وزن فیض) در اصل به معناى پوست روى تخم مرغ است، سپس در مواردى که افرادى کاملاً بر انسان مسلط مى شوند،

آیات شامل این کلمه «ثُلّة» چنان که «راغب» در «مفردات» مى گوید: در اصل به معناى «قطعه مجتمع از پشم» است، سپس به معناى جماعت و گروه به کار رفته است. بعضى

در میان سینه نهفته است و یا این که اسرار انسان را نهفته مى دارد. «جنّ» در اصل به معناى چیزى است که از حس انسان پوشیده باشد; مثلاً مى گوئیم: «جَنَّهُ الْلَّیْل»

آیات شامل این کلمه «یَتَسَلَّلُون» از مادّه «تسلّل» در اصل به معناى بر کندن چیزى است، مثلاً گفته مى شود: سَلَّ السَّیْفَ مِنَ الْغِمْد: «یعنى شمشیر را

آیات شامل این کلمه «زَفِیر» در اصل، به معناى فریاد کشیدنى است که با بیرون فرستادن نفس توأم باشد. و بعضى گفته اند: فریاد نفرت انگیز الاغ در آغاز، «زفیر»

تکرار در قرآن: ۶(بار) لیست کلمات مشتق شده در حال بارگیری... «رَصَد» در اصل، معناى «مصدرى» دارد و به معناى آمادگى براى مراقبت از چیزى است، و بر اسم «فاعل»

آیات شامل این کلمه «رابِطُوا» از مادّه «رِباط» گرفته شده و در اصل به معناى بستن چیزى در مکانى است (مانند بستن اسب در یک محل) و به همین جهت به کاروانسرا

آیات شامل این کلمه «نصح» در اصل به معناى خالص ساختن است، و کلمه جامعى است که هر گونه خیرخواهى و اقدام مخلصانه را شامل مى شود، و چون مسأله جهاد مطرح است،

تسلط، احاطه کامل و قدرت بر خلقت و تدبیر و کمال خلقت و اعتدال آن است; و در اصل به معناى «اعتدال یا مساوات» دو چیز با یکدیگر است. ولى به طورى که بعضى از ارباب

آیات شامل این کلمه «یَثْنُون» از مادّه «ثنى» (بر وزن سنگ)، در اصل به معناى نزدیک ساختن قسمت هاى مختلف چیزى به یکدیگر است، مثلاً در مورد تا کردن لباس و

آیات شامل این کلمه «یُبْلِسُ» از مادّه «ابلاس»، در اصل به معناى غم و اندوهى است که از شدت یأس و نومیدى دست مى دهد. بدیهى است، اگر چیزى که انسان از آن ناامید

آیات شامل این کلمه «انفال» در اصل از مادّه «نَفْل» (بر وزن نفع) به معناى زیادى است; و این که به نمازهاى مستحب «نافِلَه» گفته مى شود، به این دلیل است که

آیات شامل این کلمه «سُلالَة» در اصل به معناى «عصاره و فشرده خالص» هر چیز است و منظور از آن در اینجا نطفه آدمى است که در حقیقت عصاره کل وجود او مى باشد،

مرتبه جهل، «سهو و اشتباه» است، بعد از آن «غفلت»، و سپس «غمره» مى باشد. و در اصل به معناى خطایى است که از روى غفلت سرزند، خواه در فراهم کردن مقدماتش مقصر باشد

معناى جمع کردن میان اشیاء مختلف، یا اجناس گوناگون مى آید، چرا که «زوج» در اصل به معناى دو چیز یا دو شخص است که با یکدیگر قرین گردند. بعضى، تعبیر فوق را

آیات شامل این کلمه «یُنْزَفُونَ» در اصل از مادّه «نزف» (بر وزن حذف)، به معناى از بین بردن چیزى به صورت تدریجى است. این واژه هنگامى که در مورد آب چاه به

آیات شامل این کلمه «سُعُر» (بر وزن شتر) جمع «سعیر» در اصل به معناى آتش برافروخته و پر هیجان است، و گاه به معناى «جنون» نیز آمده; چرا که در حالت جنون، هیجان

این کلمه «جِدالَ» از مادّه «جَدَلَ» به معناى گفتگوى توأم با نزاع است; و در اصل، به معناى محکم پیچیدن طناب است و از آنجا که طرفین گفتگوى آمیخته با نزاع، به

آیات شامل این کلمه «لَعِب» (بر وزن لَزِج) در اصل از مادّه «لُعاب» (بر وزن غُبار) به معناى آب دهان است که از لب ها سرازیر گردد، و این که بازى را «لعب» مى

هم‏اند و در اصل آن چهار مذهب است ذرء، ذرو، ذرى. در ا قرب الموارد مى‏گويد: ذريّه كه بضم و فتح و كسر ذال خوانده مى‏شود به معنى نسل است و اصل آن ذرّيئه بوده

آیات شامل این کلمه از مادّه «اِسْتَعتاب» در اصل از «عتاب» گرفته شده است که: به معناى ملامت کردن و اظهار خشونت با دیگرى است. بنابراین «استعتاب» مفهومش این

آیات شامل این کلمه «تَیَمُّم» در اصل به معناى قصد چیزى کردن است، در اینجا نیز به همان معنا آمده است، و «تَیَمُّم» معروف را از این جهت «تیمُّم» گفته اند

آیات شامل این کلمه «رَبَطْنَا» از مادّه «رَبْط» در اصل به معناى بستن حیوان یا مانند آن به جایى است تا مطمئناً در جاى خود محفوظ بماند، و لذا محل این گونه

که چگونه این معانى از «لا جَرَمَ» استفاده شده از این جهت است که «جَرَم» در اصل، به معناى چیدن و قطع کردن میوه از درخت است، و هنگامى که «لا» بر سر آن در آید،

آیات شامل این کلمه «یُطیقُونَهُ» از مادّه «طوق» در اصل به معناى حلقه اى است که به گردن مى اندازند و یا به طور طبیعى در گردن وجود دارد (مانند حلقه رنگینِ

این کلمه «نُصُب» جمع «نصیب» آن هم به گفته بعضى، جمع «نصب» (بر وزن سقف) در اصل، به معناى چیزى است که در جایى نصب مى شود، و به بت هایى که به صورت قطعه سنگى

آیات شامل این کلمه «شجر» در اصل، از مادّه «شجر» (بر وزن قمر) هم به معناى «درخت» است و هم گیاه، و از آنجا که در «مشاجره» و نزاع، یک نوع آشفتگى و به هم پیچیدگى