نتایج جستجو

ایم تا به تو فخر فروشیم بنابراین به شاعر و خطیب ما اجازه بده تا شعر گویند و سخن برانند. پیامبر اجازه داد در آن میان عطارد بن حاجب برخاست و خطبه غرّا و فصیحى

تذكير ضمير در جمله مزبور گفته شده است . سخن غريب و نادرست يكى از مفسرين كه مدعى است ابراهيم (ع ) به زبان عربى سخن مىگفته است . جمله : (( لا احب الآفلين ))

دور كن اين سخن را عبد اللّه بن رواحه شنيد و گفت جسارت كردى بول الاغ او از تو خوشبوتر است پس پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم تشريف برد و سخن در ميان قبيله

نبوده . اين را هم بايد دانست كه يكى از لوازم نبوت وحى است ، و وحى نوعى سخن گفتن خدا است ، كه نبوت بدون آن نمى شود، چون در آيه : «انا اوحينا اليك كما اوحينا

از صفات باطله؛ چون گفتن‌ (هَلْ هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ) «1» مراد آنكه شما بر حسب تمنّاى خود به كلمات غير واقعه تكلم مى‌كنيد و سخن ناسزا و ناروا مى‌گوئيد،

سلم) ۵ - لزوم پاسخ گفتن به سلام دیگران، پیش از هر سخن دیگر (فقالوا سلمًا قال سلم) ۶ - پاسخ ابراهیم(ع) به سلام میهمانان خویش، قبل از هر سخن دیگر (فقالوا سلمًا

بدى ذاتى مخلوقات نيست مراد از انسان در جمله : ((و بدء خلق الانسان من طين )) سخن كفار در مقام استعباد معاد، و جواب به آن بيان اينكه مرگ انسان نابودى انسان

يا علم رسل و انبياء است مثلا از اين باب كه بزرگان وقتى سخن مى گويند، از قبل خود و اطرافيان خود سخن ميگويند، و تكيه كلامشان (ما) است ، مثل اينكه امير لشكر

استعمال شود، نه به طور مجاز، معنايش اظهار ما فى الضمير است از راه زبان و سخن گفتن. و چنين معنايى، محتاج به اين است كه ناطق علمى داشته باشد و بخواهند آن را

(و با آه و ناله حسرت) گویند: پروردگارا، اینک (عذاب تو را) به چشم دیدیم و (سخن رسولانت را) به گوش گرفتیم، پس ما را (به دنیا) باز گردان تا صالح و نیکوکار

است، پیوند این آیه که با صراحت از اعجاز قرآن سخن می‌گوید با آنها نیاز به گفتگو ندارد. به هر حال خداوند روی سخن را در اینجا به پیامبر صلّی اللّه علیه و آله

تذكير ضمير در جمله مزبور گفته شده است . سخن غريب و نادرست يكى از مفسرين كه مدعى است ابراهيم (ع ) به زبان عربى سخن مىگفته است . جمله : (( لا احب الآفلين ))

ایم تا به تو فخر فروشیم بنابراین به شاعر و خطیب ما اجازه بده تا شعر گویند و سخن برانند. پیامبر اجازه داد در آن میان عطارد بن حاجب برخاست و خطبه غرّا و فصیحى

و نه ناشى از خلقت. پناه بردن به خدا از خطرات، تنها با گفتن «اعوذ» حاصل نمى‌شود، بلكه علاوه بر گفتن، عمل نيز لازم است. چنانكه اهل بيت پيامبر عليهم السلام

در «إهدنا الصراط المستقيم» جواب از اشكالى كه به صاحب صحاح كرده اند چكيده سخن در معنى هدايت آيا طلب هدايت توسط نمازگزار تحصيل حاصل نيست؟ يك مثال ساده براى

كه از اعتماد و تمايل به آنان نهى گرديده است سخن صاحب المنار درباره مراد از: ((الّذين ظلموا)) و نقاط ضعف آن سخن آيه شريفه : ((و لاتركنوا...)) متضمن نهى ازتمايل

زيرا گاهى ممكن است گوينده‌اى با زبان مردم سخن بگويد ولى مردم حرف او را درست نفهمند، بلكه مراد آسان و قابل فهم گفتن است، به گونه‌اى كه مردم پيام الهى را بفهمند،

مى‌ستانند. آيا از آنان پيمان كتاب [آسمانى‌] گرفته نشده كه جز به حق نسبت به خدا سخن نگويند، با اينكه آنچه را كه در آن [كتاب‌] است آموخته‌اند؟ و سراى آخرت براى

بود كه مقام اقتضاى آن را داشت ، چون مقام خلوت و راز دل گفتن با محبوب است ، و با محبوب سخن گفتن لذيذ است ، لذا نخست جواب داد كه اين عصاى من است ، سپس منافع

«حطام» به معنى شكستن و خرد شدن و «تَفَكَّهُونَ» به معناى ميوه خوردن، فكاهى گفتن و تعجب و پشيمانى آمده است. «مغرمون» از «غرامت» به معناى پرداخت خسارت و زيان

«4». سجده، 28. جلد 4 - صفحه 400 پيروزى پيامبران و نابودى كافران و عذاب آنان سخن مى‌گويد و با قاطعيّت به كفّار اعلام مى‌كند كه آن روز به زودى فرا مى‌رسد. نوشيدنى‌هاى

پسر خوانده‌هاى شما را پسرانتان اين گفتار شما است بدهانهاتان و خدا ميگويد سخن راست را و ارائه ميكند راه را بخوانيد آنانرا بپدرانشان آن راست و درست‌تر است

((يوم ياءت لاتكلم نفس الّا باذنه )) و معناى تكلم در قيامت بيان اينكه دروغ گفتن مشركين در روز قيامت از باب ظهور ملكات است وجه جمع بين آياتى كه تكلم در روز

لك الّا شريك هو لك پس قريش متنفّر شدند از آن گفتار و شيطان گفت صبر كنيد تا سخن من تمام شود گفتند بگو گفت الّا شريك هو لك تملكه و ما جلد 4 صفحه 256 يملك آيا

you recommend?” ترتیل: ترجمه: «مَاذَا تَأْمُرُونَ؟»: فرمان شما چیست؟ این سخن بیانگر سقوط فرعون از ادّعای خدائی ودلجوئی او از سران به هنگام ضعف خود و غلبه

مَعَهُمْ» 4- گفتار نيز، جزء اعمال است. با اين كه آيه درباره‌ى گفتارهاى ناپسند سخن مى‌گويد، ولى تعبير «بِما يَعْمَلُونَ» مى‌كند. يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ

پسر خوانده‌هاى شما را پسرانتان اين گفتار شما است بدهانهاتان و خدا ميگويد سخن راست را و ارائه ميكند راه را بخوانيد آنانرا بپدرانشان آن راست و درست‌تر است

لحظه عقايد خود را حتّى از عموى خود مخفى داشته است. زيرا عمو با تعجّب با او سخن گفت.) «أَ راغِبٌ» 2- اين آيه، مايه‌ى دلدارى پيامبر است كه اگر ابولهب، عموى

((يوم ياءت لاتكلم نفس الّا باذنه )) و معناى تكلم در قيامت بيان اينكه دروغ گفتن مشركين در روز قيامت از باب ظهور ملكات است وجه جمع بين آياتى كه تكلم در روز

آن منكر و كافر شدند. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله با مردم درباره‌ى حج سخن مى‌گفت. كسى پرسيد: آيا حج، همه ساله واجب است يا در تمام عمر تنها يكبار؟ پيامبر

بار نميكند ‌با‌ اينكه‌ قرآن‌ مجيد: ] (آیه 11)- در تعقیب آیات گذشته که در آن سخن از سرزنش کسی آمده بود که نسبت به نابینای حق طلبی کم توجهی نموده بود، در اینجا

عَدَداً» 4- پيامبر هم بدون اراده الهى از آينده خبر ندارد. «قُلْ إِنْ أَدْرِي» 5- گفتن نمى‌دانم، عيب نيست. «قُلْ إِنْ أَدْرِي» قُلْ إِنْ أَدْرِي أَ قَرِيبٌ ما تُوعَدُونَ

پسر خوانده‌هاى شما را پسرانتان اين گفتار شما است بدهانهاتان و خدا ميگويد سخن راست را و ارائه ميكند راه را بخوانيد آنانرا بپدرانشان آن راست و درست‌تر است

معناى : ان ربك لسريع العقاب اميدوارى به خدا، بدون اضطراب و بيم از گناه و گفتن اينكه خدا ما را مى آمرزد(سيغفرلنا) اميد صادق نيست . توضيحى درباره رابطه دين

هلاك كنى شايد، اگر به اين سخن ايمان نياورند، تو جان خود را از اندوه، در پيگيرى [كار]شان تباه كنى. نزدیک است که اگر امت تو به این سخن (قرآن) ایمان نیاورند جان

گفته‌اند: برادران نماز شام آمدند تا وقت تاريك باشد، ايشان را از دروغ گفتن شرم نيايد و در سخن فرو نمانند؛ و لذا گويند: چون از كسى حاجتى خواهى به شب مخواه كه حيا

و سلم) براى ايجاد تفرقه بين دشمنان به كار برد خذيفه بن اليمان از جنگ خندق سخن مى گويد خاتمه جنگ احزاب و روانه شدن سپاه اسلام به سوى بنى قريظه و محاصره آنان

پاسخ آمد: «ذلك لمن سبح تسبيحة فى ليلة القدر»، دستيابى به آن، در گرو تسبيح گفتن در شب قدر است. عرضه داشت: پروردگارا، خواهان نجات از آتش دوزخم. پاسخ آمد:

فرموده مخاطبه با پيغمبر صلى اللّه عليه و اله است و مراد مردمند و تجربه شده گفتن اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم براى تسكين غضب بسيار نافع است و از آيات و دلائل

ما أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشادِ «29» (آن مرد با ايمان در ادامه‌ى سخن خود گفت:) اى قوم من! امروز حكومت براى شماست كه در اين سرزمين غلبه داريد، ولى

((يوم ياءت لاتكلم نفس الّا باذنه )) و معناى تكلم در قيامت بيان اينكه دروغ گفتن مشركين در روز قيامت از باب ظهور ملكات است وجه جمع بين آياتى كه تكلم در روز

كه آن جناب در ساختن كشتى از اهل و گروندگان خود كمك مى گرفته و در هنگام گفتن اين سخن ، يارانش نيز حضور داشته اند، و سخريه كفار سخريه آنان نيز بوده. در نتيجه

فرموده مخاطبه با پيغمبر صلى اللّه عليه و اله است و مراد مردمند و تجربه شده گفتن اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم براى تسكين غضب بسيار نافع است و از آيات و دلائل

اِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَاد. یا این که جواب قسم محذوف است و آیات آینده که سخن از مجازات طغیانگران می‌گوید، گواه بر آن است، و در معنی چنین است: قسم بدانچه

ميخورند و بمردم ميخورانند و قمّى ره نقل فرموده كه مراد از تكبير بر هدايت گفتن تكبيرات مأثوره در ايام تشريق است بعد از پانزده نماز در منى و ده نماز در غير

را همانا من ترسيدم كه بگوئى جدائى افكندى ميان بنى اسرائيل و مراقبت نكردى سخن مرا گفت پس چيست اين كار بزرگ تو اى سامرى‌ گفت بينا شدم بچيزى كه بينا نشدند

تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۲۶۷ در اينجا همسر عزيز كه ريشه اين فتنه بود به سخن آمده به گناه خود اعتراف مى نمايد و يوسف را در ادعاى بى گناهيش تصديق مى كند

پروردگارش، در قيامت جهنم و بهشت، منزلگاه ابدی کافران و متقیان، در روز قیامت سخن بهشتيان، بعد از ورود به بهشت بحث روایتی: (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته)

آنجا که دعا و تقاضای از خدا فرع بر معرفت خداوند است در این آیه از حقایقی سخن می‌گوید که سطح معرفت آدمی را بالا می‌برد، و یکی از شرائط دعا را که امید به

جامه که آن را پاره‌پاره نموده بود وارد مکه شد و با صداى بلند با فریاد زدن و گفتن یا آل غالب مردم را به خود متوجه ساخت و آنان را از حرکت قافله پیامبر اسلام

آمدن پروردگار در قيامت (و جاء ربّك و الملك ...) متذكّر شدن و ((يا ليتنى )) گفتن انسان در قيامت ((نفس مطمئنة )) نفسى است كه با ايمان به پروردگار و ياد او

لب‌ها كه دربان دهان و نگهبان زبان و دندان هستند، تنها به هنگام خوردن يا گفتن، آن هم به مقدار مورد نياز باز و بسته مى‌شوند و در كودكى كه حيات نوزاد به

واصفان و معرفت عارفان. نزد بعضى مراد گفتن (اللّه اكبر) است. ثعلبى روايت نموده از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه: گفتن (اللّه اكبر) براى بنده بهتر است

فلاسفه تبرى نمود، به گفتن (احد) از طريقه بت‌پرستان و ثنويه تبرا نمود، به گفتن‌ (اللَّهُ الصَّمَدُ) از مذهب مشبهه دور شد، به گفتن‌ (لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ

اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده كه مراد كسانى هستند كه ابا نمودند از گفتن لا اله الا اللّه و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده عنيد كسى است

فاحِشَةً وَ مَقْتاً» «1» 3. گفتن و عمل نكردن. «كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ» «2» 4. سخن بى منطق. «يُجادِلُونَ فِي آياتِ

معناى : ان ربك لسريع العقاب اميدوارى به خدا، بدون اضطراب و بيم از گناه و گفتن اينكه خدا ما را مى آمرزد(سيغفرلنا) اميد صادق نيست . توضيحى درباره رابطه دين

‌او‌ نگويد ‌تا‌ احتياج‌ بتكذيب‌ تو پيدا كند و ‌بر‌ فرض‌ گفتن‌ ‌اگر‌ غيبت‌ نكني‌ و ‌بعد‌ ‌از‌ گفتن‌ ‌او‌ تكذيب‌ نمايي‌ ‌در‌ قلب‌ سامع‌ اوقع‌ ‌باشد‌ زيرا ديگر

و الحكم بالعدل و الوفاء بالعهد: خبر فرما ما را به تمام شرايع دين. فرمود: گفتن حق و حكم به عدل و وفاى بعهد. و نيز در نوادر راوندى‌ «3» فرمود رسول اللّه

اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده كه مراد كسانى هستند كه ابا نمودند از گفتن لا اله الا اللّه و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده عنيد كسى است

جامه که آن را پاره‌پاره نموده بود وارد مکه شد و با صداى بلند با فریاد زدن و گفتن یا آل غالب مردم را به خود متوجه ساخت و آنان را از حرکت قافله پیامبر اسلام

افترائات مى باشد دومين علت نسبت دادن چنان مطالب باطل و بى اساس به يوسف (ع ) سخن زمخشرى در توضيح و توجيه جمله : ((و همّ لولا...)) واشكال آن گفته صاحب مجمع

اين قرآن‌] گوش فرا داشتند، پس گفتند كه ما قرآنى شگفت- بسيار فصيح كه مانند سخن بشر نيست- شنيديم (ای محمّد! به امت خود) بگو: به من وحی شده است که گروهی از

و مستي‌ و بيهودگي‌ گفتن‌ و رفتن‌ شعور و ادراك‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ مسكرات‌ ‌است‌. ] (آیه 45)- در پنجمین مرحله از بیان مواهب بهشتیان، سخن از نوشابه و شراب طهور

تقديم عبادت بر توكل اشاره است به آنكه نفع توكل به عابدان رسد، و توكل به مجرد گفتن بى‌اعتبار بود، بلكه بايد عقد قلبى راسخ و ثابت باشد به اينكه كارگذار عالم

دارد، دروغ گفتن را در جاى اصلاح (بين دو نفر يا دو جمعيت از مسلمانان) و دشمن دارد خرامندگى در راهها و كوهها را، و (هم چنين) دشمن دارد دروغ گفتن را در غير

افترائات مى باشد دومين علت نسبت دادن چنان مطالب باطل و بى اساس به يوسف (ع ) سخن زمخشرى در توضيح و توجيه جمله : ((و همّ لولا...)) واشكال آن گفته صاحب مجمع

و نمى‌گرفت و غذا نمى‌خورد. 30. وقتى دعا مى‌كرد، سه بار دعا مى‌كرد و وقتى سخن مى‌گفت در كلام خود تكرار نداشت. جلد 10 - صفحه 173 31. اگر اذن دخول به خانه

فرموده مخاطبه با پيغمبر صلى اللّه عليه و اله است و مراد مردمند و تجربه شده گفتن اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم براى تسكين غضب بسيار نافع است و از آيات و دلائل

هركس خالصانه شعار توحيد سر دهد، وارد بهشت مى‌شود و نشان اخلاص او آن است كه گفتن «لا اله الا الله» وى را از حرامهاى الهى دور سازد. «9» «1». صافات، 35. «2»

گذارده‌اند و افراد غربزده، بی‌بندوباری زنان را جزئی از آزادی او می‌دانند سخن از حجاب گفتن برای این دسته ناخوشایند و گاه افسانه‌ای است متعلق به زمانهای گذشته

اصرار وسوگند از يوسف خواست تا ماجراى خود را بازگو كند. وقتى يوسف شروع به گفتن كرد كه برادران مرا لب چاه برده و با تهديد پيراهنم را كندند، يعقوب بى‌هوش

و اما سخن كسى كه گفته است معناى جمله «انهم ملاقوا ربهم » اين است كه : نوح مؤ منين فقير را طرد نميكند براى اينكه مؤ منين پروردگارشان را ديدار مى كنند، و

اسلام نيست، بلكه رهبانيت امّت من هجرت و جهاد است، و روزه و حج و عمره و تكبير گفتن در بلنديها در احرام. «1» وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً وَ إِبْراهِيمَ وَ جَعَلْنا

كه مى‌تواند در طبيعت تصرّف كند، وگرنه چنان نيست كه فردى، با فراگرفتن لفظ و گفتن كلمه‌اى بتواند «مستجاب الدّعوه» شود و مثلا در جهان اثر بگذارد. «5» امام رضا

طوفان آن وسوسه ها عملا قرار داده ، تنها با خواندن اين سوره و گفتن اين الفاظ بجائى نمى رسد. با گفتن «رب الناس » اعتراف به ربوبيت پروردگار مى كند، و خود را تحت

که در باره حادثه غدیرخم مى فرمود: هنگامى که رسول خدا(ص) با على(ع) سخن مى گفت در باره سخن خداوند عزّوجلّ « إن عبادى ایس لک علیهم سلطان» فرمود:... آن گاه ابلیس

(( رؤ يتخدا(( آمده است خصوصياتى ذكر شده كه مراد از رؤ يت را مى رساند. حاصل سخن در مراد از رؤ يت در كلام خدا علم ضرورى مخصوص به خداى تعالى ، حقيقتى است كه

(آیه 61)- خانه‌هایی که غذا خوردن از آنها مجاز است: از آنجا که در آیات سابق سخن از اذن ورود در اوقات معین یا بطور مطلق به هنگام داخل شدن در منزل اختصاصی پدر

(۰) «شیخ طوسى» گوید: سعید بن جبیر گوید: اهل جاهلیت در هنگام تلبیه (لبیک گفتن) به این جملات «لبّیک، اللّهمّ لبّیک، لبّیک لاشریک لک الّا شریک هو لک تملکه

) از آنان سخن رفته است. «غَیْرِ»: بدل از ضمیر (هِمْ) یا از (الَّذِینَ) است. «الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ»: مراد کسانی است که در (فتح / از آنان سخن رفته است

افترائات مى باشد دومين علت نسبت دادن چنان مطالب باطل و بى اساس به يوسف (ع ) سخن زمخشرى در توضيح و توجيه جمله : ((و همّ لولا...)) واشكال آن گفته صاحب مجمع

جامه که آن را پاره‌پاره نموده بود وارد مکه شد و با صداى بلند با فریاد زدن و گفتن یا آل غالب مردم را به خود متوجه ساخت و آنان را از حرکت قافله پیامبر اسلام

با تو ستيزه كرد در گفتن برخى از آنچه من بر تو حرام كرده‏ام پس من آن را با دو طبقه لبها بر او يارى داده‏ام پس آن دو را بر هم نه و سخن مگوى، و اگر عورتت با

از گروه دوم است و به همین سبب قرآن با آنها برخورد شدیدتری دارد. در این آیه سخن از گروه اوّل است، ویژگیهای آنها را از نظر ایمان و عمل در پنج عنوان مطرح می‌کند،

نسبت دادن کردارها و گفتارهاى گذشتگان بنى اسرائیل به بنى اسرائیل عصر بعثت و گفتن «إذ قلتم» به جاى «إذ قالوا» گویاى این است که: بنى اسرائیل عصرهاى بعد در روحیات

«غسیل الملائکه» نامیده شد. تفسیر: پیامبر را تنها نگذارید! در چند آیه قبل، سخن از لزوم اطاعت خدا و پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در میان بود و یکی از شؤون

براى تردید است و منشأ تردید در «یوماً أو بعض یوم» این بود که گویندگان این سخن، با نگاه به جایگاه خورشید، مردّد ماندند که: «آیا شبى بر آن ها گذشته و در نتیجه

نميتوانند چهره حقايق را ببينند و به اين ترتيب از اين سه نعمت بزرگ (شنيدن و ديدن و گفتن ) كه انسان را با دنياى خارج مربوط ميسازد محرومند. بعضى از مفسران معتقدند

ندارند. حافظ وظيفه تو دعا گفتن‌ ‌است‌ و بس‌ ] (آیه 43)- دومین پاسخی که قرآن به سخنان آنها می‌دهد در این آیه آمده است، روی سخن را به پیامبر کرده، به عنوان

پيغمبر آخر الزّمان آمده و ميگويد خدا مردم را مبعوث ميفرمايد در روز قيامت باز سخن جنّيان است كه ميگويند ما با آسمان تماس گرفتيم يعنى نزديك بآن شديم پس ديديم

در دنيا در هنگام برخورد به خطر داشتند، اولين عكس العملى كه نشان مى دهند، گفتن «واويلا» است. آنگاه مى پرسند: چه كسى آنان را از مرقدشان برانگيخت؟ و اين،

از اهل سنّت گفته اند: سورۀ «فيل» و «إيلاف» يك سوره اند، همچنان كه نظير اين سخن را در باره دو سورۀ «ضحى» و «ألم نشرح» گفته اند، چون بينشان ارتباطى وجود دارد،

گذشته به تناسب گفتگویی که در امر غنایم میان بعضی از مسلمانان روی داده بود سخن از تقوا و پرهیزکاری و ایمان به میان آمد، برای تکمیل این موضوع به پنج قسمت

او را دوباره خلق كند، مى گويد: «باش»، و او، بى درنگ خلق مى شود، و اين گفتن، چون گفتن ما با صوت و آوازى كه شنيده شود، نيست، بلكه كلام خداى سبحان، همان فعل

امامى و تو وسيله منى در حضور محمد (ص) به خدا دوست داشتم پيش از آن كه اين سخن را از شما شنيده باشم مرده بودم، هلا در مغز من سخنى است كه دلوها نتوانند آن

الجعفري قال : ابو هاشم جعفرى گويد: خدمت امام رضا (ع) بوديم و در باره خرد و ادب سخن كرديم، فرمود: اى ابو هاشم، خرد موهبتى است از خدا و ادب به رنج كشيدن است، كسى

بر عام است (مثل اينكه بعد از گفتن اين جمله كه دانشمندان محترمند، بگويى پس بوعلى سينا هم محترم است )، در اينجا نيز بعد از گفتن اينكه كفار به طور كلى از چهار

ندارد، از سخنى كه به گوش او رسد رو گردان است مثل اينكه نشنيده، سپس اندكى از سخن باز ايستاد و پس از آن فرمود: اگر دلهاى وسيعى پيدا مى كرديم كه تاب تحمل حقائق

احقاق حق بود؛ مناسب بود كه از جهت اوّل، سخن از تسبيح و تنزيه خداى تعالى برود، و از جهت دوّم - كه نعمت بزرگى است - سخن از حمد و ثناى او برود. و به همين جهت،

به بعضى از ذريه من روزى فرما، مى فهميم كه او در حال گفتن اين تقاضا داراى فرزند بوده ، چون سخن ، سخن كسى است كه خود را داراى فرزند ميداند و اگر كسى كمترين

اينجا فقط سخن از انذار و بيم دادن ، به ميان آمده - تفسير نمونه ج : ۵ صفحه : ۱۸۰ با اينكه معمولا همه جا با بشارت همراه است - به خاطر اين است كه سخن در برابر

كمك ياد كنم (شاهد اين سخن جمله اياك نعبد و اياك نستعين است ). ۸ مرا به «مجاهدت » ياد كنيد، تا شما را به «هدايت » ياد كنم (شاهد اين سخن آيه ۶۹ سوره عنكبوت

مى كنيم حتى خود را از گفتن «انشاءالله » بى نياز ديدند. تفسير نمونه جلد ۲۴ صفحه ۳۹۵ ولى تفسير اول صحيحتر است . سپس در ادامه اين سخن مى افزايد: «به هنگام

عشرة صلاة أوّلها ظهر العید; از امام صادق(ع) روایت شده است که مراد از ذکر در سخن خداوند «و یذکروا اسم اللّه»، تکبیرهایى است که در تعقیب پانزده نماز - که اول

نيز اشكال متنوعى دارد كه در آيات مختلف قرآن به آن اشاره شده است . بعد از آن سخن از همسران پاك بهشتى به ميان آورده ، مى گويد: نزد بهشتيان همسرانى است كه فقط

يعقوب راوى گفت كه: گمان مى‏كنم كه آن جناب، به جاى «سخن» لفظ «شعر» را فرمود (يعنى: غالبِ بر ايشان شعر گفتن بود)- پس آن جناب از نزد خدا آن قدر از مواعظ و احكام

خدا كجا ميرود؟. و على عليه السّلام ميفرمود: اگر ايمان كلام ميبود (يعنى تنها گفتن شهادتين ميبود) روزه و نماز و حلال و حرامى در آن نازل نميشد. راوى گويد: بامام

بگوئى كافى است به اين ترتيب «سبحان اللَّه، سبحان اللَّه، سبحان اللَّه» و گفتن يك تسبيح كامل (كه آن را تمام و با رعايت مواقف و مخارج و ساير آداب أداء كنند)

اجازه او از جمعيت جدا نشوند. اين احتمال نيز وجود دارد كه در چند آيه قبل ، سخن از لزوم اطاعت خدا و پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) در ميان بود و يكى

بياور تا از تو پيروى كنيم ، و اگر نيستى سخن مگو، و اگر از پيروان جعفر بن محمد صادق هستى او اين چنين با ما سخن نميگويد، و مانند تفسير نمونه جلد ۱۸ صفحه

تا محكوم شوى. هشام گويد: به آن زنديق گفتم: گفتار او را رد نمى‏كنى؟ گويد: سخن زشتى گفتم (گفته مرا زشت شمرد خ ل). امام‏ صادق (ع) به او فرمود: چون از طواف

در آيات بسيارى يا به تصريح و يا به اشاره و كنايه از آن تبرى مى جويد. كوتاه سخن اينكه ، كتاب الهى مصالح بشر را متضمن است ، و اجراء دستوراتش تمامى مفاسد جامعه

است، ليكن او از اين سخن حق، منظور فاسدى دارد. او سخن حق را وسيلۀ كسب مال يا جاه كرده، و يا غرض فاسد ديگرى از اين قبيل دارد. و اما سخن كسى كه هم سخنش حق است

و ماه و سير منظم آنها در بروج آسمانى تفسير نمونه جلد ۱۵ صفحه ۴ و مانند آن سخن مى گويد. در حقيقت بخش اول مفهوم «لا اله » را مشخص مى كند و بخش ‍ دوم «الا

براى نجوى نيست ، اما اين سخن ارتباطى با آنچه گفتيم ندارد. ۳ - قابل توجه اينكه در آيه فوق نخست از نجواى سه نفرى و بعد پنج نفرى سخن مى گويد، و اما از نجواى

در آيات گذشته سخن از نور خدا، نور ايمان و هدايت ، بود، براى تكميل اين بحث ، و روشن شدن حال آنها در مقايسه با ديگران ، در آيات مورد بحث سخن از ظلمت كفر و

ديگران حكايت مى كند و سرانجام، رشته سخن شان بدين جا مى رسد كه با بعضى از اهل دوزخ - كه در وسط آتش قرار دارند - سخن مى گويند. پس ضمير جمع در جملۀ «فَأقبَلَ

فرشته اى نازل مى شد مسلما اين هدفها تامين نمى گشت ، مردم مى گفتند: اگر او سخن از زهد و بى اعتنائى به دنيا مى گويد فرشته است و نيازى ندارد، اگر دعوت به پاكدامنى

پرسيدم: آيا مرا از ايمان خبر نمى دهى كه آيا صرف گفتن شهادتين است و يا عمل كردن؟ فرمود: ايمان، همه اش عمل است و گفتن شهادتين هم، عمل زبان است كه خدا وجوب آن را

كه من در جانب خدا كردم، و من به درستى از استهزاء كنندگان بودم. و محل گفتن اين سخن، قيامت است. «أَوْ تَقُولَ لَوْ أَنَّ اللَّهَ هَدَانی لَكُنتُ مِنَ الْمُتَّقِينَ»:

به دست سفيهان ندهيد و از آن ، به آنها روزى دهيد، و لباس بر آنها بپوشانيد و سخن شايسته به آنها بگوئيد. ۶ - و يتيمان را چون به حد بلوغ برسند، بيازمائيد! اگر

همواره از موضع قدرت با ما سخن ميگفتيد (تعبير تامروننا گواه بر اين مطلب است ). بديهى است مستكبران نميتوانند پاسخى از اين سخن داشته باشند و شركت خود را در

را بلندتر از صداى رسول اللّه برنياوريد و با او به صوت بلند سخن مگوييد، آن چنان كه با يكديگر سخن مى گوييد، تا اعمالتان ندانسته بى نتيجه نشود (۲). به درستى

از آن سر بر مى آورند). (۱۲) (سوگند به اين دو كه) قرآن، سخن جدا سازنده حق از باطل است. (۱۳) نه سخن بيهوده و شوخى. (۱۴) (پس) اين كفّار (بدانند) كه اگر به

شمرد نمى بايست پيامبران بزرگ خدا را به قتل برسانند. از اين گذشته اصولا اين سخن كه ما تنها به دستوراتى ايمان مى آوريم كه بر ما نازل شده باشد، انحراف روشنى

مِنَ الْمَسجُونِينَ»: بعد از آنكه فرعون درباره رسالت موسى (عليه السلام ) سخن گفت و از رسالتش انتقاد كرد و موسى (عليه السلام ) پاسخ او را داد، ناگزير اشكال

اند و افراد غربزده ، بى بند و بارى زنان را جزئى از آزادى او مى دانند سخن از حجاب گفتن براى اين دسته ناخوشايند و گاه افسانه اى است متعلق به زمانهاى گذشته 

جمع بين دو قول متنافى است ، زيرا گفتن اينكه قدر در كار نيست ملازم است با قول به استقلال آدمى در مشيت و قدرت ، و گفتن اينكه قدر هست ، ملازم است با قول به

و العادى: الذى یقطع الطریق لایحل لهما المیتة ...; از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند که فرموده: « فمن اضطر غیر باغ و لاعاد» روایت شده است: مراد از باغى

اينكه اين گفتار صحيح و حق باشد و ثانيا: مسيح مجاز در گفتن آن هم باشد، وقتى حق بودن آن را نفى كند گفتن خود را هم بطور رساتر و بهترى نفى كرده ، نظير اينكه

مبارزات فكرى كه با مشركان لجوج و سرسخت داشت گاهى از شدت لجاجت آنها و عدم تاثير سخن در روح آنان و گاهى از نسبتهاى ناروائى كه به او مى دادند غمگين و اندوهناك مى

كه: ۱- از جادو و كهانت وى خود را نگهدارى. ۲- از طرف ما با او محاكمه كنى و سخن بگوئى تا مطلب روشن و معلومى بفهمى (بدو بفهمانى خ ل)، و بايد بدانى كه ادّعاى

خواهش كنيد شمرده تر سخن گوئيد تا بهتر حفظ كنيد با تعبير) (راعنا) تعبير نكنيد (چون اين تعبير در اصطلاح يهوديان نوعى ناسزا است و آنان با گفتن آن پيامبر را مسخره

خواند: «كسانى كه از گناهان كبيره و زشتكاريها دورى گزينند ۳۲ سوره ۵۳» سپس از سخن باز ايستاد. امام صادق عليه السّلام باو فرمود: چرا سكوت كردى؟ گفت: دوست دارم

اند، ولى اين معنى بسيار بعيد به نظر مى رسد، چرا كه ارتباطى ميان سن و گفتن چنين سخن پرمحتوائى نيست ، ارتباط ميان عقل و خرد و چنين سخنانى است . تعبير به «لو

۲۱۶ «بیان آیات» بعد از آنكه سخن را در توبيخ مرتدين از دين خود، و كسانى كه از ترس ‍ فتنه از دين برگشتند به پايان رسانيد، روى سخن را متوجه وضع بقيه مومنان نمود،

شايسته من نيست بگويم (ما يكون لى ان اقول ما ليس لى بحق ). در حقيقت نه تنها گفتن اين سخن را از خود نفى ميكند، بلكه ميگويد اساسا من چنين حقى را ندارم و چنين گفتارى

تفسير: در اين آيه براى تكميل بحث گذشته در زمينه توحيد و يگانگى خدا و پاسخ گفتن به كسانى كه براى هر دستهاى از موجودات خدائى قائلند و مى گويند خداى باران

حكايت كرده كه صريحا گفته است: من مريضم، و كسى كه داراى «قلب سليم» است، دروغ و سخن بيهوده نمى گويد. اين بود آن وجهى كه ما، در تفسير اين دو آيه، اختيار كرديم

آن جناب، هيچ سررشته اى از شعر نداشته باشد. نه اين كه شعر بلد باشد، ولى از گفتن شعر امتناع بورزد. براى اين كه مثلا خدا، او را از اين كار نهى كرده باشد، و

قرار نداده است (ما ودعك ربك و ما قلى ). «ودع » از ماده «توديع » به معنى ترك گفتن و وداع كردن است . «قلى » از ماده «قلا» (بر وزن صدا) به معنى شدت بغض و عداوت

نسبت ولادت. و كسى كه خودش مربوب ديگرى است، شايستگى پرستش ندارد. و از عجايب، سخن بعضى از مفسران است كه گفته اند: مراد از كلمۀ «جِنّة»، طايفه اى از ملائكه است

كند، از خود بدعت درست نكند كه پيروى بدعت پيروى خطوات شيطان است . و كوتاه سخن اينكه ولايت رسول بر مؤ منين در دين و دنيايشان قيدى است كه ايمان به خدا و عمل

پيامبران منذر، هلاك كرديم، و در هنگام نزول عذاب، ديگر مجال فرار برايشان نماند، و گفتن واويلا به دردشان نخورد، و هرچه فرياد زدند: «يَا وَيلَنَا إنّا كُنّا ظَالِمِين»،

ياد خدايم به خود مشغول داشت (ص - ۳۲). حكيمى بود كه در عين قدرت جز با منطق سخن نميگفت ، و حتى در گفتگو با پرنده اى همچون هدهد، حق و عدالت را از دست نمى داد

ظالمين (( واى بر ما كه مردمى ستمكار بوديم. ((فما زالت تلك (( و اين همچنان سخن ايشان بود و بر ظلم خود اعتراف و به ربوبيت خداى تعالى اقرار مى كردند ((حتى

اللّه آغاز كنند. پس در حقيقت، آيه مورد بحث، دستور العمل است. نظير امر به گفتن إن شاء اللّه در آيه «و لا تقولنّ لشئ إنّى فاعل ذلك غدا إلّا أن يشاء الله»

ضعيف و زنان و كنيزان نيز به لشكر مى توانند كمك كنند. عبد الله بن ابى بعد از گفتن اين سخنان اضافه كرد: اى رسول خدا! تا كنون هيچ ديده نشده است ما داخل حصارها

مشركين . و ملخص آن اين است كه : گفتن اينكه خداى را شركايى است ، گفتارى است كه خودش مستلزم بطلان خويش است ، زيرا معتقد به اين سخن ، شركا را از اين نظر ميپرستد

عَلَيْهِ فِى الآخِرِينَ ... * الْمُؤْمِنِينَ»: در سابق، در نظاير اين آيه، سخن رفت. در تفسير قمى، در ذيل آيه «أتَدعُونَ بَعلاً» آمده كه: قوم الياس «عليه

إكرام كرده» و خداى تعالى را ربّ خود معرفى مى كند، بر مى آيد كه گويندۀ اين سخن، خدا و ربوبيتش را قبول دارد، با اين كه وثنى مذهبان - كه منكر ربوبيت صانع اند

به اين جهت ندارد، تا اطلاقش شامل آن شود، نظير اين حرف تفسير ديگرى است كه گفتن بسم الله قبل از جماع را از جمله : «و قدموا لانفسكم ...»كرده است . ترجمه تفسير

كنيد، همه جا خود را از حمد حامدان، مگر آن عده كه گفتيم، منزه مي دارد، هر جا سخن از حمد حامدان كرده، حمد ايشان را با تسبيح جفت كرده، و بلكه تسبيح را اصل در

اين سخن ، كسانى را كه مسخره كرده اند، اشخاصى بوده اند كه در نظر آنان حقير و فاقد ارزش ‍ اجتماعى به حساب مى آمده اند، زيرا اين را مى دانيم كه اين سخن گفتار

و من جز به حق، نه مالى از ايشان مى ستانم و نه خونى مى ريزم. حال چه اين كه گفتن اين كلمه توأم با اعتقاد درونى باشد، و چه صِرف لقلقۀ زبان، حساب اين معنا با

سوره طه نازل شده اند كه به زودى دليلش خواهد آمد ان شاء اللّه تعالى . و كوتاه سخن اينكه مطلب مزبور جزو روايات تفسير نيست و نمى خواهد آيه را تفسير كند بلكه از

جمله، به منزله جمله معترضه است كه در وسط دعاى آن جناب قرار گرفته است، و باعث گفتن آن در وسط دعا اين بوده كه در ضمن خواسته هايش، ناگهان به ياد عظمت نعمتى كه

اميد بخش تر است . تفسير: آغاز و پايان زندگى در يك تابلو زنده در آيـات گذشته سخن از ناپايدارى نعمتهاى جهان ماده بود، و از آنجا كه درك اين واقعيت براى يك عمر

قَالُوا إِن يَسرِقْ فَقَدْ سرَقَ أَخٌ لَّهُ مِن قَبْلُ ... گويندگان اين سخن همان برادران پدرى يوسف اند و بهمين جهت يوسف را به بنيامين نسبت داده گفتند

بيابانها پراكنده شده و به صورت سوسمار مسخ شدند. موش از زنان فاسق بوده . عقرب سخن چين و خرس و سوسمار بزرگ و زنبور، قصابهائى بوده اند كه كم فروشى مى كرده اند

سبحان اعمال مردم را در روز قيامت است - خود حساب است نه زمان آن ، تا بگوييم ((گفتن اينكه حساب نزديك شد نوعى مجاز گويى است و كلمه زمان در تقدير است (( هر چند

پيامبر آمد و عرض كرد: اى پيامبر خدا آيا به من اجازه مى دهى زنا كنم ؟! با گفتن اين سخن فرياد مردم بلند شد و از گوشه و كنار به او اعتراض كردند، ولى پيامبر با

امثال آن ، زير بارش نمى روند، و در مقابلش به شديدترين وجهى مقاومت ميكنند. و سخن كوتاه اينكه خداى تعالى هم خبر داد كه بزودى يهود بر مسئله تحويل قبله اعتراض