السجدة ٤
ترجمه
| السجدة ٣ | آیه ٤ | السجدة ٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«سِتَّةِ أَیَّامٍ»: مراد شش دوره است (نگا: اعراف / ، یونس / هود / فرقان / ). «إِسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ»: (نگا: اعراف / ، یونس / رعد / فرقان / ). «وَلِیٍّ»: یاور. کمک کننده. «شَفِیعٍ»: میانجی.
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۴، سوره سجده
- اجمال مطالبى كه سوره مباركه سجده متضمن است
- مقصود از قومى كه پيش ز پيامبر اسلام (صلى الله عليه و اله و سلم )، پيامبر بهسويشان فرستاده نشده بود (ما اتيهم ن نذير من قبلك )
- استواء خداوند بر عرش كنيه از مقام تدبير موجودات بعد از خلقت آنها است
- تحليل معناى شعاعت و اينكه جز خداوند ولى و شفيعى نيست
- معناى ديگرى كه مفسرين براى جمله : ((ما لكم من دونه من ولى و لا شفيع ))قائل شده ند و براى آن توجيهاتى كرده اند
- توضيح مفاد آيه : ((يدبر الامر من السماء الى االارض ثم يعرج اليه فى يوم كانمقداره الف سنة مما تعدون ))
- اشاره به حقيقت حسن و بيان اينكه خلقت و حسن متلازمند (احسنكل شى ء خلقه ) و زشتى و بدى ذاتى مخلوقات نيست
- مراد از انسان در جمله : ((و بدء خلق الانسان من طين ))
- سخن كفار در مقام استعباد معاد، و جواب به آن
- بيان اينكه مرگ انسان نابودى انسان نابودى او نيست با توضيحى راجه به تجرد نفس
- جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت
- اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها
- بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...)
- گفتارى پيرامون پيدايش انسان نخستين
- نظريان و فرضيات مختلف در اين باره ، از آن جمله فرضيه تطور انواع
- بيان عدم دلالت آياتى كه احيانا براى تاءييد فرضيه تطور بدانها استشهاد شده استبر صحت اين فرضيه
نکات آیه
۱ - خداوند، آفریننده آسمان ها و زمین و موجودات میان آن دو است. (اللّه الذى خلق السموت و الأرض و ما بینهما)
۲ - آفرینش آسمان ها و زمین و موجودات میان آن دو، در شش روز (شش مرحله و دوره) انجام گرفته است. (خلق ... فى ستّة أیّام)
۳ - آسمان هاى عالم، متعددند. (السموت)
۴ - آفرینش جهان، به تدریج و در طى دوران هایى صورت گرفته است. (خلق السموت و الأرض و ما بینهما فى ستّة أیّام) «أیّام» جمع «یوم» است و یوم، به معناى «مقدارى از زمان - از طلوع خورشید تا غروب آن -» و «مدتى از زمان» است (مفردات راغب). احتمال دارد مراد از «أیّام» دوران ها و یا مراحل مختلف باشد. در این صورت، دلالت بر تدریجى خلق شدن عالم مى کند.
۵ - آسمان ها و زمین و موجودات آنها، نشانه و آیه خداوندند. (اللّه الذى خلق السموت و الأرض و ما بینهما) جمله «الذى خلق السماوات و...» وصف خداوند است. بدیهى است که صفت هر چیزى معرّف آن است و از این رو، مى توان استفاده کرد که وجود زمین و آسمان ها و پدیده هاى موجود در آنها، دلیل وجود خدایند.
۶ - عرش، مرکز تدبیر و اداره جهان است. (اللّه الذى خلق ... ثمّ استوى على العرش)
۷ - خداوند، مدبّر کل جهان است. (اللّه الذى خلق ... ثمّ استوى على العرش) «استوى على العرش» کنایه از تدبیر است.
۸ - خلق و تدبیر جهان، نشأت یافته از مبدأ واحد است. (اللّه الذى خلق ... ثمّ استوى على العرش)
۹ - هیچ قدرتى، توان نجات انسان را، از عذاب خدا ندارد. (ما لکم من دونه من ولىّ و لاشفیع) به قرینه آیه - پیش که در آن از انذار سخن به میان آمده - و نیز «شفیع» در همین آیه و آیه بعد که درباره قیامت است، مراد از «ولىّ» - با توجه به ریشه لغوى آن (قرب) - مى تواند کسى باشد که خویش و نزدیک انسان است و انسان را یارى مى دهد. با توجه به سیاق آیات و این که نکره در سیاق نفى، دلالت بر عموم مى کند، نفى هرگونه مددکننده اى، مى تواند مربوط به عذاب باشد.
۱۰ - سرپرستى و شفاعت از شؤون تدبیر و مدیریت خداوند است. (ثمّ استوى على العرش ما لکم من دونه من ولىّ و لا شفیع) این که خداوند، پس از ذکر مدبریت خویش، وجود هر نوع ولایت و شفاعت را از غیر خود نفى کرده، مى رساند که ولایت و شفاعت، تنها از آنِ مدبر هستى و شأنى از شؤون او است.
۱۱ - انسان ها، هیچ سرپرستى جز خداوند ندارند. (اللّه الذى خلق ... ما لکم من دونه من ولىّ)
۱۲ - یکتایى خدا در خلق و تدبیر عالم، دلیل وجود نداشتن سرپرست و یاورى براى انسان ها جز خود او است. (اللّه الذى خلق ... ما لکم من دونه من ولىّ و لاشفیع) احتمال دارد ذکر «ما لکم من دونه...» پس از بیان یکتایى خداوند در آفرینندگى و تدبیر، به این منظور باشد که چون همه چیز در دست اقتدار او است، کسى جز او نمى تواند ولىّ و شفیع باشد.
۱۳ - انسان، همواره نیازمند ملجأ و شفیع براى جبران کاستى هاى خود است. (ما لکم من دونه من ولىّ و لاشفیع) «شفع» ریشه «شفیع» به معناى «ضمیمه کردن چیزى به دیگرى» است (مفردات راغب). شفاعت، به معناى «پیوستن چیزى به دیگرى، جهت کمک به او» است (مفردات راغب). نفى هرگونه «ولىّ و شفیعى» جز خدا براى انسان، نشان دهنده این است که انسان به آن نیاز اساسى دارد و به دنبال آن مى رود و خداوند مى خواهد به او رهنمود بدهد که نیاز یاد شده در کجا برآورده مى شود.
۱۴ - لازم است که اتکا و توجه انسان، تنها به ولایت و نصرت الهى باشد. (ما لکم من دونه من ولىّ و لاشفیع أفلاتتذکّرون)
۱۵ - لازم است که انسان، از هشدارهاى خداوند، پند بگیرد. (ما لکم من دونه من ولىّ ... أفلاتتذکّرون)
۱۶ - مشرکان، به شفاعت و ولایت و سرپرستى غیرخدا، اعتقاد داشتند. (أم یقولون ... ما لکم من دونه من ولىّ و لاشفیع أفلاتتذکّرون)
۱۷ - مشرکان، به دلیل پند نگرفتن از مواعظ خداوند، از سوى او سرزنش شدند. (أم یقولون ... أفلاتتذکّرون) استفهام در «أفلا» توبیخى است و به قرینه نفى شفیع در آیه، مى تواند که مشرکان مورد خطاب آیه باشند.
موضوعات مرتبط
- آسمان: تعدد آسمان ها ۳; خالق آسمان ۱; مدت خلقت آسمان ۲; نقش آسمان ها ۵
- آفرینش: تدبیر آفرینش ۸، ۱۲; خلقت آفرینش ۸، ۱۲; خلقت تدریجى آفرینش ۴; مدبر آفرینش ۷; مراحل خلقت آفرینش ۲، ۴; مرکز تدبیر آفرینش ۶
- آیات خدا: آیات آفاقى ۵
- اعداد: عددشش ۲
- انسان: پناهگاه انسان ۱۳; شفیع انسان ۱۳; مولاى انسان ها ۱۱، ۱۲; نیازهاى انسان ۱۳
- توحید: توحید افعالى ۱۲; توحید در خالقیت ۸; توحید ربوبى ۸، ۱۲
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۸
- خدا: تدبیر خدا ۷، ۱۰; خالقیت خدا ۱; سرزنشهاى خدا ۱۷; شفاعت خدا ۱۰; عبرت از انذارهاى خدا ۱۵; عذابهاى خدا ۹; ولایت خدا ۱۰، ۱۱، ۱۲
- ذکر: ذکر امدادهاى خدا ۱۴; ذکر ولایت خدا ۱۴
- زمین: خالق زمین ۱; مدت خلقت زمین ۲; نقش زمین ۵
- عذاب: نجات از عذاب ۹
- عرش: نقش عرش ۶
- مشرکان: سرزنش مشرکان ۱۷; عقیده مشرکان ۱۶; مشرکان و شفاعت ۱۶; مشرکان و ولایت ۱۶; موعظه ناپذیرى مشرکان ۱۷
- موجودات: خالق موجودات فضا ۱; مدت خلقت موجودات فضا ۲
- نظام جزایى :۹
