نتایج جستجو

خداوند بر دل كفّار مى‌زند، كيفر لجاجت‌هاى آنان است. چنانكه مى‌خوانيم: «يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى‌ كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ» «2» خدا بر دل افراد متكبّر

مخفى كه در سينه‏هاى مردم سخن مىگويد. و آن گاهى از طرف جن و شياطين است كه در دل پيدا مى‏شود و گاهى از جانب مردم. افكار باطله كه منشأ كارهاى باطل وحرام اند

را كه با آن قلب تو را مستقرّ مى‏كنيم، بر تو حكايت مى‏نمائيم. وبا نقل آنها دل تو را از اضطراب و تشويش بسكون و آرامش و ثبوت مى‏بريم [انفال:30] آيه شريفه

نزدیک مى سازد. و نیز، به معناى در دل گرفتن کینه و عداوت آمده است; چرا که با این کار، انسان عداوت شخص یا چیزى را به دل نزدیک مى سازد. ثنى‌ (۲۹ بار) أَلا

كرد. فتواى او دهان به دهان به همه رسيد. هيروديا پس از شنيدن اين مطلب طورى دل هيروديس را ربود كه او را وادار به قتل يحيى كرد. به دستور او حضرت يحيى را سر

مادّه «وسوسه» به گفته «راغب» در «مفردات»، به معناى افکار نامطلوبى است که از دل انسان مى گذرد، و اصل آن، از کلمه «وسواس» گرفته شده که به معناى «صداى زینت

معناى متمایل شدن به چیزى است. و منظور از «صغت قلوبکما» در آیه مورد بحث، انحراف دل هاى آنها از حق به سوى باطل است. واژه «اِصغاء»، به معناى گوش فرا دادن به سخن

برادرش (یوسف) نیز از این پیش دزدی کرد. یوسف باز قضیه را در دل پنهان کرد و به آنها اظهار نکرد (و در دل) گفت: شما بسیار مردم بدتری هستید و خدا به حقیقت آنچه نسبت

امری دیگر از طرف خود، تا منافقان از آنچه (به نفاق) در دل نهان کردند سخت پشیمان شوند. کسانی که در دل هایشان بیماری [دورویی] است، می بینی که در دوستی با یهود

نزد خداوند و نزد آنان که ایمان آورده‌اند به بار می‌آورد؛ این گونه خداوند بر دل هر متکبّر جبّاری مُهر می‌نهد!» |كسانى كه در باره‌ى آيات خدا بى‌آن كه حجّتى

و گوش و دل همه مسئولند. و از چیزی که به آن علم نداری [بلکه برگرفته از شنیده ها، ساده نگری ها، خیالات و اوهام است] پیروی مکن؛ زیرا گوش و چشم و دل [که ابزار

مى شود. بنابراین «وجه اللّه» یعنى ذات خدا. یعنى از آنجا که صورت آئینه روح و دل آدمى است، و حواسى که انسان را با خارج مربوط مى کند، تقریباً همه در آن قرار

محفوظ و مستور مى دارند و منظور، رازها، اندیشه ها و توطئه هایى است که کفار در دل پنهان مى داشتند. کون‌ (۱۳۹۰ بار) وَ لَم مِن لا اللّه فِي أَ لَه قَالُوا فَلا

انسان در مقام استغاثه و طلبیدن یار و یاور، براى بر طرف ساختن درد و رنج، از دل برمى کشد. صرخ‌ (۵ بار) صراخ و صريخ به معنى صيحه شديد، (فرياد) و يارى طلبيدن

آيات الهى را در دل شب تلاوت مى‌كنند و سر به سجده دارند [ولى همه آنان‌] يكسان نيستند. از ميان اهل كتاب، گروهى درستكردارند كه آيات الهى را در دل شب مى‌خوانند

در دل خود بامدادان و شامگاهان از روی فروتنی و زاری و بیم و ترس به صدایی آرام وآهسته یاد کن و [نسبت به ذکر خدا] از بی خبران مباش. پروردگارت را در دل خود

در پرتو نور معرفت، و ایمان و عمل پاک، خدا را با چشم دل چنان مى بینند; که هیچ گونه شک و تردیدى به دل هایشان راه نمى یابد، و به خاطر همین آشنایى با خدا ـ

خدا بترس و در دل چيزى پنهان ميداشتى كه خدا مى‏خواست آشكار شود و از مردم مى‏ترسيدى حال آنكه خدا سزاوارتر است كه بترسى. گفته‏اند آنچه در دل پنهان داشت محبت

اوست [خدايى‌] كه براى شما گوش و چشم و دل پديد آورد، امّا كمتر سپاسگزارى مى‌كنيد و اوست آن كس كه براى شما گوش و چشم و دل پديد آورد. چه اندك سپاسگزاريد. و اوست

«قَلْبَیْنِ»: دو دل. «مَا جَعَلَ اللهُ لِرَجُلٍ ...»: مراد این است که همان گونه که خداوند برای کسی دو پدر، و یا دو مادر قرار نداده است، به کسی هم دو دل نداده است

شد، و هدایت و رحمت نیز از لوازم این بصیرت است، و به دنبال آن، تذکر و بیدارىِ دل هاى آماده. بصر (۱۴۸ بار) وَ مِن هُدًى لِلنّاس هٰذَا رَبّکُم رَحْمَة مَا جَاءَکُم

محل) و به همین جهت به کاروانسرا «رباط» مى گویند و «ربط قلب» به معناى آرامش دل و سکون خاطر است، گویا به محلى بسته شده است و «مرابطه» به معناى مراقبت از مرزها

همه را مو به مو ظاهر مى سازد، و براى حساب و جزا آماده مى کند. حتى آنچه در دل انسان مى گذرد، و هیچ کس جز خدا از آن آگاه نیست، همه را به صاحبان آنها گوشزد

و بعضى دیگر «خضب» مى نامند و از آنجا که قرآن براى جمع بین قبائل و طوائف و دل ها بوده، گاه لغات مختلف آنها را به کار مى گیرد، تا از این راه، جمع قلوب شود،

اوست! |و هر كه از ياد [خداى‌] رحمان دل بگرداند، شيطانى بر او مى‌گماريم كه همدم او گردد و هر كس از ياد [خداى‌] رحمان دل بگرداند، بر او شيطانى مى‌گماريم تا

ثمّ کفروا) ۵ - کفر و ارتداد، زمینه ساز مُهر شدن دل است. (ذلک بأنّهم ءامنوا ثمّ کفروا فطبع على قلوبهم) ۶ - دل هاى منافقان، بر اثر کفر و ارتداد مُهر شد. (ذلک

حفظ و تقویت و استحکام بخشیدن است، آمده و منظور از «ربط قلب» در اینجا، تقویت دل مادر موسى(علیه السلام) است، تا ایمان به وحى الهى آورد و این حادثه بزرگ را

کمترین مخالفتى با آن از هیچ جهت انجام شود و در تحقق یافتن مفاهیم آن از جان و دل بکوشد. مسک‌ (۲۷ بار) مسك و امساك به معنى گرفتن و نگاه داشتن است ايضا تمسيك

نشان دادن خارق عادات، متهم به سحر و یا جنون مى کردند، تا در افکار مردم ساده دل نفوذ کنند و آنها را از گرد پیامبران پراکنده سازند یا نگذارند کسى به آنها ایمان

سرگذشتی از سرگذشت های [پندآموز] پیامبران را که برایت می خوانیم، حقیقتی است که دل تو را به آن پابرجا و استوار کنیم، و برای تو در این سرگذشت ها حق و برای بهره

در آنكه به گوش دل نشنيدند و به چشم حق بين آن را نديدند. حاصل آنكه بندگان خاصه خدا چنين نيستند، بلكه به گوش قبول آيات را بشنوند و به چشم دل انوار حقانيت آن

پیامبر را براى او شرح داد بعد از این جریان محبت زینب در دل پیامبر افکنده شد و کراهتى از زینب در دل زید پدید آمد و زید در چنین موقعیتى از جا برخاست و نزد

آنچه در دل‌هاى آنهاست آگاه است. پس، از آنان روى گردان و پندشان ده و با آنان سخنى رسا و مؤثر در جانشان بگو اينان همان كسانند كه خدا مى‌داند چه در دل دارند

به لقاء اللّه و بازگشت به سوى او حالت خشوع، خداترسى و احساس مسئولیت را در دل انسان زنده مى کند. ظنن‌ (۶۹ بار) احتمال قوى. چنان كه وهم احتمال ضعيف و شك

بود، مگر اینکه در اختلافات خود، تو را به داوری طلبند؛ و سپس از داوری تو، در دل خود احساس ناراحتی نکنند؛ و کاملا تسلیم باشند. پس نه، به پروردگارت سوگند، ايمان

که نوشیدن آن آب جوشان، براى رفع تشنگى است. جهنمیان: ذوب پوست جهنمیان ۱; ذوب دل و روده جهنمیان ۱ جهنم: آب داغ جهنم ۱، ۲; آشامیدنیهاى جهنم ۲; عذابهاى جهنم

می‌سازد!» منافقان از آن بيم دارند كه سوره‌اى بر ضد آنها نازل شود و به آنچه در دل دارند آگاهشان سازد. بگو: مسخره كنيد، بى‌ترديد خداوند افشاگر چيزى است كه از

تو می‌آیند تو را تحیّتی (و خوشامدی) می‌گویند که خدا به تو نگفته است، و در دل می‌گویند: «چرا خداوند ما را بخاطر گفته‌هایمان عذاب نمی‌کند؟!» جهنم برای آنان

مغز] می گویند: [در نزول آیه مودت] بر خدا دروغ بسته است! پس اگر خدا بخواهد، بر دل تو مهر می نهد [تا از دروغ بستن باز ایستی، ولی تو از دروغ بستن بر خدا منزهی،

راز دل خويش پنهان دارند، حال آنكه بدان هنگام كه جامه‌هاى خود در سر مى‌كشند خدا آشكار و نهانشان را مى‌داند، زيرا او به راز دلها آگاه است. آری آنان دل می‌گردانند

«در راه خدا بسيج شويد» كندى به خرج مى‌دهيد؟ آيا به جاى آخرت به زندگى دنيا دل خوش كرده‌ايد؟ متاع زندگى دنيا در برابر آخرت، جز اندكى نيست. ای کسانی که ایمان

بیش *** آن هم کلیم با تو بگویم چسان گذشت یک روز صرف بستن دل شد به این و آن *** روز دگر به کندن دل زین و آن گذشت. يوم‌ (۴۷۵ بار) از طلوع فجر تا غروب آفتاب

الذین اتّبعوه رأفة و رحمة) ۱۱ - دل، مرکز رأفت و مهربانى است. (و جعلنا فى قلوب الذین اتّبعوه رأفة و رحمة) ۱۲ - رأفت و رحمت دل ها، منشأ الهى و آسمانى دارد.

كفر نزديكترند تا به ايمان. به زبان چيزهايى مى‌گويند كه به دل اعتقاد ندارند و خدا به آنچه در دل نهفته مى‌دارند آگاهتر است. همچنین منافقان را، که چون به آنان

بصيرت‏ها و معرفت‏ها نيز آمده كه در بند دوّم خواهيم گفت. 2- بصيرت به معنى بينائى دل است، راغب (بر وزن فرس )گويند اين معنى، مرادف معرفت و درك است و همان است كه

زمين است مى‌داند، و خداوند بر هر چيزى تواناست.» (ای پیغمبر) بگو: هر چه را در دل پنهان داشته و یا آشکار کنید خدا به همه آنها آگاه است و به هر چه در آسمانها

مُّصِیبَةٍ»: (نگا: حدید / ). «یَهْدِ قَلْبَهُ»: دل او را رهنمود و رهبری می‌کند. زمام دل او را به دست می‌گیرد. دل او را به استقامت و اطمینان و آسایش و آرامش،

برای آنان دل هایی [بیدار و بینا] پیدا شود که با آن بیندیشند یا گوش هایی که با آن [اندرزها را] بشنوند؟ حقیقت این است که دیده ها کور نیست بلکه دل هایی که در

خدا در دل ها است. این توصیه - پس از طرح مسأله آزمایش انسان ها - مى تواند بیانگر برداشت یاد شده باشد. ۸ - ربوبیت خداوند، مقتضى یاد دائم او در دل ها است

است. «کَلِمَة» در سوره «فتح» به معناى «روح» است، یعنى خداوند روح تقوا را بر دل هاى آنها افکند، و ملازم و همراهشان ساخت. کلم‌ (۷۵ بار) وَ رَبّک مِن لا لَو

بايد به ظن عمل كرد، احتمال دارد ضمير «عنه» راجع به علم باشد يعنى چشم و گوش و دل در تحصيل علم مسؤل‏اند. و خلاصه آيه اين است: آنچه را علم ندارى معتقد مباش،

داده‌ايم محكم بگيريد و گوش فرا دهيد. گفتند: شنيديم و [به دل گفتند] نافرمانى كرديم! آرى، در اثر كفرشان دل به گوساله باختند. بگو: اگر دعوى اي و آنگاه كه از شما

يَسْمَعُونَ‌: پس ايشان نمى‌شنوند از روى فهم و عبرت، چه اگر دل منشرح بود، دريابد و مى‌شنود؛ لكن گوش دل از استماع سخن حق مسدود است نه گوش گل؛ و لذا فرمايشات حقه

ترجمه Tabber requires Javascript to function. پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور می‌شود (و بپا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می آورند) و پروردگار خود را با

[بی پایه و باطل] شان که دل های ما در پوشش و حجاب است [از این رو سخن حق را درک نمی کنیم، لعنتشان کردیم؛] بلکه به سبب کفرشان بر دل هایشان مُهرِ [محرومیت از

زندگى سختى خواهد داشت و روز رستاخيز نابينا محشورش مى‌كنيم و هر كس از ياد من دل بگرداند، در حقيقت، زندگى تنگ [و سختى‌] خواهد داشت، و روز رستاخيز او را نابينا

گشاده گردان، گفت: اى پروردگار من، سينه مرا براى من گشاده گردان. گفت پروردگارا دل مرا برایم گشاده‌دار گفت: پروردگارا، سينه‌ام را برايم گشاده گردان (موسی خاشعانه

|بى‌گمان كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كردند و به پروردگارشان خاضعانه دل بستند، اهل بهشتند و در آن جاودانه خواهند بود بى‌گمان كسانى كه ايمان آورده

دارم پس مردم دانستند كه او دو دل نداشته و بعضى گفته‌اند مردم پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بواسطه كثرت عقل و هوش داراى دو دل ميدانستند و او را باين عنوان

دارم پس مردم دانستند كه او دو دل نداشته و بعضى گفته‌اند مردم پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بواسطه كثرت عقل و هوش داراى دو دل ميدانستند و او را باين عنوان

می دارید، می داند. اوست كه مى‌داند هر سخنى را كه به آواز بلند گوييد يا در دل پنهان داريد. به راستی که او هم سخن آشکار را می‌داند و هم آنچه پنهان می‌دارید

و به خدا سوگند، در غیاب شما، نقشه‌ای برای نابودی بتهایتان می‌کشم!» |و [در دل گفت:] به خدا سوگند پس از آن كه پشت كرديد و رفتيد، قطعا براى بت‌هاى شما چاره‌اى

الْأَمْواتُ‌: و نه مردگان، يعنى مؤمنان كه دل ايشان زنده است به معرفت ايمان و توحيد، مساوى كافران نيستند كه دل ايشان مرده است به سبب كفر و شرك. اين تمثيل

خودنمايى‌ حجاب دل مكن روى و ريا را تو نيكى كن به مسكين و تهيدست‌ كه نيكى خود سبب گردد دعا را به وقت بخشش و انفاق پروين‌ نبايد داشت در دل جز خدا را خوف از

دارد و آنچه را آشکار می کند، می داند، و پروردگار تو مى‌داند كه چه چيز را در دل نهان كرده‌اند و چه چيز را آشكار مى‌سازند. و بی‌گمان پروردگارت آنچه در دلهایشان

می‌تراشید و از كوه‌ها استادانه- يا شادمانه- خانه‌ها مى‌تراشيد. و ماهرانه در دل کوهها خانه‌هائی را بتراشید (و بسازید و در آنها به عیش و نوش بپردازید؟) «و

این است که گنهکاران دو دسته اند: گروهى گناهان محدودى دارند و ترسى از خدا در دل، یعنى رابطه خود را به کلّى با پروردگار نبریده اند; اگر فرضاً ظلم و ستمى مى

و خدا آن [وعده یاری] را فقط مژده و نویدی برای شما قرار داد و نیز برای آنکه دل هایتان به سبب آن آرامش یابد؛ و گرنه پیروزی فقط از سوی خداست؛ زیرا خدا توانای

و گمراه است‌ و هر كه در اين جهان كور [دل‌] است، در آن جهان نيز كور و گمراه‌تر باشد. و هرکس در این (جهان) کور (دل و گمراه) باشد، در آخرت کورتر و گمراه‌تر

و از آن مكرى كه مى‌كنند دل تنگ مدار و صبر كن و صبر تو جز به [توفيق‌] خدا نيست و بر آنان اندوه مخور و از آنچه نيرنگ مى‌كنند دل تنگ مدار. و تو (ای رسول)

به سوی هارون هم [پیام نبوّت] بفرست [تا مرا در این وظیفه سنگین یاری دهد.] و دل من تنگ گردد و زبانم گشاده نشود. هارون را رسالت ده. و دلم تنگ می‌شود و زبانم

مورد بحث) قرآن افرادى را كه داراى دل‌هاى زنده و روح‌هاى پاك و آماده‌اند هشدار مى‌دهد. آرى، مؤمنان انسان‌هاى زنده دل و برخوردار از حيات واقعى و معقول و

آنها شده اید، چیست؟ آنگاه كه به پدرش و قومش گفت: اين تنديسها كه به پرستش آنها دل نهاده‌ايد چيستند؟ چنین بود که به پدرش و قومش گفت این تندیسها چیست که شما در

دارم پس مردم دانستند كه او دو دل نداشته و بعضى گفته‌اند مردم پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بواسطه كثرت عقل و هوش داراى دو دل ميدانستند و او را باين عنوان

«1» رمز رسيدن به كمالات، دل كندن از وابستگى‌ها و دوستى‌هاست. «فَاقْذِفِيهِ» الف: دل كندن از خود؛ ابراهيم حاضر شد در آتش افتد. ب: دل كندن از همسر؛ ابراهيم

کند خدا غالب مقتدر و داناست. و [یاد کنید] هنگامی را که منافقان و آنان که در دل هایشان بیماری [شک و تردید نسبت به حقایق] است، می گفتند: مؤمنان را دینشان [با

كه خدا به قلب مادر موسى «عليه السلام» انداخت و آن مصداقاً نظير آن بودكه به دل انبياء عليهم السلام انداخته مى‏شد و همانطور كه به او الهام شده بود تحقق واقعى

و دیگر هیچ درک حقایق نکنند. آنان راضی شده اند که با خانه نشینان باشند!! بر دل هایشان مهر تیره بختی زده شده پس [به همین سبب] آنان [منافع جهاد در راه خدا

«یریکم آیاته لعلکم تعقلون» سختى دل به نپذیرفتن معارف القاشده به آن، تفسیر شد و به مقتضاى جمله «إن من الحجارة ...» سختى دل به تراوش نکردن معارف و حقایق تفسیر

كن و هر چه خواهى از او بخواه-. و یکسره به سوی پروردگارت روی آر (و تنها بدو دل و امید ببند، و جز به او خود را مشغول مساز). و با اشتیاق، سوی پروردگارت روی

«ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‌» ج) علم و دانش: «عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌» د) دل و قلب: «ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌» ه) چشم و ديده: «ما زاغَ الْبَصَرُ وَ

و کافران گفتند: «آیا هنگامی که ما و پدرانمان خاک شدیم، (زنده می‌شویم و) از دل خاک بیرون می‌آییم؟! |و كسانى كه كافر شدند گفتند: آيا وقتى كه ما و پدرانمان

آگاهى خداوند، از راز دل و اسرار افراد (و اللّه سمیع علیم. اذ همّت طائفتان) کلمه «همّت» از ماده «همّ» به معناى تصمیم و قصدى است که در دل، براى انجام کارى گرفته

«هَوآءٌ»: خالی از فهم و شعور و تدبّر و تفکّر. یعنی دل از دست می‌رود و عقل و هوشی بر جای نمی‌ماند. مرغ دل دچار اضطراب می‌گردد و در فضای سینه به پرواز در می‌آید

دارم پس مردم دانستند كه او دو دل نداشته و بعضى گفته‌اند مردم پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بواسطه كثرت عقل و هوش داراى دو دل ميدانستند و او را باين عنوان

نوشانده شدند گوساله را در قلوبشان به علت كفر ورزيدن يعنى به گوساله پرستى دل بستند و به آن عشق ورزيدند. وَ لَکُم لَهَا يَوْم شِرْب مَعْلُوم نَاقَة هٰذِه

ناگهان (در) صبحگاهان. پس با آن (یورش)، گَردی برانگیختند. پس بدان (هجوم)، در دل گروهی درآمدند. (که) انسان بی‌امان برای پروردگارش سخت ناسپاس است. و او خود

را كه با آن قلب تو را مستقرّ مى‏كنيم، بر تو حكايت مى‏نمائيم. وبا نقل آنها دل تو را از اضطراب و تشويش بسكون و آرامش و ثبوت مى‏بريم [انفال:30] آيه شريفه

مقتدر و داناست. و میان دل هایشان الفت و پیوند برقرار کرد که اگر همه آنچه را در روی زمین است، هزینه می کردی نمی توانستی میان دل هایشان الفت اندازی، ولی

پروردگارتان بينشهايى- نشانه‌ها و دلايل روشن و دل آگاهى- آمد پس هر كه بينا [دل‌] گشت به سود خود اوست و هر كه كور [دل‌] شد به زيان خود اوست، و من نگاهبان شما نيستم

خدای خود در هر کار توکل می‌کنند. مؤمنان، فقط کسانی هستند که چون یاد خدا شود، دل هایشان ترسان می شود، وهنگامی که آیات او بر آنان خوانده شود بر ایمانشان می

ترديدكنندگان باشى. حق همان است که از طرف خدا به سوی تو آمد، پس هیچ شبهه به دل راه مده. [ای امت این] حق [که تغییرِ قبله است] از سوی پروردگار توست؛ بنابراین

روزی شما بنوشید. گفت: این ماده شتری است [که به اذن خدا به عنوان معجزه من از دل کوه بیرون آمد] سهمی از آب [این چشمه] برای او، و سهم روز معینی برای شماست،

آنان كه با جبريل دشمنى مى‌ورزند، بگو: اوست كه اين آيات را به فرمان خدا بر دل تو نازل كرده است تا كتابهاى ديگر آسمانى را تصديق كند و براى مؤمنان رهنمون

پیامبرش هستی، و خداوند گواهی می‌دهد که منافقان دروغگو هستند چون منافقان- آنها كه دل و زبانشان يكى نيست- نزد تو آيند، گويند: گواهى مى‌دهيم كه هر آينه تو فرستاده

اسلام باز و روشن گرداند و هر که را خواهد گمراه نماید (به حال گمراهی واگذارد) دل او را از پذیرفتن ایمان تنگ و سخت گرداند که گویی می‌خواهد از زمین بر فراز آسمان

دیگران، و البته این در مورد کسانى است که دنیا را هدف نهایى قرار مى دهند و به آن دل مى بندند، و بر آن تکیه مى کنند و آخرین آرزویشان، وصول به آن است، اما اگر مواهب

آن روز سخت مضطرب است، دل‌هايى در آن روز مضطرب باشد در آن روز، دلهايى سخت هراسانند. در آن روز سخت دلهای برخی مضطرب و هراسان شود. دل هایی در آن روز مضطرب

ما گناهانمان را بيامرز و ما را از آتش دوزخ نگاه دار و همان کسانی که (ایمان، دل آنان را لبریز می‌سازد و فریاد برمی‌آورند و) می‌گویند: پرودگارا! ما ایمان آورده‌ایم،

بازماندگان (یعنی زنان و کودکان) در خانه بنشینند (و به جهاد حاضر نشوند) و خدا بر دل آنها نقش کفر و ظلمت زده به طوری که هیچ درک نکنند. راه مؤاخذه و سرزنش فقط بر

بفرزندى و آنها درك نميكردند و گرديد دل مادر موسى بيتاب همانا نزديك بود كه آشكار كند او را اگر نه آن بود كه بند نهاده بوديم بر دل او تا باشد از گروندگان‌ و گفت

نيست، توبه واقعى بازگشت دل گنهكار است. تَتُوبا ... صَغَتْ قُلُوبُكُما 9- مهم‌تر از انحراف در عمل، انحراف روح و دل است. ابتدا فكر و دل انسان منحرف مى‌شود، سپس

نمى‏آورند در گوشهايشان سنگينى هست - گوش بدهكار ندارند- قرآن برآنهاسبب كورى دل است. «وَلايَزيدُ الظّالِمينَ اِلّاخَسار» مراد از وقر ثقل معنوى است. وقِر (بروزن

به حقیقت، اموال و فرزندان شما اسباب فتنه و امتحان شما هستند (چندان به آنها دل نبندید) و (بدانید که) نزد خدا اجر عظیم (بهشت ابد) خواهد بود. اموال و فرزندانتان

تردید کسانی که صدایشان را نزد رسول خدا پایین می آورند، همانان هستند که خدا دل هایشان را برای پرهیزکاری امتحان کرده، آنان را آمرزش و پاداشی بزرگ است. كسانى

ها و کویرها سرگردان و گم نشوید] نشانه ها [قرار داد]، و [مردم به هنگام شب در دل بیابان ها و بر سطح دریاها] به وسیله ستارگان راهیابی می کنند. و نشانه‌ها نهاد،

(السموت) ۵ - خداوند، به نیت ها و رازهاى دل آدمیان آگاه است. (إنّه علیم بذات الصدور) ۶ - آگاهى خداوند به نیت ها و راز دل ها، دلیل آگاهى کامل او از حقایق پنهانى

ساعت دشوار [جنگ تبوک] از او پیروی کردند، ارزانی داشت، پس از آنکه نزدیک بود دل های گروهی از آنان [به سبب سختی مسیر جنگ از حق] منحرف شود [و از ادامه مسیر

أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ» آنان دل دارند، ولى نمى‌فهمند، چشم دارند ولى نمى‌بينند، گوش دارند ولى حقّ را نمى‌شنوند،

(أُولئک کتب فى قلوبهم الإیمن) کتابت ایمان در دل ها، کنایه از ثابت و استوار ساختن آن است. ۱۱ - خداوند، ایمان را در دل ها ثابت و پایدار مى سازد. (أُولئک کتب فى

فرمانبرداری کنند و چون از حضور تو دور شوند شبانه گروهی خلاف گفته تو را در دل گیرند، و خدا اندیشه شبانه آنها را خواهد نوشت. پس (ای پیغمبر) از آنها روی بگردان

گروهى از مردم به نياكان منحرف خود دل‌بسته وبه آنان رومى‌كنند؛ در اين آيه مى‌خوانيم: نيكان و پاكان، به خداى متعال دل مى‌بندند و به سوى او رو مى‌كنند. در

are Muslims. ترتیل: ترجمه: «الْعُمْیِ»: جمع أَعْمی، کوران. مراد کوردلان و دل مردگان است (نگا: بقره / و . «إِنْ»: حرف نفی است. «مُسْلِمُونَ»: مطیعان. مخلصان

باره قوم لوط با ما [به قصد شفاعت‌] چون و چرا مى‌كرد. چون ابراهیم را وحشت از دل برفت و بشارت (فرزند) بیامد در آن حال برای خلاص قوم لوط با ما به گفتگو و التماس

نفس مطمئنّه، (آن هنگام به اهل ایمان خطاب لطف رسد که) ای نفس (قدسی) مطمئن و دل آرام. ای جان آرام گرفته و اطمینان یافته! اى روح آرامش يافته، هان ای نفس مطمئنه‌

خداترس و از شکیبائی (و واداشتن نفس بر آنچه دوست ندارد، از جمله روزه) و نماز (که دل را پاکیزه و انسان را از گناهان و پلیدیها به دور می‌دارد) یاری جوئید، و نماز

ستمگران عذابى از آسمان نازل كرديم. [انفال:11]. تا وسوسه و اضطرابى كه شيطان به دل شما انداخته از بين ببرد. * [مدثر:5]. طبرسى فرموده «رجز» را ابوجعفر و حفص و

ببرید و آن را بر چهره‌ی او بیندازید تا (نشانی بر پیدا شدن من بوده و روشنی بخش دل و دیده‌اش شود و دوباره) بینا گردد (و پرده‌ی تاریک غم و اندوه از جلو چشمانش

(و اهل کتاب نامیده می‌شوند، اگر واقعاً مطالب تورات و انجیل را خوانده و از دل مقاصد آنها را تصدیق کرده باشند، هم اینک محمّد را به عنوان پیغمبر می‌پذیرند

مردمى ناشناخته‌ايد. که چون بر او وارد شدند گفتند سلام، گفت سلام [بر شما] [و در دل گفت ایشان‌] گروهی ناشناخته‌[اند] آنگاه كه بر او در آمدند و سلام گفتند، گفت:

بخشیدن به زبان تو، برای) خواندن آن، کار ما است. (پس از ناحیه‌ی حفظ قرآن در میان دل و جان خود، و روان خواندن و درست تلاوت کردن آن با زبان خویش، نگران مباش). همانا

و مزرعه و بیابان) نشانه بزرگی است (بر وجود خالق جهان) ولی اکثر مردمان (چشم دل را می‌بندند و به ندای عقل گوش فرا نمی‌دهند و این چند روزه‌ی حیات را غافلوار

مخفى كه در سينه‏هاى مردم سخن مىگويد. و آن گاهى از طرف جن و شياطين است كه در دل پيدا مى‏شود و گاهى از جانب مردم. افكار باطله كه منشأ كارهاى باطل وحرام اند

(و ناپاکی) است و هم آنها که در مدینه (بر ضد اسلام) تبلیغات سوء می‌کنند (و دل اهل ایمان را مضطرب و هراسان می‌سازند) دست (از این زشتی و بدکاری) نکشند ما

نشانه و معجزه ای برای ما نمی آید؟ گذشتگان آنان نیز مانند گفته ایشان را گفتند؛ دل هایشان [در تعصّب، لجاجت، عناد و نادانی] شبیه هم است. تحقیقاً ما [به اندازه

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

ملاقات با پروردگارشان (برای حساب و کتاب) هم هستند. و گفتند: «آیا وقتی ما در (دل) زمین گم شدیم، آیا (باز هم همین) ما به‌راستی بی‌چون در آفرینش نوینی هستیم‌؟»

نمی‌داند که به پاداش نیکوکاریشان چه نعمت و لذّتهای بی‌نهایت که روشنی‌بخش (دل و) دیده است در عالم غیب برایشان ذخیره شده است. پس هیچ کس نمی داند چه چیزهایی

مُدْبِرِينَ‌: چون برگردند در حالتى كه پشت كنندگان باشند، يعنى ايشان را گوش دل، كر است از شنيدن آيات قرآن، پس مشابه كران باشند خصوصا كرى كه برگردد و پشت

سپس پوستها و دلهايشان بياد خدا آرام مى‏گيرد، (قول خدا را قبول كرده و بدان دل مى‏بندند). * [حشر:5]. لينه درخت خرما است به قولى آن از لين است وبه جهت نرمى

مى‌ورزند به زودى خوار در دوزخ درمى‌آيند.» و خدای شما فرمود که مرا با (خلوص دل) بخوانید تا دعای شما مستجاب کنم. آنان که از (دعا و) عبادت من اعراض و سرکشی

گفت: اسلام بیاور! (و در برابر حق، تسلیم باش! او فرمان پروردگار را، از جان و دل پذیرفت؛ و) گفت: «در برابر پروردگار جهانیان، تسلیم شدم.» آن‌گاه كه پروردگارش

وحى مى‌شود گوش فرا دار. و من تو را برگزیده‌ام، پس به آنچه وحی می‌شود، گوش دل بسپار و من تو را برگزيده‌ام، پس به آنچه وحى مى‌شود گوش فرا دار: من تو را (برای

و کردار بد پرداختند این شد که آیات خدا را تکذیب و تمسخر کردند (زیرا معصیت، دل را تاریک کند و چون بسیار شود به ظلمت کفر انجامد). آن گاه بدترین سرانجام، سرانجام

و اما آن كس كه شتابان پيش تو آمد، اما آن کس که (چون عبد اللّه مکتوم به شوق دل برای ذکر خدا) به سوی تو می‌شتابد. و اما آنکه شتابان نزد تو آمد و اما آن كه

جمع آورده‌اید و مال‌التجاره‌ای که از کسادی آن بیمناکید و منازلی را که به آن دل خوش داشته‌اید بیش از خدا و رسول و جهاد در راه او دوست می‌دارید منتظر باشید

آنچه را دل لبریز از شعله‌ی نور(ش) دید انکار(ش) نکرد. آیا پس در آنچه می‌بیند با او جدال می‌کنید؟ و همواره در حال فرود آمدنی دیگر هم، او را (با دل فروزانش)

بریم و بر آن (به مشاهده) از گواهان باشیم. گفتند: می خواهیم از آن بخوریم و دل های ما آرامش یابد، و بدانیم که تو [در ادعای نبوتت] به ما راست گفته ای، و ما

درمى‌آييد، بلكه شما گروهى گزافكاريد. (جای شگفت است که) شما به جای زنان به مردان دل می‌بازید و با آنان می‌آمیزید! اصلاً شما مردمان تجاوزپیشه‌اید (و به انگیزه‌ی

به ياد آورند و بناگاه بينا شوند. چون اهل تقوا را از شیطان وسوسه و خیالی به دل فرا رسد همان دم خدا را به یاد آرند و همان لحظه بصیرت و بینایی پیدا کنند. مسلماً

شایسته دل بستگى نبوده و پایدار نخواهد ماند. (إنّه کان فى أهله مسرورًا) ۴ - شادمانى از حضور بین خانواده و دودمان خویش در آخرت، غیر قابل قیاس با دل خوشى به

کشتی مملوّ (از ایشان و کالاهایشان) حمل می‌کنیم. (کشتیهائی که حرکت آنها در دل اقیانوسها، بی‌شباهت به حرکت کواکب در گستره‌ی آسمانها نیست). و نشانه‌ای (دیگر)

معترفند) بلکه اکثر آنها (بر این حقیقت که آفریننده جهان خداست اگر به زبان گویند به دل) آگاه نیستند. و اگر از آنان بپرسی: چه کسی آسمان ها و زمین را آفریده است؟ قطعاً

و رسول به ما دادند غرور و فریبی بیش نبود. و آن گاه که منافقان و آنان که در دل هایشان بیماری [ضعف ایمان] بود، می گفتند: خدا و پیامبرش جز به فریب، ما را وعده

از خدا و پیامبرش فرمان برید، و با یکدیگر نزاع و اختلاف مکنید، که سست و بد دل می شوید، و قدرت و شوکتتان از میان می رود؛ و شکیبایی ورزید؛ زیرا خدا با شکیبایان

فرزندانش را فدای خود سازد و از عذاب برهد. آنان را نشانشان می دهند [ولی به خاطر دل مشغولی خود هرگز به آنان توجه نکنند!] گنهکار آرزو می کند که ای کاش می توانست

یکسان است که کسی از شما گفتارش را پنهان کند یا آشکار سازد، و کسی مخفیانه در دل شب حرکت نماید یا در روز راه بپیماید. براى او يكسان است از شما هر كه سخن به

پیوسته دشمن حق و از حقیقت گریزانند) حجاب ناپیدائی قرار می‌دهیم (تا نور قرآن به دل ایشان پرتو نیندازد و به آنان سودی نرساند). و هنگامی که قرآن بخوانی، میان تو

پاره‌اى برگرفته از آن براى شما بيارم يا بر آن آتش رهنمونى بيابم. وقتی (در دل شب تاریک سردی، به هنگام مراجعت از مَدْیَن به مصر، از دور) آتشی را دید و به

و آنچه ميان آن است. و پروردگار تو فراموشكار نيست ما (فرشتگان، بندگان جان و دل بر کف یزدان) جز به فرمان پروردگارت فرود نمی‌آئیم (و به کره‌ی زمین گام نمی‌گذاریم)

سبب بازداشتن مردم از فساد] نجاتشان دادیم. و آنان که ستم کردند، دنباله رو [و دل بسته] چیزی از نعمت و ثروت شدند [که در آن به سرکشی و طغیان افتادند] و آنان

پوشيده است ميداند. در مجمع از صادقين عليهماالسلام نقل شده: سرّ آن است كه در دل پنهان كرده‏اى و اخفى آن است كه به خاطرات رسيده سپس فراموش كرده‏اى.قول الميزان

توجّه خود بالاخره محكوم به آتش مى‏شوند. علت جهنَّمى بودن آنهاعدم بكار بردن دل و گوش و چشم در دانستن حقايق است و اين مطلب در صورت (براى جهنّم آفريده‏ايم)

اينكه جز خدا آنهايى را بپرستم كه شما مى‌پرستيد. بگو: من از هوسها و خواهشهاى دل شما پيروى نخواهم كرد كه آنگاه گمراه شوم و از راه‌يافتگان نباشم. بگو: من نهی

و مُهرخوردن بر دل است. فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا ... كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِ‌ 6- كفر ولجاجت از سوى مردم، سبب مُهرخوردن دل از سوى خدا مى‌شود

در قلوبشان انحرافى است بمتشابه آن مى‏چسبند. ملاحظه مى‏شود كه زيغ در انحراف دل از حق بكار رفته است هكذا [آل عمران:8]. ازاغه منحرف كردن است قيد «هَدَيْتَنا»

افسون‌شده را پيروى نمى‌كنيد.» ما به خیالات باطلی که وقت شنیدن گفتار تو در دل خود می‌کنند (از خود آنها) آگاه‌تریم و آن‌گاه که به رازگویی می‌پردازند و آن

خدا بر آنها لعن فرمود، زیرا کافر شدند و میانشان اهل ایمان کم بود. و گفتند: دل های ما در غلاف و پوشش است [به این علتْ کلام تو را نمی فهمیم، ولی چنین نیست

نعمت بزرگ) خدای را پرستش کن در حالی که دین را برای او خالص گردانیده باشی (و دل از غیر حق بگردانی). بی تردید ما این کتاب را به حقّ و درستی به سوی تو نازل

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

می‌خوانند و گاهی ساحر و گاه تهمتهای دیگری می‌بندند) چرا که آنچه را آنها در دل مخفی می‌دارند و یا با زبان آشکار می‌سازند همه را ما می‌دانیم» (فَلا یَحْزُنْکَ

و سایر حبوبات) قرار دادیم. و برای مشرکان [که از معبودان باطل دم می زنند و دل به دنیای فانی بسته اند] مَثَلی بزن: دو مرد را که به یکی از آنان دو باغ انگور

خدا شرم نمی‌کنند و حال آنکه او با آنهاست هنگامی که شبانگاه سخنانی ناپسند در دل می‌اندیشند، و خدا (در آن حال هم) به هر چه کنند آگاه است. [خیانت پیشگانْ خیانت

پروردگارش خواهد گرفت و دستخوش بيم و اندوه نمى‌شود. حق این است که هر کس روی دل به سوی خدا نهد و نیکوکار باشد پاداشش نزد پروردگارش [محفوظ] است و نه بیمی بر

شده‌اند ملاقات نمايند. پس آنها را به کفر و ضلالت خود بگذار که به بازیچه دنیا دل بازند تا با روزی که وعده عذاب آنهاست رو به رو شوند. پس آنان را واگذار تا [در

در گورهاست بيرون ريخته گردد، آیا آدمی نمی‌داند که روزی آنچه (از مردگان) در دل قبرهاست همه بیرون ریخته می‌شود؟ آیا نمی داند هنگامی که آنچه در گورهاست برانگیخته

خودنمايى‌ حجاب دل مكن روى و ريا را تو نيكى كن به مسكين و تهيدست‌ كه نيكى خود سبب گردد دعا را به وقت بخشش و انفاق پروين‌ نبايد داشت در دل جز خدا را خوف از

که مردگان را در خاک دفن می‌کنند و خاک بر پیکرشان می‌ریزند، ایشان را نیز در دل خاک دفن می‌کردند و) زمین (مزار ایشان) را بر روی آنان صاف می‌کردند (و همچون

(ماجرای نجات مؤمنان و غرق کافران) درس عبرت بزرگی است (برای کسانی که چشم باز و دل آگاه داشته باشند و درباره‌ی سرگذشت جبّاران مغرور بیندیشند و اوراق تاریخ مکتوب

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

خود سهل‌انگاری می‌کنند، آنان كه از نمازشان غافلند كه از نمازشان غافلند، که دل از یاد خدا غافل دارند. که از نمازشان غافل و نسبت به آن سهل انگارند. كه در

مى‌نمايد و براى شما از آسمان روزى- باران- فرومى‌فرستد، و پند نگيرد مگر كسى كه [به دل به خدا] بازمى‌گردد. او کسی است که دلائل (قدرت) و نشانه‌های (عظمت) خود را به

گوساله بريان پخته‌اى را پس چون ديد دستهاشان نميرسد بسوى آن نپسنديد آنها را و در دل جاى داد از آنها ترسى گفتند نترس همانا ما فرستاده شديم بسوى قوم لوط و زن او

رو به رشد و حركت است، زيرا هم چشم حقيقت‌بين، هم نور دارد، هم نفس پاك و هم دل زنده. امّا كافر حاضر نيست حقيقت را ببيند و به خاطر سنگدلى، آن را نمى‌پذيرد

کس را به خدایی نمی‌خوانیم، که اگر بخوانیم سخت راه خطا و ظلم پیموده‌ایم. و دل هایشان را [با یقین به حقایق،] محکم و استوار ساختیم؛ آن گاه [که در برابر شرک

نکردید و کیفر ندادید) حتماً شکیبائی برای شکیبایان (حق‌پرستی چون شما که از دل فرمان نمی‌برید و به راهنمائی یزدان گوش فرا می‌دارید، در دنیا و آخرت) بهترخواهد

كرد؟ و خدا ابراهيم را به دوستى خود برگزيد. چه کسی بهدین‌تر از کسی است که روی دل به درگاه خدا آورد و نیکوکار باشد و از آیین پاک ابراهیم پیروی کند و خداوند

گفته: كذب مخبرى است نه خبرى. و به قول مجمع: هر كه چيز راستى را بگويد ولى در دل به آن عقيده نداشته باشد دروغگو است. نظام به استناد اين آيه مى‏گويد صدق خبر

است از راه دشمنى نزد خدا و نزد آنانكه گرويدند اينچنين مهر مينهد خدا بر هر دل مرد با تكبّر سركش. تفسير خداوند متعال احزاب نامبرده در آيات سابقه را بيان

روز و جستجوی شما از افزون‌بخشی اوست. در این (رحمت‌ها) برای مردمی که (با گوش دل سخنان حق را) می‌شنوند، نشانه‌هایی است. و از آیتهایش خواب شما است در شب و روز

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

آیات قرآنی را با کتابهای دیگر آسمانی همسو و هماهنگ دیده‌ایم، آن را با جان و دل پذیرا شده‌ایم). و هنگامی‌که بر ایشان فرو خوانده شود، گویند: «بدان ایمان آوردیم،

جبار و شقى نساخته است. و نیز مرا در حق مادرم نیکوکار گردانده و مرا زورگوی سخت دل نگردانده است‌ و مرا به مادرم نيكوكار كرده و مرا گردنكشى بدبخت نگردانيده است

روشى از كار [دين و شريعت‌] نهاديم، پس آن را پيروى كن و از هوسها و خواهشهاى دل كسانى كه نمى‌دانند پيروى مكن. سپس ما تو را (مبعوث کردیم و) بر آئین و راه روشنی

جز مردم کافر برنخیزد پس تو از اینکه کافران بر شهر و دیارها مسلط و متصرّفند دل نبازی (که اگر به آنها مهلتی دادیم موقع انتقام خواهد رسید). تنها کافران در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

بفرزندى و آنها درك نميكردند و گرديد دل مادر موسى بيتاب همانا نزديك بود كه آشكار كند او را اگر نه آن بود كه بند نهاده بوديم بر دل او تا باشد از گروندگان‌ و گفت

نماز را یاد کنید خدا را ایستادگان و نشستگان و بر پهلوهای خویش سپس گاهی که دل آسوده شدید به پا بدارید نماز را همانا نماز است بر مؤمنان نوشته بایسته‌ When

استقامت و بردن ثواب جهاد) و فضل و مرحمت سترگ خداوند (که با رعب و وحشت انداختن به دل دشمنان، نصیب مسلمانان کرد و ایشان را از دست کشتار و آزار کافران رستگار کرد،

نگرفته‌اند. چرا که آنان کافر بوده و اصلاً به رستاخیز معتقد نیستند) و به معاد دل نمی‌بندند. و (آنان) بی‌گمان - بر مجتمع و ساکنانش که باران بلا بر آنان بارانده

بفرزندى و آنها درك نميكردند و گرديد دل مادر موسى بيتاب همانا نزديك بود كه آشكار كند او را اگر نه آن بود كه بند نهاده بوديم بر دل او تا باشد از گروندگان‌ و گفت

آخر رسيدن عجله دارد و به سرعت سپرى مى‌شود. «تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ» 5- يك دل، دو دوستى برنمى‌دارد. «تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ وَ تَذَرُونَ الْآخِرَةَ» 6-

خوانده شد، در زمین پراکنده گردید و به دنبال رزق و روزی خدا بروید و خدای را (با دل و زبان) بسیار یاد کنید، تا این که رستگار شوید. پس چون نماز گزارده شد در (روی)

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

مواد غذايى بى‌جان است. گاهى از كافران مرده دل، فرزندان مؤمن و زنده دل و از مؤمنان زنده دل، فرزندانى كافر و مرده دل ظاهر مى‌شود «1» كه اين يكى از مصاديق آيه

معبودهایشان می‌گویند: شما ما را نپرستیده‌اید (بلکه به وسوسه‌ی اهریمن و به سخن دل گوش فرا داده‌اید و مجسّمه‌ی ما را به خاطر منافع خود پرستش نموده‌اید. معبود

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

راهكار آن را نشان دهيد. تُؤْثِرُونَ‌ ... وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ 4- راه پاك شدن دل و فكر انسان، ذكر مدام و مستمر نام خداوند است. «تَزَكَّى وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ»

تمام امراض و معاصى خواهش دل و منشأ آن محبّت دنيا است كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرموده رأس هر خطا است و سلامت دل بپاكى از همه آنها است و در

خداوند است و وعده‌ها و پاداش‌هاى چندين برابر مى‌دهد، اين به خاطر رشد انسان و دل كندن او از دنيا و رسيدگى به فقرا و خدمت به مردم و گره گشايى از آنان و شكستن

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

(40) ترجمه‌ و پيروى مكن آنچه را نباشد از براى تو بآن دانش همانا گوش و چشم و دل هر يك از آنها باشد از آن پرسيده شده‌ و راه مرو در زمين بكبر و ناز همانا تو

مى‌لرزد، پس از مدّتى آرام شده، دلهايشان نرم مى‌شود. آرى، ياد قهر و عقاب الهى دل مؤمن را مى‌لرزاند و با ياد لطف و مهر الهى، دلش آرام مى‌گيرد، همچون كودكى كه

سخن مى‏گويد تا كراهت در قيافه آن حضرت ظاهر شد به واسطه قطع شدن كلامش و در دل گفت: اين بزرگان مكّه گويند پيروان او فقط نابينايان و بردگانند، لذا به او اعتنائى

[چون و چند] این کارشان آگاه خواهی ساخت‌ پس چون او را بردند و همداستان شده دل بنهادند كه او را در بن چاه افكنند، [به اين كار دست يازيدند] و ما به او وحى

خواهد کرد ولی [اراده کوبنده] خدا از آنجا که گمان نمی کردند به سراغشان آمد و در دل هایشان رعب و ترس افکند به گونه ای که خانه هایشان را به دست خود و به دست مؤمنان

آن براى خدا منكر معاد ميشوند و اين نيست مگر از آن جهت كه فكر نكردند و چشم دل آنها كور شده و البتّه مساوى نيست ادراكات كور با بينا و اهل ايمان و عمل صالح

بازگشت كننده نگاه دارنده خود كسيكه بترسد از خدا با آنكه غائب است و بيايد با دل بازگشته بحق گويند داخل شويد در آن بسلامتى آن روز جاودانى است‌ براى ايشان است

بهار دل، زيرا باد بهار معانى او روياننده انواع گلهاى معرفت است. و در او است چشمه‌هاى علم، زيرا هر يك از آيات آن منبع علم و حكمت است. و نيست براى دل روشنائى

ابلیس از رحمت خداوند و یا شرارت طولانى او است. ۲ - شیطان، موجودى وسوسه گر در دل هاى آدمیان (فوسوس إلیه الشیطن ) ۳ - شیطان با وسوسه آدم در بهشت، سعى در زمینه سازى

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

است از راه دشمنى نزد خدا و نزد آنانكه گرويدند اينچنين مهر مينهد خدا بر هر دل مرد با تكبّر سركش. تفسير خداوند متعال احزاب نامبرده در آيات سابقه را بيان

مِنْكُمْ» 3- حالت‌هاى روحى در جسم اثر مى‌گذارد. (ترسيدن سبب مى‌شود كه چشم و دل كار عادّى خود را از دست بدهند، خيره شدن چشم و تند شدن ضربان قلب نمونه آن است

تو راضى است. «29» پس در زمره‌ى بندگان من درآى. (30) و به بهشت من داخل شو! دل آرام و نفس مطمئنه، با ذكر خدا به دست مى‌آيد. «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ

رحمت الهى اميدوارند از عذاب او ترسانند. وَ جاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ‌: و بياورد دل بازگشته به حق، يعنى روى به طاعت او آورده و از معصيت او اجتناب كنند. تحقيق:

به وحدانیت و یگانگی یاد کنی آنان روی گردانیده و به پشت گریزان می‌شوند. و بر دل هایشان پوشش هایی می گذاریم تا آن را نفهمند و در گوش هایشان سنگینی می نهیم

خداوند نعمتى را كه بر قومى ارزانى داشته تغيير نمى‌دهد، مگر آنكه آنان آنچه را در دل دارند تغيير دهند، و خدا شنواى داناست. این (عذاب) از آن جهت است که خدا بر آن

یاوری ندارند بلكه آنان كه ستم كردند- مشركان- بى‌هيچ دانشى كامها و آرزوهاى دل خويش را پيروى نمودند. پس آن را كه خدا گمراه كرده است چه كسى راه نمايد؟ و آنها

پروردگارشان شرک می‌آورند و چون مردم را گزندى رسد پروردگار خويش را در حالى كه روى دل بدو مى‌كنند بخوانند، و چون آنان را از سوى خود رحمتى- مِهر و آسايشى- بچشاند

دورتر از این چیزهائی است که انباز او می‌گردانند. یا کیست (آن‌که) شما را در (دل) تاریکی‌های خشکی و دریا راه می‌نماید و آن کس که بادها(ی رحمت‌زا) را پیشاپیش

تو راضى است. «29» پس در زمره‌ى بندگان من درآى. (30) و به بهشت من داخل شو! دل آرام و نفس مطمئنه، با ذكر خدا به دست مى‌آيد. «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ

پاک کند، و وسوسه شیطان را [که از بدترین کثافات است] از شما برطرف نماید، و دل هایتان را استحکام دهد، و گام هایتان را به آن استوار و پا برجا کند. و به ياد

پيش از رازگفتن خود صدقه‌ها بدهيد؟! پس چون نكرديد- يعنى نتوانستيد كرد و از دل و دستتان برنيامد- و خدا هم [به بخشايش خويش‌] بر شما بازگشت- اين حكم را برداشت-،

سخن مى‏گويد تا كراهت در قيافه آن حضرت ظاهر شد به واسطه قطع شدن كلامش و در دل گفت: اين بزرگان مكّه گويند پيروان او فقط نابينايان و بردگانند، لذا به او اعتنائى

دچار گرفتاری و زحمت می شوید، ولی خدا ایمان را محبوب شما قرار داد و آن را در دل هایتان بیاراست، و کفر و بدکاری و نافرمانی را ناخوشایند شما ساخت، اینان [که

ما فرستادگان پروردگار توایم! آنها هرگز دسترسی به تو پیدا نخواهند کرد! در دل شب، خانواده‌ات را (از این شهر) حرکت ده! و هیچ یک از شما پشت سرش را نگاه نکند؛

برای ملاطفت با او است؛ نه معاتبت. اشاره‌ای هم به این دارد که هر مؤمنی که در دل شبها جامه به خود پیچیده است، بلند شود و خودسازی کند و اندوخته‌ای بیندوزد.

حسن ادب و علوّ همت بزرگوارى خود، پرتو التفات بر هيچ زرّه از ذرات آن، و ديده دل از مشاهده آثار عظمت الهى نگشود، چنانچه فرمايد: ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌

نباشد و چون خدا بداند دل بنده اينطور با خدا است هر خواهشى كه نمايد اجابت ميفرمايد اى ده دله صد دله دل يك دله كن‌ مهر ديگران را ز دل خود يله كن‌ يك روز باخلاص

پاکیزه‌ای بهره‌ی شما کرد تا این که سپاسگزاری بکنید (و در راه جهاد به جان و دل بکوشید). و به یاد آورید چون شما در زمین، گروهی اندک و مستضعف بودید، می‌ترسیدید

راه خدا را ببندند پس به زودی مالهایشان بر سر این خیال باطل برود و حسرتش بر دل آنها بماند و آن‌گاه مغلوب نیز خواهند شد، و کافران را به سوی جهنم جمعا رهسپار

بنابراين آيه را مى‌توان چنين معنا كرد: نه چشم ظاهرى، خداوند را مى‌بيند و نه دل به عمق معرفت او راهى دارد. «لطيف» چند معنى دارد: 1. آنكه عطاى خود را كم بشمارد

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

را تحت فشار قرار مى‌دهد: «يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً» «4» خداوند، دل او را تنگ و سخت قرار مى‌دهد. دچار معيشت دشوار و تنگ مى‌شود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ

(40) ترجمه‌ و پيروى مكن آنچه را نباشد از براى تو بآن دانش همانا گوش و چشم و دل هر يك از آنها باشد از آن پرسيده شده‌ و راه مرو در زمين بكبر و ناز همانا تو

مانند باران و برف و ملائكه و آنچه بالا ميرود در آن مانند اعمال بندگان و آه دل مظلومان و ملائكه موكّله بر آن و او مهربان است به بندگان كه از بالاى سر و زير

«ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‌» ج) علم و دانش: «عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌» د) دل و قلب: «ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌» ه) چشم و ديده: «ما زاغَ الْبَصَرُ وَ

صفحه 380 7- دريافت كننده‌ى وحى تنها يك دل است، دل پاك پيامبر «قَلْبِكَ»، ولى دريافت‌كننده‌ى وسوسه‌هاى شيطانى، هر دل آلوده‌اى است. «كُلِّ أَفَّاكٍ» 8- بدتر

سنگينى را، از طريق امدادهاى غيبى و نزول فرشتگان‌ «3» و يا القاء ترس‌ «4» در دل دشمنان، از دوش پيامبر اكرم برداشته شد. خداوند، نام و ياد پيامبرش را گرامى

محمدص] سوگند به بام بلند [:آسمان و آسمان قلب محمدص] و به دریای افروخته [:دریای دل فروزان محمدص ]؛ (که) همواره عذاب پروردگارت همانا واقعی و شدنی است. برایش هیچ

خداى يكتا كافر شويم و براى او همتايانى قرار دهيم. و چون عذاب را ببينند در دل پشيمانى كنند. و ما غلها را بر گردن كافران بگذاريم. آيا نه چنين است كه در برابر

نميرسد و از آن بهره‌مند نميگردند با آنكه از حق معرض و رو گردانند و گوش شنوا و دل بينا ندارند و تو نميتوانى كورانى گم گشته از راه را كه نميخواهند وارد در جاده

بازگشت كننده نگاه دارنده خود كسيكه بترسد از خدا با آنكه غائب است و بيايد با دل بازگشته بحق گويند داخل شويد در آن بسلامتى آن روز جاودانى است‌ براى ايشان است