الزمر ٦
ترجمه
| الزمر ٥ | آیه ٦ | الزمر ٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«نَفْسٍ وَاحِدَةٍ»: شخص واحدی. یک تن. مراد ابوالبشر، آدم است (نگا: نساء / انعام / ، اعراف / . «ثُمَّ»: برای تأخیر زمانی نیست بلکه برای تأخیر بیان است. «جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا»: همسر او را از جنس او آفرید. (نگا: نساء / اعراف / . «أَنزَلَ»: خلقت بخشید. بیافرید. (نگا: اعراف / ، حدید / ). «ثَمَانِیَةَ أَزْوَاجٍ»: (نگا: انعام / . «خَلْقاً مِّن بَعْدِ خَلْقٍ»: مراد تطوّرات جنین و تحوّلات عجیب آن در مراحل مختلف است. «ظُلُمَاتٍ ثَلاثٍ»: چه بسا مراد ظلمت شکم مادر، و ظلمت رحم، و ظلمت مشیمه یا بچّه‌دان باشد. یا مراد لایه‌های جنینی إِکْتُودِرْم و مِزُودِرْم و اِنْدُودِرْم باشد. و یا این که مراد تخمدان و لوله فالوپ و رحم باشد. هدف اصلی را به علم «جنین‌شناسی» که در اصل درس خداشناسی است واگذار می‌کنیم. «أَنَّی»: چگونه؟ کجا؟ «فَأَنَّی تُصْرَفُونَ»: (نگا: یونس / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُکُمْ فِي... (۱) ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ مِنَ الضَّأْنِ... (۲) رَبَّکُمُ الَّذِي خَلَقَکُمْ مِنْ... (۹) ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ مِنَ الضَّأْنِ... (۳) ثُمَ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً... (۴)
اللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ کُلُ... (۰) وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ... (۱) وَ اتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ... (۶)
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۰ سوره زمر
- محتواى كلى سوره مباركه زمر و زمينه نزول آن
- اشاره به معناى انزال و تنزيل قرآن كريم
- معناى اينكه دين خالص براى خداست
- بيان مبناى اعتقادى بت پرستان درباره عبادت ارباب و آلهه و مقصود از اينكه آنان غير خدارا اولياءاتخاذ كرده اند
- تقرير احتجاج بر ردّ و نفى فرزند گرفتن خدا براى خود چه فرزندى حقيقى و چهاعتبارى در آيه : لوارادالله يتخذولدا لا صطفى مما يخلق مايشاء...
- احتجاج بر وحدت خداوند در الوهيت و ربوبيت ، با بيان انحصار خلق و تدبير در اوعزوجل
- تفسير آيه : و ان تكفروا فان الله غنى عنكم ولايرضى لعباده الكفر و ان تشكروايرضه لكم ... كه راجع به كفران نعمت و شكر آن است
- گفتارى در معناى خشم و رضاى خدا
- انسان بالفطره خداشناس است و در حال اضطرار رو به اوست ولى درحال تنعم و خوشى ، غافل از او
- برابر نبودن انسان متنعم غافل از خدا با مؤ من متهجد، و عدم تساوى عالم به خدا باجاهل به او
- صابران اجر بى حساب در پيش رو دارند
- رواياتى درباره اخلاص ، الذين يعلمون ، و شاءننزول آيه : امن هو قانت ...، و اجر صابران
نکات آیه
۱ - خداوند، انسان ها را از یک تن (آدم(ع)) آفرید. (خلقکم من نفس وحدة) مفسران بر این دیدگاه اند که مقصود از «نفس واحدة» آدم ابوالبشر است.
۲ - همه انسان ها، از نظر ریشه خلقت و نیز در حقیقت انسانى - بى هیچ امتیاز و تبعیضى - مشترک و برابراند. (خلقکم من نفس وحدة) یادآورى خداوند به این که همه انسان ها از یک نفس آفریده شده اند، مى تواند به منظور بیان حقیقت یاد شده باشد.
۳ - حوا، از جنس آدم(ع) و برابر با او، در اصل خلقت و در حقیقت و ویژگى هاى انسانى (خلقکم من نفس وحدة ثمّ جعل منها زوجها) بیشتر مفسران بر این عقیده اند که مضمون آیه شریفه مانند مضمون آیه «و اللّه جعل لکم من أنفسکم أزواجاً و جعل لکم من أزواجکم بنین و حفدة...»، (نحل (۱۶) آیه ۷۲) است. مقصود از آن بیان آفرینش نوع انسان و چگونگى پیدایش نسل آدمى و تکثیر نوع بشر است; نه این که حوا از یک تن به نام آدم پدید آمده باشد و در نتیجه همه انسان ها از یک تن به وجود آمده باشند.
۴ - زنان چونان مردان، بى هیچ امتیاز و تبعیضى، داراى نفس و حقیقت واحد انسانى اند. (خلقکم من نفس وحدة ثمّ جعل منها زوجها)
۵ - آفرینش حوا، پس از آدم بود. (خلقکم من نفس وحدة ثمّ جعل منها زوجها) برداشت بالا بر اساس این دیدگاه است که «ثمّ» بر تراخى زمانى، دلالت کند.
۶ - قرار دادن همسرانى از جنس خودِ انسان ها، جلوه قدرت خدا و از نعمت هاى الهى (خلقکم من نفس وحدة ثمّ جعل منها زوجها)
۷ - آفرینش انعام (شتر، گاو، گوسفند و بز) به صورت نر و ماده، جلوه قدرت خدا و از نعمت هاى الهى (و أنزل لکم من الأنعم ثمنیة أزوج) «أنعام» در اصل به شتر، گاو و گوسفند گفته مى شود و گاهى شامل بز هم مى شود; چنان که در این آیه چنین است. «أزواج» به معناى انواع و صنف ها است و اطلاق هشت صنف بر چهار نوع از حیوان، به اعتبار نر و ماده بودن هر یک از آنها است.
۸ - بهره مندى انسان ها، فلسفه آفرینش دام ها (شتر، گاو، گوسفند و بز) (و أنزل لکم من الأنعم)
۹ - دام ها(شتر، گاو، گوسفند و بز) داراى اهمیت و نقش ویژه در تغذیه و بهره ورى انسان ها (و أنزل لکم من الأنعم ثمنیة أزوج) از اختصاص به ذکر یافتن دام ها از میان دیگر حیوانات و نعمت هاى خدادادى، به وقت سخن گفتن از آفرینش انسان ها، مى توان برداشت یاد شده را به دست آورد.
۱۰ - تطور و تکامل تدریجى انسان در تاریکى شکم مادر (یخلقکم فى بطون أُمّهتکم خلقًا من بعد خلق) جمله «خلقاً من بعد خلق» (آفرینشى پس از آفرینش)، به تطور و تکامل تدریجى نطفه در رحم مادران اشاره دارد.
۱۱ - جنین، پوشیده از سه ظلمت (بچه دان، رحم و شکم) (یخلقکم فى بطون أُمّهتکم ... فى ظلمت ثلث) مفسران یادآور شدند که مقصود از «ظلمات ثلاث» ظلمت هاى بچه دان، رحم و شکم مادران است و روایت امام باقر(ع) مؤید همین برداشت است (مجمع البیان، ذیل آیه و نورالثقلین، ج ۴، ص ۴۷۷، ح ۱۱).
۱۲ - بقاى نسل انسان از طریق زوجیت و همسردارى، نشانه قدرت خدا و از نعمت هاى الهى (خلقکم من نفس وحدة ثمّ جعل منها زوجها ... یخلقکم فى بطون أُمّهتکم خلقًا من بعد خلق فى ظلمت ثلث)
۱۳ - شکم مادران، بستر مناسب رشد جنین و تکامل نطفه انسان. (یخلقکم فى بطون أُمّهتکم خلقًا من بعد خلق فى ظلمت ثلث) تصریح به آفرینش انسان در شکم مادران، مى تواند گویاى مطلب بالا باشد.
۱۴ - تأثیر تاریکى شکم مادران، در رشد جنین و نطفه انسان (یخلقکم فى بطون أمّهتکم ... فى ظلمت ثلث) تعبیر ظلمات از بچه دان، رحم و شکم، مى تواند بیانگر حقیقت یاد شده باشد.
۱۵ - عوامل طبیعى، مجراى اراده خداوند در آفرینش (یخلقکم فى بطون أُمّهتکم ... فى ظلمت ثلث)
۱۶ - آفریدن جهان هستى (آسمان، زمین، انسان و...)، از اوصاف و نشانه هاى خداى حقیقى (اللّه) (خلق السموت و الأرض ... خلقکم من نفس وحدة ... ذلکم اللّه) «ذلکم» اشاره به کسى است که اشیاى ذکر شده را آفریده و صاحب اوصاف خلق و جعل است.
۱۷ - ربوبیت، از اوصاف خداى حقیقى (اللّه) است. (اللّه ربّکم) «ربّکم» صفت براى «اللّه» است.
۱۸ - آفرینش جهان (آسمان، زمین، خورشید، ماه و انسان) جلوه ربوبیت خدا است. (خلق السموت و الأرض ... خلقکم من نفس وحدة ... ذلکم اللّه ربّکم)
۱۹ - فرمانروایى مطلق جهان، مخصوص خداوند است. (اللّه ربّکم له الملک) تقدم خبر (له) بر مبتدا (ملک) دلالت بر حصر مى کند.
۲۰ - آفرینش آسمان ها، زمین، خورشید، ماه و انسان، جلوه فرمانروایى مطلق خدا بر جهان هستى است. (خلق السموت و الأرض ... له الملک)
۲۱ - تمامى معبودها - جز اللّه - معبودهایى ساختگى و دروغین (لا إله إلاّ هو)
۲۲ - اللّه، معبود حقیقى است. (اللّه ربّکم له الملک لا إله إلاّ هو)
۲۳ - آفرینش جهان (آسمان، زمین و انسان)، دلیل یکتایى خدا و پوچى معبودهاى دیگر (خلق السموت و الأرض ... خلقکم من نفس وحدة ... لا إله إلاّ هو) برداشت بالا مبتنى براین دیدگاه است که جمله «لا إله إلاّ هو» - که پس از بحث از خلقت جهان آمده است - به منزله نتیجه و جمع بندى آن بحث باشد.
۲۴ - عبادت، تنها شایسته خداى مالک جهان است. (خلق السموت و الأرض ... خلقکم من نفس وحدة ... له الملک لا إله إلاّ هو) برداشت یاد شده بر این اساس مبتنى است که جمله «لا إله إلاّ هو» بیان قصر در جمله «له الملک» باشد.
۲۵ - با وجود نشانه هاى مشهود و بى شمار توحید ربوبى و یگانگى خدا در عالم، انکار آن و روى آوردن به شرک، امرى شگفت آور است. (فأنّى تصرفون) استفهام«أنّى» در آیه شریفه براى تعجب است.
روایات و احادیث
۲۶ - «فى مجمع البیان: «فى ظلمات ثلاث» ظلمة البطن و ظلمة الرحم و ظلمة المشیمة... و هو المروى عن أبى جعفر(ع);[۱] در مجمع البیان آمده است که مراد از «ظلمات ثلاث» (تاریکى هاى سه گانه)، تاریکى شکم، تاریکى رحم و تاریکى کیسه جنین مى باشد و این معنا از امام باقر(ع) روایت شده است».
موضوعات مرتبط
- آدم(ع): تاریخ خلقت آدم(ع) ۵; نسل آدم(ع) ۱; ویژگیهاى خلقت آدم(ع) ۳
- آسمان: خلقت آسمان ۱۶، ۱۸، ۲۰، ۲۳
- آفرینش: حاکم آفرینش ۱۹، ۲۰; خلقت آفرینش ۱۶، ۱۸، ۲۳; مالک آفرینش ۲۴
- الله: معبودیت الله ۲۲
- انسان: پدر انسان ها ۱; تساوى انسان ها ۲; خلقت انسان ها ۲، ۱۶، ۱۸، ۲۰، ۲۳; مبدأ خلقت انسان ۱
- بچه دان: تاریکى بچه دان ۱۱، ۲۶
- بز: فواید بز ۸، ۹
- تغذیه: منابع تغذیه ۹
- توحید: دلایل توحید ۲۳; شگفتى تکذیب توحید ربوبى ۲۵
- جنین: تکامل جنین ۱۰; جنین در تاریکى ۱۱، ۲۶; عوامل رشد جنین ۱۴; مکان رشد جنین ۱۳
- چهارپایان: فلسفه خلقت چهارپایان ۸
- حوا: تاریخ خلقت حوا ۵; جنس حوا ۳; ویژگیهاى خلقت حوا ۳
- خدا: اختصاصات خدا ۱۹; حاکمیت مطلق خدا ۱۹; مجارى اراده خدا ۱۵; نشانه هاى حاکمیت خدا ۲۰; نشانه هاى ربوبیت خدا ۱۸; نشانه هاى قدرت خدا ۶، ۷، ۱۲; نعمتهاى خدا ۶، ۷، ۱۲
- خورشید: خلقت خورشید ۱۸، ۲۰
- رحم(زهدان): تاریکى رحم(زهدان) ۱۰، ۱۱، ۲۶; نقش تاریکى رحم(زهدان) ۱۴; نقش رحم(زهدان) ۱۳
- زمین: خلقت زمین ۱۶، ۲۰، ۲۳
- زن: تساوى زن و مرد ۴; خلقت زن ۴
- شتر: فواید شتر ۸، ۹
- شرک: شگفتى شرک ۲۵
- شکم: تاریکى شکم ۱۱، ۲۶
- عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۱۵
- گاو: فواید گاو ۸، ۹
- گوسفند: فواید گوسفند ۸، ۹
- ماه(گردون): خلقت ماه(گردون) ۱۸، ۲۰
- مرد: خلقت مرد ۴
- معبودان باطل: پوچى معبودان باطل ۲۱، ۲۳
- معبودراستین: ۲۲ خالقیت معبودراستین ۱۶; ربوبیت معبودراستین ۱۷; صفات معبودراستین ۱۷; نشانه هاى معبودراستین ۱۶
- معبودیت: ملاک معبودیت ۲۴
- نعمت: نعمت زوجیت انسانها ۱۲; نعمت زوجیت بز ۷; نعمت زوجیت چهارپایان ۷; نعمت زوجیت شتر ۷; نعمت زوجیت گاو ۷; نعمت زوجیت گوسفند ۷; نعمت همسر ۶
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۸، ص ۷۶۶; نورالثقلین، ج ۴- ، ص ۴۷۷، ح ۱۱.
