آل عمران ١٦٥
ترجمه
| آل عمران ١٦٤ | آیه ١٦٥ | آل عمران ١٦٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَوَلَمَّا»: آیا هنگامی. (أَ) حرف استفهام، (وَ) حرف عطف، و (لَمَّا) ظرف زمان است. «أَصَابَتْکُم مُّصِیبَةٌ»: بلائی که به شما رسید که عبارت است از کشته‌شدن هفتاد نفر از مسلمانان در جنگ احد. «أَصَبْتُم مِّثْلَیْهَا»: دو برابرش به دیگران رسانده‌اید که عبارت است از کشتن هفتاد نفر و اسیر نمودن هفتاد نفر از کافران در جنگ بدر. «أَنَّی هذَا»: این از کجا است؟
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
نکات آیه
۱- گلایه برخى مسلمانان از نتایج دردناک نبرد احد و شکست در آن (اولمّا اصابتکم مصیبة ... قلتم انّى هذا) مفسران برآنند که مراد از مصیبت مطرح شده در آیه، کشته ها و مشکلات ناشى از نبرد احد است. این برداشت را روایت مذکور در فیش شماره ۱۲- تأیید مى کند.
۲- ضربه و مصیبت وارده بر کافران در جنگ بدر، دو برابر مصیبتى که بر پیکارگران مؤمن در جنگ احد وارد شد. (اولمّا اصابتکم مصیبة قد اصبتم مثلیها) بسیارى از مفسران گفته اند که مراد از «اصبتم مثلیها» (دو چندان مصیبتى که دیدید، بر کافران وارد کردید) مصیبتى است که مؤمنان در پیکار بدر بر مشرکان تحمیل کردند. این برداشت را روایت مذکور در فیش شماره ۱۲ تأیید مى کند.
۳- شکست و مصیبت سنگین مسلمانان در پیکار احد، دور از انتظار ایشان بود. (اولمّا اصابتکم مصیبة قد اصبتم مثلیها) کلمه «انّى» به معناى «من این» (از کجا و از چه روى) مى باشد و «هذا» اشاره به مصیبت است.
۴- یادآورى خاطره پیروزى مسلمانان در پیکار بدر، التیام بخش رنج و آثار روحى دردناک شکست نبرد احد (اولمّا اصابتکم مصیبة قد اصبتم مثلیها) جمله «قد اصبتم مثلیها»، که اشاره به پیروزى بزرگ مسلمانان در بدر است، بدان جهت ایراد شده که با یاد آن خاطره بزرگ، مسلمانان مصیبت احد را در مقایسه با پیروزى بدر کوچک شمرند و در نتیجه، رنج مصیبت احد را نادیده انگارند.
۵- پندار ناصواب برخى پیکارگران احد در تحلیل عوامل شکست آن نبرد (انّى هذا قل هو من عند انفسکم) جمله «انّى هذا» به این مطلب اشاره دارد که گویا مجاهدان احد علّت شکست آن نبرد را بیرون از عملکرد خویش مى دانستند، که جمله «من عند انفسکم» ریشه صحیح آن را گوشزد مى کند.
۶- مقایسه میان شکستها و پیروزیها و کارهاى موفق و ناموفق، از روشهاى قرآن براى شناخت عوامل آنها (اولمّا اصابتکم مصیبة قد اصبتم مثلیها قلتم انّى هذا قل هو من عند انفسکم)
۷- مسلمانان، به دلیل نافرمانى از پیامبر (ص) و فرار از صحنه نبرد، عامل شکست و مصیبتهاى پیکار احد (اولمّا اصابتکم مصیبة ... قل هو من عند انفسکم) با توجّه به آیات قبل، همانند آیه ۱۵۲ (اذ تحسّونهم باذنه حتّى اذا فشلتم و تنازعتم فى الامر و عصیتم)، معلوم مى شود که نافرمانى و ... از جمله عوامل شکست آنان بود.
۸- جوامع انسانى، خود، عاملى براى مصیبتها و رنجهاى خویش هستند. (قل هو من عند انفسکم)
۹- نقش آدمى در فرجام و سرنوشت خویش (قل هو من عند انفسکم)
۱۰- توانایى مطلق خداوند بر انجام هر امرى (انّ اللّه على کلّ شىء قدیر)
۱۱- توجّه به توانایى و قدرت خداوند، برطرف کننده هر گونه نگرانى و یأس مسلمانان نسبت به آینده (اولمّا اصابتکم مصیبة ... انّ اللّه على کل شىء قدیر) سؤال مسلمانان (انّى هذا)، حکایت از این معنا دارد که چنین واقعه اى را هرگز انتظار نداشتند و عدم انتظار، طبعاً ناامیدى آدمى را در پى دارد که خداوند با بیان قدرت مطلقه خویش، از جمله نصرت آنان، در مقام زایل ساختن یأس مؤمنان است.
روایات و احادیث
۱۲- رفع ناراحتى مسلمانان به جهت شهادت هفتاد نفر در جنگ احد، با تذکّر به این که آنان در جنگ بدر، هفتاد نفر از دشمنان را کشته و هفتاد نفر را اسیر کردند. (اولمّا اصابتکم مصیبة قد اصبتم مثلیها) امام صادق (ع) درباره آیه فوق فرمود: کان المسلمون قد اصابوا ببدر مائة و اربعین رجلا قتلوا سبعین رجلا و اسروا سبعین فلمّا کان یوم احد اصیب من المسلمین سبعون رجلا قال: فاغتمّوا بذلک فانزل اللّه تبارک و تعالى: «اولمّا اصابتکم ... مثلیها».[۱]
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۷، ۱۲
- اطمینان: عوامل اطمینان ۴
- اضطراب: موانع اضطراب ۱۱
- انسان: فرجام انسان ۹ ; نقش انسان ۹
- ایمان: آثار ایمان ۱۱
- پیروزى:۲، ۴ آثار پیروزى ۲، ۴ ۱۲
- تاریخ: ذکر حوادث تاریخ ۴
- تحقیق: روش تحقیق ۶
- تذکر: آثار تذکر ۴
- جهاد: فرار از جهاد ۷
- خدا: قدرت خدا ۱۰
- دشمنان:۱۲
- رفتار: پایه‌هاى رفتار ۱۱
- سختى: روش تسهیل سختى ۴ ; منشأ سختى ۸
- شکست:۱، ۲، ۳، ۴، ۵ عوامل شکست ۱، ۲، ۳، ۴، ۵ در جهاد ۷
- شهادت:۱۲
- عقیده: باطل ۵
- عصیان: از محمّد (ص) ۷
- غزوه احد:۴، ۷، ۱۲ شکست غزوه احد ۴، ۷، ۱۲ ۱، ۳، ۵ ; مسلمانان در غزوه احد ۴، ۷، ۱۲ ۲، ۳
- غزوه بدر:۱۲ پیروزى غزوه بدر ۱۲ ۴ ; کافران در غزوه بدر ۱۲ ۲
- قضا و قدر:۹
- کافران:۲ شکست کافران ۲ ۲
- مجاهدان: احد ۵
- محمد (ص):۷
- مسلمانان:۲ اندوه مسلمانان ۲ ۱۲ ; شکست مسلمانان ۲ ۳، ۴
- یأس: موانع یأس ۱۱
منابع
- ↑ تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۲۰۵، ح ۱۵۱ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۴۰۸، ح ۴۲۶.
