آل عمران ١٣٥

وَ الَّذِينَ‌ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ذَکَرُوا اللَّهَ‌ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ‌ وَ مَنْ‌ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ‌ إِلاَّ اللَّهُ‌ وَ لَمْ‌ يُصِرُّوا عَلَى‌ مَا فَعَلُوا وَ هُمْ‌ يَعْلَمُونَ‌

ترجمه

و آنها که وقتی مرتکب عمل زشتی شوند، یا به خود ستم کنند، به یاد خدا می‌افتند؛ و برای گناهان خود، طلب آمرزش می‌کنند -و کیست جز خدا که گناهان را ببخشد؟- و بر گناه، اصرار نمی‌ورزند، با اینکه می‌دانند.

و كسانى كه چون كار زشتى كردند يا بر خود ستم نمودند خدا را ياد كنند و براى گناهان خويش آمرزش طلبند، و جز خدا چه كسى است كه گناهان را بيامرزد؟ و دانسته بر خلاف‌هايى كه كرده‌اند پافشارى نكنند

و آنان كه چون كار زشتى كنند، يا بر خود ستم روا دارند، خدا را به ياد مى‌آورند و براى گناهانشان آمرزش مى‌خواهند -و چه كسى جز خدا گناهان را مى‌آمرزد؟ و بر آنچه مرتكب شده‌اند، با آنكه مى‌دانند [كه گناه است‌]، پافشارى نمى‌كنند.

و آنان که اگر کار ناشایسته کنند و یا ظلمی به نفس خویش نمایند خدا را به یاد آرند و از گناه خود (به درگاه خدا) توبه کنند-و کیست جز خدا که گناه خلق را بیامرزد؟-و آنها که اصرار در کار زشت نکنند چون به زشتی معصیت آگاهند.

و آنان که چون کار زشتی مرتکب شوند یا بر خود ستم ورزند، خدا را یاد کنند و برای گناهانشان آمرزش خواهند؛ و چه کسی جز خدا گناهان را می آمرزد؟ و دانسته و آگاهانه بر آنچه مرتکب شده اند، پا فشاری نمی کنند؛

و آن كسان كه چون مرتكب كارى زشت شوند يا به خود ستمى كنند، خدا را ياد مى‌كنند و براى گناهان خويش آمرزش مى‌خواهند و كيست جز خدا كه گناهان را بيامرزد؟ و چون به زشتى گناه آگاهند در آنچه مى‌كردند پاى نفشرند.

و کسانی که چون کار ناشایستی کردند یا بر خویشتن ستم روا داشتند خدای را یاد کنند و برای گناهانشان آمرزش خواهند -و چه کسی جز خداوند گناهان را می‌آمرزدو آنان که آگاهانه در کارهای [ناروایی‌] که کرده‌اند پافشاری و پیگیری نکرده‌اند

و آنان كه چون كار نكوهيده و زشتى كنند يا [با ارتكاب ديگر گناهان- يا گناهان كوچك-] بر خويشتن ستم كنند خداى را به ياد آرند و براى گناهانشان آمرزش خواهند- و جز خدا كيست كه گناهان را بيامرزد؟- و بر آنچه كرده‌اند، در حالى كه [بدى و زشتى و كيفر آن را] مى‌دانند، نپايند

و کسانی که چون دچار گناه (کبیره‌ای) شدند، یا (با انجام گناه صغیره‌ای) بر خویشتن ستم کردند، به یاد خدا می‌افتند (و وعده و وعید و عقاب و ثواب و جلالت و عظمت او را پیش چشم می‌دارند و پشیمان می‌گردند) و آمرزش گناهانشان را خواستار می‌شوند - و بجز خدا کیست که گناهان را بیامرزد؟ - و با علم و آگاهی بر (زشتی کار و نهی و وعید خدا از آن) چیزی که انجام داده‌اند پافشاری نمی‌کنند (و به تکرار گناه دست نمی‌یازند).

و کسانی که چون کار زشتی کنند، یا بر خودهاشان ستم روا دارند، خدا را یاد کنند، پس برای گناهانشان همی پوشش خواهند. و چه کسی جز خدا گناهان دنباله‌دار را می‌پوشد؟ و (نیز) بر آنچه مرتکب شده‌اند، از آنجا که (به حرمت فحشا و ظلم به خود و عاقبت وخیم‌) آگاهند، بر هر کار زشتی که کرده‌اند پافشاری نمی‌کنند.

و آنان که هرگاه فحشائی کنند یا بر خود ستم کنند یاد خدا کنند و آمرزش گناهان خویش خواهند و کیست که بیامرزد گناهان را جز خدا و اصرار نکنند بر آنچه کرده‌اند و خود می‌دانند

آل عمران ١٣٤	آیه ١٣٥	آل عمران ١٣٦
سوره : سوره آل عمران نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«فَاحِشَةً»: گناه کبیره، مانند زنا و قتل. «وَهُمْ یَعْلَمُونَ»: آنان قبح کارشان را می‌دانند. آنان می‌دانند که خداوند توبه توبه‌کاران را می‌پذیرد و بندگان خود را می‌بخشد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مَنْ‌ يَعْمَلْ‌ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ‌... (۴) أَ لَمْ‌ يَعْلَمُوا أَنَ‌ اللَّهَ‌ هُوَ... (۱) وَ مَنْ‌ يَعْمَلْ‌ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ‌... (۴)

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ‌ الَّذِينَ‌... (۱)

تفسیر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- یاد خدا و طلب آمرزش (توبه) شیوه پارسایان، در صورت ارتکاب کارى ناشایست (زنا یا مطلق گناه کبیره) و یا ستم بر خویش (اعدّت للمتّقین ... و الّذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم ذکروا اللّه فاستغفروا لذنوبهم) برخى گفته اند مراد از «فاحشة»، زنا و مقصود از ظلم در این آیه، سایر گناهان چه صغیره و چه کبیره است. برخى دیگر گفته اند که مراد از «فاحشة»، گناهان کبیره و مقصود از ظلم، گناهان صغیره است.

۲- امکان لغزش تقواپیشگان و ارتکاب گناه از سوى آنان (اعدّت للمتّقین ... و الّذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم)

۳- گناه، ستم بر خویشتن است. (او ظلموا انفسهم ... فاستغفروا لذنوبهم)

۴- یاد خدا، وادارکننده انسان به توبه و استغفار (ذکروا اللّه فاستغفروا لذنوبهم) عطف شدن استغفار بر ذکر خدا با کلمه «فاء»، که در آن معناى ترتب نهفته است، مى تواند اشاره به رابطه علیّت بین ذکر خدا و استغفار باشد.

۵- غفلت از یاد خدا، زمینه انجام کارهاى ناشایست و ارتکاب گناه (و الّذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم ذکروا اللّه فاستغفروا) چون ذکر خدا باعث مى شود که انسان از کرده خویش پشیمان شود و از خدا آمرزش طلبد (ذکروا اللّه فاستغفروا)، معلوم مى گردد که انسان به هنگام گناه، از یاد خدا غافل است.

۶- تنها خداوند آمرزنده گناهان است. (و من یغفر الذّنوب الّا اللّه)

۷- ترغیب گناهکاران به توبه و استغفار از پیشگاه خداوند (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... فاستغفروا لذنوبهم و من یغفر الذّنوب الّا اللّه)

۸- عدم عناد و اصرار آگاهانه تقواپیشگان، بر گناه (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... لم یصروا على ما فعلوا و هم یعلمون) چون به مجرد ذکر خدا توبه مى کنند، معلوم مى شود گناهشان از روى عناد نیست، بلکه به جهت غفلت از یاد پروردگارشان بوده است.

۹- منافات عناد و اصرار آگاهانه آدمى بر گناه، با تقواپیشگى (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... لم یصروا على ما فعلوا و هم یعلمون) با توجه به توضیح برداشت قبل.

۱۰- اصرارکنندگان بر گناه، محروم از وعده الهى به آمرزش گناهانشان (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... و من یغفر الذّنوب الّا اللّه و لم یصرّوا على ما فعلوا)

۱۱- جهل آدمى، عذرى بر گناهان او در پیشگاه خداوند (لم یصروا على ما فعلوا و هم یعلمون)

۱۲- پشیمان نشدن و توبه نکردن از گناهان گذشته خود، به منزله اصرار بر آن گناهان است. (الّذین اذا فعلوا فاحشة ... فاستغفروا لذنوبهم ... و لم یصرّوا على ما فعلوا) بنابر اینکه جمله «و لم یصرّوا ... »، عطف تفسیرى براى جمله «فاستغفروا» باشد یعنى اگر بعد از گناه، یاد خدا نکنند و استغفار ننمایند، در واقع اصرارکنندگان بر گناه هستند.

روایات و احادیث

۱۳- طلب آمرزش نکردن و به فکر توبه نبودن، در عین توجّه به گناه، اصرار بر آن است. (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... لم یصروا على ما فعلوا و هم یعلمون) امام باقر (ع) درباره آیه فوق فرمودند: الاصرار هو ان یذنب الذّنب فلا یستغفر اللّه و لا یحدّث نفسه بتوبة فذلک الاصرار.

۱۴- استغفار کامل، مشروط به پشیمانى از گناه و ترک آن است. (و لم یصرّوا على ما فعلوا) امام صادق (ع) درباره آیه فوق فرمودند: ... «و الّذین اذا فعلوا ... و لم یصرّوا على ما فعلوا ... » فهذا ما امر اللّه به، من الاستغفار و اشترط معه بالتّوبة و الاقلاع عمّا حرّم اللّه.

موضوعات مرتبط

• استغفار:۱ اهمیّت استغفار ۱ ۱۳ ; تشویق به استغفار ۱ ۷ ; زمینه‌هاى استغفار ۱ ۴ ; شرایط استغفار ۱ ۱۴
• اللّه: مغفرت اللّه ۶ ; وعده‌هاى اللّه ۱۰
• انگیزش: عوامل انگیزش ۴
• تشویق:۷
• تقوا: آثار تقوا ۹
• تکلیف: زمینه‌هاى عمل به تکلیف ۴
• توبه:۱ از گناه ۱۲، ۱۳ ; تشویق به توبه ۱ ۷ ; زمینه‌هاى توبه ۱ ۴
• جهل: آثار جهل ۱۱
• ذکر خدا:۱، ۵ آثار ذکر خدا ۱، ۵ ۴
• ظلم به نفس:۱، ۳
• غفلت: آثار غفلت ۵
• قرآن: تشبیهات قرآن ۱۲
• گناه:۱۳ آثار گناه ۱۳ ۳ ; آمرزش گناه ۱۳ ۶ ; اجتناب از محدوده گناه ۱۳ ۱۴ ; اصرار بر گناه ۱۳ ۸، ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۳ ; زمینه‌هاى گناه ۱۳ ۵ ; عذر بر گناه ۱۳ ۱۱ ; متّقین و گناه ۱۳ ۲
• متّقین:۲ استغفار متّقین ۲ ۱ ; توبه متّقین ۲ ۱ ; صفات متّقین ۲ ۱، ۸ ; لغزش متّقین ۲ ۲
• مغفرت: موارد عدم مغفرت ۱۰