آل عمران ١٣٥
ترجمه
آل عمران ١٣٤ | آیه ١٣٥ | آل عمران ١٣٦ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«فَاحِشَةً»: گناه کبیره، مانند زنا و قتل. «وَهُمْ یَعْلَمُونَ»: آنان قبح کارشان را میدانند. آنان میدانند که خداوند توبه توبهکاران را میپذیرد و بندگان خود را میبخشد.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
تفسیر
نکات آیه
۱- یاد خدا و طلب آمرزش (توبه) شیوه پارسایان، در صورت ارتکاب کارى ناشایست (زنا یا مطلق گناه کبیره) و یا ستم بر خویش (اعدّت للمتّقین ... و الّذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم ذکروا اللّه فاستغفروا لذنوبهم) برخى گفته اند مراد از «فاحشة»، زنا و مقصود از ظلم در این آیه، سایر گناهان چه صغیره و چه کبیره است. برخى دیگر گفته اند که مراد از «فاحشة»، گناهان کبیره و مقصود از ظلم، گناهان صغیره است.
۲- امکان لغزش تقواپیشگان و ارتکاب گناه از سوى آنان (اعدّت للمتّقین ... و الّذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم)
۳- گناه، ستم بر خویشتن است. (او ظلموا انفسهم ... فاستغفروا لذنوبهم)
۴- یاد خدا، وادارکننده انسان به توبه و استغفار (ذکروا اللّه فاستغفروا لذنوبهم) عطف شدن استغفار بر ذکر خدا با کلمه «فاء»، که در آن معناى ترتب نهفته است، مى تواند اشاره به رابطه علیّت بین ذکر خدا و استغفار باشد.
۵- غفلت از یاد خدا، زمینه انجام کارهاى ناشایست و ارتکاب گناه (و الّذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم ذکروا اللّه فاستغفروا) چون ذکر خدا باعث مى شود که انسان از کرده خویش پشیمان شود و از خدا آمرزش طلبد (ذکروا اللّه فاستغفروا)، معلوم مى گردد که انسان به هنگام گناه، از یاد خدا غافل است.
۶- تنها خداوند آمرزنده گناهان است. (و من یغفر الذّنوب الّا اللّه)
۷- ترغیب گناهکاران به توبه و استغفار از پیشگاه خداوند (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... فاستغفروا لذنوبهم و من یغفر الذّنوب الّا اللّه)
۸- عدم عناد و اصرار آگاهانه تقواپیشگان، بر گناه (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... لم یصروا على ما فعلوا و هم یعلمون) چون به مجرد ذکر خدا توبه مى کنند، معلوم مى شود گناهشان از روى عناد نیست، بلکه به جهت غفلت از یاد پروردگارشان بوده است.
۹- منافات عناد و اصرار آگاهانه آدمى بر گناه، با تقواپیشگى (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... لم یصروا على ما فعلوا و هم یعلمون) با توجه به توضیح برداشت قبل.
۱۰- اصرارکنندگان بر گناه، محروم از وعده الهى به آمرزش گناهانشان (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... و من یغفر الذّنوب الّا اللّه و لم یصرّوا على ما فعلوا)
۱۱- جهل آدمى، عذرى بر گناهان او در پیشگاه خداوند (لم یصروا على ما فعلوا و هم یعلمون)
۱۲- پشیمان نشدن و توبه نکردن از گناهان گذشته خود، به منزله اصرار بر آن گناهان است. (الّذین اذا فعلوا فاحشة ... فاستغفروا لذنوبهم ... و لم یصرّوا على ما فعلوا) بنابر اینکه جمله «و لم یصرّوا ... »، عطف تفسیرى براى جمله «فاستغفروا» باشد یعنى اگر بعد از گناه، یاد خدا نکنند و استغفار ننمایند، در واقع اصرارکنندگان بر گناه هستند.
روایات و احادیث
۱۳- طلب آمرزش نکردن و به فکر توبه نبودن، در عین توجّه به گناه، اصرار بر آن است. (و الّذین اذا فعلوا فاحشة ... لم یصروا على ما فعلوا و هم یعلمون) امام باقر (ع) درباره آیه فوق فرمودند: الاصرار هو ان یذنب الذّنب فلا یستغفر اللّه و لا یحدّث نفسه بتوبة فذلک الاصرار.[۱]
۱۴- استغفار کامل، مشروط به پشیمانى از گناه و ترک آن است. (و لم یصرّوا على ما فعلوا) امام صادق (ع) درباره آیه فوق فرمودند: ... «و الّذین اذا فعلوا ... و لم یصرّوا على ما فعلوا ... » فهذا ما امر اللّه به، من الاستغفار و اشترط معه بالتّوبة و الاقلاع عمّا حرّم اللّه.[۲]
موضوعات مرتبط
- استغفار:۱ اهمیّت استغفار ۱ ۱۳ ; تشویق به استغفار ۱ ۷ ; زمینههاى استغفار ۱ ۴ ; شرایط استغفار ۱ ۱۴
- اللّه: مغفرت اللّه ۶ ; وعدههاى اللّه ۱۰
- انگیزش: عوامل انگیزش ۴
- تشویق:۷
- تقوا: آثار تقوا ۹
- تکلیف: زمینههاى عمل به تکلیف ۴
- توبه:۱ از گناه ۱۲، ۱۳ ; تشویق به توبه ۱ ۷ ; زمینههاى توبه ۱ ۴
- جهل: آثار جهل ۱۱
- ذکر خدا:۱، ۵ آثار ذکر خدا ۱، ۵ ۴
- ظلم به نفس:۱، ۳
- غفلت: آثار غفلت ۵
- قرآن: تشبیهات قرآن ۱۲
- گناه:۱۳ آثار گناه ۱۳ ۳ ; آمرزش گناه ۱۳ ۶ ; اجتناب از محدوده گناه ۱۳ ۱۴ ; اصرار بر گناه ۱۳ ۸، ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۳ ; زمینههاى گناه ۱۳ ۵ ; عذر بر گناه ۱۳ ۱۱ ; متّقین و گناه ۱۳ ۲
- متّقین:۲ استغفار متّقین ۲ ۱ ; توبه متّقین ۲ ۱ ; صفات متّقین ۲ ۱، ۸ ; لغزش متّقین ۲ ۲
- مغفرت: موارد عدم مغفرت ۱۰