فاطر ٤٣
ترجمه
| فاطر ٤٢ | آیه ٤٣ | فاطر ٤٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِسْتِکْبَاراً»: عظمت فروشی. خود بزرگ بینی. خود را بزرگتر از آن دیدن که حق را پذیرفتن (نگا: بقره / ، نساء / اعراف / و . مفعول له است. «مَکْرَ»: عطف بر (إِسْتِکْبَاراً) است. «لا یَحِیقُ»: گریبانگیر نمی‌گردد. نمی‌رسد (نگا: انعام / ، هود / نحل / ). «فَهَلْ یَنظُرُونَ»: آیا انتظار دارند؟ (نگا: بقره / انعام / اعراف / ، نحل / ). «سُنَّةَ»: طریقه. شیوه. خطّ سیر (نگا: انفال / ، اسراء / ). «تَحْوِیلاً»: تغییر جهت. دگرگونی (نگا: اسراء / و ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
فَلَمَّا أَنْجَاهُمْ إِذَا هُمْ... (۱) لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ... (۲) إِنَ الَّذِينَ يُبَايِعُونَکَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۳۹ - ۴۵ سوره فاطر
- مجتبى بر يگانگى خدا در ربوبيت و نفى ربوبيت از آلهه مشركين
- استدلال و احتجاج عليه مشركين و در ردّ ارباب و آلهه موهوم آنان
- استدلال بر توحيد با استناد به ابقاء موجودات و اينكه ابقاء عبارتست از ايجاد و تدبيرمتوالى
- معناى اين كلام قريش كه پيش از بعثت پيامبر صلى الله عليه و آله قسم مى خوردند كهاگر نذيرى به سويشان بيايد اهدى من احدى الام خواهند شد
- اشاره به معناى اينكه فرمود مكر سّيى ء جز بهاهل آن نمى رسد
- وجه اينكه فرمود اگر خدا مردم را براى گناهانشان مواءخذه كند جنبنده اى بر زمين نمىماند
- روايتى در ذيل آيه : ولو يؤ اخذ الله الناس بماكسبوا...
نکات آیه
۱ - استکبار و حیله گرى مشرکان، دو عامل تنفر و دورى آنان از گرایش به اسلام و دین الهى (فلمّا جاءهم نذیر ما زادهم إلاّ نفورًا . استکبارًا فى الأرض و مکر السّیّىِ) برداشت یاد شده، مبتنى بر این احتمال است که «استکباراً» مفعول لأجله بوده و «مکر السّیّىِ» نیز بر آن عطف شده باشد.
۲ - بعثت پیامبر(ص) براى مشرکان - به رغم سوگند مؤکد آنان بر ایمان و پذیرش - موجب گردنکشى بیشتر و حیله گرى علیه اسلام گردید. (فلمّا جاءهم نذیر ما زادهم إلاّ نفورًا... و مکر السّیّىِ) برداشت یاد شده، مبتنى بر این احتمال است که «استکباراً» بدل براى «نفوراً» باشد; یعنى، «ما زادهم إلاّ استکباراً».
۳ - دعوت پیامبراسلام(ص)، با حیله ها و مکرهاى مخالفان روبه رو بود. (فلمّا جاءهم نذیر ما زادهم إلاّ نفورًا... و مکر السّیّىِ)
۴ - خسارت و پى آمد سوء مکرها و حیله ها، تنها دامنگیر صاحبان آن خواهد شد. (و لایحیق المکر السّیّىِ إلاّ بأهله)
۵ - خسارت و پى آمد سوء مکر و حیله مخالفان دین اسلام، دامنگیر خود آنان خواهد گشت. (فلمّا جاءهم نذیر ما زادهم إلاّ نفورًا... و مکر السّیّىِ و لایحیق المکر السّیّىِ إلاّ بأهله)
۶ - برگشت مکر مکاران مخالف با ادیان الهى به خود آنان، سنت الهى است. (فهل ینظرون إلاّ سنّت الأوّلین) جمله «فهل ینظرون...» هم مى تواند ناظر به بازگشت مکر مکاران علیه خود آنان باشد و هم مى تواند اشاره به کیفر الهى درباره مکاران گذشته داشته باشد. برداشت یاد شده براساس احتمال نخست است.
۷ - کیفر شدن مکاران تاریخ، سنت الهى است. (فهل ینظرون إلاّ سنّت الأوّلین)
۸ - سنّت الهى، تبدیل پذیر نیست. (فلن تجد لسنّت اللّه تبدیلاً) «تبدیل» به معناى گرداندن چیزى به جاى چیز دیگرى است، مثل تغییر عقوبت به ثواب و نعمت (برگرفته از مجمع البیان).
۹ - سنت و حکم خداوند درباره یک گروه، بر گروهى دیگرى جارى و برگردانده نمى شود. (و لن تجد لسنّت اللّه تحویلاً) «تحویل» به معناى گرداندن چیزى در غیر مکانى که بوده است (مجمع البیان) و مقصود از آن در آیه شریفه این است که حکم الهى درباره عقوبت مکاران، به دیگران منتقل نمى شود و تنها در مورد همین گروه جارى مى شود. پس هیچ راه نجاتى براى حیله گران عالم وجود ندارد.
۱۰ - سنّت و حکم الهى درباره عقوبت و عذاب حیله گران علیه ادیان الهى، تبدیل ناپذیر بوده و قابل انتقال به دیگران نیست. (و لایحیق المکر السّیّىِ إلاّ بأهله ... فلن تجد لسنّت اللّه تبدیلاً و لن تجد لسنّت اللّه تحویلاً)
موضوعات مرتبط
- ادیان آسمانى: حتمیت عذاب دشمنان ادیان آسمانى ۱۰; زیان دشمنان ادیان آسمانى ۶; مکر دشمنان ادیان آسمانى ۶
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۳; دعوت به اسلام ۳; زیان دشمنان اسلام ۵; عوامل نفرت از اسلام ۱; مکر دشمنان اسلام ۵
- خدا: حتمیت سنتهاى خدا ۸، ۹، ۱۰; حتمیت کیفرهاى خدا ۹; سنتهاى خدا ۶، ۷
- خود: زیان به خود ۴، ۵، ۶; مکر با خود ۶
- دین: آسیب شناسى دینى ۱
- سنتهاى خدا: سنت کیفر مکاران ۷
- کیفر: شخصى بودن کیفر ۹
- محمد(ص): آثار نبوت محمد(ص) ۲; دعوتهاى محمد(ص) ۳; مکر دشمنان محمد(ص) ۳
- مشرکان: آثار استکبار مشرکان ۱; آثار مکر مشرکان ۱; زمینه استکبار مشرکان صدراسلام ۲; زمینه مکر مشرکان صدراسلام ۲; سوگندهاى مشرکان صدراسلام ۲; عوامل نفرت مشرکان ۱
- مکاران: حتمیت عذاب مکاران ۱۰
- مکر: آثار مکر ۴; زیان مکر ۴
