الحجرات ٧
ترجمه
| الحجرات ٦ | آیه ٧ | الحجرات ٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لَعَنِتُّمْ»: قطعاً به مشقت می‌افتید. هلاک و نابود می‌گردید (نگا: آل‌عمران / توبه / . «حَبَّبَ»: گرامی و دوستداشتنی کرده است. «کَرَّهَ»: زشت و ناپسند کرده است. «الْفُسُوقَ»: نافرمانی. خروج از حدود شریعت خدا. «الْعِصْیَانَ»: سرکشی. مخالفت با اوامر خدا. «أُولئِکَ»: آنان که مجمع این صفات و فضائلند. یعنی عاشقان ایمان و دوستداران فرمان یزدان، و بیزاران از کفر و فسق و عصیان.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ... (۱) وَ لَوِ اتَّبَعَ الْحَقُ... (۰) النَّبِيُ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۰، سوره حجرات
- مسائل و مطالبى كه سوره مباركه حجرات مشتمل بر آنست
- توضيح معناى جمله : ((لا تقدموا بين يدى الله و رسوله )) و بيان اينكه مفاد آن اين است كه هيچ حكمى را بر حكم خدا و رسول مقدم مداريد
- وجوه مختلف ديگرى كه مفسرين در معناى جمله فوق گفته اند
- مراد از اينكه فرمود: صداى خود را از صداى پيامبر بلندتر نكنيد
- توضيح راجع به جمله : ((ان تحبط اعمالكم و انتم لا تشعرون )) و وجوهى كه درباره ظهور آن در اينكه بدون كفر هم عمل حبط مى شود گفته شده است
- رد توجيه كسانى كه مراد از حبط را ثواب نداشتن خودعمل دانسته اند
- توجيه بعضى مفسرين كه نهى در آيه را به ملاك پرهيز از عملى كه باعث آزار پيامبرمى شود دانسته اند
- اشكال به توجيه اخير: تكليف مذكور يك تكليف نفسى است نه غيرى
- وعده جميل به مؤ منانى كه ادب را در محضر پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم رعايت كنند
- توضيحى راجع به نقش ((خبر)) در زندگى اجتماعى انسان و اقسام خبر و لزوم تبين وتفحص درباره اخبار فاسق
- لزوم پيروى از رسول الله (ص ) و وجه و سبب اينكه آن جناب نبايد از ديگران اطاعت كند
- خداوند دلهاى مؤ منين را به زيورى آراسته كه مجذوب ايمان مى شوند و از كفر و عصيان تنفر پيدا مى كنند
- وجه تغيير سياق آيه كه در آن خطاب را متوجه شخص پيامبر نموده است
- امر به اصلاح بين دو طايفه از مؤ منين كه به جنگ با هم پرداخته اند وتعليل آن به اينكه مؤ منان برادر يكديگرند
- رواياتى در ذيل آيه : ((لا تقدموا بين يدى الله و رسوله )) و ((لا ترفعوا اصواتكمفوق صوت النبى ))
- روايتى درباره شاءن نزول آيه : ((ان جائكم فاسق بنباء فتبينوا))
- حبّ همان دين است و دين همان حبّ است
- چند روايت درباره اخوت ايمانى و شاءن نزول آيه : ((و ان طائفتان من المؤ منين اقتتلوا...))
نکات آیه
۱ - امتنان خداوند بر مؤمنان صدراسلام، سبب حضور شخص پیامبر(ص) در میان آنان (و اعلموا أنّ فیکم رسول اللّه ) تقدم «فیکم» بر «رسول اللّه » حصر را مى رساند و تذکر به این موضوع، خود نوعى امتنان است.
۲ - تذکر خداوند به مؤمنان، درباره اهمیت حضور پیامبر(ص) در میان آنان (و اعلموا أنّ فیکم رسول اللّه )
۳ - وجود پیامبر(ص) به عنوان فرستاده خدا در میان امت، مقتضى تبعیت مردم از آن حضرت و نه تحمیل آراى عمومى بر ایشان (و اعلموا أنّ فیکم رسول اللّه لو یطیعکم ... لعنتّم)
۴ - اقدام نکوهیده برخى از مسلمانان، به تحمیل آراى شخصى خود بر پیامبر(ص) * (لو یطیعکم فى کثیر من الأمر لعنتّم) برداشت بالا بدان احتمال است که نکوهش مستفاد از آیه، نظر به جریان هایى داشته باشد که قبلاً صورت گرفته بود.
۵ - تلاش برخى از مسلمانان، براى واداشتن پیامبر(ص) به پذیرش خبر «ولید» * (و اعلموا أنّ فیکم رسول اللّه لو یطیعکم ... لعنتّم) با توجه به ارتباط این آیه با آیه قبل و بنابر این که مراد از فاسق در آیه قبل ولید بن عقبه باشد، برداشت بالا به دست مى آید.
۶ - خود سرانه عمل نکردن مردم در مسائل مهم اجتماعى و وانهادن آن به رهبرى الهى، مایه مصونیت از خطرات ندامت بار (فتصبحوا على ما فعلتم ندمین . و اعلموا أنّ فیکم رسول اللّه ) از ارتباط دو آیه ; استفاده مى شود که خداوند از مؤمنان خواسته است تا در زمینه مسائل اجتماعى و خطر آفرین، خودسرانه عمل نکنند و وجود رهبرى الهى را نادیده نینگارند.
۷ - تحمیل آرا و تمایلات سطحى مردم، به رهبرى الهى (پیامبر(ص))، مایه مشقت و زیان حتمى خود آنان (لو یطیعکم فى کثیر من الأمر لعنتّم)
۸ - صلاح و سعادت مؤمنان، در پرتو پیروى از پیامبر(ص) (رهبرى الهى) (لو یطیعکم فى کثیر من الأمر لعنتّم) مفهوم آیه شریفه ایمن ماندن جامعه از مشقت ها و صدمات در صورت عدم تحمیل آراى شخصى بر پیامبر(ص) است و امنیت جامعه مایه صلاح و سعادت آن است.
۹ - انعطاف رهبرى الهى، در برابر برخى آرا و نظریات مردم (لو یطیعکم فى کثیر من الأمر لعنتّم) تعبیر «فى کثیر» نشان مى دهد که در بعضى از موارد، پذیرش نظر و خواست مردم منفى نیست.
۱۰ - انتظار بیجاى برخى از مسلمانان، در تبعیت پیامبر(ص) از آراى آنان، در موارد بسیار * (لو یطیعکم فى کثیر من الأمر لعنتّم) هشدار و تذکر الهى، مى نمایاند که چنین زمینه اى در جامعه صدر اسلام وجود داشته است.
۱۱ - برنامه هاى پیامبر(ص)، براساس واقعیت ها و مصالح واقعى و نه تابع تمایلات مردم (لو یطیعکم فى کثیر من الأمر لعنتّم)
۱۲ - ناتوانى مردم از درک بعضى از مصالح اجتماعى خویش و نیاز آنان به رهبرى الهى (لو یطیعکم فى کثیر من الأمر لعنتّم) تعبیر «لعنتّم» مى رساند که مردم، تمایلاتى دارند که اگر بنا باشد رهبرى جامعه از تمایلات آنان پیروى کند، خود مردم به مشقت مى افتند و این نیست مگر از آن جهت که تمایلات و آراى آنان، در چنین مواردى، غیر واقع بینانه و مخالف مصالح واقعى است.
۱۳ - خداوند، جلوه دهنده و محبوب سازنده ایمان، در قلب مؤمنان (و لکنّ اللّه حبّب إلیکم الإیمن و زیّنه فى قلوبکم)
۱۴ - عشق به ایمان و زیبایى آن در قلب انسان، امرى فطرى و الهى است.* (حبّب إلیکم الإیمن و زیّنه فى قلوبکم) برداشت بالا بنابر این نکته است که تحبیب ایمان و تزیین آن - به قرینه «فى قلوبکم» - بیانگر برنامه اى تکوینى باشد; یعنى، سرشت انسان متمایل به ایمان و مجذوب آن آفریده شده است.
۱۵ - محبت واقعى به ایمان، مقتضى اطاعت از پیامبر(ص) (لو یطیعکم ... لعنتّم و لکنّ اللّه حبّب إلیکم الإیمن و زیّنه فى قلوبکم)
۱۶ - حرکت مؤمنان راستین در طریق ایمان و اطاعت از پیامبر(ص)، براساس عشق و محبت به دین و نه تحمیل و تحکّم (و لکنّ اللّه حبّب إلیکم الإیمن و زیّنه فى قلوبکم) از این که خداوند در باز داشتن مؤمنان از تحمیل آراى شخصى بر پیامبر(ص)، به «حبّب إلیکم الإیمان» تکیه کرده است; استفاده مى شود که نیرو و جاذبه محبت، اصلى ترین و نیرومندترین محرک مؤمنان براى حرکت به سمت ایمان و اطاعت از رسول اللّه است.
۱۷ - خداوند، پدید آورنده زمینه بیزارى مؤمنان از کفر، فسوق و عصیان (و لکنّ اللّه ... و کرّه إلیکم الکفر و الفسوق و العصیان)
۱۸ - نفرت درونى مؤمنان، از کفر، فسق و عصیان (و کرّه إلیکم الکفر و الفسوق و العصیان)
۱۹ - قلب، جایگاه ادراک و اساس زیبایى ایمان و زشتى کفر (و زیّنه فى قلوبکم و کرّه إلیکم الکفر)
۲۰ - بیزارى از کفر، فسق و عصیان، داراى ریشه در سرشت انسان * (و کرّه إلیکم الکفر و الفسوق و العصیان) برداشت بالا بدان احتمال است که انتساب «کرّه» به خداوند، بیانگر جریان تکوینى باشد; یعنى، خداوند وجود انسان را - با همه تمایلات و گرایش ها - به گونه اى آفریده است که به طور طبیعى از کفر و... متنفر است.
۲۱ - کفر، فسق و عصیان، سه حلقه پیوسته به یکدیگر (و کرّه إلیکم الکفر و الفسوق و العصیان)
۲۲ - کفر، زمینه ساز ابتلاى انسان به شکستن حریم ارزش ها و ارتکاب گناهان* (و کرّه إلیکم الکفر و الفسوق و العصیان) برداشت بالا بدان احتمال است که تقدم لفظى کفر بر فسوق و عصیان، دال بر تقدم معنوى نیز باشد.
۲۳ - اطاعت محض از رسول خدا(ص)، نمود ایمان و موضع گیرى در برابر آن حضرت نمود کفر است.* (لو یطیعکم ... لعنتّم و لکنّ اللّه حبّب إلیکم الإیمن ... و کرّه إلیکم الکفر) صدر آیه; درباره اطاعت از رسول خدا و تحمیل نکردن رأى بر آن حضرت است; ولى ادامه آن درباره ایمان و کفر است; از این بیان انطباق ایمان بر اطاعت و تطبیق کفر بر تحمیل رأى بر پیامبر(ص) استفاده مى شود.
۲۴ - رشد واقعى انسان، در پرتو محبت دین و بیزارى از کفر و گناه (حبّب إلیکم الإیمن ... و کرّه إلیکم الکفر ... أولئک هم الرشدون)
۲۵ - کفر، فسق و عصیان، مانع رشد اجتماعى بشر (حبّب إلیکم الإیمن ... و کرّه إلیکم الکفر و الفسوق و العصیان أولئک هم الرشدون) اختصاص و تأکیدى که از تعبیر «أولئک...» استفاده مى شود; نشانگر این معنا است که دیگران (آنان که از ایمان محروم و در کفر و فسق گرفتاراند) به رشد نخواهند رسید. جمع آمدن ضمیر و فعل، حیثیت اجتماعى را مى رساند.
۲۶ - رشد و تعالى جامعه، در پرتو وجود رهبرى الهى و نفوذ رهنمودهاى وى (و اعلموا ... لو یطیعکم ... و لکنّ اللّه حبّب إلیکم ... أولئک هم الرشدون) برداشت یادشده از ارتباط سه بخش زیر به دست مى آید: ۱- مسأله اطاعت محض از پیامبر(ص) ۲- ارزش ایمان و اجتناب از کفر، ۳- رشد در پرتو عوامل مذکور (أولئک هم الراشدون). «أولئک» اشاره به مؤمنانى دارد که براساس ایمان سر به اطاعت رسول خدا نهاده اند و اهمیت وجود رهبرى الهى را در جامعه دریافته اند (واعلموا أنّ فیکم رسول اللّه). اینان رشد و تعالیشان از سوى خدا تضمین شده است.
۲۷ - خداوند، هموارکننده راه ایمان و تعالى، براى انسان ها (حبّب ... و کرّه إلیکم الکفر ... أولئک هم الرشدون) محبوب ساختن ایمان و ایجاد تنفر نسبت به کفر و عصیان در دل هاى مؤمنان، زمینه ساز رشد و تعالى آنان است.
موضوعات مرتبط
- ارزشها: زمینه هتک ارزشها ۲۲
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۴
- اطاعت: آثار اطاعت از رهبران دینى ۶، ۸; آثار اطاعت از محمد(ص) ۸، ۲۳; اطاعت از محمد(ص) ۳; زمینه اطاعت از محمد(ص) ۱۵، ۱۶
- امنیت: عوامل امنیت اجتماعى ۶
- انسان: عجز انسان ها ۱۲; فطریات انسان ۱۴
- انگیزش: عوامل انگیزش ۱۶
- ایمان: تزیین ایمان ۱۴; جایگاه درک زیبایى ایمان ۱۹; منشأ ایمان ۲۷; منشأ تزیین ایمان ۱۳; نشانه هاى ایمان ۲۳
- پشیمانى: موانع پشیمانى ۶
- تبرى: آثار تبرى از کفر ۲۴; آثار تبرى از گناه ۲۴; فطریت تبرى از عصیان ۲۰; فطریت تبرى از فسق ۲۰; فطریت تبرى از کفر ۲۰
- تکامل: عوامل تکامل ۲۴، ۲۶; منشأ تکامل ۲۷; موانع تکامل ۲۵
- خدا: افعال خدا ۱۳، ۱۷، ۲۷; امتنان خدا ۱
- رهبران دینى: آثار تحمیل عقیده به رهبران دینى ۷; انعطاف پذیرى رهبران دینى ۹; رهبران دینى و عقیده مردم ۹; نقش رهبران دینى ۱۲، ۲۶
- زیان: عوامل زیان ۷
- سختى: زمینه سختى ۷
- عصیان: آثار عصیان ۲۵; آثار عصیان از محمد(ص) ۲۳; فطریت نفرت از عصیان ۲۰; منشأ نفرت از عصیان ۱۷; نفرت از عصیان ۱۸
- علایق: آثار علاقه به ایمان ۱۵; آثار علاقه به دین ۱۶، ۲۴; فطریت علاقه به ایمان ۱۴; منشأ علاقه به ایمان ۱۳
- فسق: آثار فسق ۲۵; فطریت نفرت از فسق ۲۰; منشأ نفرت از فسق ۱۷; نفرت از فسق ۱۸; هماهنگى فسق با عصیان ۲۱
- قلب: نقش قلب ۱۹
- کفر: آثار کفر ۲۲، ۲۵; آثار نفرت از کفر ۲۴; جایگاه درک زشتى کفر ۱۹; فطریت نفرت از کفر ۲۰; منشأ نفرت از کفر ۱۷; نشانه هاى کفر ۲۳; نفرت از کفر ۱۸; هماهنگى کفر با عصیان ۲۱; هماهنگى کفر با فسق ۲۱
- گناه: آثار نفرت از گناه ۲۴; زمینه گناه ۲۲
- مؤمنان: اطاعت مؤمنان ۱۶; تبرى مؤمنان ۱۷; دیندارى مؤمنان ۱۶; علایق مؤمنان ۱۳; عوامل سعادت مؤمنان ۸; نفرت مؤمنان ۱۸
- محمد(ص): آثار تحمیل عقیده به محمد(ص) ۷; اهمیت حضور محمد(ص) ۲; تبعیت محمد(ص) از مسلمانان ۱۰; تحمیل عقیده به محمد(ص) ۴، ۵; توقع بیجا از محمد(ص) ۱۰، ۱۶; فضایل محمد(ص) ۱; فلسفه تعالیم محمد(ص) ۱۱; نبوت محمد(ص) ۳; نقش محمد(ص) ۳; ویژگیهاى تعالیم محمد(ص) ۱۱
- مسلمانان: تلاش مسلمانان صدر اسلام ۵; توقعات بیجاى مسلمانان صدراسلام ۱۰; سرزنش مسلمانان صدراسلام ۴; منت بر مسلمانان صدر اسلام ۱
- مصالح: جهل به مصالح ۱۲
- ولیدبن عقبه: خبر ولیدبن عقبه ۵
