غافر ٣٧
ترجمه
| غافر ٣٦ | آیه ٣٧ | غافر ٣٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَسْبَابَ»: بدل است. «أَطَّلِعَ»: بنگرم. باخبر شوم. «تَبَابٍ»: خسران و زیان. هلاک و نابودی.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۲۱ - ۵۴ سوره مؤ من
- داستان ارسال موسى عليه السلام به سوى فرعون و گفتگوى فرعون درباره كشتن او
- موسى عليه السلام از شرّ هر متكبرّ بى ايمان به روز حساب به خدا پناه مى برد
- مؤ من آل فرعون ، فرعونيان را از قتل موسى عليه السلام نهى و نسبت به تصميم بر آنتوبيخ مى كند و بدانان هشدار مى دهد
- اشاره به وجه تسميه روز قيامت به يوم التناد
- مقصود از فرعون از اينكه به وزير خود گفت : يا هامان ابن لى صرحا ابلغ الاسباب ...
- بيان اركان دين حق و سبيل رشاد در سخنى كوتاه از مؤ منآل فرعون
- نفى شريك براى خداى سبحان با بيان اينكه شريك ادعايى فرعونيان براى خدا، نه دردنيا و نه درآخرت دعوتى ندارد
- اشاره به مقامات سه گانه عبوديت : توكل ، تفويض و تسليم
- نكاتى درباره كيفيت و مراحل تعذيب فرعونيان در عالم برزخ و قيامت
- محاجه ضعفاء آل فرعون با اقوياءشان درباره آتش جهنم و پاسخ آنها
- التماس دعاى دوزخيان از خزنه جهنم در خصوص تخفيف پاره اى از عذاب
- وجه اينكه خزنه جهنم در جواب التماس دعاى دوزخيان مى گويند: فادعوا و ما دعاءالكافرين الا فى ضلال
- رواياتى درباره ، تقيه ، تفويض امر به خدا، و اينكه فرعونيان هر صبح و شام برآتش عرضه مى شوند
نکات آیه
۱ - جهان، داراى آسمان هاى متعدد (السموت)
۲ - اعتقاد مردم مصر، به وجود آسمان هاى متعدد در عصر فرعون (أسبب السموت)
۳ - فرعون، مدعى شد که به منظور اطلاع یافتن از خداى موسى(ع) در آسمان ها، فرمان ساختن بناى بلند و رصدخانه را صادر کرده است. (أسبب السموت فأطّلع إلى إله موسى)
۴ - تصور نادرست فرعون، از حقیقت خداوند و اعتقاد باطل وى به وجود او در آسمان ها و انحصار راه خدا شناسى در محسوسات (أسبب السموت فأطّلع إلى إله موسى) از این که فرعون براى کسب اطلاع از خداوند، به کاوش در آسمان ها پرداخت، این مطلب به دست مى آید که او خدا را موجودى مى دانست که اولاً در آسمان ها جاى دارد نه در زمین، ثانیاً از راه هاى محسوس آسمانى (أسباب السماوات) قابل شناخت است.
۵ - دستور ساختن بناى مرتفع و رصدخانه براى اطلاع پیدا کردن از خداى موسى(ع)، نیرنگ و ترفند فرعون براى اثبات دروغ گویى موسى(ع) درادعاى وجود خداى یکتا در جهان (أسبب السموت فأطّلع إلى إله موسى) در این که مقصود اصلى فرعون از ساختن بناى مرتفع چه بوده، میان مفسران چند دیدگاه وجود دارد: از جمله این که فرعون با ساختن بناى مرتفع، درصدد نبود که به راه هاى آسمان دست یابد; زیرا کوه هاى مرتفعى وجود داشت که از برج ها و بناى احداثى او بلندتر بود. از این رو مقصود اصلى او این بود که براى مردم اثبات کند که راه یافتن به آسمان، امرى ناممکن است. بنابر این ادعاى موسى(ع) به این که در جهان خدایى هست که با او ارتباط دارد، دروغ و باطل مى باشد. گفتنى است ذیل آیه - که در آن از بى اثر بودن توطئه فرعون سخن به میان آمده - مؤید همین برداشت است.
۶ - موسى(ع)، متهم به فردى دروغ گو و دین ساز از سوى فرعون (و إنّى لأظنّه کذبًا)
۷ - اعمال زشت فرعون در دیدگان خود او، زیبا و آراسته جلوه گر مى نمود. (و کذلک زیّن لفرعون سوء عمله)
۸ - ساختن بناى بلند و رصدخانه، به منظور اطلاع یافتن از خداى موسى(ع)، رفتار زشتى بود که فرعون آن را زیبا و آراسته مى یافت. (ابن لى صرحًا ... فأطّلع إلى إله موسى ... و کذلک زیّن لفرعون سوء عمله)
۹ - امکان خطاکردن انسان، در ارزیابى ملموس ترین رفتار زشت و زیباى خویش (و قال فرعون یهمن ابن لى صرحًا ... کذلک زیّن لفرعون سوء عمله) برداشت یادشده با توجه به این نکته است که فرعون - باوجود مشاهده معجزات و شنیدن دلایل روشن و انکارناپذیر موسى(ع) - اقدام به کارى نابخردانه (ساختن بنایى بلند براى آگاهى از خدا...) کرده بود. خداوند نیز این اقدام را نمونه اى از کارهاى زشت فرعون، دانسته است که در نظر او زیبا و پسندیده مى نمود.
۱۰ - خوب و زیبا دیدن، از عوامل برانگیزنده انسان به اقدام هر کارى (و کذلک زیّن لفرعون سوء عمله) برداشت یاد شده از آن جا است که فرعون، پس از زیبا جلوه گر شدن عمل زشتش، به آن اقدام کرده بود.
۱۱ - روح تکبر و تجاوزگرى، سبب ارزیابى نادرست رفتار «خوب و بد» و «زشت و زیبا» مى شود. (کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار ... و کذلک زیّن لفرعون سوء عمله) از ارتباط این آیه با آیه پیش - که در آن فرعون فردى متکبر و جبار معرفى شده - برداشت بالا به دست مى آید.
۱۲ - تأثیر خصلت هاى درونى و روحیات انسان، در دیدگاه و شناخت وى (کذلک زیّن لفرعون سوء عمله)
۱۳ - زیبا جلوه گر شدن رفتار زشت فرعون در دیدگان خود او، سبب انحراف وى از راه اصلى هدایت و سعادت (ارائه شده از سوى موسى(ع)) گشت. (کذلک زیّن لفرعون سوء عمله و صدّ عن السبیل) جمله «و صُدّ عن السبیل» به منزله نتیجه براى جمله پیش است; یعنى، رفتار زشت فرعون در دیدگان او زیبا جلوه کرد و همین سبب شد که او راه اصلى هدایت را پیدا نکند.
۱۴ - توطئه ها و نیرنگ هاى فرعون علیه موسى(ع)، سرانجام به زیان و نابودى او انجامید. (و ما کید فرعون إلاّ فى تباب) «تباب» به معناى خسارت و هلاکت است.
۱۵ - کار ساز نبودن مکر و حیله فرعون در ساختن بناى بلند، به بهانه اطلاع یافتن از خداى موسى (ع) و اثبات دروغ گو بودن او (یهمن ابن لى صرحًا... فأطّلع إلى إله موسى... و ما کید فرعون إلاّ فى تباب) برداشت یاد شده به این خاطر است که از مصادیق اصلى «کید فرعون» ساختن بناى بلند مى باشد.
۱۶ - عقب نشینى تاکتیکى فرعون در مقابل موسى(ع) و دست برداشتن از قتل او به طور موقت، پس از هشدارهاى مؤمن آل فرعون (و قال فرعون ذرونى أقتل موسى... و قال فرعون یهمن ابن لى صرحًا... و ما کید فرعون إلاّ فى تباب) مطلب یاد شده با توجه به این نکته است که فرعون، در آغاز مبارزه با موسى(ع) طرح قتل او را داده بود; ولى پس از هشدارها و تبلیغات مؤمن آل فرعون احداث بناى مرتفع براى جست و جو از خداى موسى(ع) را مطرح ساخت.
۱۷ - توطئه و نیرنگ هاى مستکبران و قدرت هاى فرعونى، شکست پذیر و خنثى شدنى است. (و ما کید فرعون إلاّ فى تباب) برداشت بالا با توجه به این نکته مهم تفسیرى است که نقل داستان ها و ماجراهاى تاریخى در قرآن، صرفاً براى بیان واقعیت تاریخى گذشته نیست. بلکه جریانى است مستمر براى تمامى اعصار و روزگاران.
موضوعات مرتبط
- آسمان: تعدد آسمان ها ۱، ۲
- آل فرعون: آثار انذارهاى مؤمن آل فرعون ۱۶
- اخلاق: آثار صفات اخلاقى ۱۲
- ارزشگذارى: خطا در ارزشگذارى ۹; عوامل ارزشگذارى غلط ۱۱
- ارزیابى: خطا در ارزیابى ۹; عوامل ارزیابى غلط ۱۱
- انسان: خطاى انسان ها ۹
- انگیزش: عوامل انگیزش ۱۰
- تجاوزگرى: آثار تجاوزگرى ۱۱
- تکبر: آثار تکبر ۱۱
- خود: زیان به خود ۱۴
- زیبایى: آثار زیبایى ها ۱۰
- شناخت: عوامل مؤثر در شناخت ۱۲
- عمل: آثار تزیین عمل ۱۳; تزیین عمل ناپسند ۷; عوامل تزیین عمل ناپسند ۱۱
- فرعون: ادعاهاى فرعون ۳; بینش غلط فرعون ۴; بى تأثیرى مکر فرعون ۱۵; تزیین عمل فرعون ۷، ۸; توطئه فرعون ۵; تهمتهاى فرعون ۶; حس گرایى فرعون ۴; دین ستیزى فرعون ۵; روش خداشناسى فرعون ۳، ۴، ۸، ۱۵; زیان توطئه فرعون ۱۴; عمل ناپسند فرعون ۷، ۸، ۱۳; عوامل گمراهى فرعون ۱۳; عوامل هلاکت فرعون ۱۴; فلسفه برج سازى فرعون ۳، ۵، ۸، ۱۵; فلسفه رصدخانه سازى فرعون ۳، ۵، ۸; قصه فرعون ۳، ۵، ۶، ۸، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶
- مستکبران: بى تأثیرى مکر مستکبران ۱۷; شکست توطئه مستکبران ۱۷
- مصریان باستان: عقیده مصریان باستان ۲
- موسى(ع): تهمت بدعتگذارى به موسى(ع) ۶; تهمت دروغگویى به موسى(ع) ۵، ۶، ۱۵; رسالت موسى(ع) ۵; قصه موسى(ع) ۵، ۶، ۸، ۱۵، ۱۶
