النساء ١٤١

الَّذِينَ‌ يَتَرَبَّصُونَ‌ بِکُمْ‌ فَإِنْ‌ کَانَ‌ لَکُمْ‌ فَتْحٌ‌ مِنَ‌ اللَّهِ‌ قَالُوا أَ لَمْ‌ نَکُنْ‌ مَعَکُمْ‌ وَ إِنْ‌ کَانَ‌ لِلْکَافِرِينَ‌ نَصِيبٌ‌ قَالُوا أَ لَمْ‌ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْکُمْ‌ وَ نَمْنَعْکُمْ‌ مِنَ‌ الْمُؤْمِنِينَ‌ فَاللَّهُ‌ يَحْکُمُ‌ بَيْنَکُمْ‌ يَوْمَ‌ الْقِيَامَةِ وَ لَنْ‌ يَجْعَلَ‌ اللَّهُ‌ لِلْکَافِرِينَ‌ عَلَى‌ الْمُؤْمِنِينَ‌ سَبِيلاً

ترجمه

منافقان همانها هستند که پیوسته انتظار می‌کشند و مراقب شما هستند؛ اگر فتح و پیروزی نصیب شما گردد، می‌گویند: مگر ما با شما نبودیم؟ (پس ما نیز در افتخارات و غنایم شریکیم!) «و اگر بهره‌ای نصیب کافران گردد، به آنان می‌گویند: مگر ما شما را به مبارزه و عدم تسلیم در برابر مؤمنان، تشویق نمی‌کردیم؟ (پس با شما شریک خواهیم بود!)» خداوند در روز رستاخیز، میان شما داوری می‌کند؛ و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلّطی نداده است.

همانان كه در انتظار گرفتارى شمايند پس اگر شما را از خدا نصرتى بود، گويند: مگر ما با شما نبوديم؟ و اگر كافران را بهره‌اى بود، گويند: مگر ما مراقب شما نبوديم و از [گزند] مؤمنان محفوظتان نداشتيم؟ پس خداوند روز قيامت ميان شما داورى مى‌كند، و خدا هرگز بر

همانان كه مترصّد شمايند؛ پس اگر از جانب خدا به شما فتحى برسد، مى‌گويند: «مگر ما با شما نبوديم؟» و اگر براى كافران نصيبى باشد، مى‌گويند: «مگر ما بر شما تسلّط نداشتيم و شما را از [ورود در جمع ]مؤمنان باز نمى‌داشتيم؟» پس خداوند، روز قيامت ميان شما داورى مى‌كند؛ و خداوند هرگز بر [زيان‌] مؤمنان، براى كافران راه [تسلّطى‌] قرار نداده است.

منافقان آنانی هستند که نگران و مراقب حال شمایند، چنانچه برای شما فتح و ظفری پیش آید (برای اخذ غنیمت) گویند: نه آخر ما با شما بودیم؟! و اگر کافران را فتح و بهره‌ای رسد به آنها گویند: نه ما شما را به اسرار مسلمانان آگاه کردیم و شما را از آسیب مؤمنان نگهداری نمودیم؟! پس خدا فردای قیامت میان شما و آنان حکم کند، و خداوند هیچ گاه برای کافران نسبت به اهل ایمان راه تسلّط باز نخواهد نمود.

آنان که همواره حوادثی را برای شما انتظار می برند، اگر از سوی خدا برایتان فتح و پیروزی رسد، می گویند: مگر ما با شما [در میدان جنگ] نبودیم؟ [پس سهم ما را از غنایم جنگی بپردازید.] و اگر برای کافران بهره ای اندک [از غلبه و پیروزی] باشد، به آنان می گویند: آیا [ما که در میان ارتش اسلام بودیم] بر شما چیره و مسلّط نبودیم؟ [ولی دیدید که ازضربه زدن به شما خودداری کردیم] و شما را [ازآسیب و زیان مؤمنان] مانع می شدیم [پس سهم غنیمت ما را بدهید.] خدا روز قیامت میان شما داوری می کند؛ و خدا هرگز هیچ راه سلطه ای به سود کافران بر ضد مؤمنان قرار نداده است.

كسانى كه همواره مواظب شما هستند. پس اگر از جانب خدا فتحى نصيبتان شود، مى‌گويند: مگر ما همراه شما نبوديم؟ و اگر پيروزى نصيب كافران شود، مى‌گويند: آيا نه چنان بود كه بر شما غلبه يافته بوديم و مؤمنان را از آسيب رساندن به شما بازداشتيم؟ در روز قيامت خدا ميان شما حكم مى‌كند و او هرگز براى كافران به زيان مسلمانان راهى نگشوده است.

[آری‌] همانها که مترصد شما هستند، پس اگر پیروزی‌ای از جانب خداوند نصیب شما شود می‌گویند مگر ما همراه [و پشتیبان‌] شما نبودیم؟ و اگر کافران نصیبی برند [به آنان‌] گویند مگر ما بر شما دست نداشتیم و دست مسلمانان را از شما دور نداشتیم؟ و خداوند روز قیامت در میان شما [و ایشان‌] داوری خواهد کرد، و خداوند هرگز کافران را به مؤمنان سلطه نمی‌دهد

همان كسان كه [از سرِ بدخواهى‌] چشم به شما مى‌دارند، پس اگر شما را پيروزى و گشايشى از جانب خدا باشد گويند: مگر ما با شما نبوديم؟ و اگر كافران را بهره‌اى باشد [به آنها] گويند: آيا بر شما دست- چيرگى- نداشتيم و شما را از [گزند] مؤمنان- يا تسليم‌شدن به آنها- باز نداشتيم؟ پس خداوند در روز رستاخيز ميان شما داورى خواهد كرد، و خدا هرگز براى كافران راهى [براى تسلّط] بر مؤمنان ننهاده است.

منافقان کسانیند که پیوسته شما را می‌پایند (و در انتظار آن هستند که چه وقت به بلایا و مصائب گرفتار آئید). پس اگر پیروزی و فتحی از سوی خدا نصیب شما گردید، می‌گویند: مگر جز این است که ما با شما بوده و از جماعت شمائیم؟ (لذا ما هم در غنیمت و دستاورد جنگ سهیم هستیم و بهره‌ی ما را بپردازید!)؛ و اگر سهمی (از پیروزی) نصیب کافران گردید، می‌گویند: مگر ما نبودیم که می‌توانستیم (همراه مؤمنان با شما بجنگیم و) بر شما چیره شویم و دست شما را از سر مؤمنان کوتاه کنیم؟ (ولی ما رفیق قافله و شریک دزد بودیم و مسلمانان را دلسرد می‌کردیم و برای شما جاسوسی می‌نمودیم و پیوسته در تحریک شما علیه مسلمانان می‌کوشیدیم. بنابراین با شما سهیم خواهیم بود). روز قیامت خداوند میان شما (مؤمنان و چنین منافقانی) داوری خواهد کرد. و (مادام که مؤمنان دارای ایمان راستین و کردار شایسته و بایسته باشند) هرگز خداوند کافران را بر مؤمنان چیره نخواهد ساخت.

آنان که در انتظاری (ناروا و بی‌پروا) بر (زیان‌) شمایند؛ پس اگر از جانب خدا به شما فتحی در رسد، گویند: «مگر ما با شما نبودیم‌؟» و اگر برای کافران نصیبی باشد، گویند: «مگر ما بر (سروسامانتان) نگهبانی نمی‌کردیم و از تهاجم مؤمنان بر شما جلوگیری نمی‌نمودیم‌؟» پس خدا، روز قیامت میانتان داوری می‌کند و خدا هرگز بر (زیان) مؤمنان، برای (سود) کافران راهی راهوار قرار نداده است.

آنان که انتظار به شما می‌کشند تا اگر شما را پیروزی (گشایشی) از خدا باشد گویند آیا نبودیم با شما و اگر کافران را بهره‌ای بود گویند آیا چیرگی نورزیدیم بر شما و نگاهداری نکردیم شما را از مؤمنان پس خدا حکم کند بین شما روز رستاخیز و هرگز قرار ندهد خدا برای کافران بر مؤمنان راهی‌

النساء ١٤٠	آیه ١٤١	النساء ١٤٢
سوره : سوره النساء نزول : ٦ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«یَتَرَبَّصُونَ»: منتظر می‌مانند. در انتظار رسیدن بلایا و مصائب به شمایند (نگا: توبه / ). «أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَیْکُمْ؟»: مگر نه این است که می‌توانستیم بر شما چیره شویم؟ از مصدر (إِسْتِحْوَاذ) به معنی استیلاء و چیره‌شدن. «سَبِیلاً»: راهی برای تسلّط.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

فَتَرَى‌ الَّذِينَ‌ فِي‌ قُلُوبِهِمْ‌... (۳) وَ مِنَ‌ النَّاسِ‌ مَنْ‌ يَقُولُ‌... (۶)

إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنَا وَ الَّذِينَ‌... (۴) يَوْمَ‌ لاَ يَنْفَعُ‌ الظَّالِمِينَ‌... (۱) اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ‌ الشَّيْطَانُ‌... (۱)

تفسیر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- منافقان به هنگام پیروزى مسلمانان، خود را یاور آنان و به گاه غلبه کافران، خود را طرفدار و عامل پیروزى ایشان جلوه مى دهند. (الذین یتربّصون بکم ... قالوا ألم نستحوذ علیکم) «الذین یتربّصون»، بدل براى «الذین یتخذون» است و توضیح دهنده ویژگیهاى منافقان.

۲- فرصت طلبى، طمعکارى و برخوردهاى طلبکارانه، از ویژگیهاى اهل نفاق است. (الذین یتربّصون بکم فإن کان لکم فتح من اللّه ... و نمنعکم من المؤمنین)

۳- رسیدن به دنیا و تأمین منافع شخصى، تعیین کننده خط مشى منافقان در برقرارى روابط دوستى و اجتماعى است. (الذین یتربّصون بکم ... ألم نستحوذ علیکم)

۴- شرکت منافقان در جنگ، تنها براى تأمین منافع شخصى و سهیم شدن در غنایم جنگى است. (الذین یتربّصون بکم فإن کان لکم فتح من اللّه ... و نمنعکم من المؤمنین) ظاهراً مراد از جمله «الم نکن معکم» شرکت در جهاد و همراهى مسلمانان در جنگ است.

۵- لزوم هشیارى مسلمان در قبال ترفندها و شگردهاى منافقان (الذین یتربّصون بکم فإن کان لکم فتح من اللّه ... و نمنعکم من المؤمنین) از اهداف افشاى منافقان و بر شمردن ویژگیهاى آنان، آگاه کردن مؤمنان به حیله ها و مکرهاى آنان است.

۶- پیروزى مؤمنان در جنگ، موهبت خداوند و از جانب اوست. (فإن کان لکم فتح من اللّه) قید «من اللّه» ظاهراً قید توضیحى است. یعنى هرگاه مسلمانان پیروز شوند، این پیروزى از ناحیه خداوند است.

۷- غلبه مؤمنان در جنگ، فتح و پیروزى حقیقى است و پیروزیهاى کافران، بهره اى محدود و زودگذر است. (فإن کان لکم فتح من اللّه ... و إن کان للکفرین نصیب) خداوند از غلبه مؤمنان به فتح و پیروزى تعبیر فرموده و براى غلبه کافران از کلمه «نصیب» استفاده کرده تا به این معنا اشاره کند که غلبه کافران، فتح و پیروزى نیست. بلکه بهره اى اندک و زودگذر است.

۸- منافقان، خائنِ به جبهه اسلام و مؤمنان و خوش خدمت به کافرانند. (قالوا ألم نستحوذ علیکم و نمنعکم من المؤمنین) «استحوذ» به معناى غلبه و استیلا است و مراد از جمله «و ان کان للکافرین ... الم نستحوذ» با توجه به سیاق آیه این است که منافقان پس از پیروزى کافران به آنان مى گویند: در هنگامه جنگ ما بر شما استیلا داشتیم ولى شما را نکشتیم، بر این اساس جمله «نمنعکم من المؤمنین» به این معنا خواهد بود که بین شما و اهل ایمان حائل شدیم و نگذاشتیم آنان نیز به شما دسترسى پیدا کنند، تا پیروزى براى شما حاصل شد.

۹- منافقان همواره، مانعى در جهت گسترش اسلام و گرایش مردم به دین (قالوا ألم نستحوذ علیکم و نمنعکم من المؤمنین) جمله «نمنعکم من المؤمنین» مى تواند به این معنا باشد که منافقان پس از پیروزى کافران مدعى بودند که آنان اهل کفر را از گرایش به اسلام و ایمان باز مى داشتند. قابل ذکر است که بر این مبنا مراد از غلبه در «الم نستحوذ»، غلبه در تفضل و احسان است. یعنى ما نسبت به شما احسان کردیم.

۱۰- منافقان، مانع پیروزى مؤمنان (قالوا ألم نستحوذ علیکم و نمنعکم من المؤمنین) «نمنعکم من المؤمنین»، یعنى جان و مال شما را از دست مؤمنین حفظ کردیم و نگذاشتیم مؤمنین بر شما پیروز شوند.

۱۱- داورى خداوند در روز قیامت، میان مؤمنان و منافقان (الذین یتربّصون بکم ... فاللّه یحکم بینکم یوم القیمة)

۱۲- خداوند کمترین سلطه اى را براى کافران علیه مؤمنان، تشریع نکرده و رضایت نداده است. (و لن یجعل اللّه للکفرین على المؤمنین سبیلا) کلمه «سبیل» چون نکره است و پس از نفى قرار گرفته است، دلالت بر عموم دارد. یعنى هیچ راه سلطه اى را خداوند براى کافرین قرار نداده است.

۱۳- حرمت پذیرش ولایت و حکومت کافران (و لن یجعل اللّه للکفرین على المؤمنین سبیلا) بنابر اینکه جمله «لن یجعل ...»، در مقام انشاء باشد و نه اخبار. یعنى نباید مؤمنان سلطه کافران را پذیرا باشند.

۱۴- انعقاد هرگونه پیمان (سیاسى، نظامى، اقتصادى و فرهنگى)، که موجب سلطه کافران گردد، نامشروع و باطل است. (و لن یجعل اللّه للکفرین على المؤمنین سبیلا)

۱۵- پیروزى نهایى مؤمنان بر کافران (و لن یجعل اللّه للکفرین على المؤمنین سبیلا) بنابر اینکه جمله «لن یجعل اللّه» اخبار باشد و نه انشاء. و چون این جمله پس از فرض غلبه کافران است (و ان کان للکفرین نصیب)، اشاره به این دارد که پیروزى نهایى و دایمى از آن مسلمانان خواهد بود ; گرچه ممکن است در مقطعى غلبه با کافران باشد.

۱۶- مؤمنان در صورت رعایت لوازم ایمان، هرگز تحت سلطه کفار قرار نخواهند گرفت. (و لن یجعل اللّه للکفرین على المؤمنین سبیلا) التفات از خطابِ «بینکم»، به غیبت با آوردن عنوان «المؤمنین» براى اشاره به این معناست که اگر مسلمانان لوازم ایمان را رعایت کنند و مؤمن واقعى باشند، هرگز کافران بر آنان سلطه نخواهند یافت.

۱۷- کافران، در قیامت هیچ سلطه و یا حجتى علیه مؤمنان نخواهند داشت. (فاللّه یحکم بینکم یوم القیمة و لن یجعل اللّه للکفرین على المؤمنین سبیلا) برخى از مفسران به قرینه «فاللّه یحکم بینکم یوم القیمة»، معتقدند که نفى هرگونه سلطه از سوى کافران بر مؤمنان، مربوط به روز قیامت است.

روایات و احادیث

۱۸- خداوند، هیچگونه غلبه فکرى و منطقى براى کافران بر انبیا و مؤمنان قرار نداده است. (و لن یجعل اللّه للکفرین على المؤمنین سبیلا) امام رضا (ع) در توضیح آیه فوق فرمود: لن یجعل اللّه لکافر على مؤمن حجة ... لن یجعل اللّه لهم على انبیائه (ع) سبیلا من طریق الحجة.

موضوعات مرتبط

• احکام:۱۲، ۱۳، ۱۴
• اسلام: خیانت به اسلام ۸ ; موانع گسترش اسلام ۹
• ایمان: آثار ایمان ۱۶
• پیروان کافران:۱
• پیروزى: منشأ پیروزى ۶
• جنگ: پیروزى در جنگ ۶، ۷ ; غنیمت جنگ ۴
• خائنان:۸
• خدا: عطایاى خدا ۶ ; قضاوت خدا ۱۱
• دین: موانع گرایش به دین ۹
• روابط اجتماعى:۳
• روابط بین الملل:۱۲
• زیرکى: اهمیّت زیرکى ۵
• فرصت طلبان:۲
• قیامت: قضاوت در قیامت ۱۱
• کافران: پیروزى کافران ۷ ; حرمت حکومت کافران ۱۳ ; حرمت ولایت کافران ۱۳ ; سلطه کافران ۱۲، ۱۴، ۱۶، ۱۸ ; شکست کافران ۱۵ ; کافران در قیامت ۱۷ ; کافران و مؤمنان ۱۸ ; معاهده با کافران ۱۴
• محرّمات:۱۳، ۱۴
• مسلمانان: و منافقان ۵
• معاهدات: اقتصادى ۱۴ ; معاهدات سیاسى ۱۴ ; معاهدات فرهنگى ۱۴ ; معاهدات نظامى ۱۴
• منافقان: اهداف منافقان در جنگ ۴ ; برخورد منافقان ۱ ; توطئه منافقان ۵ ; خط مشى منافقان ۱، ۳، ۴ ; خیانت منافقان ۸ ; دوستى منافقان ۳ ; صفات منافقان ۲ ; طمع منافقان ۲ ; فرصت‌طلبى منافقان ۲ ; مکر منافقان ۵ ; منافقان در قیامت ۱۱ ; منافقان و کافران ۱، ۸ ; منافقان و مسلمانان ۱ ; منفعت‌طلبى منافقان ۳، ۴ ; نقش منافقان ۹، ۱۰
• مؤمنان: پیروزى مؤمنان ۶، ۷، ۱۵ ; خیانت به مؤمنان ۸ ; موانع پیروزى مؤمنان ۱۰ ; مؤمنان در قیامت ۱۱ ; مؤمنان و کافران ۱۵، ۱۶
• نظام سیاسى:۱۲، ۱۳، ۱۴