الأنعام ٩٦

فَالِقُ‌ الْإِصْبَاحِ‌ وَ جَعَلَ‌ اللَّيْلَ‌ سَکَناً وَ الشَّمْسَ‌ وَ الْقَمَرَ حُسْبَاناً ذٰلِکَ‌ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ‌

ترجمه

او شکافنده صبح است؛ و شب را مایه آرامش، و خورشید و ماه را وسیله حساب قرار داده است؛ این، اندازه‌گیری خداوند توانای داناست!

او شكافنده‌ى صبح است و شب را [وقت‌] آرامش ساخته، و خورشيد و ماه را وسيله حساب كردن قرار داده است. اين نظم‌بندى [خداى‌] تواناى داناست

[هموست كه‌] شكافنده صبح است، و شب را براى آرامش و خورشيد و ماه را وسيله حساب قرار داده. اين اندازه‌گيرىِ آن تواناى داناست.

خداست شکافنده پرده صبحگاهان، و شب را برای آسایش (خلق) مقرّر داشته و خورشید و ماه را به نظمی معین (او به گردش) درآورده، این تقدیر خدای مقتدر داناست.

شکافنده صبح [از پرده تاریک شب است] و شب را برای آرامش قرار داد، و خورشید و ماه را وسیله ای برای محاسبه و اندازه گیری زمان مقرّر فرمود؛ این است اندازه گیری آن توانای شکست ناپذیر ودانا.

شكوفنده صبحگاهان است و شب را براى آرامش قرار داد و خورشيد و ماه را براى حساب‌كردن اوقات. اين است تقدير خداى پيروزمند دانا.

[هموست که‌] شکافنده صبح است و شب را آرام‌بخش گردانده است، و خورشید و ماه را شماری مقرر داشته است، تقدیر [خداوند] پیروزمند دانا چنین است‌

شكافنده سپيده‌دم است و شب را براى آرامش قرار داد و خورشيد و ماه را با حساب درست- يا معيار براى حساب- پديد كرد. اين است اندازه نهادن آن بى‌همتا توانمند دانا.

او است که صبح (سیمین را از شب قیرین) پدیدار ساخته است (تا زندگان برای کسب معاش به تلاش ایستند) و شب را مایه‌ی آرامش (و آسایش جسم و جان،) و خورشید و ماه را وسیله‌ی حساب (مردمان در امور روزمرّه عبادی و تجاری خود) کرده است. این (نظم بدیع و نظام استوار) سنجش دقیق و تدبیر محکم (دادار متعالی است که) چیره (بر جهان و) آگاه (از همه چیز آن) است.

(هموست که) شکافنده‌ی صبحدم است و شب را برای آرامش و خورشید و ماه را معیار حساب قرار داد. این اندازه‌گیریِ (همان) عزیز بس داناست.

شکافنده صبح و گردانید شب را آرامشی و مهر و ماه را شمارگرانی این است تقدیر خداوند عزیز دانا

الأنعام ٩٥	آیه ٩٦	الأنعام ٩٧
سوره : سوره الأنعام نزول : ٦ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الإِصْبَاحِ»: صبح. بامداد. مصدری است که بامداد بدان نامگذاری شده است. «حُسْبَاناً»: شمارش. حساب. همچون کُفران و شکران، مصدر ثلاثی مجرّد است. «تَقْدِیر»: اندازه‌گیری. سنجش. تدبیر استوار.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَ‌ رَبَّکُمُ‌ اللَّهُ‌ الَّذِي‌... (۴) هُوَ الَّذِي‌ جَعَلَ‌ الشَّمْسَ‌ ضِيَاءً... (۶) وَ آيَةٌ لَهُمُ‌ اللَّيْلُ‌ نَسْلَخُ‌... (۱) وَ الشَّمْسُ‌ تَجْرِي‌ لِمُسْتَقَرٍّ... (۴) لاَ الشَّمْسُ‌ يَنْبَغِي‌ لَهَا أَنْ‌... (۳) فَقَضَاهُنَ‌ سَبْعَ‌ سَمَاوَاتٍ‌ فِي‌... (۴) (۱) وَ النَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى‌ (۰) هُوَ الَّذِي‌ جَعَلَ‌ الشَّمْسَ‌ ضِيَاءً... (۷) إِنَ‌ فِي‌ اخْتِلاَفِ‌ اللَّيْلِ‌ وَ... (۱) وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ‌ وَ النَّهَارَ... (۶) وَ هُوَ الَّذِي‌ خَلَقَ‌ اللَّيْلَ‌ وَ... (۳) وَ الشَّمْسُ‌ تَجْرِي‌ لِمُسْتَقَرٍّ... (۴) الشَّمْسُ‌ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ‌ (۳) وَ اللَّيْلِ‌ إِذَا عَسْعَسَ‌ (۱) وَ اللَّيْلِ‌ إِذَا سَجَى‌ (۱) (۱)

السَّمَاوَاتِ‌ وَ الْأَرْضَ‌ وَ جَعَلَ‌... (۱) وَ النَّهَارِ إِذَا جَلاَّهَا (۰) وَ اللَّيْلِ‌ إِذَا يَغْشَاهَا (۱) وَ الضُّحَى‌ (۰) وَ اللَّيْلِ‌ إِذَا سَجَى‌ (۱) الم‌ (۰)

تفسیر

• آيات ۱۰۵ - ۹۱، سوره انعام
• موارد استعمال كلمه (( قدر )) و معناى جمله : (( و ما قدروا الله حق قدره )) .
• وجود كتب آسمانى و وجود معارف و احكام الهى در بين مردم ، دو شاهد بر لزوم هدايت مردم ازجانب خدا است .
• بيان اينكه در آيه : (( قل من انزل الكتاب )) كه در آن به نزول تورات بر موسى احتجاج شده ، رسول خدا(ص ) ماءمور به سؤال از يهود شده نه از مشركين .
• اشكالاتى كه بر بيان فوق وارد نموده و گفته اند مسؤل در آيه شريفه مشركين هستند نه يهود، و جواب آن اشكالات .
• اشكال سوم و پاسخ آن .
• آنچه از معارف الهى و ارزشهاى معنوى كه در گوشه و كنار جهان وجود دارد، ميراثانبياء(ع ) و از آثار وحى است .
• داشتن بركت و خير كثير و هدايت انسان به سعادت ، نشانه نزول قرآن از سوى خدا است .
• بيان اينكه سببيت خدا و بركت او در طول ساير اسباب است ، ونزول بركت ، با عمل ساير عوامل منافات ندارد.
• مراد از افتراء زدن به دروغ بر خدا در: (( فمن اظلم ممن افترى على الله كذبا )) .
• سختى مرگ ظالمان (مرتكبين افتراء بر خدا، ادعاى نبوت به دروغ و استهزاء به آيات خدا).
• حقيقت زندگى انسان پس از مرگ .
• مراد از انشاء و پديده آوردن بنى آدم از (( نفس واحدة )) و تقسيم آنان به (( مستقر )) و (( مستودع )) .
• وصف (( بديع السموات والارض )) متضمن حجت بر استحاله فرزند داشتن خدا است .
• دقائق و لطائفى كه از جمله : (( لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار )) استفاده مىشود.
• در قرآن كريم افعال انسان به خود او نسبت داده شده و قانون (( عليت )) مسلم دانسته شدهاست .
• از نظر قرآن ذوات تمامى اشياء مخلوق خدا است ولىاعمال و رفتار آنان منسوب به (( تقدير و هدايت )) مى باشد.
• دو اشكال بى اساس بر عموميت خلقت .
• خلقت و حسن ، متلازمند و هر چيزى ذاتا و به لحاظ اينكه آفريننده خدا است ، نيكو است .
• حسن و قبح ، از امور اعتباريه مى باشند و قابل خلق و ايجاد نيستند.
• پاسخ به اشكالى ديگر و بيان اينكه انحصار خلقت و عليت ايجاد در خدا، مستلزم نفىقانون عليت نيست .
• جواب اين شبهه كه عليت خدا در بقاء اشياء مستلزم توارد و اجتماع دو علت مستقل در معلول واحد است .
• موجودات در بقاء خود نيز همچون حدوث محتاج خدا هستند.
• نظام جارى در عالم دلالت بر وجود صانع مى كند.
• رواياتى در ذيل (و ما قدروا الله حق قدره ).
• رواياتى در مورد نزول آيه : (( و من اظلم ممن افترى على الله ... )) درباره عبدالله بن سعد بن ابى سرح .
• روايتى راجع به (( طينت )) آدمى .
• رواياتى درباره (( مستقر )) و (( مستودع )) در آيه شريفه .
• چند روايت در مورد ديده نشدن خداى تعالى به چشم (لا تدركه الابصار).

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- خداوند شکافنده صبح از دل تیره شب است. (فالق الإصباح)

۲- خداوند شب را هنگام آرامش و روز را زمان تلاش و کار قرار داده است. (فالق الإصباح و جعل الّیل سکنا) ذکر صبح قبل از بیان سکون بودن شب، اشاره اى لطیف به تفاوت روز و شب دارد، که در حقیقت روز نقطه مقابل شب و براى کار و تلاش قرار داده شده است.

۳- خداوند خورشید و ماه را وسیله اى براى محاسبه زمان و اندازه گیرى آن قرار داده است. (و الشمس و القمر حسبانا)

۴- خورشید و ماه تحت حاکمیت همه جانبه و دقیق نظم و حساب و برنامه قرار دارند. (و الشمس و القمر حسبانا) برداشت فوق بر این مبناست که جمله «جعل ... الشمس و القمر حسبانا» از باب مبالغه باشد، مانند «زید عدل» یعنى خورشید و ماه عین حساب و برنامه هستند. این بیان گویاى آن است که هیچ ذره اى از ذرات و حرکتى از حرکات و ... از حساب خارج نیست.

۵- شکافته شدن صبح، آرامش شب و نظم و حساب خورشید و ماه، بر اساس برنامه ریزى خداوند عزیز و داناست. (فالق الإصباح ... ذلک تقدیر العزیز العلیم)

۶- خداوند، عزیز (پیروز شکست ناپذیر) و علیم (داناى خبره) است. (ذلک تقدیر العزیز العلیم)

۷- برنامه هاى جارى جهان هستى، نمودى از قدرت مطلقه و دانش گسترده خداوند است. (فالق الإصباح ... ذلک تقدیر العزیز العلیم)

۸- قدرت و علم شرط لازم براى برنامه ریزى و موفقیت در اجراى آن است. (ذلک تقدیر العزیز العلیم)

۹- مطالعه در طبیعت و کرات آسمانى و نظم دقیق و برنامه آنها، راهى براى درک توحید است. (فأنى تؤفکون. فالق الإصباح ... ذلک تقدیر العزیز العلیم) سیاق آیات گذشته بیان توحید و نفى شرک و فرجام آن بود. این آیه نیز، که پس از جمله «فأنى تؤفکون» در آیه پیشین قرار دارد، در صدد بیان دلیل و رهنمودى دیگر براى راهیابى انسان به توحید است.

موضوعات مرتبط

• آرامش: در شب ۲، ۵
• آفرینش: قانونمندى آفرینش ۷
• اسماء و صفات: عزیز ۶ ; علیم ۶
• برنامه‌ریزى: شرایط برنامه‌ریزى ۸ ; علم در برنامه‌ریزى ۸ ; قدرت در برنامه‌ریزى ۸
• تعقل: آثار تعقل ۹ ; تعقل در آیات آفاقى ۹ ; تعقل در کرات آسمانى ۹ ; تعقل در نظم آفرینش ۹
• توحید: زمینه توحید ۹
• خدا: افعال خدا ۱، ۲، ۳ ; حاکمیت خدا ۴ ; عزت خدا ۵ ; علم خدا ۵ ; نشانه هاى علم خدا ۷ ; نشانه هاى قدرت خدا ۷
• خورشید: نظم خورشید ۴، ۵ ; نقش خورشید ۳
• روز: ویژگى روز ۲
• سالشمارى: ابزار سالشمارى ۳
• شب: تاریکى شب ۱ ; ویژگى شب ۲
• صبح: طلوع صبح ۱، ۵
• علم: اهمیت علم ۸
• قدرت: اهمیت قدرت ۸
• ماه: نظم ماه ۴، ۵ ; نقش ماه ۳
• موفقیت: شرایط موفقیت ۸