الأنعام ١١١
ترجمه
| الأنعام ١١٠ | آیه ١١١ | الأنعام ١١٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حَشَرْنَا»: جمع کردیم. گرد آوردیم. «قُبُلاً»: مصدر است و به معنی مقابل و رویاروی. یا جمع (قَبیل) است به معنی کفیل و ضامن. در این صورت معنی چنین می‌شود: اگر همه چیز را دوروبر آنان جمع کنیم و بر حقّانیّت دین شهادت دهند و صداقت آن را ضمانت کنند. یا جمع (قَبیل) است و به معنی گروه و جماعت. در این صورت معنی چنین می‌شود: اگر همه چیز را گروه گروه به پیش ایشان گسیل داریم و در برابر آنان گرد آوریم. منصوب است چون حال (کلّ شَیْءٍ) است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ... (۱) إِنَ الَّذِينَ حَقَّتْ عَلَيْهِمْ... (۲) وَ لَوْ جَاءَتْهُمْ کُلُ آيَةٍ حَتَّى... (۱) وَ قَالَ الَّذِينَ لاَ يَرْجُونَ... (۲) وَ يَقُولُونَ لَوْ لاَ أُنْزِلَ... (۱) وَ لَوْ جَاءَتْهُمْ کُلُ آيَةٍ حَتَّى... (۱) يَوْمَ يَرَوْنَ الْمَلاَئِکَةَ لاَ... (۱)
قَدْ سَأَلَهَا قَوْمٌ مِنْ قَبْلِکُمْ... (۱) وَ إِذَا جَاءَتْهُمْ آيَةٌ قَالُوا لَنْ... (۲) أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاءَ کَمَا زَعَمْتَ... (۲) تِلْکَ الْقُرَى نَقُصُ عَلَيْکَ... (۳) وَ يَقُولُ الَّذِينَ کَفَرُوا لَوْ لاَ... (۲) وَ قَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّى... (۱) فَقَرَأَهُ عَلَيْهِمْ مَا کَانُوا... (۲)
تفسیر
- آيات ۱۱۳ - ۱۰۶، سوره انعام
- در نظام عالم تشريع نيز سنت عليت و معلوليت حاكم است .
- مراد از اينكه پيامبر (ص ) حفيظ و وكيل بر مردم نيست .
- نهى از هر كلام زشتى نسبت به مقدسات دينى .
- اقسام لذائذى كه عمل و متعلقات عمل انسان را زينت داده او را به عمل وامى دارد.
- وجه اينكه لذات موافق با هواى نفس و گناهان بدون واسطه به خدا نسبت داده نمى شود.
- اقوال متعددى كه درباره مراد از زينت دادن اعمال در (( و كذلك زينالكل امة عملهم )) گفته شده است .
- ايمان آوردن مردم منوط به مشيت الهى است و كفرشان نيز خارج از مشيت خدا نمى باشد.
- (روايتى در ذيل آيات شريفه گذشته : نهى از سب خدايان مشركين ، ايمان نياوردن كفارو...).
نکات آیه
۱- نزول ملائکه بر مشرکان و سخن گفتن مردگان با ایشان، از معجزات درخواستى آنان بوده است. (لئن جاءتهم ءایة ... و لو أننا نزّلنا ... ما کانوا لیؤمنوا) ذکر نزول ملائکه و سخن گفتن با مردگان در آیه حکایت از آن دارد که این قبیل معجزات مورد درخواست مشرکان بوده است.
۲- مشرکان لجوج، حتى در صورت نزول ملائکه بر ایشان، ایمان نمى آورند. (و لو أننا نزّلنا إلیهم الملئکة ... ما کانوا لیؤمنوا)
۳- اگر امور غیبى براى بهانه جویان و منکران آیات الهى محسوس شود، ایمان نمى آورند. (و لو أننا نزّلنا إلیهم الملئکة و کلمهم الموتى و حشرنا علیهم کل شىء قبلا ما کانوا لیؤمنوا) ملائکه، سخن گفتن مردگان، شهادت موجودات جملگى از امور غیبى هستند که حتى در فرض محسوس شدن آنها، گروهى ایمان نخواهند آورد.
۴- لجاجت پیشگان، حتى در صورت سخن گفتن مردگان با ایشان و شهادت بر رسالت پیامبر (ص)، ایمان نمى آورند. (و لو أننا ... و کلمهم الموتى ... ما کانوا لیؤمنوا)
۵- اگر تمامى موجودات دسته دسته برانگیخته شوند و بر حقانیت پیامبر (ص) شهادت دهند، برخى کافران ایمان نمى آورند. (و حشرنا علیهم کل شىء قبلا ما کانوا لیؤمنوا) «قبلا» در این برداشت جمع «قبیل»، به معنى دسته و صنف گرفته شده است. «و القبیل الجماعة ... من اقوام شتى». (قاموس اللغة).
۶- مسخ شدن قلب و ادراک کافران مایه ایمان نیاوردن ایشان، حتى با دیدن روشنترین معجزات است. (و نقلب أفئدتهم و أبصرهم ... و لو أننا نزّلنا ... ما کانوا لیؤمنوا)
۷- تأثیر نداشتن هر نوع معجزه در مشرکان، دلیل ارائه نشدن معجزات مورد درخواست آنان است. (و ما یشعرکم أنها إذا جاءت لایؤمنون ... و لو أننا نزّلنا ... ما کانوا لیؤمنوا)
۸- اگر مشیت خداوند تعلق گیرد کافران لجاجت پیشه و طغیانگر نیز ایمان خواهند آورد. (ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله)
۹- هدایت الهى و حلول ایمان در دلها قانونمند و تحت مشیت الهى است. (ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله)
۱۰- هیچ چیز مانع نفوذ مشیت الهى نیست. (ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله) تذکر به نفوذ مشیت خداوند، پس از تأکید بر نفوذناپذیرى قلب کافران، بیانگر این واقعیت است که حتى چنین قلبهایى در برابر مشیت خدا تأثیرپذیر مى باشد.
۱۱- تأثیر اسباب و موجبات و زمینه هاى گرایش به ایمان منوط به مشیت الهى است. (ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله)
۱۲- برخى مشرکان و کافران عنود، با نقش مشیت الهى در تأثیر اسباب آشنا بودند. (ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله و لکن أکثرهم یجهلون)
۱۳- اغلب درخواست کنندگان نزول معجزات از تأثیر نداشتن آن بر کافران آگاهى نداشتند. (ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله و لکن أکثرهم یجهلون) مرجع ضمیر در «أکثرهم» مى تواند مؤمنانى باشد که خواهان نزول آیات و اجابت درخواست مشرکان بودند، چنانچه در آیات قبل نیز این احتمال یاد شد.
۱۴- بسیارى از منکران معاند به تأثیر نداشتن هیچ آیه و معجزه اى در قلب خویش ناآگاه هستند. (و لکن أکثرهم یجهلون) متعلق «یجهلون» در کلام مذکور نیست.، ولى به قرینه موضوعات مطرح شده در آیه متعلق آن مى تواند چنین باشد: «یجهلون عدم إیمانهم». مرجع ضمیر «أکثرهم» در این برداشت همان مشرکانى هستند که قسم یاد مى کردند که در صورت نزول آیتى ایمان خواهند آورد.
۱۵- ناآگاهى اغلب مشرکان لجوج به تعیین کننده بودن مشیت الهى جهت متمایل ساختن آنان به ایمان (ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله و لکن أکثرهم یجهلون) متعلق «یجهلون» مى تواند «مشیة الله» باشد، یعنى اکثر مشرکان به نقش مشیت الهى ناآگاه بودند.
۱۶- جهل مایه لجاجت و مقاومت در برابر حق است. (ما کانوا لیؤمنوا ... و لکن أکثرهم یجهلون)
روایات و احادیث
۱۷- المروى عن أهل البیت (ع) فى قوله تعالى: « ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله»، ان یجبرهم على الإیمان.[۱] از خاندان رسالت علیهم السلام درباره سخن خداوند «إلا أن یشاء الله» روایت شده است: مقصود این است که آنان ایمان نمى آورند مگر آنکه خدا مجبورشان کند.
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: هدایتخناپذیرى مکذّبان آیات خدا ۳
- ایمان: زمینه ایمان ۱۱; عوامل ایمان ۹، ۱۵; موانع ایمان ۶
- بهانه جویان: هدایتخناپذیرى بهانه جویان ۳
- جهل: آثار جهل ۱۶
- حق: عوامل حق ستیزى ۱۶
- خدا: مشیّت خدا ۸، ۹، ۱۰، ۱۱; نقش مشیّت خدا ۱۵; هدایت خدا ۹
- عوامل طبیعى: تأثیر عوامل طبیعى ۱۱، ۱۲
- قلب: آثار مسخ قلب ۶
- کافران: ایمان کافران طغیانگر ۸; ایمان کافران لجوج ۸; بى تأثیرى معجزه بر کافران ۳، ۵، ۶، ۱۳; جهان بینى کافران ۱۲; کافران و مشیّت خدا ۱۲; کافران هدایتخناپذیر ۵; مسخ قلب کافران ۶; هدایتخناپذیرى کافران ۶
- لجاجت: عوامل لجاجت ۶
- لجوج: بى تأثیرى معجزه بر لجوج ۴
- مؤمنان: جهل اکثریت مؤمنان ۱۳
- محمّد (ص): گواهان نبوت محمّد (ص) ۴; گواهى بر حقّانیت محمّد (ص) ۵
- مشرکان: بى ایمانى مشرکان ۱۷; بى تأثیرى معجزه بر مشرکان ۲، ۷، ۱۴; جهان بینى مشرکان ۱۲; جهل اکثریت مشرکان ۱۴، ۱۵; خواسته هاى مشرکان ۱; ردّ معجزه اقتراحى مشرکان ۷; شرک مشرکان ۲; لجاجت مشرکان ۲; مشرکان لجوج ۱۵; مشرکان و مشیّت خدا ۱۲
- معجزه: درخواست معجزه ۱; درخواست معجزه تکلم مردگان ۱; درخواست معجزه نزول ملائکه ۱; معجزه اقتراحى ۱، ۱۳; معجزه تکلم مردگان ۴
- هدایت: قانونمندى هدایت ۹
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۴، ص ۵۴۲; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۷۵۸، ح ۲۴۳.
