يوسف ٨٨
ترجمه
| يوسف ٨٧ | آیه ٨٨ | يوسف ٨٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَسَّنَا»: به ما رسیده است. به ما دست داده است. «أَهْلَنَا»: خاندان ما. عشیره و قبیله ما. «الضُّرُّ»: زیان. شدّت و سختی. کمی و کاستی و ضعف مالی یا جسمی و یا روحی (نگا: انعام / ، یونس / و . «مُزْجاة»: مردود و ناپذیرفتنی. کنایه از چیز ناچیز و اندک است. این واژه از ماده (زجو) و اسم مفعول مصدر (إِزْجاء) می‌باشد (نگا: نور / ). «تَصَدَّقْ»: صدقه کن. ببخش (نگا: بقره / نساء / ، مائده / ).
تفسیر
- آيات ۹۲ - ۸۳، سوره يوسف
- جواب يعقوب (عليه السلام ) به پسران بعد از شنيدن خبر بازداشت بنيامين
- معناى ((روح )) و بيان اينكه ياءس از روح و رحمت الهى گناه كبيره است
- بازگشت پسران يعقوب (عليه السلام ) به مصر و اظهار عجز و خضوع در برابر عزيزمصر (يوسف
- اينك كه وعده الهى تحقق يافته ، يوسف (عليه السلام ) خود را معرفى مى نمايد
- برادران به خطاى خود اعتراف مى كنند و يوسف برادران خود را بخشيده و برايشان دعامى كند
- يوسف برادران خود را بخشيده برايشان دعا مى كند
- بحث روايتى
- روايتى در شرح داستان يوسف (عليه السلام ) و برادران در مصر
- چند روايت در ذيل آيه (ايتها العيرانكم انكم لسارقون )
- چند روايت در مورد انتساب سرقت به يوسف (عليه السلام ) در سخن برادران او: ((فقدسرق اخ له
- دو روايت درباره شكايت نزد خدا بردن يعقوب (عليه السلام ) انّما اءشكوا بثّى و حزنىالى الله
- دو روايت در ارتباط با علم پيدا كردن يعقوب به زنده بودن يوسف و آيه (اذهبوافتحسسوا من يوسف و اخيه )
نکات آیه
۱- فرزندان یعقوب براى مرتبه سوم در دوران قحطى ، به مصر آمدند و به حضور یوسف(ع) رسیدند. (فلما دخلوا علیه)
۲- خاندان یعقوب در دوران قحطى به تنگدستى و رنج بسیار گرفتار شدند. (قالوا ... مسّنا و أهلنا الضر) «مسّ» به معناى لمس کردن و تماس گرفتن است. «ضرّ» به معناى فقر سختى و کمبود مى باشد.
۳- فرزندان یعقوب سختى معیشت و نابسامان بودن وضع مادى خاندان یعقوب را به یوسف گزارش کردند. (قالوا یأیها العزیز مسّنا و أهلنا الضر و جئنا ببضعة مزجیة )
۴- یوسف(ع) در دوران قحطى مصر ، سمت عزیزى آن دیار را بر عهده داشت. (قالوا یأیها العزیز)
۵- عزیزى از سمتهاى حکومتى در زمان یوسف(ع) (قالوا یأیها العزیز)
۶- پسران یعقوب ، داراى اهل و عیال (زن ، فرزند و ...) (مسّنا و أهلنا الضر) «أهل الرجل» به زن فرزند و دیگر وابستگان او گفته مى شود.
۷- فرزندان یعقوب در نوبت سوم سفرشان به مصر ، بهاى کامل براى خرید سهمیه خویش را نداشتند. (و جئنا ببضعة مزجیة فأوف لنا الکیل) «مزجاة» به معناى ناچیز و حقیر است.
۸- فرزندان یعقوب با بیان تنگدستى و نداشتن بهاى لازم براى خرید سهمیه خویش ، از یوسف(ع) خواستند جیره آنان را به طور کامل پرداخت کند. (مسّنا و أهلنا الضر و جئنا ببضعة مزجیة فأوف لنا الکیل)
۹- تداوم سیاست یوسف(ع) در جیره بندى غلات و فروش و دریافت بهاى آنها ، در دوران قحطى مصر (و جئنا ببضعة مزجیة فأوف لنا الکیل) چنان چه گذشت آیات ۵۹، ۶۰ و ۶۲ از همین سوره دلالت بر آن داشت که یوسف آذوقه هاى ذخیره شده را جیره بندى کرده بود و سهمیه افراد را در برابر دریافت بها به آنان مى پرداخت. آیه مورد بحث نیز به دلیل کلمه «کیل» و جمله «جئنا ببضاعة مزجاة» حاکى از آن است که سیاست سهمیه بندى و گرفتن بهاى سهمیه همچنان پس از گذشت مدتها ادامه داشت.
۱۰- یوسف(ع) از فقیران و تهیدستان براى پرداخت سهمیه شان ، بهایى دریافت نمى کرد. (مسنّا و أهلنا الضر و جئنا ببضعة مزجیة فأوف لنا الکیل) برداشت فوق ، مقتضاى تفریع «أوف لنا الکیل» به وسیله «فاء» بر «مسنا و أهلنا الضر ...» است.
۱۱- یوسف(ع) داراى اختیاراتى ویژه در دخل و تصرف بیت المال و بذل و بخشش آذوقه هاى ذخیره شده (و جئنا ببضعة مزجیة فأوف لنا الکیل و تصدق علینا)
۱۲- فرزندان یعقوب از یوسف(ع) تقاضا کردند برادرشان بنیامین را به آنان باز گرداند. (و تصدق علینا) در اینکه مقصود فرزندان یعقوب از عطیه درخواستى چیست سه نظر ایراد شده است: ۱-منظور بنیامین است که به ظاهر ملک یوسف(ع) مى باشد. ۲- مقصود آنان مقدارى بیش از سهمیه و جیره ایشان است. ۳-مراد همان سهمیه است بدون دریافت همه بهاى آن. برداشت فوق، ناظر به اولین احتمال است.
۱۳- دریافت آذوقه در نزد فرزندان یعقوب ، داراى اهمیت بیشتر از یافتن و جست و جو کردن یوسف(ع) و استرداد بنیامین * (یأیها العزیز مسّنا و أهلنا الضر ... فأوف لنا الکیل و تصدق علینا) فرزندان یعقوب به فرمان وى به مصر آمدند تا از یوسف(ع) خبر بگیرند و بنیامین را باز ستانند ، ولى پیش از آن سخن از فقر و تنگدستى و مطالبه آذوقه دارند. این معنا مى تواند اشاره به برداشت فوق داشته باشد.
۱۴- برادران یوسف به دلیل سخت شدن معیشت بر خاندان یعقوب(ع) از او تقاضا کردند بیش از سهمیه سرانه ، آذوقه و غلات به آنان ببخشد. (مسّنا و أهلنا الضر ... فأوف لنا الکیل و تصدق علینا)
۱۵- اعطاى صدقه به فرزندان و خاندان پیامبران ، جایز و امرى شایسته و نیکوست. (و تصدق علینا إن الله یجزى المتصدقین) «تصدق» به معناى اعطاى صدقه است و «صدقه» آن گونه که در «کشاف» آمده است عطیه و بخششى است که به منظور رسیدن به ثواب پرداخت مى شود.
۱۶- استحباب پرداخت صدقه به مستحقان و نیازمندان (مسّنا و أهلنا الضر ... إن الله یجزى المتصدقین)
۱۷- خداوند ، به اعطا کنندگان صدقه پاداش خواهد داد. (إن الله یجزى المتصدقین)
۱۸- عزیز مصر (یوسف) در دیده فرزندان یعقوب حاکمى خداشناس ، خیرخواه و اهل جود و کرم بود. (فأوف لنا الکیل و تصدق علینا إن الله یجزى المتصدقین)
۱۹- اظهار مسکنت و ذلت برادران یوسف به پیشگاه او و شکایت آنان از فقر و تنگدستى ، در سومین سفر آنان به مصر (مسّنا و أهلنا الضر ... و تصدق علینا إن الله یجزى المتصدقین)
روایات و احادیث
۲۰- «عن أبى الحسن الهادى(ع): ... لما مات العزیز ... إفتقرت إمرأة العزیز و احتاجت حتى سألت الناس فقالوا: ما یضرّک لو قعدت للعزیز و کان یوسف یسمى العزیز [خ.ل.و کلّ ملک کان لهم سمى بهذا الإسم]... فقامت إلیه و قالت: سبحان... من جعل العبید بالطاعة ملوکاً... ;[۱] از امام هادى(ع) روایت شده است: ... پس از مرگ عزیز مصر ... همسر وى [زلیخا] فقیر و نیازمند شد تا آن جا که از مردم درخواست کمک مى کرد. پس مردم به او گفتند: چه ضرر دارد که بر سر راه عزیز بنشینى [واز او کمک بخواهى] و یوسف در آن زمان عزیز نامیده مى شد [و هر پادشاهى که بر مصریان حکومت مى کرد به این اسم نامیده مى شد]... پس همسر عزیز بر سر راه یوسف ایستاد و گفت: ... منزه است خدایى که بردگان را در سایه اطاعت، به پادشاهى مى رساند ...».
۲۱- «عن احمدبن محمد عن أبى الحسن الرضا(ع) قال: سئلته عن قوله «و جئنا ببضاعة مزجاة» قال: المقل ;[۲] احمد بن محمد گوید: از امام رضا(ع) درباره سخن خدا [که از قول فرزندان یعقوب] فرموده: «و جئنا ببضاعة مزجاة» سؤال کردم. امام فرمود: [آن سرمایه] مُقل بوده است».[۳]
موضوعات مرتبط
- آل یعقوب: آل یعقوب در دوران قحطى ۲; ابتلاى آل یعقوب ۲; تاریخ آل یعقوب ۲; رنجهاى آل یعقوب ۲; فقر آل یعقوب ۲، ۳
- احکام: ۱۵، ۱۶
- انبیا: صدقه به خویشاوندان انبیا ۱۵; صدقه به فرزندان انبیا ۱۵
- برادران یوسف: برادران یوسف و استرداد بنیامین ۱۳; برادران یوسف و دریافت غله ۱۳; برادران یوسف و یافتن یوسف(ع) ۱۳; برادران یوسف و یوسف(ع) ۳، ۸، ۱۲، ۱۴، ۱۸، ۱۹; بى ارزشى مال التجاره برادران یوسف ۷; بینش برادران یوسف ۱۸; خانواده برادران یوسف ۶; خواسته هاى برادران یوسف ۸، ۱۲، ۱۴; دنیاطلبى برادران یوسف ۱۳; ذلت برادران یوسف ۱۹; سومین مسافرت برادران یوسف به مصر ۱، ۷، ۱۹; سهمیه برادران یوسف ۸، ۱۴; شکوه برادران یوسف ۱۹; فقر برادران یوسف ۷، ۸، ۱۴، ۱۹; گزارش برادران یوسف به یوسف(ع) ۳; مال التجاره برادران یوسف ۲۱
- بضاعة مُزجات: مراد از بضاعة مُزجات ۲۱
- بنیامین: درخواست استرداد بنیامین ۱۲
- خدا: پاداشهاى خدا ۱۷
- زلیخا: فرجام زلیخا ۲۰
- صدقه: احکام صدقه ۱۵، ۱۶; پاداش به صدقه دهندگان ۱۷; مصارف صدقه ۱۵
- غلات: سهمیه بندى غلات در دوران یوسف(ع) ۹; فروش غلات در دوران یوسف(ع) ۹
- فقرا: صدقه به فقرا ۱۶
- مستحبات: ۱۶
- مصرباستان: نظام حکومتى مصرباستان ۵
- هبه: درخواست هبه ۱۴
- یوسف(ع): خیرخواهى یوسف(ع) ۱۸; سخاوت یوسف(ع) ۱۱، ۱۸; سیاستهاى اقتصادى یوسف(ع) ۹، ۱۰; عزیزى در دوران یوسف(ع) ۵; عزیزى یوسف(ع) ۴، ۲۰; قصه یوسف(ع) ۱، ۳، ۴، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۸، ۱۹، ۲۰; محدوده اختیارات یوسف(ع) ۱۱; یوسف(ع) در دوران قحطى ۴; یوسف(ع) و بیت المال ۱۱; یوسف(ع) و فقرا ۱۰
