طه ٩٤
ترجمه
| طه ٩٣ | آیه ٩٤ | طه ٩٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَا ابْنَ أُمَّ»: ای پسر مادرم! ادای سخن بدین شیوه، برای برانگیختن رأفت و رِقّت موسی بود، والاّ موسی و هارون برادران پدری و مادری یکدیگر بودند. یاء متکلّم از آخر (أُمَّ) برابر قاعده زبان عربی حذف و با فتحه خوانده شده است. «لَمْ تَرْقُبْ»: رعایت نکردی. حفظ و نگهداری نکردی (نگا: توبه / و ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۸۰ - ۹۸ سوره طه
- بيان آيات مربوط به آخرين فصل از داستان موسى (عليه السلام )
- معناى آيه :((و انى لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدى ((
- بيان مراد از اضافه كردن قيد ((ثم اهتدى (( برايمان به خدا وعمل صالح
- بخش ديگرى از داستان موسى (ع ): رفتن به كوه طور، گوساله پرستى بنىاسرائيل و...
- معناى پاسخ سامرى از بازخواست موسى (قال بصرت بمالم يبصروا به ...)
- وجوه مختلفى كه مفسرين در معناى (بصرت بمالم يبصروا...) گفته اند
- حضرت موسى (ع ) براى پيامبرى مجازاتى شديد در نظر مى گيرد
- سرنوشت خداى ساختگى سامرى !
- بحث روايتى
- روايتى كه بنابرآن مقصود از جمله : ((ثم اهتدى (( در آيه : ((و انى لغفار لمن تاب...(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است
- بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى
- اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) كدامين است
- روايت مفصلى در داستان سامرى و گوساله پرستى بنىاسرائيل از تقسير قمى
- حديثى از ابن عباس در نقل جريان سامرى و نقد حديث
- روايتى در ذيل آيه (اشربوا فى قلوبهم العجل بكفرهم ) كه متضمن مطالب عجيبى است
- روايتى درباره سامرى و برداشتن او خاك را از پاى اسب جبرئيل و اشكالاتى كه به آن وارد است
- جز مخالف با كتاب خدا حجيت ندارد
- روايات آحاد حتى در صورت صحت سند در غير احكام شرعيه حجيت ندارند
- نقد رواياتى كه صداى گوساله سامرى را مستند به خدا و آزمايش الهى مى دانند
نکات آیه
۱ - موسى(ع) با مشاهده گوساله پرستى بنى اسرائیل، پس از بازگشت از میقات، به شدت خشمگین شد. (یبنؤُمّ لاتأخذ بلحیتى و لابرأسى ) گرفتن سر و ریش هارون، نشان ازشدت ناراحتى موسى(ع) در مورد انحراف بنى اسرائیل دارد.
۲ - موسى(ع) با گرفتن سر و ریش هارون، او را در باره گوساله پرست شدن بنى اسرائیل در غیاب خود مورد بازخواست قرار داد. (یهرون ما منعک ... لاتأخذ بلحیتى و لابرأسى )
۳ - هارون(ع)، داراى مسؤولیت در قبال گمراه شدن بنى اسرائیل و گوساله پرستى آنان، از دیدگاه موسى(ع) (یهرون ما منعک ... لاتأخذ بلحیتى و لابرأسى )
۴ - غضب کردن به جهت مشاهده انحرافات و گمراهى ها، ممدوح است. (لاتأخذ بلحیتى و لابرأسى) نقل ماجراى غضب موسى(ع) - که در گرفتن موهاى سر و ریش برادر تجسم یافته بود - بدون نکوهش و مذمت آن، بر پسندیده بودن این حالت در مورد امور دینى دلالت دارد.
۵ - هارون(ع) با مشاهده غضب موسى(ع)، سعى در فرونشاندن خشم آن حضرت و جلب محبت و تحریک عواطف او داشت. (قال یبنؤُمّ ) مخاطب قرار دادن موسى(ع) با نداى «یابن أمِّ» گویاى این نکته است که هارون(ع) سعى داشت با برانگیختن احساسات موسى، غضب او را فرونشانده و سپس توضیحات خود را بیان کند. در باره مفتوح بودن کلمه «أُمّ» توجیهاتى بیان شده است; از جمله این که اصل آن «یابن أمّاه» بوده و براى تخفیف چنین شده است.
۶ - تأثیر عواطف در شیوه هاى رفتارى پیامبران (قال یبنؤُمّ )
۷ - موسى و هارون(ع)، برادران مادرى یکدیگر بودند. * (قال یبنؤُمّ ) مخاطب قرارگرفتن موسى(ع) از سوى هارون با تعبیر «ابن أُمّ» (پسرمادر)، ممکن است به این خاطر باشد که هارون و موسى(ع) برادران مادرى یکدیگر بوده اند و نیز ممکن است یادآورى کلمه «مادر»، تنها به منظور جلب عواطف موسى(ع) صورت گرفته باشد.
۸ - هارون(ع)، براى اداى توضیح در باره علل نحوه برخورد خود با گوساله پرستان، از موسى(ع) تقاضاى فرصت کرد. (لاتأخذ بلحیتى و لابرأسى إنّى خشیت )
۹ - لزوم فرصت دادن به متهمان براى دفاع از خود (لاتأخذ بلحیتى و لابرأسى إنّى خشیت )
۱۰ - علم پیامبران داراى محدودیت است. (ما منعک ... لاتأخذ بلحیتى ... إنّى خشیت )
۱۱ - بنى اسرائیل در خطر تشتت و تفرقه، در صورت اقدام عملى و جدى هارون(ع) براى مقابله با گوساله پرستان (إنّى خشیت أن تقول فرّقت بین بنى إسرءیل )
۱۲ - حفظ وحدت و یک پارچه گى و جلوگیرى از تفرقه، عذر هارون(ع) جهت اقدام نکردن به صورت عملى علیه گوساله پرستان بنى اسرائیل (إنّى خشیت أن تقول فرّقت بین بنى إسرءیل )
۱۳ - حفظ وحدت و یک پارچه گى بنى اسرائیل، از سفارش هاى موسى(ع) به هارون (فرّقت بین بنى إسرءیل و لم ترقب قولى ) «ترقب» به معناى «تحفّظ» است و مفاد جمله «إنّى خشیت...» - با توجه به عطف «لم ترقب» بر «فرّقت» - این است که: «من نگران آن بودم که بگویى بنى اسرائیل را متفرق ساختى و گفته مرا حفظ و مراعات نکردى». این گفته هارون(ع) دال بر آن است که موسى(ع) پیش از رفتن به میقات، در مورد حفظ وحدت بنى اسرائیل، توصیه هاى لازم را به او کرده بود.
۱۴ - مصلحت حفظ وحدت جامعه و جلوگیرى از تشتت و درهم ریختگى آن، مهم تراز خطر انحراف گروهى از افراد جامعه، در صورت باقى ماندن زمینه براى هدایت مجدد آنان (إنّى خشیت أن تقول فرّقت بین بنى إسرءیل ) هارون(ع) پس از شنیدن «حتّى یرجع إلینا موسى»، هدایت مجدد گوساله پرستان را منتفى ندید و بین درگیر ساختن مؤمنان و کافران و حفظ وحدت بنى اسرائیل، صورت دوم را برگزید. پذیرفته شدن این انتخاب از سوى موسى(ع) و سکوت قرآن از هرگونه انتقاد به آن، نشانگر شایسته بودن این موضع گیرى در چنین مقاطعى است.
۱۵ - لزوم توجه به مجموعه معیارها و رتبه بندى آنها و تشخیص اهم و مهم در مقام عمل (ما منعک ... إنّى خشیت أن تقول فرّقت بین بنى إسرءیل) هارون(ع)، در مقام عمل به فرمان هاى موسى(ع)، این گونه نبود که تنها یک جنبه را مد نظر قرار داده باشد; بلکه مجموعه دستورات و معیارها را با یکدیگر سنجیده و آن گاه راهى را برگزیده بود. این عملکرد، الگویى است براى همگان که در مقام عمل یک سونگر نباشند; بلکه جامع نگر بوده و با بررسى معیارها، دستورات دینى را به صورت یک مجموعه بنگرند.
۱۶ - لزوم پرهیز از جمود و یک سونگرى، در عمل به وظایف (ما منعک ... إنّى خشیت أن تقول فرّقت بین بنى إسرءیل)
۱۷ - گوساله پرستان، گروه حاکم بر جوّ عمومى بنى اسرائیل در غیاب موسى(ع) (إنّى خشیت أن تقول فرّقت بین بنى إسرءیل ) نماى اتحاد و یک پارچه گى بنى اسرائیل، در فاصله ارتداد آنان، گویاى حاکمیت مرتدان و گوساله پرستان است.
۱۸ - هارون(ع)، در صدد اجراى دقیق فرمان هاى موسى(ع) و تخطى نکردن از معیارهاى او، در طول مدت میقات موسى(ع) و غیبت او (إنّى خشیت أن تقول ... و لم ترقب قولى )
۱۹ - موسى(ع)، در دیدگاه هارون(ع)، رهبرى حساس در برابر تفرقه جامعه و قاطع در برخورد با عوامل اختلاف (إنّى خشیت أن تقول فرّقت بین بنى إسرءیل )
۲۰ - اتهام تفرقه افکنى، اتهامى سخت و غیر قابل تحمل براى هارون بود. (إنّى خشیت أن تقول فرّقت بین بنى إسرءیل ) ترس هارون(ع) از اتهام تفرقه افکنى، با توجه به واژه «خشیت» - که خوفى همراه با بزرگ شمارى است - بر شدت ناگوارى آن براى وى دلالت دارد.
۲۱ - بلندبودن ریش، از شمایل مطلوب و سابقه دار در تاریخ پذیرندگان ادیان آسمانى (لاتأخذ بلحیتى )
روایات و احادیث
۲۲ - «على بن سالم عن أبیه قال: قلت لأبى عبداللّه(ع) أخبرنى عن هارون لِمَ قال لموسى(ع) یابن أُمِّ ... و لم یقل یابن أبى فقال: إنّ العداوات بین الإخوة أکثرها تکون إذا کانوا بنى علاّت و متى کانوا بنى أُمّ قلّت العداوة بینهم ... قال: قلت له: فَلِمَ أخذ برأسه یجرّه إلیه و بلحیته و لم یکن له فى اتّخاذهم العجل و عبادتهم له ذنب؟ فقال: إنّما فعل ذلک به لأنّه لم یفارقهم لمّا فعلوا ذلک و لم یلحق بموسى(ع) و کان إذا فارقهم ینزل بهم العذاب; على بن سالم از پدرش نقل کرده که گفت: به امام صادق(ع) عرض کردم: مرا از سخن هارون با خبر کن که چرا به برادرش موسى(ع) گفت: اى فرزند مادرم ... و نگفت اى فرزند پدرم؟ امام فرمود: دشمنى بین برادران، بیشتر زمانى است که از مادران متعدد باشند و اگر برادران از یک مادر باشند، دشمنى بین آنان کم است ... به امام گفتم: چرا موسى(ع) سر و ریش برادر را گرفته و بسوى خود مى کشیده بود، در حالى که در گوساله پرستى آن قوم، هارون گناهى نداشت؟ امام فرمود: براى این که او در زمان گوساله پرستى، از آنان جدا نشد و به موسى(ع) ملحق نگردید و اگر آنان را ترک نموده بود، عذاب بر ایشان فرود مى آمد».[۱]
۲۳ - «عن أبى جعفر(ع) قال: ان أمیرالمؤمنن (ع) خطب الناس ... فقال: ... کان هارون أخا موسى لأبیه و أُمّه; از امام باقر(ع) روایت شده که فرمود: امیرالمؤمنن (ع) براى مردم خطبه خواند ... پس فرمود: ... هارون برادر موسى(ع) از یک پدر و مادر بود».[۲]
موضوعات مرتبط
- اتحاد: اهمیت اتحاد ۱۴
- انبیا: تحریک عواطف انبیا ۶; تأثیرپذیرى انبیا ۶; محدوده علم انبیا ۱۰
- اهم ومهم :۱۴ مراتب اهم ومهم ۱۴ ۱۵
- بنى اسرائیل: آثار گوساله پرستى بنى اسرائیل ۱، ۲; اهمیت اتحاد بنى اسرائیل ۱۲ ; تاریخ بنى اسرائیل ۱، ۲، ۳، ۱۲، ۱۷; تبیین گمراهى بنى اسرائیل ۸ ; حاکمیت گوساله پرستان بنى اسرائیل ۱۷; خطر اختلاف بنى اسرائیل ۱۱; روش برخورد با گوساله پرستان بنى اسرائیل ۸; عوامل گمراهى بنى اسرائیل ۳; عوامل گوساله پرستى بنى اسرائیل ۳; گوساله پرستان بنى اسرائیل در غیاب موسى(ع) ۱۷; مبارزه با گوساله پرستان بنى اسرائیل ۱۱
- تحجر: اجتناب از تحجر ۱۶
- تکلیف: روش عمل به تکلیف ۱۶
- خود: حق دفاع از خود ۹
- ریش: تاریخ ریش ۲۱; ریش در ادیان اسمان ۲۱
- غضب: غضب پسندیده ۴
- متهمان: حقوق متهمان ۹
- موسى(ع): اهتمام موسى(ع) به اتحاد ۱۳; برادر ابوینى موسى(ع) ۲۳; برادر مادرى موسى(ع) ۷، ۲۲; بینش موسى(ع) ۳، ۱۹; تحریک عواطف موسى(ع) ۵; توصیه هاى موسى(ع) ۱۳; روش برخورد موسى(ع) ۲; عوامل غضب موسى(ع) ۱; غضب موسى(ع) ۲، ۵; قاطعیت موسى(ع) ۱۹; قصه موسى(ع) ۱، ۲، ۳، ۵، ۸، ۱۳، ۱۷، ۱۸; موسى(ع) و هارون(ع) ۱۹
- هارون(ع): استمهال هارون(ع) ۸; برادر ابوینى هارون(ع) ۲۳; برادر مادرى هارون(ع) ۷، ۲۲; برخورد با هارون(ع) ۲; توصیه اتحاد به هارون(ع) ۱۳; تهمت اختلاف افکنى به هارون(ع) ۲۰; دلایل بى تفاوتى هارون(ع) ۱۲; عمل به تکلیف هارون(ع) ۱۸; قصه هارون(ع) ۲، ۳، ۵، ۸،۱۲، ۱۳، ۱۸، ۲۰; گرفتن ریش هارون(ع) ۲; گرفتن سر هارون(ع) ۲; مؤاخذه هارون(ع) ۲; مسؤولیت پذیرى هارون(ع) ۱۸; نقش هارون(ع) ۳، ۵; هارون(ع) در غیاب موسى(ع) ۱۸; هارون(ع) و موسى(ع) ۸
- هدایت: زمینه هدایت ۱۴
