الحديد ١٠
ترجمه
| الحديد ٩ | آیه ١٠ | الحديد ١١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مِیرَاثُ»: ترکه. مرده ریگ. «لِلّهِ مِیراثُ السَّمَاوَاتِ ...»: (نگا: آل‌عمران / حجر / ، انبیاء / ، قصص / ). «الْفَتْحِ»: فتح مکه. «الْحُسْنی»: جزا و پاداش نیکو که بهشت است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
لاَ يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ... (۷)
مَا عِنْدَکُمْ يَنْفَدُ وَ مَا عِنْدَ... (۲) قُلْ إِنَ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ... (۳) إِنَ رَبَّکَ يَعْلَمُ أَنَّکَ... (۶)
تفسیر
- آيات ۷ - ۱۵، سوره حديد
- بيان اينكه آيه : ((آمنوا بالله و رسوله و انفقوا...)) خطاب به مؤ منين و امر به آثارايمان است
- وجه و نكته اينكه فرمود از آنچه كه خدا شما را در آن جانشين كرده انفاق كنيد
- مراد از ميثاقى كه از مؤ منين گرفته شده است
- توبيخ شديد كسانى كه از انفاق مالى كه خدا تنها وارث آنستبخل مى ورزند
- عدم تساوى انفاق در زمان جنگ با انفاق بعد از فتح
- توضيحى درباره اجر دادن خدا به بنده و اينكه اجرى كه خدا درمقابل عمل عبد مى دهد تفضلى است از او عزوجل
- توضيحى درباره اجر دادن خدا به بنده و اينكه اجرى كه خدا درمقابل عمل عبد مى دهد تفضلى است از او عزوجل بيان حد اعلاى تشويق به انفاق در راه خدا،
- تقاضاى منافقان از مؤ منان ، در قيامت ، و جوابى كه به آنان داده مى شود: به دنيابرگرديد و نور به دست آوريد
- مقصود از ديوارى كه بين منافقان و مؤ منان زده مى شود و مفاد اين تمثيل در بيان حال منافقان
- استمداد منافقان از مؤ منان و جواب ايشان به آنها
- دنباله گفتار مؤ منان بر منافقان : شما امروز هيچ ياورى نداريد!
- (رواياتى در ذيل آيه مربوط به انفاق قبل از فتح و بعد از فتح ، گفتگوى منافقان و مؤمنان در قيامت و روايتى درباره آرزوى دراز)
نکات آیه
۱ - انفاق در راه خداوند، وظیفه اى واجب بر مؤمنان (و ما لکم ألاّتنفقوا فى سبیل اللّه) خطاب در آیه شریفه، متوجه مؤمنان و استفهام در «ما لکم» توبیخى است. توبیخ مؤمنان از سوى خداوند، به خاطر کوتاهى آنان در امر انفاق، بیانگر واجب بودن آن است.
۲ - در راه خدا بودن، شرط بارورى و ارزشمندى انفاق است. (و ما لکم ألاّتنفقوا فى سبیل اللّه) مطلب یاد شده، از قید «فى سبیل اللّه» استفاده مى شود.
۳ - خوددارى از انفاق در راه خداوند، امرى بس نکوهیده و ملامت بار در بینش الهى (و ما لکم ألاّتنفقوا فى سبیل اللّه) استفهام در «ما لکم...» علاوه بر توبیخى بودن، متضمن تعجب نیز هست. سرزنش مؤمنان از سوى خداوند، به خاطر خوددارى آنان از انفاق و اظهار شگفتى از این عمل آنها، بیانگر شدت ناروایى آن مى باشد.
۴ - بروز روحیه ثروت اندوزى و کوتاهى در امر انفاق، در میان مسلمانان صدراسلام پس از فتح مکه (و ما لکم ألاّتنفقوا فى سبیل اللّه) آیه شریفه - چنان که از عبارت هاى آن استفاده مى شود - پس از فتح مکه نازل شده است. توبیخ مسلمانان از سوى خداوند، به خاطر کوتاهى آنان در امر انفاق، نشان مى دهد که آنان، پس از استقرار اسلام در جزیرة العرب و آسوده خاطر شدن، گرفتار نوعى مال دوستى و ثروت اندوزى شدند.
۵ - تشویق مسلمانان از سوى خداوند، به بسیج شدن در امر انفاق و هزینه کردن امکانات و داریى هاى خود در راه جنگ، جهاد و جبهه (و ما لکم ألاّتنفقوا فى سبیل اللّه)
۶ - خداوند، آن دسته از مسلمانان را که در رفع نیازمندى هاى جبهه و جنگ و انفاق در راه آن، کوتاهى کردند، مورد نکوهش سخت قرار داد. (و ما لکم ألاّتنفقوا فى سبیل اللّه)
۷ - مالک حقیقى همه امکانات و دارایى ها، خداوند است و او آنها را در اختیار نسل ها قرار مى دهد. (و للّه میرث السموت و الأرض) تقدیم «للّه» بر «میراث السماوات» مفید حصر است. واژه «میراث» جنس مى باشد و شامل هر آنچه از نسلى به نسلى دیگر انتقال مى شود. اضافه «میراث» به «السماوات» ظرفیه است. بنابراین «للّه میراث السماوات و الأرض»; یعنى، «کلّ ما یورث فى السماوات و الأرض للّه لا لغیره» (هر آنچه که نسل ها در آسمان ها و زمین از یکدیگر به ارث مى برند، تنها از آنِ خداوند است و او آنها را در اختیار نسل ها قرار مى دهد.
۸ - جهان آفرینش، متشکل از آسمان هاى متعدد (و للّه میرث السموت)
۹ - توجه به خدا دادى بودن امکانات و دارایى ها، زمینه ساز پیدایش روحیه انفاق گرى در انسان (و ما لکم ألاّتنفقوا ... و للّه میرث السموت و الأرض) از اهداف یادآورى خدادادى بودن امکانات و دارایى ها - در مقام بیان لزوم انفاق - ، تسهیل امر انفاق و ایجاد روحیه انفاق گرى در میان انسان ها است.
۱۰ - خوددارى از انفاق در راه خدا، به رغم آگاهى به خدادادى بودن امکانات و دارایى ها، کارى بس نکوهیده و ناپسند است. (و ما لکم ألاّتنفقوا ... و للّه میرث السموت) چنان که گفته شد استفهام در «ما لکم» توبیخى است و توبیخ در جایى درست است که شخص عمل ناروایى را دانسته انجام دهد. قید «و للّه میراث السماوات» براى بیان همین آگاهى است; یعنى، شما با این که مى دانید دارایى ها - که نسل ها از یکدیگر به ارث مى برند - مال خدا است و او آنها را در اختیار نسل ها قرار داده است; پس چه شده که از انفاق کردن در راه او کوتاهى مى کنید؟
۱۱ - تفاوت وضع مسلمانان صدراسلام از نظر عِدّه و عُدّه (نفرات و امکانات)، در مقطع پیش از فتح مکه و مقطع بعد از آن (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل ... من الذین أنفقوا من بعد و قتلوا)
۱۲ - شرایط مسلمانان صدراسلام تا پیش از فتح مکه، بسى سخت تر از شرایط آنان پس از آن بوده است. (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل ... من الذین أنفقوا من بعد و قتلوا)
۱۳ - امکان تفاوت یافتن ارج و ارزش یک عمل، در دو زمان مختلف (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل ... من الذین أنفقوا من بعد و قتلوا)
۱۴ - جهاد و انفاق مسلمانان در مقطع پیش از فتح مکه، بسى ارزشمندتر از جهاد و انفاق آنان در مقطع پس از آن بود. (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل ... من الذین أنفقوا من بعد و قتلوا)
۱۵ - جهاد در راه خدا و شرکت در جنگ، در شرایط سخت و پیش از نمایان شدن آثار پیروزى، بسى ارزشمندتر از جهاد و جنگ، پس از پیروزى و شرایط آسان دوران قدرتمندى است. (لایستوى منکم من أنفق ... و قتل أُولئک أعظم درجة من الذین أنفقوا من بعد و قتلوا)
۱۶ - مسلمانانى که در دوران سخت پیش از فتح مکه، از جهاد و انفاق در راه خدا کوتاهى نکردند، داراى درجه و منزلتى بزرگ تر از مسلمانانى اند که پس از آن اقدام به جهاد و انفاق مى کردند. (لایستوى منکم من أنفق ... أُولئک أعظم درجة من الذین أنفقوا من بعد و قتلوا)
۱۷ - نقش خلوص و نداشتن چشمداشت مادى، در ازرشمندى و بارورى جهاد و انفاق (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل) تفاوت جهاد و انفاق پیش از فتح مکه و پس از آن، مى تواند به این خاطر باشد که مسلمانان پیش از فتح، بدون چشمداشت مادى (به دست آوردن غنایم جنگى و...) و با خلوص به جهاد و انفاق روى آوردند; ولى کسانى که پس از فتح مکه چنین اقدامى کردند، شاید به غنایم و دیگر منافع مادى آن امید داشتند.
۱۸ - ارزش جهاد و انفاق در پیشگاه خداوند، در گرو همراه بودن آن با ایمان است. (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل) قید «منکم» بیانگر مطلب فوق است.
۱۹ - اعمال نیک کافران و منافقان، از کمترین ارزش در پیشگاه الهى برخوردار نیست. (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل)
۲۰ - جهاد و انفاق در راه خداوند، از مهم ترین و ارزشمندترین تکالیف الهى (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل) تکیه بر دو تکلیف جهاد و انفاق، از میان سایر تکالیف الهى، حاکى از مطلب یاد شده است.
۲۱ - برابر دانستن مؤمنان مجاهد و انفاق گر قبل از فتح مکه، با مجاهدان و انفاق گران بعد از آن، از نظر مقام و منزلت در پیشگاه خداوند، پندارى باطل است. (لایستوى منکم من أنفق من قبل الفتح و قتل)
۲۲ - وعده پاداش از سوى خداوند، به همه مجاهدان و انفاق گران صدراسلام (و کلاًّ وعد اللّه الحسنى)
۲۳ - پاداش الهى به مجاهدان و انفاق گران در راه خدا، بهترین و نیکوترین پاداش است. (و کلاًّ وعد اللّه الحسنى) «حسنى» (مؤنث «أحسن»)، به معناى نیکوتر است. گفتنى است که «الحسنى»، صفت براى موصوف محذوف است; یعنى، «و کلاًّ وعد اللّه المثوبة الحسنى».
۲۴ - خداوند، به تمامى اعمال مؤمنان آگاه است. (و اللّه بما تعملون خبیر) خطاب در آیه شریفه، متوجه مؤمنان است و مفهوم «ما» در «بما تعملون» عام و دربرگیرنده همه اعمال مى باشد.
۲۵ - آگاهى و ایمان به احاطه علمى خداوند به تمامى رفتارها، مشوّق و برانگیزاننده انسان ها به تصحیح رفتار و انجام اعمال خیر (و کلاًّ وعد اللّه الحسنى و اللّه بما تعملون خبیر)
۲۶ - احاطه علمى خداوند، به تمامى اعمال مؤمنان، تضمین کننده پاداش هاى اخروى آنها (و کلاًّ وعد اللّه الحسنى و اللّه بما تعملون خبیر) یادآورى احاطه علمى خداوند به همه اعمال - پس از وعده پاداش برتر به همه مؤمنان - مى تواند براى ایجاد و اطمینان در مؤمنان باشد و نیز آنان به این یقین داشته باشند که خداوند به هر عمل نیک آنان، آگاه است. همچنین اعمال نیک آنان - هر چند کوچک باشد - ضایع نخواهد شد.
۲۷ - دستیابى مؤمنان به پاداش هاى موعود الهى در آخرت، در گرو پایدار ماندن آنان بر ایمان و انجام اعمال نیک است. (و کلاًّ وعد اللّه الحسنى و اللّه بما تعملون خبیر) جمله «و اللّه بماتعملون خبیر» مى تواند دربردارنده هشدار باشد. بر این اساس، هشدار الهى به مؤمنان مجاهد و انفاق گر - پس از این که به آنان وعده پاداش برتر اخروى داده است - مى تواند بیانگر این حقیقت باشد که مؤمنان مواظب باشند و بدانند که دستیابى آنان به آن وعده هاى الهى، در صورتى قطعى است که آنها همچنان بر ایمان و صراط مستقیمى که در آن قرار دارند، باقى بمانند.
۲۸ - بشارت و انذار و ایجاد امید از سویى و خوف از سوى دیگر، از روش هاى قرآن براى تربیت مؤمنان (و کلاًّ وعد اللّه الحسنى و اللّه بما تعملون خبیر) وعده پاداش هاى برتر اخروى به مؤمنان از یک سو و هشدار به این که مواظب اعمال خود باشند از سوى دیگر، مى تواند بیانگر مطلب یاد شده باشد.
موضوعات مرتبط
- آسمان: تعدد آسمان ها ۸
- احکام :۱
- اخلاص: آثار اخلاص ۱۷
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۴، ۱۱، ۱۲
- امکانات مادى: مالک امکانات مادى ۷; منشأ امکانات مادى ۱۰
- انفاق: احکام انفاق ۱; ارزش انفاق ۲۰; ارزش انفاق پس از فتح مکه ۱۴; ارزش انفاق قبل از فتح مکه ۱۴; انفاق پس از فتح مکه ۲۱; انفاق قبل از فتح مکه ۲۱; اهمیت انفاق ۲۰; تشویق به انفاق ۵; زمینه ترک انفاق ۴; زمینه انفاق ۹; سرزنش ترک انفاق ۳; سرزنش معرضان از انفاق ۶; ملاک ارزش انفاق ۲، ۱۷، ۱۸; ناپسندى ترک انفاق ۱۰
- انفاقگران: پاداش انفاقگران ۲۳; فضایل انفاقگران ۲۱; وعده به انفاقگران صدراسلام ۲۲
- انگیزش: عوامل انگیزش ۲۵
- ایمان: آثار استقامت در ایمان ۲۷; آثار ایمان ۱۸، ۲۵; ایمان به احاطه علمى خدا ۲۵
- بینش: بینش باطل ۲۱
- پاداش: پاداش نیکو ۲۳; زمینه پاداش اخروى ۲۷; مراتب پاداش ۲۳; وعده پاداش ۲۲
- تربیت: امیدوارى در تربیت ۲۸; انذار در تربیت ۲۸; بشارت در تربیت۲۸; ترس در تربیت ۲۸; روش تربیت ۲۸
- تکلیف: مهمترین تکلیف ۲۰
- جهاد: ارزش جهاد ۲۰; ارزش جهاد پس از فتح مکه ۱۴; ارزش جهادقبل از فتح مکه ۱۴; انفاق براى جهاد ۵، ۶; اهمیت جهاد۲۰; جهاد پس از فتح مکه ۲۱; جهاد قبل از فتح مکه ۲۱; ملاک ارزش جهاد ۱۵، ۱۷، ۱۸
- خدا: آثار احاطه علمى خدا ۲۶; پاداشهاى خدا ۲۳; تشویقهاى خدا ۵; سرزنشهاى خدا ۳، ۶; علم خدا به اعمال ۲۴; علم غیب خدا ۲۴; مالکیت خدا ۷; وعده هاى خدا ۲۲
- ذکر: آثار ذکر ۹; ذکر منشأ امکانات مادى ۹
- زمان: نقش زمان ۱۳
- سبیل الله: ارزش سبیل الله ۲
- عمل: ملاک ارزش عمل ۱۳
- عمل صالح: زمینه عمل صالح ۲۵
- کافران: بى ارزشى عمل صالح کافران ۱۹
- مالکیت: منشأ مالکیت ۷
- مؤمنان: پاداش اخروى مؤمنان ۲۶، ۲۷; تضمین پاداش مؤمنان ۲۶; تکلیف مؤمنان ۱; مؤمنان پس از فتح مکه ۲۱; مؤمنان قبل از فتح مکه ۲۱; عمل مؤمنان ۲۴، ۲۶
- مجاهدان: پاداش مجاهدان ۲۳; تفاوت مجاهدان صدراسلام ۲۱; فضایل مجاهدان۲۱; وعده به مجاهدان صدراسلام ۲۲
- مسلمانان: تشویق مسلمانان ۵; تفاوت اقتصادى مسلمانان صدراسلام ۱۱; ثروت اندوزى مسلمانان صدراسلام ۴; فضایل مسلمانان صدراسلام ۱۶; مسلمانان پس از فتح مکه ۱۱، ۱۲، ۱۶; مسلمانان قبل از فتح مکه ۱۱، ۱۲، ۱۶; مشکلات اقتصادى مسلمانان صدراسلام ۱۲
- مکه: آثار فتح مکه ۴، ۱۲
- منافقان: بى ارزشى عمل صالح منافقان ۱۹
- واجبات :۱
