يونس ٨٣
| کپی متن آیه |
|---|
| فَمَا آمَنَ لِمُوسَى إِلاَّ ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلَى خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلَئِهِمْ أَنْ يَفْتِنَهُمْ وَ إِنَ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ |
ترجمه
| يونس ٨٢ | آیه ٨٣ | يونس ٨٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عَلَی خَوْفٍ مِّن فِرْعَوْنَ»: با وجود ترس از فرعون. واژه (عَلی) به معنی (مَعَ) است (نگا: انسان / . «أَن یَفْتِنَهُمْ»: آنان را از دین برگردانند. ایشان را اذیّت و آزار رسانند (نگا: بقره / . «لَعَالٍ فی الْأَرْضِ»: برتری‌جوئی و گردنکشی در زمین می‌کرد. «الْمُسْرِفِینَ»: اسرافکاران. در اینجا مراد کسانی است که شرّ و فساد زیادی می‌کردند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۹۳ - ۷۵، سوره يونس
- وقايعى از سرگذشت ، پيغمبر اسلام (ص ) و مسلمين ، كه داستان موسى (ع ) به وقايعآن اشاره دارد
- گفتگوى موسى (ع ) با فرعونيان و...
- بيان حقيقت سحر از زبان حضرت موسى (ع )
- مراد از ((ذرية من قومه )) كه به موسى (ع ) ايمان آوردند واقوال مفسرين در اين باره
- ضعيفان بنى اسرائيل با ترس و واهمه از فرعون و اطرافيان توانگر او به موسى (ع )گرويدند اگر مؤ من هستيد و تسليم خدائيد، بر اوتوكل كنيد
- دعاى بنى اسرائيل : ((ربنا لا تجعلنا فتنة للقوم الظالمين )) دعا براى رفع ضعف وذلت از خودشان بوده است
- امر به خانه سازى براى بنى اسرائيل
- ابتداء به اضلال ، بر خداوند محال است ولىاضلال براى مجازات محال نيست و مال و زينت دادن به فرعونيان از اين باب بوده است
- دعاى موسى (ع ) عليه فرعون و فرعونيان پس از ياءس از هدايت آنان
- استجابت نفرين موسى و هارون عليه فرعونيان
- ايمان آوردن فرعون در آستانه هلاكت ، و مردود بودن ايمان و توبه او
- اشاره به رابطه نفس و بدن و بيان اينكه انسانيت انسان به نفس او است و بدن ، مركب وابزار كار نفس است
- وجوهى كه در معناى : ((ننجيك ببدنك )) گفته شده و بيان اينكه علت انتساب نجات بهبدن فرعون ، اتحاد شديد بين نفس و بدن است
- معناى ((مبواء صدق )) كه در وصف مسكن بنىاسرائيل آمده است و اشاره به مفهومى كه از اضافه اشياء و مفاهيم به كلمه ((صدق ))،استفاده مى شود
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَما آمَنَ لِمُوسى إِلَّا ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلى خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِمْ أَنْ يَفْتِنَهُمْ وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ «83»
(در آغاز) جز گروهى اندك از فرزندان قوم موسى به او ايمان نياوردند، در حالى كه از فرعون و اشرافيان آنان ترس داشتند، ترس اينكه آنان را شكنجه كنند، زيرا كه فرعون در آن سرزمين برترى‌جوى و از اسرافكاران بود.
نکته ها
در قرآن گاهى مى‌خوانيم: «آمَنَ بِهِ»، گاهى «آمَنَ مَعَهُ» و گاهى «فَآمَنَ لَهُ»، هر كدام يك ويژگى دارد: «آمَنَ بِهِ» به معناى ايمان و «فَآمَنَ لَهُ» به معناى تسليم است.
پیام ها
1- ايمان بايد همراه با تسليم و اطاعت باشد. «آمَنَ لِمُوسى»
2- زمينه‌ى تحوّل فكرى و گرايش به حقّ، در نوجوانان بيشتر است، چون قلبى پاك دارند وتعلّقاتشان به مال ومقام كمتر است. آمَنَ ... ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ
3- تنها پيامبر اسلام نبود كه در راه دعوت مردم، سختى‌ها كشيد و شاهد ايمان نياوردن افراد بود. «فَما آمَنَ لِمُوسى»
4- گاهى بزرگان به خطا مى‌روند و جوانان به حقّ مى‌رسند. «إِلَّا ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ»
5- جوانان مؤمن گويا علاوه بر فرعون، از سران قوم خود كه محافظه كار و ترسو و وابسته بودند نيز مى‌ترسيدند. «مَلَائِهِمْ» نه «مَلَائِهِ»
6- نظام فرعونى نمى‌تواند مانع ايمان درونى باشد. «آمَنَ، عَلى خَوْفٍ»
7- ايمان راسخ، هرگز در محيط بد، نظام فاسد، اقتصاد و تبليغات ناسالم و محيط رعب، سست نمى‌شود. آمَنَ ... عَلى خَوْفٍ
8- در نظام فرعونى، خفقان و اختناق است. «عَلى خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ»
9- نظام شكنجه‌گر، نظام فرعونى است. «يَفْتِنَهُمْ»
10- ريشه‌ى فساد انسان، برترى جويى‌هاى اوست. «إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِي الْأَرْضِ»
جلد 3 - صفحه 611
11- نظام اسراف‌گر، نظام فرعونى است. «لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَما آمَنَ لِمُوسى إِلاَّ ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلى خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلائِهِمْ أَنْ يَفْتِنَهُمْ وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ (83)
بعد از آن مؤمنين به موسى را بيان فرمايد:
فَما آمَنَ لِمُوسى: پس ايمان نياوردند و تصديق ننمودند موسى عليه السّلام را در ادعاى نبوت و ظهور آيات و معجزات ظاهره. إِلَّا ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ: مگر فرزندانى از قوم موسى عليه السّلام، يعنى بنى اسرائيل. نزد ابن عباس «2» ششصد هزار بودند از اولاد يعقوب و هفتاد و دو نفر كه به مصر آمدند. نزد مجاهد «3» فرزندان قوم موسى هستند كه بر آنها مبعوث شد پدرانشان مردند و ايمان نياوردند، لكن پسران تابع موسى شدند. نزد بعضى «4» مراد كسانيند كه مادرانشان از بنى اسرائيل و پدران از قبطيها بودند. و تعبير به ذريه به جهت تصغير و قلت عدد است. قول دوم در معنى آيه: آنكه ايمان نياوردند به موسى عليه السّلام مگر اولادانى از قوم فرعون مانند آسيه زن فرعون، و ماشطه دختر او، و زن خازن فرعون، و حزبيل مؤمن آل فرعون. و تعبير به ذريه به جهت آنكه اولاد كافران و منسوب به پدران بودند. خلاصه اين جماعت ايمان آوردند. عَلى خَوْفٍ مِنْ
«1» مجمع ج 3 ص 126.
«2» مجمع ج 3 ص 127.
«3» همان مدرك.
«4» همان مدرك.
ج5، ص 378
فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِمْ أَنْ يَفْتِنَهُمْ: در حالتى كه ترسناك بودند از فرعون و اشراف و رؤساى ايشان اينكه خارج كنند آنها را از دين، يعنى وادار نمايند به محنتها و مشقتهائى كه تحمل صبر نداشته باشند و بدان سبب از دين خارج شوند؛ يا ترس از عذاب يا كشتن را داشتند. وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِي الْأَرْضِ: و بدرستى كه فرعون هر آينه ياغى و طاغى شد در زمين مصر و اطراف آن. وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ: و بتحقيق او از متجاوزين از حد و مسرفين بود در كفر و سركشى و ظلم و فساد به حدى كه ادعاى ربوبيّت و استرقاق نمود اسباط انبياء را.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَما آمَنَ لِمُوسى إِلاَّ ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلى خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلائِهِمْ أَنْ يَفْتِنَهُمْ وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ (83) وَ قالَ مُوسى يا قَوْمِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ فَعَلَيْهِ تَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُسْلِمِينَ (84) فَقالُوا عَلَى اللَّهِ تَوَكَّلْنا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ (85) وَ نَجِّنا بِرَحْمَتِكَ مِنَ الْقَوْمِ الْكافِرِينَ (86)
ترجمه
پس ايمان نياوردند بموسى مگر فرزندانى از قوم او با ترس از فرعون و جماعتشان كه سياست كند ايشانرا همانا فرعون هر آينه غالب بود در زمين و همانا او بود از اسراف كنندگان
و گفت موسى اى قوم من اگر هستيد كه ايمان آورديد بخدا پس بر او توكّل كنيد اگر هستيد منقادان
پس گفتند بر خدا توكّل كرديم پروردگار ما مگردان ما را مقهور از براى گروه ستمكاران
و نجات ده ما را برحمت خود از گروه كافران.
تفسير
پس از ظهور معجزات بدست حضرت موسى عليه السّلام ايمان نياوردند بآنحضرت در بدو امر مگر عدّه‌اى از جوانان بنى اسرائيل و بنابراين ضمير در قومه راجع به موسى عليه السّلام است و محتمل است راجع باشد به فرعون چنانچه گفته‌اند آنها جماعتى بودند از قبطيان كه از طرف مادر از بنى اسرائيل بودند در هر حال ايمان ايشان مقرون بود بترس از فرعون و كسان خودشان كه بزرگتر بودند و متابعت از فرعون مينمودند كه مبادا آنها را از دين حقّ باز دارند به اذيّت و آزار چون فرعون مقتدر و قهّار و جبّار بود در زمين مصر و متجاوز و متعدّى و متكبّر بود نسبت بمردم خصوصا بنى اسرائيل كه با آنها برسم بندگى رفتار مينمود تا حدّيكه ادّعاء خدائى كرد و حضرت موسى عليه السّلام به اهل ايمان فرمود اگر واقعا بخدا ايمان داريد و او را بكمال قدرت و رحمت و رأفت بر بندگان خصوصا اهل ايمان شناخته‌ايد پس بر او اعتماد و توكّل و به اولياء او تمسّك و توسل نمائيد تا شما را از شرّ دشمنان حفظ فرمايد و دين و دنياى شما مأمون گردد اگر در برابر او امر الهى مطيع و منقاد و راضى برضا و تسليم بقضاء او باشيد پس آنها با توسل و توكل روى نياز بدرگاه قادر كار ساز نموده از خداوند خواستند كه ايشانرا از تحت نفوذ و قدرت و قهر و غلبه و شكنجه و اذيّت و آزار فرعون و فرعونيان خارج فرمايد و زير دست ستمكاران ننمايد كه بتوانند آنها را از عمل بوظيفه الهيّه خودشان باز دارند و بگويند اگر اينها كرامتى نزد خدا داشتند خداوند ما را بر آنها مسلّط نمينمود چنانچه قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه ميگفتند و در خاتمه با توسل برحمت رحيميّه طلب نجات خودشان را از دست كفّار تأكيد و تقرير
جلد 3 صفحه 39
نمودند و محتمل است مراد از رحمت مظهر اتمّ آن باشد كه محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و آل اطهار اويند و در شدائد مأمور بتوسل بايشان بودند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَما آمَنَ لِمُوسي إِلاّ ذُرِّيَّةٌ مِن قَومِه‌ِ عَلي خَوف‌ٍ مِن فِرعَون‌َ وَ مَلائِهِم أَن يَفتِنَهُم وَ إِنَّ فِرعَون‌َ لَعالٍ فِي الأَرض‌ِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ المُسرِفِين‌َ (83)
پس ايمان نياوردند از براي موسي مگر ذرّيه از قوم او با خوف از فرعون و اجزاء و رؤساء آنها اينكه آنها را برگردانند و منصرف كنند از دين موسي و بدرستي که فرعون هر آينه علو و بلندپروازي كرد در روي زمين و محققا او هر آينه از زياده‌روي كنندگان بود.
فَما آمَنَ لِمُوسي يعني ايمان بخدا که بنفع موسي باشد كسي ايمان نياورد
جلد 10 - صفحه 441
إِلّا ذُرِّيَّةٌ مِن قَومِه‌ِ در مرجع ضمير قومه اختلاف كردند بعضي گفتند حضرت موسي و مراد بني اسرائيل هستند زيرا اسرائيل حضرت يعقوب بود و دوازده پسر داشت از هر كدام نسل زيادي بوجود آمد که دوازده سبط ناميدند و تعبير بذريه از قوم اشاره بجوانهاي آنها است، و اما بزرگان و آباء آنها هنوز ايمان نياورده بودند، و ممكن است مراد اينکه باشد نه قوم که ذراري يعقوب بودند ايمان آوردند و اينکه احتمال اقرب است، و بعضي گفتند مرجع ضمير فرعون است که قبطيان باشند و آنها جوانهايي بودند که پدران آنها از قبطيان بوده و مادران آنها از بني اسرائيل تابع مادران شدند، و بعضي گفتند سحره بودند که آنها هم از قبطيان بودند. و بالجمله اينکه ايمان در ابتداء امر بوده و الّا بعد از زماني تدريجا بسياري از بني اسرائيل و قبطيان قبل از طوفان ايمان آوردند و اينها که ايمان آوردند هم عَلي خَوف‌ٍ مِن فِرعَون‌َ وَ مَلَائِهِم و مراد از ملاء جمعيت لشكري و كشوري و درباري و رؤساء قبطيان بودند، و تعبير بضمير جمع و نفرمود ملائه يعني ملاء قبطيان أَن يَفتِنَهُم يعني منصرف كنند و برگردانند بشكنجه و ظلم و اذيت تا ناچار شوند و برگردند از اينکه قسمت خائف بودند چون قوت و قدرت با آنها بود.
وَ إِنَّ فِرعَون‌َ لَعالٍ فِي الأَرض‌ِ علوّ بلند پروازي است تا رسيد بجايي که گفت أَنَا رَبُّكُم‌ُ الأَعلي نازعات آيه 24، و مراد في الارض يا ارض مصر بود يا جنس يعني روي زمين از مصر و آنچه در قلمرو او بوده.
وَ إِنَّهُ لَمِنَ المُسرِفِين‌َ اسراف در ظلم و قتل و طغيان و تعدي و تجاوز که اسراف در مباحات حرام است چه رسد باسراف در معاصي آنهم اينگونه معاصي.
442
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 83)- سومین مرحله مبارزه موسی با طاغوت مصر: در آغاز وضع نخستین گروه ایمان آورندگان به موسی را بیان می‌کند و می‌گوید: «بعد از این (ماجرا) هیچ گروهی به موسی ایمان نیاوردند مگر گروهی از فرزندان قوم او» (فَما آمَنَ لِمُوسی إِلَّا ذُرِّیَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ).
این گروه کوچک و اندک که به مقتضای ظاهر کلمه «ذُرِّیَّةٌ» بیشتر از جوانان و نوجوانان تشکیل می‌شدند، تحت فشار شدیدی از ناحیه فرعون و اطرافیانش قرار داشتند، و هر زمان «از این بیم داشتند که دستگاه فرعونی (با فشارهای شدیدی که روی مؤمنان وارد می‌کرد) آنان را وادار به ترک آیین و مذهب موسی کند» (عَلی خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِمْ أَنْ یَفْتِنَهُمْ).
چرا که «فرعون مردی بود که در آن سرزمین برتری جویی داشت» (وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِی الْأَرْضِ).
«و اسرافکار و تجاوزکار بود» و هیچ حد و مرزی را به رسمیت نمی‌شناخت (وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِینَ).
نکات آیه
۱ - قوم فرعون، على رغم مشاهده معجزه بزرگ موسى (ع) و غلبه او بر ساحران، بر ناباورى خود پاى فشرده و کسى از آنان به او ایمان نیاورد. (فما ءامن لموسى إلا ذریة من قومه) برداشت فوق مبتنى بر این است که ضمیر «من قومه» راجع به «موسى» و مراد از «قوم موسى»، بنى اسرائیل باشد.
۲ - در پس تحقق معجزه موسى (ع) و شکست ساحران، تنها گروه اندکى از بنى اسرائیل به وى گرویده و ایمان آوردند. (فما ءامن لموسى إلا ذریة من قومه) برداشت فوق بر اساس ارجاع ضمیر «من قومه» به «موسى» است ; ضمناً تنکیر «ذریة» دلالت بر تقلیل مى کند.
۳ - مؤمنان و گرویدگان به موسى(ع)، همگى از قشر جوان بنى اسرائیل بودند. (فما ءامن لموسى إلا ذریة من قومه) «ذریة» به معناى «ابناء و أولاد» به کار مى رود، با توجّه به جو وحشت و ارعاب که فرعون در میان بنى اسرائیل به وجود آورده بود و معمولاً در چنین شرایطى پیران به حکم مصلحت اندیشى کنار مى کشند، مى توان گفت که مراد از «ذریة»، جوانان بنى اسرائیل است.
۴ - مؤمنان به موسى (ع)، از رؤسا و اشراف قوم خود و از اذیت و شکنجه هاى فرعون در وحشت شدیدى به سر مى بردند. (فما ءامن لموسى إلا ذریة من قومه على خوف من فرعون و ملإیهم أن یفتنهم) تنکیر «خوف» دلالت بر شدت آن مى کند و از معانى فتنه عذاب و شکنجه است.
۵ - مؤمنان به موسى(ع) به جرم ایمان، در معرض شکنجه و آزار فرعون و اشراف قوم خود قرار داشتند. (إلا ذریة من قومه على خوف من فرعون و ملإیهم أن یفتنهم)
۶ - رؤسا و اشرافِ قوم موسى، دشمنان او و وابسته به حکومت فرعون بودند. (على خوف من فرعون و ملإیهم)
۷ - فرعون مصر، حاکمى خودبرتربین، مستبد و خودکامه بود. (و إن فرعون لعال فى الأرض)
۸ - فرعون مصر، حاکمى از زمره مسرفان بود. (انّه لمن المسرفین)
۹ - فرعون، در شکنجه و آزار دیگران، حد و مرزى نمى شناخت. (فما ءامن لموسى إلا ذریة من قومه على خوف من فرعون و ملإیهم أن یفتنهم ... و انّه لمن المسرفین)
۱۰ - خودکامگى، سلطه مدارى و خوى اسراف گرانه فرعون، عامل رویارویى وى با موسى(ع) و آزار و اذیت پیروانش بود. (فما ءامن لموسى إلا ذریة من قومه على خوف من فرعون و ملإیهم أن یفتنهم و إن فرعون لعال فى الأرض و انّه لمن المسرفین)
۱۱ - خودکامگى، سلطه مدارى و خوى اسراف گرى، زمینه ساز رویارویى با پیامبران الهى است. (على خوف من فرعون ... إن فرعون لعال فى الأرض و انّه لمن المسرفین)
۱۲ - خودکامگى و سلطه مدارى فرعون، عامل ایجاد اختناق و خفقان در سرزمین مصر بود. (فما ءامن ... إلا ذریة ... على خوف من فرعون و ملإیهم أن یفتنهم و إن فرعون لعال فى الأرض)
موضوعات مرتبط
- استبداد: آثار استبداد ۱۱
- اسراف: آثار اسراف ۱۱
- انبیا: زمینه مبارزه با انبیا ۱۱
- بنىاسرائیل: اذیتهاى اشراف بنىاسرائیل ۵ ; ایمان بنىاسرائیل ۲ ; تاریخ بنىاسرائیل ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶ ; ترس مؤمنان بنىاسرائیل ۴ ; جوانان مؤمن بنىاسرائیل ۳ ; دشمنى اشراف بنىاسرائیل ۶ ; شکنجه مؤمنان بنىاسرائیل ۵ ; عوامل اذیت مؤمنان بنىاسرائیل ۱۰، ۱۲ ; مؤمنان بنىاسرائیل ۳
- ترس: از شکنجه هاى اشراف بنى اسرائیل ۴ ; ترس از شکنجه هاى فرعون ۴
- جادوگران فرعون: شکست جادوگران فرعون ۲
- سرزمینها: عوامل اختناق در سرزمین مصر ۱۲
- سلطه طلبى: آثار سلطه طلبى ۱۱
- فرعون: آثار استبداد فرعون ۱۰، ۱۲ ; آثار اسرافگرى فرعون ۱۰ ; آثار سلطه طلبى فرعون ۱۰، ۱۲ ; اذیتهاى فرعون ۵، ۹ ; استبداد فرعون ۷ ; اسراف فرعون ۸ ; تکبر فرعون ۷ ; دشمنى کارگزاران فرعون ۶ ; شکنجه هاى فرعون ۵، ۹ ; عوامل اختناق در عصر فرعون ۱۲ ; فرعون و موسى (ع) ۱۰ ; کثرت ظلم فرعون ۹ ; ویژگیهاى فرعون ۷، ۸، ۹
- قبطیان: قبطیان و موسى (ع) ۱ ; کفر قبطیان ۱ ; لجاجت قبطیان ۱
- مسرفان: ۸
- موسى(ع): آثار معجزه موسى(ع) ۲ ; دشمنان موسى(ع) ۶ ; عوامل مبارزه با موسى(ع) ۱۰ ; مؤمنان به موسى(ع) ۲، ۳
منابع
