التوبة ١٠٩

أَ فَمَنْ‌ أَسَّسَ‌ بُنْيَانَهُ‌ عَلَى‌ تَقْوَى‌ مِنَ‌ اللَّهِ‌ وَ رِضْوَانٍ‌ خَيْرٌ أَمْ‌ مَنْ‌ أَسَّسَ‌ بُنْيَانَهُ‌ عَلَى‌ شَفَا جُرُفٍ‌ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ‌ فِي‌ نَارِ جَهَنَّمَ‌ وَ اللَّهُ‌ لاَ يَهْدِي‌ الْقَوْمَ‌ الظَّالِمِينَ‌

ترجمه

آیا کسی که شالوده آن را بر تقوای الهی و خشنودی او بنا کرده بهتر است، یا کسی که اساس آن را بر کنار پرتگاه سستی بنا نموده که ناگهان در آتش دوزخ فرومی‌ریزد؟ و خداوند گروه ستمگران را هدایت نمی‌کند!

آيا كسى كه بنياد كار خود را بر پايه تقوا و رضاى خدا نهاده بهتر است يا كسى كه بناى خود را بر لب پرتگاهى فرو ريختنى نهاده و با آن در آتش دوزخ سرنگون مى‌گردد؟ و خدا گروه ظالمان را هدايت نمى‌كند

آيا كسى كه بنياد [كار] خود را بر پايه تقوا و خشنودى خدا نهاده بهتر است يا كسى كه بناى خود را بر لب پرتگاهى مُشرف به سقوط پى‌ريزى كرده و با آن در آتش دوزخ فرو مى‌افتد؟ و خدا گروه بيدادگران را هدايت نمى‌كند.

آیا کسی که مسجدی به نیت تقوا تأسیس کرده و رضای حق را طالب است مانند کسی است که بنایی سازد بر پایه سستی در کنار مسیل (لبه پرتگاه دوزخ) که زود به ویرانی کشد و عاقبت او را به آتش دوزخ درافکند؟! و خدا هرگز ستمکاران را هدایت نخواهد فرمود.

آیا کسی که بنیاد [امورش] را بر پایه تقوای الهی و رضای او نهاده بهتر است یا کسی که بنیاد [امورش] را بر لب پرتگاهی سست و فروریختنی نهاده؟! و آن بنا با بناکننده اش در جهنم سقوط می کند؛ و خدا گروه ستمکاران را هدایت نمی کند.

آيا كسى كه بنيان مسجد را بر ترس از خدا و خشنودى او نهاده بهتر است، يا آن كسى كه بنيان مسجد را بر كناره سيلگاهى كه آب زير آن را شسته باشد نهاده است تا با او در آتش جهنم سرنگون گردد؟ و خدا مردم ستمگر را هدايت نمى‌كند.

آیا کسی که بنیاد آن [مسجد] را بر خدا ترسی و خشنودی الهی گذاشته باشد بهتر است یا کسی که بنیاد آن را بر لبه پرتگاه فرو ریختنی نهاده باشد که به آتش دوزخ سرازیرش می‌کند، و خداوند ستمکاران را هدایت نمی‌کند

آيا كسى كه بنياد كارش را بر پرواى از خدا و خشنودى او نهاده بهتر است يا آن كه بنياد كارش را بر لبه پرتگاهى سست و فروريختنى نهاده پس او را به آتش دوزخ در اندازد؟ و خدا مردم ستمكار را راه ننمايد.

آیا کسی که شالوده‌ی آن (مسجد) را بر پایه‌ی تقوا و پرهیز از (مخالفت فرمان) خدا و (جلب) خوشنودی (او) بنیاد نهاده است، (کارش) بهتر است یا کسی که شالوده‌ی آن را بر لبه‌ی پرتگاه شکافته و فرو تپیده‌ای بنیاد نهاده است و (هر آن با فرو ریختن خود) او را به آتش دوزخ فرو می‌اندازد؟ خداوند مردمان ستم‌پیشه را (به چیزی که خیر و صلاح ایشان در آن باشد) هدایت نمی‌کند.

آیا پس کسی که بنیان(مسجد)ش را بر تقوا و خشنودی خدا نهاد، بهتر است یا کسی که بنیانش را مشرف بر لب پرتگاهی نهاد‌؟ پس با آن در آتش دوزخ سقوط کرد. و خدا گروه بیدادگران را هدایت نمی‌کند.

آیا آنکه بنیاد کرده است شالوده آن را بر ترسی از خدا و خوشنودیی بهتر است یا آنکه بنیاد نهاده است سازمانش را بر کنار پرتگاهی سراشیب که واژگونش ساخت در آتش دوزخ و خدا هدایت نکند گروه ستمگران را

التوبة ١٠٨	آیه ١٠٩	التوبة ١١٠
سوره : سوره التوبة نزول : ٧ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«بُنْیَان»: پایه. شالوده. مصدر است و به معنی اسم مفعول به کار رفته است. یعنی بناء به معنی مبنی. «بُنْیَانَهُ»: شالوده مسجد. شالوده دین خود. «شَفا»: لبه. کناره (نگا: آل‌عمران / . «جُرُفٍ»: گودال. پرتگاه. «هَارٍ»: شکافته و مشرف به سقوط، از ماده (هور) و در آن قلب‌المکان شده است و لام‌الفعل و عین‌الفعل به جای همدیگر به کار رفته است. «فَانْهارَ بِهِ»: پرتگاه، ساختمان و صاحب آن را با خود به پائین انداخت. برخی معنی آیه را چنین بیان کرده‌اند: آیا کسی که پایه دین خود را بنیاد نهاده است بر شالوده استوار که تقوا و کسب رضای خدا یا طاعت و عبادت است، بهتر است، یا کسی که آن را بر ضعیف‌ترین و سست‌ترین شالوده بنیاد نهاده است که او را به دوزخ می‌اندازد و ...

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ‌ مَثَابَةً... (۱) لاَ تَقُمْ‌ فِيهِ‌ أَبَداً لَمَسْجِدٌ... (۴)

تفسیر

• آيات ۱۱۰ - ۱۰۷، سوره توبه
• داستان بناى مسجد ضرار توسط منافقين و نهى خداوند پيامبر صلى الله عليه و آله را از نمازگزاردن در آن
• بيان تفاوت در اساس و پايه زندگى مؤ منين و منافقين در قالبمثل
• رواياتى در مورد بناى مسجد ضرار و نزول آيات مربوطه ، سازندگان آن مسجد و كسانى كه به دستور پيامبر (ص ) آن را ويران ساختند...

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - لزوم بنا نهادن همه کارها و برنامه هاى زندگى، بر اساس تقواى الهى و رضاى خدا (أفمن أسّس بنینه على تقوى من اللّه و رضون) برداشت فوق بر این پایه است که «بنیانه» به قرینه فراز پیشین - که مربوط به عمل انسان است (بناى مسجد قبا و مسجد ضرار) - به تقدیر «عمله» باشد ; یعنى، کسى که بنیان عملش را بر اساس تقوا قرار دهد.

۲ - اعمال مبتنى بر تقوا و رضایت الهى، داراى اساسى محکم و استوار و ارزشى خدشه ناپذیر (أفمن أسّس ... أم من أسّس بنینه على شفا جرف) از قرار گرفتن این بخش از آیه (أفمن أسس بنیانه على تقوى ... ) در برابر «أم من أسّس بنیانه على شفا جرف هار» برداشت فوق استفاده مى شود.

۳ - رعایت تقواى الهى و تحصیل رضاى خدا در پى ریزى مؤسسات، ملاک ارزشمندى آنهاست. (أفمن أسس بنینه على تقوى من اللّه)

۴ - پرهیز از مخالفت با خدا، راه دستیابى به رضایت او (على تقوى من اللّه و رضون خیر) در این آیه، عبارت «على تقوى من اللّه» در مقابل «على شفا جرف هار» و «رضوان» در مقابل «فانهار به فى نار جهنم» قرار گرفته است و در این مقایسه مى توان به رابطه علّى و معلولى یا سببى و مسببى میان تقوا و رضوان الهى پى برد ; چه اینکه نظیر چنین رابطه در بخش دوم آیه به وسیله «فاء» در «فانهار به» صریحاً بیان گردیده است.

۵ - مؤمنان راستین، شخصیت خویش را بر اساس تقوا و تحصیل رضایت خدا بنا مى کنند. (أفمن أسس بنینه على تقوى من اللّه و رضون خیر) مراد از «بنیانه» مى تواند اعمال و دستاوردهاى فرد نباشد، بلکه منظور بنیان و هویت خود شخص باشد.

۶ - بانیان مسجد قبا، داراى تقواى الهى و در پى جلب رضایت خدا بودند. (لمسجد أسّس على التقوى ... أفمن أسس بنینه على تقوى) مفسّران برآنند که شأن نزول این بخش از آیات، مسجد قبا و مسجد ضرار است. بر این اساس مى توان گفت که: ضمیر «بنیانه» به مسجد قبا (لمسجد أسّس على التقوى) بازمى گردد و آیه شریفه، در مقام تمجید بانیان مسجد قبا و تقبیح بنیان گذاران مسجد ضرار است.

۷ - لزوم داشتن اخلاص و تقوا، از نخستین مراحل انجام هر کار (أفمن أسّس بنینه على تقوى) تعبیر «أسّس بنیانه» تصریح به مراحل آغازین هر عمل دارد.

۸ - منافقان و کافران، بناکننده اعمال خویش بر لب پرتگاهى سست و بى بنیاد (و الذین اتخذوا مسجداً ضراراً ... أم من أسّس بنینه على شفا جرف هار)

۹ - حرکتهاى منافقانه، کفرآمیز و ضد خدا و دین، حرکتهایى سست، مذبوحانه و محکوم به شکست است. (اتخذوا مسجداً ضراراً و کفراً... و إرصاداً لمن حارب اللّه ... أسّس بنینه على شفا جرف هار) سست بودن بنیان اعمال منافقان و کافران، مى تواند کنایه از مطلب فوق باشد.

۱۰ - سقوط در آتش دوزخ، فرجام منافقان کفرپیشه (و الذین اتخذوا مسجداً ضراراً ... فانهار به فى نار جهنم)

۱۱ - منافق، بناکننده شخصیت خویش بر اساسى سست و ناپایدار (أم من أسس بنینه على شفا جرف هار فانهار به) برداشت فوق بر این اساس است که مراد از «بنیانه» هویت و شخصیت خود فرد باشد.

۱۲ - ظالمان، محروم از هدایت الهى (و اللّه لا یهدى القوم الظلمین)

۱۳ - منافقان، زیان زننده به جامعه اسلامى، مروج کفر، تفرقه افکن میان مؤمنان، ظالم و دوزخى اند. (اتخذوا مسجداً ضراراً و کفراً و تفریقاً ... و إرصاداً ... فانهار به فى نار جهنم و اللّه لا یهدى القوم الظلمین)

۱۴ - قرار دادن پایگاه و امکانات در اختیار دشمنان خدا و دین، ظلم و موجب سقوط در آتش است. (و إرصاداً لمن حارب اللّه ... فانهار به فى نار جهنم)

۱۵ - بناکنندگان مسجد ضرار، از ظالمان و سقوط کنندگان در آتش دوزخند. (و الذین اتخذوا مسجداً ضراراً ... فانهار به فى نار جهنم)

روایات و احادیث

۱۶ - از امام باقر(ع) روایت شده: «مسجد ضرار الذى أسّس على شفا جرف هار ... ; مسجد ضرار، همان بنیانى است که بر لب پرتگاه سستى بنا شد ... ».

موضوعات مرتبط

• اختلاف افکنان: ۱۳
• اخلاص: اهمیّت اخلاص ۷
• ارزشها: ملاک ارزشها ۳
• اطاعت: آثار اطاعت از خدا ۴
• تقوا: آثار تقوا ۲ ; اهمیّت تقوا ۳، ۷
• جامعه اسلامى: اضرار به جامعه اسلامى ۱۳
• جهنم: موجبات جهنم ۱۴
• جهنمیان: ۱۰، ۱۳، ۱۵
• خدا: اهمیّت رضایت خدا ۱، ۲، ۳ ; عوامل رضایت خدا ۴
• دشمنان: آثار امداد به دشمنان خدا ۱۴
• دین: آثار امداد به دشمنان دین ۱۴
• ظالمان: ۱۳، ۱۵ محرومیت ظالمان ۱۲
• ظلم: موارد ظلم ۱۴
• عمل: اخلاص در عمل ۷ ; تقوا در عمل ۱، ۲، ۷ ; رضایت خدا در عمل ۱، ۲ ; ملاک ارزش عمل ۲
• کافران: عوامل انحطاط کافران ۸ ; فرجام کافران ۱۰
• کفر: شکست کفر ۹ ; مبلغان کفر ۱۳
• مؤسسات: تقوا در بناى مؤسسات ۳ ; رضایت خدا در بناى مؤسسات ۳
• مؤمنان: شخصیت مؤمنان ۵ ; فضایل مؤمنان ۵ ; مؤمنان و تقوا ۵ ; مؤمنان و رضایت خدا ۵
• محاربان: شکست محاربان با خدا ۹
• مسجد ضرار: ۱۶ بانیان مسجد ضرار جهنم ۱۵ ; ظلم بانیان مسجد ضرار ۱۵
• مسجد قبا: اهداف بناى مسجد قبا ۶ ; بانیان مسجد قبا و رضایت خدا ۶ ; تقواى بانیان مسجد قبا ۶ ; فضایل بانیان مسجد قبا ۶
• منافقان: اختلاف افکنى منافقان ۱۳ ; اضرار منافقان ۱۳ ; شخصیت منافقان ۱۱ ; عوامل انحطاط منافقان ۸ ; فرجام منافقان ۱۰ ; منافقان در جهنم ۱۰، ۱۳ ; منافقان و جامعه اسلامى ۱۳ ; منافقان و مؤمنان ۱۳
• نفاق: شکست نفاق ۹
• هدایت: محرومان از هدایت خدا ۱۲