الإسراء ٢٥
ترجمه
| الإسراء ٢٤ | آیه ٢٥ | الإسراء ٢٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَعْلَمُ»: داناتر. دانا. «صَالِحِینَ»: نیکان. شایستگان. «أوَّابِینَ»: بسیار برگشت‌کنندگانِ با توبه و استغفار به درگاه پروردگار. از ماده (أَوْب) به معنی: رجوع.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۲۳ - ۳۹، سوره اسرى
- قضاء تشريعى خداوند به نپرستيدن جز او
- نيكى كردن به والدين ، از مهمترين واجبات بعد از توحيد
- آيه در مقام انحصار حكم به دوران پيرى پدر ومادر نيست !
- امر به تواضع وخضوع در برابر والدين ودعا براى آنها
- اشاره به وجه اينكه فرمود: اسرافكاران برادران شياطين هستند
- نهى از افراط وتفريط در انفاق
- نهى از فرزند كشى (چه دختر وچه پسر) از بيم فقر وگرسنگى كه در عرب رسم بوده
- نهى شديد از زناكارى
- بحثى قرآنى واجتماعى پيرامون حرمت زنا
- معناى جمله : ((فلايسرف فى القتل انه كان منصورا((
- نهى از تصرف در مال يتيم وامر به وفاء به عهد
- امر به مراعات عدالت ووفا در كيل ووزن وبيان ((خير(( و((احسن تاءويلا(( بودن آن
- نهى از متابعت از غير علم (لاتقف ما ليس لك به علم )
- اشاره به حكم فطرت به لزوم پيروى از علم يا پيروى از ظنّ به استناد حجت علمىوعقلى
- رد اشكالاتى به آيه كه مى گويد عمل به اين آيه خود متابعت از ظن است !
- تعليل نهى از پيروى از غير علم به : ((ان السمع والبصر والفوادكل اولئك كان عنه مسؤ ولا((
- كلام مجمع البيان در معناى آيه (ولاتقف ما ليس لك به علم ) ونقد آن
- نهى از تكبر وگردن فرازى كردن
- بحث روايتى
- رواياتى در ذيل جمله : ((وبالوالدين احسانا(( درباره نيكى كردن به پدر ومادر
- چند روايت در معناى ((اوابين ((
- رواياتى درباره اجتناب از افراط وتفريط در انفاق درذيل آيه : ((ولاتجعل يدك مغلولة الى عنقك ...((
- اعمالى كه با ايمان به خدا سازگارى ندارد
- چند روايت در ذيل آيه : ((ومن قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا...((
- رواياتى درباره پيروى نكردن از غير علم وتقسيم شدن ايمان ، بر اعضاء وجوارح (انالسمع والبصر...)
نکات آیه
۱- خداوند بر آنچه در باطن انسانهاست، آگاهى کامل دارد. (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم)
۲- ربوبیت خداوند، مقتضى علم و آگاهى کامل او بر حالات درونى انسانها (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم)
۳- نیّات، انگیزه ها و افکار آدمى در عبادت خداوند و احسان به پدر و مادر، تحت نظارت کامل خداوند است. (و قضى ربّک ألاّتعبدوا إلاّ إیّاه و بالولدین إحسنًا... و اخفض لهما جناح الذلّ... ربّکم أعلم بما فى نفوسکم)
۴- خداوند، از خود انسان به حالات و افکار درونى وى، آگاه تر است. (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم) برداشت فوق، مبتنى بر این است که مفضل علیه «أعلم»، «منکم» باشد; یعنى، آگاهى خداوند به درون شما از خودتان بیشتر است.
۵- نیّت، نقشى تعیین کننده، در ارزیابى عمل آدمى دارد. (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم) آنچه در درون و قلب انسان مى گذرد نیتها، افکار، تخیلات و ... اوست و خداوند قبل از نوید دادن به پذیرش توبه صالحان به اهمیت انگیزه هاى درونى انسان و نقش تعیین کننده آن در پذیرش توبه، اشاره کرده است.
۶- صلاح، امرى درونى و قلبى و نه صرفاً ظاهرى و ادعایى (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم إن تکونوا صلحین) «صلاح» نوعى شرط براى پذیرش توبه تلقى شده است. قبل از طرح صلاح و توبه، هشدار داده شده که خداوند به درون شما آگاهى دارد. چنین هشدارى مى تواند بیانگر این نکته باشد که صلاح امرى درونى است.
۷- خداوند خواهان تواضع و رحمت قلبى فرزندان به پدر و مادر است و نه صرفاً خدمات ظاهرى به آنان (و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة ... ربّکم أعلم بما فى نفوسکم) خداوند در آیات قبل دستور به احسان به والدین و فروتنى از سر رحمت در برابر آنها را داده است و در این آیه مى فرماید: «به نیات درونى شما آگاهى دارد». ذکر آگاهى به نیات پس از دستور یاد شده، مى تواند به این منظور باشد که: فروتنى باید خالصانه و قلبى باشد و نه ظاهرى.
۸- صلاح پیشگان و توبه کنندگان از لغزشها، داراى زمینه برخوردارى از غفران و آمرزش (إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا)
۹- صلاح پیشگى، از شرایط لازم برخوردارى از عفو و آمرزش خداوند (إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا)
۱۰- انسانها حتى صالحان، در معرض لغزش و کوتاهى نسبت به حقوق پدر و مادرند. (و اخفض لهما جناح الذلّ... ربّکم أعلم... إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا)
۱۱- تائبان و کسانى که از لغزشها بازگشته و به سوى خداوند روى آورند، از آمرزش و غفران او برخوردارند. (فإنه کان للأوّبین غفورًا)
۱۲- خداوند نویدبخش انسانهاى صالح، به غفران لغزشهاى ناخواسته آنان در حقوق والدین (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا)
۱۳- بى حرمتى به پدر و مادر و کوتاهى در رعایت حقوق آنان، گناه و نیازمند توبه است. (و اخفض لهما... فإنه کان للأوّبین غفورًا)
۱۴- اصرار بر توبه و بازگشت مستمر از گناه، از عوامل جلب غفران الهى است. (فإنه کان للأوّبین غفورًا) «أوّاب» صیغه مبالغه و به معناى شخص بسیار توبه کننده است. استعمال این صیغه به جاى «تائب» (توبه کننده) مى تواند بیانگر برداشت فوق باشد.
۱۵- غفران خطاکاران تائب از سوى خداوند، در جهت تربیت و رشد آنان است. (ربّکم ... کان للأوّبین غفورًا) در برداشت فوق «ربّ» به معناى تربیت کننده گرفته شده است که معناى اصلى آن است (مفردات راغب); یعنى، بخشایش خطاکاران در راستاى ربوبیت و مقام مربى بودن خداوند است.
۱۶- صالحان، برخوردار از روحیه توبه اند. (إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا) در جواب شرط به جاى گفتن «إنه کان للصالحین» آمده است: «إنه کان للأوّابین»; یعنى، «الأوّابین» به جاى «الصالحین» آمده و دربردارنده معناى آن است.
۱۷- خداوند، غفور (بسیار آمرزنده) است. (فإنه کان ... غفورًا)
روایات و احادیث
۱۸- «عن أبى بصیر قال: سمعت أباعبدالله(ع) یقول: فى قوله تعالى: «إنه کان للأوّابین غفوراً» قال: هم التوابون المتعبدون;[۱] ابى بصیر گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که درباره سخن خداى متعال «إنه کان للأوّابین غفوراً» فرمود: مقصود، توبه کنندگان متعبد است».
موضوعات مرتبط
- آمرزش: زمینه آمرزش ۸; شرایط آمرزش ۹; مشمولان آمرزش ۱۱; موجبات آمرزش ۱۴
- اسماء و صفات: غفور ۱۷
- انسان: افکار انسان ۳، ۴; انگیزه هاى انسان ۳; حالات درونى انسان ۲، ۴; راز انسان ها ۱; عبادات انسان ها ۳; لغزشگاههاى انسان ۱۰
- بشارت: بشارت آمرزش ۱۲
- تربیت: زمینه تربیت ۱۵
- تکامل: زمینه تکامل ۱۵
- توابین ۱۶: آمرزش توابین ۱۶ ۱۱، ۱۵، ۱۸; زمینه آمرزش توابین ۱۶ ۸
- توبه: آثار اصرار بر توبه ۱۴
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۲; آمرزشهاى خدا ۹; اوامر خدا ۷; بشارتهاى خدا ۱۲; خدا و نیّتها ۳; شرایط عفو خدا ۹; علم غیب خدا ۱، ۲، ۴; نظارت خدا ۳
- صالحان: بشارت به صالحان ۱۲; توبه صالحان ۱۶; زمینه آمرزش صالحان ۸; زمینه لغزش صالحان ۱۰
- صلاح: آثار صلاح ۹; حقیقت صلاح ۶
- عمل: ملاک ارزیابى عمل ۵
- فرزند: مسؤولیت فرزند ۷
- گناه: موارد گناه ۱۳
- نیّت: آثار نیّت ۵
- والدین: احسان به والدین ۳; تقصیر در حقوق والدین ۱۰; تواضع براى والدین ۷; توبه از بى احترامى به والدین ۱۳; گناه بى احترامى به والدین ۱۳; مهربانى با والدین ۷
منابع
- ↑ تفسیرعیاشى، ج ۲، ص ۲۸۶، ح ۴۲; نورالثقلین، ج ۳، ص ۱۵۳، ح ۱۵۱.
