الأنعام ٦

أَ لَمْ‌ يَرَوْا کَمْ‌ أَهْلَکْنَا مِنْ‌ قَبْلِهِمْ‌ مِنْ‌ قَرْنٍ‌ مَکَّنَّاهُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌ مَا لَمْ‌ نُمَکِّنْ‌ لَکُمْ‌ وَ أَرْسَلْنَا السَّمَاءَ عَلَيْهِمْ‌ مِدْرَاراً وَ جَعَلْنَا الْأَنْهَارَ تَجْرِي‌ مِنْ‌ تَحْتِهِمْ‌ فَأَهْلَکْنَاهُمْ‌ بِذُنُوبِهِمْ‌ وَ أَنْشَأْنَا مِنْ‌ بَعْدِهِمْ‌ قَرْناً آخَرِينَ‌

ترجمه

آیا ندیدند چقدر از اقوام پیشین را هلاک کردیم؟! اقوامی که (از شما نیرومندتر بودند؛ و) قدرتهایی به آنها داده بودیم که به شما ندادیم؛ بارانهای پی‌درپی برای آنها فرستادیم؛ و از زیر (آبادیهای) آنها، نهرها را جاری ساختیم؛ (اما هنگامی که سرکشی و طغیان کردند،) آنان را بخاطر گناهانشان نابود کردیم؛ و جمعیت دیگری بعد از آنان پدید آوردیم.

آيا نديدند كه پيش از آنها چه بسيار اقوامى را هلاك كرديم كه در روى زمين به آنها تمكّنى داديم كه به شما نداديم و آسمان را بر آنها بارانديم و نهرها در زير پاهايشان روان ساختيم؟ آن‌گاه آنان را به سزاى گناهانشان نابود كرديم و از پى آنان قومى ديگر پديد آورد

آيا نديده‌اند كه پيش از آنان چه بسيار امتها را هلاك كرديم؟ [امتهايى كه‌] در زمين به آنان امكاناتى داديم كه براى شما آن امكانات را فراهم نكرده‌ايم، و [بارانهاى‌] آسمان را پى در پى بر آنان فرو فرستاديم، و رودبارها از زير [شهرهاى‌] آنان روان ساختيم. پس ايشان را به [سزاى‌] گناهانشان هلاك كرديم، و پس از آنان نسلهاى ديگرى پديد آورديم.

آیا ندیدند پیش از ایشان چه بسیار گروهی را هلاک نمودیم و حال آنکه در زمین به آنها قدرت و تمکّنی داده بودیم که شما را نداده‌ایم؟ و از آسمان بر آنها باران (رحمت ظاهر و رحمت باطن که کتاب آسمانی است) پیوسته فرستادیم و نهرها در زمین جاری ساختیم، پس چون نافرمانی کردند آن‌ها را هلاک نمودیم و گروهی دیگر بعد از آنها پدید آوردیم.

آیا ندانسته اند که پیش از ایشان چه بسیار از ملت ها و اقوام را هلاک کردیم؟ که به آنان در پهنه زمین، نعمت ها و امکاناتی دادیم که به شما ندادیم، و بر آنان باران های پی در پی و پر ریزش فرستادیم و نهرهایی از زیر پای آنان جاری ساختیم [ولی ناسپاسی کردند]؛ پس آنان را به کیفر گناهانشان هلاک کردیم، و بعد از آنان اقوامی دیگر را پدید آوردیم.

آيا نديده‌اند كه پيش از آنها چه مردمى را هلاك كرده‌ايم؟ مردمى كه در زمين مكانتشان داده بوديم. آنچنان مكانتى كه به شما نداده‌ايم. و برايشان از آسمان بارانهاى پى در پى فرستاديم و رودها از زير پايشان روان ساختيم. آنگاه به كيفر گناهانشان هلاكشان كرديم و پس از آنها مردمى ديگر پديد آورديم.

آیا نیندیشیده‌اند که پیش از آنان چه بسیار اقوامی را که به آنان در روی زمین امکان و اقتداری داده بودیم که به شما نداده بودیم، نابود کردیم و برای آنان بسی باران [و برکت‌] از آسمان نازل کردیم و چه رودها که از برای آنان جاری ساختیم، آنگاه آنان را به کیفر گناهانشان نابود کردیم و بعد از آنان قومی دیگر پدید آوردیم‌

آيا نديدند كه چه گروه‌هايى از مردم را پيش از آنان نابود كرديم، آنان را در زمين چنان جايگاه و توان داديم كه شما را نداديم و بر آنان بارانهاى پياپى فرستاديم و جويها را در زير [پاى‌] آنها روان ساختيم، پس آنان را به سزاى گناهانشان هلاك كرديم، و از پس ايشان مردمى ديگر پديد آورديم.

آیا ندیده‌اند (و آگاهی پیدا نکرده‌اند) که پیش از ایشان چقدر از اقوام و ملّتها را هلاک کرده‌ایم؟ اقوام و ملّتهائی که در زمین (اسباب و ابزار) قدرت و نعمت بدیشان دادیم، قدرت و نعمتی که آن را به شما نداده‌ایم، و بارانهای پیاپی برای آنان باراندیم و رودبارها در زیر (منازل و کاخهای) ایشان روان کردیم. امّا (هنگامی که سرکشی و نافرمانی کردند و شکر نعمت به جای نیاوردند، به پاس گناهانشان) آنان را نابود ساختیم و اقوام و ملّتهای دیگری را پس از ایشان پدیدار کردیم (و زمام امور را به دستشان سپردیم. پس از گذشتگان پند گیرید و از خواب غفلت بیدار شوید).

آیا ندیدند -در روزگارانی پیش از آنان- چه بسیار نسل‌هایی (از مردمان) را هلاک کردیم‌؟ در حالی‌که آنان را (به گونه‌ای) در زمین تمکّن و امکاناتی دادیم که برای شما آن تمکّن و امکانات را ندادیم و (باران‌ها و برف‌ها و بادهای) آسمان را پی‌درپی بر آنان فرو فرستادیم و رودبارها را از زیر جایگاهشان روان ساختیم. پس ایشان را به (همان) گناهانشان هلاک کردیم و پس از آنان نسل‌های دیگری پدید آوردیم.

آیا نبینند بسا هلاک کردیم پیش از آنان قرنهائی که توانائیشان دادیم در زمین آنچه توانائیتان ندادیم و فرستادیم آسمان را بر ایشان ریزاریز و گردانیدیم جویها را روان از زیر ایشان پس نابودشان نمودیم به گناهانشان و آوردیم از نو پس از ایشان قرنهائی دگران‌

الأنعام ٥	آیه ٦	الأنعام ٧
سوره : سوره الأنعام نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«قَرْنٍ»: مردمان هم‌عصر. مردمان هم‌عصر پیغمبری یا شاهی، مانند قوم نوح و هود و عاد. «مَکَّنَّاهُمْ»: قدرت و نعمتشان دادیم. بدیشان قوّت و سلطه بخشیدیم (نگا: توبه / ، قصص / ). «مِدْراراً»: بسیار ریزان. صیغه مبالغه از ماده (درّ) و حال برای (السَّمَآءَ) است. «أَنشَأْنَا»: آفریدیم. پدیدار کردیم.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

أَ وَ لَمْ‌ يَهْدِ لِلَّذِينَ‌... (۳)

تفسیر

• آيات ۱۱ - ۴، سوره انعام
• دو وجه در مراد كفار از درخواست نزول ملائكه .
• چگونه انسان در عين علم به چيزى در آن چيز گمراه مى شود؟
• چون در دنيا دار اختيار است و دعوت الهى متوجه انسان مختار است رسول بايد يكى از خود مردم باشد نه از ملائكه .
• توجيه اغلب مفسرين در خصوص اين آيه و نقد توجيه آن

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- توبیخ کافران به آیات الهى به جهت تدبر نکردن در تاریخ و درس نگرفتن از سرنوشت هلاکتبار امتهاى گذشته (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن)

۲- تاریخ گذشتگان، درس عبرات براى آیندگان (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم)

۳- آگاهى کافران عصر پیامبر (ص) از سرنوشت امتهاى پیشین (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن مکنهم فى الأرض) از اینکه مى فرماید «ألم یروا»، معلوم مى شود تاریخ گذشتگان در دسترس کافران بوده و از آن اطلاع داشته اند.

۴- کافران به تحلیل صحیح تاریخ نپرداخته و از آن پند نمى گیرند. (ألم یروا کم أهلکنا) استفهام توبیخى «ألم یروا» بیانگر این است که تاریخ گذشتگان قابلیت پندآموزى و عبرت گرفتن دارد، ولى کافران در پى آن نیستند.

۵- ارائه نمونه هاى تاریخى عبرت آموز، روشى در هدایت و تربیت (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن مکنهم فى الأرض)

۶- هلاکت، سرانجام مبارزه با حق (اعراض، تکذیب و استهزاى آن) (ما تأتیهم من ءایة ... إلا کانوا عنها معرضین. فقد کذبوا بالحق ... ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم)

۷- ظهور بسیارى از تمدنهاى قدرتمند، پیش از ظهور اسلام در پهنه زمین (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن مکنهم فى الأرض) «قرن» به معنى امت و گروهى از مردم است که در یک زمان قرار دارند. و «مکناهم» از «تمکین» و به معنى تمکن دادن است. «قرن متمکن» کنایه از مردمى قدرتمند و پربهره از مواهب است که از آن در برداشت فوق به «تمدنها» تعبیر شده است.

۸- نجاتبخش نبودن قدرت و تمکن مادى از هلاکت و قهر الهى (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن مکنهم فى الأرض)

۹- کفر موجب هلاکت بسیارى از جوامع گذشته، در عین قدرتمندتر بودن آنها از کافران عصر پیامبر (ص) (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن مکنهم فى الأرض ما لم نمکن لکم)

۱۰- غرور و اعتماد نابجاى کافران عصر پیامبر (ص) به اقتدار و تمکن خویش (ألم یروا کم أهلکنا ... مکنهم فى الأرض ما لم نمکن لکم) از اینکه مى فرماید اقوام قدرتمندتر از شما را هلاک کردیم، معلوم مى شود که اینان به قدرت و مکنت خویش مغرور بودند.

۱۱- نقش ریزش فراوان و مداوم باران و جریان رودها در پیدایش تمدنهاى قدرتمند (قرن مکنهم فى الأرض ... و أرسلنا السماء علیهم مدرارا و جعلنا الأنهر) «مدرارا» یعنى داراى ریزش فراوان، پى در پى و به مقدار نیاز (مجمع البیان، ذیل آیه ۵۲ سوره هود)

۱۲- آب فراوان و رونق کشاورزى از شاخصه هاى توانمندى و قدرت اقوام و تمدنها (و أرسلنا السماء علیهم مدرارا و جعلنا الأنهر تجرى من تحتهم)

۱۳- اقتدار و تمکن مادى تأمین کننده سعادت نیست. (و مکنهم فى الأرض ما لم نمکن لکم) از اینکه مى فرماید ما به آنها مکنت دادیم بیش از شما و هلاکشان کردیم، پس مکنت مادى دلیل قرب نزد خدا نیست.

۱۴- عوامل طبیعى، مسخر اراده الهى و در قلمرو قدرت اوست. (کم أهلکنا ... مکنهم ... و أرسلنا السماء ... و جعلنا الأنهر)

۱۵- تکذیب آیات الهى، گناه و موجب هلاکت و نابودى است. (و ما تأتیهم من ءایة ... فأهلکنهم بذنوبهم) کاربرد عنوان «ذنوب» در مورد تکذیب کنندگان آیات روشن مى سازد که تکذیب از مصادیق «گناه» است.

۱۶- انحطاط و نابودى بسیارى از تمدنها پیش از اسلام به سبب گناه و ستیز با حق (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم .... فأهلکنهم بذنوبهم)

۱۷- نقش و تأثیر عملکرد مردم در تحولات تاریخ (ألم یروا کم أهلکنا .... فأهلکنهم بذنوبهم)

۱۸- خداوند جایگزین کننده ملتهایى به جاى ملتهاى هلاک شده پیشین (فأهلکنهم بذنوبهم و أنشأنا من بعدهم قرنا ءاخرین)

۱۹- پابرجایى زندگى انسانها در زمین، در عین انقراض امتهاى متمدن کافر (فأهلکنهم بذنوبهم و أنشأنا من بعدهم قرنا ءاخرین)

۲۰- هلاکت امتها و نابودى تمدنها بر اثر کفر و گناه، از سنتهاى الهى است. (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن ... فأهلکنهم بذنوبهم) جمله «فأهلکناهم»، بیان قاعده و قانونى است که جمله «ألم یروا کم أهلکنا ... » جریان آن را در طول تاریخ نشان مى دهد.

۲۱- پیدایش و انقراض تمدنها، تحت اراده و سیطره الهى (ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن مکنهم فى الأرض ... فأنشأنا من بعدهم قرنا ءاخرین)

موضوعات مرتبط

• آب: فواید آب ۱۱، ۱۲
• آیات خدا: گناه تکذیب آیات خدا ۱۵
• امتها: انقراض امتها ۱۹ ; عوامل هلاکت امتها ۲۰ ; هلاکت امتهاى کافر ۱۹
• امکانات مادى: آثار امکانات مادى ۱۳ ; ضعف امکانات مادى ۸
• انسان: ضعف انسان ۸
• باران: فواید باران ۱۱
• پیشینیان: تاریخ پیشینیان ۱ ; فرجام پیشینیان ۳
• تاریخ: عبرت از تاریخ ۱، ۲، ۵ ; فواید تاریخ ۲، ۴ ; محرک تاریخ ۱۷ ; منشأ تحولات تاریخ ۱۷
• تربیت: روش تربیت ۵
• تعقل: سرزنش عدم تعقل ۱
• تمدنها: انقراض تمدنها ۱۹ ; تمدنها در تاریخ ۷ ; تمدنهاى قبل از اسلام ۷ ; عوامل انحطاط تمدنها ۱۶ ; عوامل انقراض تمدنها ۱۶، ۲۰ ; منشأ انقراض جوامع ۲۱ ; منشأ پیدایش تمدنها ۱۱، ۱۸، ۲۱
• جامعه: عوامل انقراض جوامع ۹ ; منشأ پیدایش جوامع ۱۸
• حق: آثار حق ستیزى ۱۶ ; فرجام استهزاى حق ۶ ; فرجام اعراض از حق ۶ ; فرجام تکذیب حق ۶ ; فرجام حق ستیزى ۶
• خدا: اراده خدا ۱۴، ۲۱ ; افعال خدا ۱۸ ; سنتهاى خدا ۲۰ ; محدوده قدرت خدا ۱۴ ; نجات از غضب خدا ۸
• رودها: فواید رودها ۱۱
• زندگى: تداوم زندگى ۱۹
• سعادت: عوامل سعادت ۱۳
• عبرت: عوامل عبرت ۱، ۲، ۴، ۵
• عوامل طبیعى: عمل عوامل طبیعى ۱۴
• قدرت: آثار قدرت ۱۳ ; عوامل قدرت ۱۲ ; نشانه هاى قدرت ۱۲
• کافران: آگاهى کافران صدر اسلام ۳ ; امکانات کافران صدر اسلام ۱۰ ; تکبر کافران صدر اسلام ۱۰ ; سرزنش کافران ۱ ; عبرتخناپذیرى کافران ۱، ۴ ; قدرت کافران صدر اسلام ۱۰ ; کافران و تحلیل تاریخ ۴
• کشاورزى: فواید کشاورزى ۱۲
• کفر: آثار کفر ۹، ۲۰ ; کفر به آیات خدا ۱
• گناه: آثار گناه ۱۶، ۲۰ ; کیفر دنیوى گناه ۱۶
• مردم: و تحولات تاریخ ۱۷
• هدایت: روش هدایت ۵
• هلاکت: موجبات هلاکت دنیوى ۶، ۹، ۱۵ ; نجات از هلاکت ۸