تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۱: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

==آيات ۱ - ۱۸، سوره معارج ==

سوره معارج مكى است و چهل و چهار آيه دارد

سأَلَ سائلُ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ(۱)

فَاصبرْ صبراً جَمِيلاً(۵)

إِنهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً(۶)

وَ نَرَاهُ قَرِيباً(۷)

وَ لا يَسئَلُ حَمِيمٌ حَمِيماً(۱۰)

وَ صحِبَتِهِ وَ أَخِيهِ(۱۲)

َكلا إِنهَا لَظى (۱۵)

تَدْعُوا مَنْ أَدْبَرَ وَ تَوَلى (۱۷)

وَ جَمَعَ فَأَوْعَى (۱۸)

بعضى ديگر گفته اند: حرف باء در اينجا به معناى «'''عن :از'''» است ، همچنان كه در جمله «'''فاساءل به خبيرا'''»، به اين معنا آمده . ولى اين وجه درست نيست ، چون در آيه سوره فرقان هم به معناى «'''عن '''» نيست ، علاوه بر اين سياق آيات بعدى و مخصوصا آيه «'''فاصبر صبرا جميلا'''» با سؤ ال به معناى استفسار و خبرگيرى نمى سازد.

پس آيه شريفه درخواست عذاب را از بعضى از كفار حكايت مى كند، نه خبرگيرى از آن را، و عذاب درخواست شده را به اوصافى وصف كرده كه به نوعى تهكم و تحقير بر اجابت دعا دلالت دارد، و آن وصف «'''واقع '''» و وصف «'''ليس له دافع '''» است ، و معنايش اين است كه سائلى از كفار عذابى را از خدا درخواست كرد كه مخصوص كافران است ، و به زودى به آنان مى رسد، و قطعا بر آنان واقع مى شود، و دافعى برايش ندارند، خلاصه چه درخواست بكنند و چه نكنند واقع شدنى است ، پس همين كلمه «'''واقع '''» در آيه جوابى است تحقيرآميز، و اجابتى است نسبت به درخواست سائل .

جار و مجرور «'''للكافرين '''» و همچنين جمله «'''ليس له دافع '''» متعلق است به عذاب واقع ، و صفت آن است و ما قبلا به معناى آيه اشاره كرديم و گفتيم كه جمله مذكور، هم اجابت درخواست آن سائل است و هم تحقير او است .

جار و مجرور «'''من الله '''» متعلق است به كلمه «'''دافع '''»، مى فرمايد:

سائل هيچ برگرداننده و دافعى از جانب خدا ندارد، چون اين معنا مسلم است كه اگر سائل نامبرده دافعى براى آن عذاب داشته باشد، از ناحيه غير خدا نيست . البته احتمال هم دارد كه متعلق به كلمه عذاب باشد، و فرموده باشد: «'''عذابى از ناحيه خداى ذى المعارج '''».

و ليكن حق مطلب آن است كه برگشت دو وجه اخير به همان وجه اول است ، و درجات ياد شده همانطور كه گفتيم واقعيتهاى خارجى هستند، نه چون مقامات دنيايى كه صرف وهم و اعتبار است .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۸ </center>

منظور از روزى كه مقدارش پنجاه هزار سال است ، به طورى كه از سياق آيات بعدى بر مى آيد، روز قيامت است ، و مراد از اين مقدار - به طورى كه گفته اند - اين است كه اگر آن روز با روزهاى دنيا و زمان جارى در آن تطبيق شود، معادل پنجاه هزار سال دنيا مى شود، (نه اينكه در آنجا هم از گردش خورشيد و ماه سالهايى شمسى و قمرى پديد مى آيد)

<span id='link5'><span>

در اين دو آيه امر خدا به صبر جميل تعليل شده ، چون تحمل اذيت و صبر در مقابل ناگواريها، وقتى ناگواريها را آسان مى سازد كه يقين داشته باشد به اينكه فرج نزديك است ، و همواره به ياد آن باشد، در نتيجه كلام در اين آيه در معناى اين است كه فرموده باشد: در برابر استكبار آنان كه به آنان جرات داد درخواست عذاب كنند، صبرى جميل كن صبرى كه آميخته با جزع و شكوه نباشد، براى اينكه ما مى دانيم كه عذاب نزديك است ، بر خلاف آنان كه آن را دور مى پندارند، و ما مى دانيم كه آن عذاب تخلف پذير نيست ، نه تنها واقع مى شود بلكه نفس واقع است .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۱۰ </center>

كلمه «'''مهل '''» به معناى فلزات ذوب شده است ، مس ذوب شده و يا طلا و يا غير آن . بعضى گفته اند: به معناى ته مانده روغن زيتون است . بعضى ديگر گفته اند: به معناى قير نامرغوب است . و كلمه «'''يوم '''» - به طورى كه از سياق بر مى آيد - ظرفى است متعلق به كلمه «'''واقع '''».

كلمه «'''عهن '''» به معناى مطلق پشم است ، و شايد مراد از آن پشم حلاجى شده باشد، همچنان كه در آيه اى ديگر فرموده : «'''وتكون الجبال كالعهن المنفوش '''».

بعضى گفته اند: «'''عهن '''» به معناى پشم قرمز است . و بعضى ديگر گفته اند: پشم الوان است ، چون كوهها هم داراى رنگهاى مختلفند، بعضى سفيد و بعضى قرمز و بعضى به فرموده خداى تعالى در سوره فاطر «'''غرابيب سود'''» (سياه ) است .

و جمله مورد بحث جمله اى است مستانفه و در معناى جواب است از سؤ الى مقدر گويى وقتى گفته شد: «'''هيچ حميمى از حال حميم خود نمى پرسد'''»، شخصى پرسيده : مگر انسان آن روز خويشاوند خود را مى بيند؟ جواب مى دهد: «'''يبصرونهم '''»، ممكن هم هست اين جمله صفت حميما باشد، آن وقت معنا چنين مى شود: «'''هيچ حميمى از حال حميمى كه نشانش مى دهند نمى پرسد'''».

و يكى از تفسيرهاى بسيار ناچسب كلام بعضى از مفسرين است كه گفته اند: معناى جمله «'''يبصرونهم '''» اين است كه ملائكه كفار را نشان مى دهند. و نيز كلام بعضى ديگر كه گفته اند: مؤ منين دشمنان كافر خود را نشان مى دهند كه چگونه در عذاب شكنجه مى شوند و آن وقت به ايشان زخم زبان مى زنند و همچنين كلام بعضى ديگر كه گفته اند پيروان ضلالت پيشوايان ضلالت را نشان مى دهند كه اينها روساى ما بودند. همه اين وجوه باطل است ، چون دليلى بر آنها نيست .

در مجمع البيان گفته : مصدر «'''مودت '''» كه فعل «'''يود'''» از آن مشتق است ، هم به معناى آرزو مى آيد و هم به معناى محبت ، هم گفته مى شود «'''وددت الشى ء :من آرزومند فلان چيزم '''» و هم گفته مى شود: «'''وددت الشى ء :من فلان چيز را دوست مى دارم '''»، و گاهى در يك مورد هر دو معنا را مى دهد. و ممكن است استعمالش در معناى آرزو از باب تضمين باشد، يعنى به طور ضمنى بر آن دلالت كند.

و در معناى «'''يفتدى '''» گفته : «'''افتداء'''» كه مصدر آن است به معناى اين است كه مثلا اگر ضررى متوجه جان خودت و يا شخصى ديگر شده چيزى را فداى او كنى ، و آن ضرر را با آن بدل و عوض ‍ برگردانى . و در معناى كلمه «'''فصيله '''» گفته است وقتى از يك قبيله كه همه در جد بزرگ مشتركند، يك تيره جدا شود، و جدى اختصاصى و جداگانه براى خود قائل شود، آن تيره را فصيله از آن قبيله مى گويند و بعضى ديگر گفته اند: «'''فصيله '''» به معناى عشيره نزديكى است كه از يك قبيله جدا شده باشد، نظير پدران نزديك و عموهاى نزديك .

در نتيجه چنين معنا مى دهد كه مجرم به خاطر جرمش آنقدر عذابش ‍ شديد مى شود كه آرزو مى كند اى كاش مى توانست نزديكترين اقارب ، و گرامى ترين عزيزان خود مثلا فرزندان و برادران و فصيله خود را قربان خود مى كرد، و بلكه تمامى انسانهاى روى زمين را - اگر اختيارشان به دست او بود - مى داد و عذاب را از خود دور مى كرد، و معلوم است كسى كه از شدت عذاب حاضر است عزيزان خود را فداى خود كند، ديگر كى احوال آنان را مى پرسد.

و معناى آيه اين است كه «'''يود المجرم '''» گنهكار آرزو مى كند - حال چه مسلمان گنهكار و چه كافر - كه اى كاش مى توانست قربانى خود مى كرد، و در مقابل برداشتن عذاب از خودش - اين جمله قائم مقام مفعول «'''يود'''» است - «'''بنيه '''» فرزندان خود را كه محبوب ترين مردم نزد او است ، و «'''صاحبته '''» و رفيق خود را كه همواره با او انس ‍ مى ورزيد و دوستش مى داشت ، و چه بسا بر پدر و مادر خود مقدمش ‍ مى داشت و «'''اخيه '''» و برادر خود را كه پ شت و پناهش بود، «'''وفصيلته '''» كه عشيره نزديك او بودند، «'''التى توويه '''»، و او را از خود و متصل به خود مى دانستند، «'''و من فى الارض جميعا'''»، و همه انسانهاى روى زمين را فداى خود مى كرد، «'''ثم ينجيه '''» در نتيجه اين عوض دادن او را از عذاب نجات مى داد.

<span id='link8'><span>

==ويژگى آتش جهنم و بيان كسانى را كه بسوى خود مى طلبد ==

و باز همان كتاب در تفسير «'''تدعوا من ادبر و تولى '''» فرمود: يعنى تو او را به سوى ايمان مى كشانى و او مى گريزد.

[[رده:تفسیر المیزان]]