ریشه أعراف

تکرار در قرآن: ۲(بار)

لیست کلمات مشتق شده

در حال بارگیری...

قاموس قرآن

جمع عرف (بر وزن قفل) و آن به معنى يال اسب، كاكل خروس، و قسمتهاى بلند كوه و تپّه است در اقرب گفته: «اَعْرافُ الرِّياحِ وَ السَّحابِ: اَوائِلُها وَ اَعاليها». در آيه [اعراف:46]. الف و لام عوض از مضاف اليه است تقديرش چنين مى‏باشد: «وَ عَلى اَعْرافِ الْحِجابِ رِجالٌ» يعنى ميان اهل بهشت و آتش حائلى است و بر بلنديهاى آن حائل مردانى است. اهل اعراف‏ ما ابتدا آياتى كه در آنها اين كلمه واقع است نقل و سپس مطالب آن را بررسى كرده و آنگاه بعضى از روايات و اقوال را نقل خواهيم كرد: [اعراف:46-49]. آنچه از اين آيات مستفاد مى‏شود به قرار ذيل است: 1- ميان اهل جنّت و نار حائلى است. آيا اين حائل همان است كه در [حديد:13] آمده است؟ به قولى مراد از «سُور» همان اعراف است شايد اينطور باشد ولى فرق اين آيه با آيه اعراف آنست که این درباره حايل ميان مؤمنين و منافقين است چنان كه از ما قبل و صدر آيه معلوم مى‏شود و اعراف درباره مطلق مؤمنان و كفّار مى‏باشد. 2- در ارتفاعات آن حائلى مردانى است كه همه را با علامت آنها مى‏دانند، آن مردان خطاب به اهل بهشت گويند: سلام بر شما، اين سخن آنگاه گويند كه اهل بهشت هنوز به بهشت داخل نشده‏اند ولى طمع آن را دارند كه داخل شوند، در صورتى كه «لَمْ يَدْخُلُوها وَ هُمْ يَطْمَعُونَ» هر دو حال باشند از «اَصْحابُ الجَنَّةِ» و اگر حال باشند از ضمير «ناَدْوا» آن وقت معنى چنين مى‏شود كه مردان اعراف در حالى ندا مى‏كنند كه داخل بهشت نشده‏اند ولى طمع آن را دارند. با قرينه آيات ما قبل مى‏شود گفت كه دو جمله حال اصحاب اعراف است زيرا ملاحظه آيات ما قبل نشان مى‏دهد كه گفتار اهل اعراف بعد از اسقرار اهل بهشت در بهشت و اهل دوزخ در دوزخ است مثلا در آن آيات چنين آمده: «وَ نادى اَصْحابُ الّجَنَّةِ اَصْحابَ النّارِ اَنْ قَدْ وَجَدْنا ما وَعَدَنا رَبَّنا حَقّاً فَهَلْ وَجَدْتُمْ ما وَعَدَ رَبَّكُمْ حَقّاً قالُوا نَعَمْ...» ولى گفته‏اند: دو جمله «لَمْ يَدْخَلُوها وَ هُمْ يَطْمَعُونَ» حال است از «اَصْحابَ الْجَنَّةِ». و اين حق است زير در آيه 49 مى‏خوانيم: «اُدْخُلُوا الّجَنُّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا اَنْتُمْ تَحْزَنُونَ» آيه صريح است كه هنوز داخل نشده‏اند در اين صورت آيه «وَ نادى اَصْحابُ الْجَنَّةِ...» كه گذشت مطلب مستقلى است كه ترتيب وقوعى با آيات بعدى ندارد. 3- مردان اعراف چون متوجّه اهل آتش شوند گويند: «رَبَّنا لا تَجْعَلْنا مَعَ الْقَوْمِ الظّالِمينَ» ايضاً آنها به عده‏اى از بدكاران كه با علائم آنها را مى‏شناسند مى‏گويند: جمع مال و غيره و تكبر از بندگى حق شما را كفايت نكرد و از عذاب رها ننمود، آيا اينان (اشاره به مؤمنين) آنهايند كه قسم خورديد خدا رحمتى به ايشان نمی‏رساند (اى مؤمنان) داخل بهشت شويد براى شما ديگر خوفى و اندوهى نيست. ظاهر «اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ...» آن است كه اهل اعراف به اهل بهشت دستور مى‏دهند كه: داخل بهشت شويد بعضى در آن «قيل» يا «يَقُولُ اللّهُ» يا «يَقُولُ الْمَلائِكَةُ» مقدّر كرده‏اند ولى همه برخلاف ظاهر است. با ملاحظه آنچه گفته شد: پر روشن است كه اهل اعراف مردان ممتازى هستند از قبيل انبياء، اوصياء، ائمه، صديقين، و اشهاد. زيرا آنها همه را با علامت مى‏شناسند و در آن روز حق سخن گفتن دارند، به اهل بهشت فرمان دخول مى‏دهند، آنها را به رخ اهل جهنّم مى‏كشند، اهل بهشت را سلام مى‏گويند. با آن كه در آن روز كسى حق سخن گفتن ندارد جز به اذن خدا [نباء:37-38]، [انفطار:19]. پس اين اشخاص كه اين همه سخنان بزرگ مى‏گويند لابد مورد نظر خدا و واسطه ميان خدا و مردم‏اند. و قسمتى از كارهاى قيامت به امر خدا محوّل به ايشان است و اين عجب نيست كه خداوند در آن روز بعضى از بندگان محبوب خويش را چنان مقامى بدهد و چنان كارى به آنها محول كند كه حتى آنها به اهل بهشت اجازه ورود بدهند. بررسى روايات‏ روايات وارده در اين زمينه دو گروه‏اند يكى آن كه اصحاب اعراف انبياء و امامان و نظير آنهااند. دوم اهل اعراف آنهايند كه اعمال نيك و بد آنها مساوى است، اعمال نيك از آتش بازشان داشته و اعمال بد مانع دخول بهشت گرديده آنها در اعراف‏اند تا خدا ميانشان قضاوت كند. بعد وارد بهشت گردند اين دسته از روايات با آيات ابداً تطبيق نمى‏شوند اينك بعضى از روايات دستهْ اول: 1- در مجمع از امام باقر «عليه السلام» نقل شده: «هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ لايَدْخُلُ الْجَنَّةَ اِلّا مَنْ عَرَفَهُمْ وَ عَرَفُوهُ وَ لا يَدْخُلُ النّآرَ اِلّا مَنْ اَنْكَرَهُمْ وَ اَنْكَرُوهُ» اين حديث در تفسير عياشى نيز نقل شده. 2- ايضاً درمجمع است «قالَ اَبُو عَبْدءاللّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَلَيْهَِماالسَّلامْ: اَلْاَعْرافُ كُثْبانٌ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَالنّارِ يَقِفُ عَلَيْها كُلُّ نَبِىٍّ وُكُلٌ خَليفَةِ نَبَىٍ... كثبان جمع كثيب به معنى تل ريگ است. 3- در مجمع از اصبغ بن نباته مروى است: «قالَ كُنْتُ جالِساً عِنْدَ عَلِىٍّ عليه السلام فَاَتاهُ اِبْنُ الْكُوّاءِ فَسَئَلَهُ عَنْ هذِهِ الْآيَةِ فَقالَ: وَيْحَكَ يَابْنَ الْكُوّاءِ نَحْنُ نَقِفُ يَوْمَ الْقِيامَةِ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَالنّارِ فَمَنْ يَنْصُرُنا عَرَفْناهُ بِسيماهُ فَادْخَلْناهُ الْجَنَّةَ وَ مَنْ اَبْغَضْنا عَرَفْناهُ بِسيماهُ فَاَدْخَلْناهُ النّارَ». 4- ايضاً در مجمع درباره حديث مشهور «اِنَّ عَلِيّاً عليه السلام قَسیمُ النّارِ وَ الْجَنَّةِ» از رسول خدا «صلّى اللّه عليه و آله و سلم» نقل شده كه آن حضرت به على «عليه السلام» فرمود: «يا عَلِىُّ كَاَنّى بِكَ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ بِيَدِكَ عَصا عَوْسَجٍ تَسُوقُ قَوماً اِلَى الْجَنَّةِ وَ آخَرينَ اِلَى النّارِ». اين روايت مطابق آيه «اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ...» است كه در آيات اعراف بررسى شد كه آن از كلام اصحاب اعراف است. حديث «قَسيمُ النّارِ وَ الجَنَّةِ» را فريقين نقل كرده‏اند. 5- در تفسير عياشى از على «عليه السلام» نقل شده كه فرمود: «اَنَا يعسُوبُ الْمُؤمِنينَ وَ اَنَا اَوَّلُ السّابِقينَ وَ اَنَا خَليفَةُ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمينَ وَ اَنَا قَسيمُ (اَلْجَنَّةِ وَ) النّارِ وَ اَنَا صاحِبُ الْاَعْرافِ». 6- در بحار از بصائر از بريد عجلى نقل شده: «سَئَلْتُ اَبا جَعْفَرَ عليه السلام عَنْ قَوْلِ اللّهِ: (وَ عَلَى الْاَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلّاً بِسيماهُمْ» قالَ: اُنْزِلَتْ فى هذِهِ اَلْاُمَّةِ وَ الرِّجالُ هُمُ الْاَئِمَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ...». 7- و نيز در بحار از امام صادق عليه السلام در ضمن حديثى نقل شده: «لَيَكُونُنَّ عَلَى الْاَعْرافِ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَ النّارِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِىُّ وَ فاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ الطَّيِّبُونَ مِنْ آلِهِمْ...». اين احاديث كه از آنها بيشتر مى‏توان يافت همه با آيات قابل تطبيق و مصداق آيات‏اند و در بعضى از آنها خود ائمّه اعراف خوانده شده‏اند چنانكه در تفسير عياشى از سلمان نقل شده كه شنيدم رسول خدا «صلّى اللّه عليه و آله و سلم» بيشتر از ده بار به على عليه السلام فرمود: «يا عَلِىُّ اِنَّكَ وَ الْاَوْصياءَ مَنْ بَعْدِكَ اَعْرافٌ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَالنّارِ لا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ اِلّا مَنْ عَرَفَكُمْ وَ عَرَفْتُمُوهُ وَ لا يَدْخُلُ النّارَ اِلّا مَنْ اَنْكَرَكُمْ وَ اَنْكَرْتُمُوهُ». مراد از اعراف در حديث شناخته شده‏ها است زيرا اعراف جمع عرف و اعرف است چنانكه در المنار گفته است. يعنى شما روز قيامت شناخته شده‏هائيد آشنايان شما اهل بهشت و منكرينتان اهل آتشند. دسته دوم از روايات درباره اصحاب اعراف كه گفتيم چنين‏اند: 1- در تفسير عياشى از امام صادق عليه السلام نقل شده كه از راوى به آن حضرت عرض كرد: «اَىُّ شَىْ‏ءِ اَصْحابُ الْاَعْرافِ؟ قالَ: اسْتَوَتِ الْحَسَناتُ وَ السَّيِّئاتُ فَاِنْ اَدْخَلَهُمُ اللّه الْجَنَّةَ فَبِرحْمَتِهِ وَ اِنْ عَذَّبَهُمْ لَمْ يَظْلِمْهُمْ». 2- در كافى در ضمن حديثى از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود: «وَ لكِنَّهُمْ قَوْمٌ اِسْتَوَتْ حَسَناتُهُمْ وَ سَيِّئاتُهُمْ فَقَصُرَتْ بِهِمُ الْاَعْمالُ وَ اِنَّهُمْ لَكُما قالَ اللّهُ...». روايات اهل سنت درباره اصحاب اعراف نوعاً در اين زمينه است ولى چنانكه گفته شد با آيات قابل تطبيق نيستند. نقل اقوال‏ اقوال گذشتگان راجع به اصحاب اعراف در كتب تفسير چنين است: 1- اصحاب اعراف انبياء عليهم السلام‏اند خدا آنها را در بلندى‏هاى سور قرار مى‏دهد تا از مردم متمايز باشند و چون آنها گواهان امتهااند. 2- آنها ملائكه‏اند كه در صورت مردان ظاهر شوند اهل بهشت و آتش را مى‏شناسند... 3- آنها عباس، حمزه، على عليه السلام و جعفر ذوالجناحين‏اند، دوستان خويش را با صورت‏هاى سفيد و دشمنان خويش را با صورتهاى سياهشان مى‏شناسند. 4- آنها عادلان امّتها و گواهان اعمالند از هر امّت. 5- كسانى هستند كه حسنات و سيئات آنها برابراند كه نه مستحق آتش‏اند و نه جهنّم، بالاخره مورد عفو قرار مى‏گيرند. 6- آنها مؤمنان جنّ‏اند. 7- آها اولاد كفاراند كه پيش از تكليف مرده‏اند. 8- آنها كسانى‏اند كه بدون اجازه پدران به جهاد رفته و شهيد شده‏اند. 9- آنها اشراف‏اند. 10- آنها اهل فترت‏اند كه در فاصله زمان حضرت عيسى و حضرت محمد «صلّى اللّه عليه و آله و سلم» به دنيا آمده‏اند يا مطلق اهل فترت‏اند. 11- آنها قومى نيكوكار و فقيه و عالم‏اند. 12- كسانى‏اند كه عجب و خود بينى دارند. 13- آنها اولاد زنااند . 14- آنها مستضعفين‏اند كه حجت بر ايشان تمام نشده و تكليف تعلّق نگرفته است (مجمع، الميزان، المنار) الميزان وجه 8و10 را به اقوال ممكن الالحاق دانسته است. ناگفته نماند: بعضى از اين اقوال به بعض ديگر داخل است و فقط قول اول و چهارم و نهم بر آيات قابل تطبيق است. اما قول دوم كه آنها ملائكه‏اند كلمه «رجال» در آيه مانع از آن است كه ملائكه باشند زيرا ملك به ذكوريت و انوثيّت توصيف نمى‏شود. و قول پنجم گرچه درباره آن روايات نقل شده ولى بر آيات قابل تطبيق نيست بقيه اقوال اعتبارى ندارند.

ریشه‌های نزدیک مکانی

هم رجل ب عرف ندو صحب ندى سوم على حجب هما ظلم کلل بين کفر قوم مع اخر جعل قول لا ما غنى

کلمات مشتق شده در قرآن

کلمه	تعداد تکرار در قرآن
الْأَعْرَافِ‌	۲