التوبة ٥٧
| کپی متن آیه |
|---|
| لَوْ يَجِدُونَ مَلْجَأً أَوْ مَغَارَاتٍ أَوْ مُدَّخَلاً لَوَلَّوْا إِلَيْهِ وَ هُمْ يَجْمَحُونَ |
ترجمه
| التوبة ٥٦ | آیه ٥٧ | التوبة ٥٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَلْجَأً»: پناهگاه. «مَغَارَاتٍ»: جمع مَغارة، غارها. «مُدَّخَلاً»: سرداب. دهلیز. نقب. «یَجْمَحُونَ»: شتابان و پریشان می‌گریزند. از (جُموح) به معنی توسنی و سربرداشتنِ اسب. «وَ هُمْ یَجْمَحُونَ»: مراد این است که منافقان از شما نفرت و وحشت دارند و از آئین شما بیزارند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۶۳ - ۴۹ سوره توبه
- منافقين كه به گمان خود از ناملايمات فتنه احتمالى جنگ دورى مى گزينند در واقع از نفاق و ضلالتشان در فتنه سقوط كرده اند و خود غافلند
- خوشحالى منافقين از شكست مسلمين و بدحالى آنها از پيروزى مسلمين و جواب اول به آنان
- فقط اراده و مشيت خداوند جارى است و توكل و واگذارى امور به او جايى براى سرور يا غم نمى گذارد.
- جواب دوم به منافقين : (( قل تربصون بنا الا احدى الحسينين ))
- انفاق منافقين مقبول نيست
- شيفته اموال و اولاد بسيار منافقين مشو كه اموال و اولاد آنان مايه عذاب آنها است
- مواد مصرف صدقات واجبه (زكوات )
- وجوهى كه در توجيه ترتيب ذكر موارد هشتگانه مصرف زكات گفته شده
- معناى جمله : (( قل اذن خير لكم ))
- توضيح مراد از جمله : يؤ من بالله و يؤ من للمؤ منين ))
- عدم منافات بين اينكه پيامبر اسلام (ص ) رحمة للعالمين است و اينكه فقط براى مؤ منين رحمت است
- روايتى در مورد كسانى كه در مورد تقسيم صدقات بين فقراء به پيامبر (ص ) اعتراض كردند
- (( منهم من يلمزك فى الصدقات ... ))
- رواياتى درباره تقسيم صدقات واجب و مستحقين آن
- كسانى كه در شمار (( مؤ لفة قلوبهم )) بودند و رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) از زكات به آنان پرداخت كرد
- مواردى از پرداخت صدقه واجب در فرمايش امام صادق (ع )
- چند روايت در ذيل آيه (( يقولون هو اذن قل اذن خير لكم ... ))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
لَوْ يَجِدُونَ مَلْجَأً أَوْ مَغاراتٍ أَوْ مُدَّخَلًا لَوَلَّوْا إِلَيْهِ وَ هُمْ يَجْمَحُونَ «57»
اگر (منافقان) پناهگاه يا غارها يا گريزگاهى بيابند، البتّه شتابان به آن روى مى‌آورند.
نکته ها
«مَلْجَأً»، پناهگاه است و «مَغاراتٍ»، جمع «مَغارة» به معناى غار. «مُدْخَلَ» راه پنهان و نقب گونه‌ى زيرزمينى است. «يَجْمَحُونَ» از «جماح» به معناى حركت شتابانى است كه نتوان جلوى آن را گرفت، و به اسب چموش، «جموح» مى‌گويند.
منافقان، يا از ترس، اظهار ايمان مى‌كنند، يا از روى طمع به مال و مقام. اين آيه گروه اوّل را مى‌گويد. «1»
پیام ها
1- منافق، هراسان و در پى فرصت است تا از وضع موجود بگريزد. لَوْ يَجِدُونَ ...
2- محيط جامعه‌ى اسلامى براى منافقان، قابل تحمّل نيست. لَوْ يَجِدُونَ ...
(زندگى منافقان آوارگى است و با مسلمانان زندگى اضطرارى دارند)
3- رنج واضطراب منافقان در جامعه‌ى اسلامى، با وجود داشتن مال و فرزند، نمونه‌اى از عذاب دنيوى آنان است. در دو آيه قبل فرمود: «يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الْحَياةِ الدُّنْيا» و در اين آيه مى‌فرمايد: «لَوْ يَجِدُونَ»
4- منافقان در جنگ و گريزشان با مؤمنان، تيز و چابك‌اند. «يَجْمَحُونَ»
«1». تفسير اطيب‌البيان.
تفسير نور(10جلدى)، ج3، ص: 442
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لَوْ يَجِدُونَ مَلْجَأً أَوْ مَغاراتٍ أَوْ مُدَّخَلاً لَوَلَّوْا إِلَيْهِ وَ هُمْ يَجْمَحُونَ (57)
لَوْ يَجِدُونَ مَلْجَأً: اگر بيابند اين منافقين پناهى كه بدان الجاء توان نمود از قلعه يا قله كوهى يا جزيره‌اى. أَوْ مَغاراتٍ: يا غارها در كوهها يا سرداب‌ها.
أَوْ مُدَّخَلًا: يا سوراخى كه در آنجا مخفى شوند با اينكه اين مكان‌هاى ثلاثه شر الامكنه است. لَوَلَّوْا إِلَيْهِ: هر آينه روى بدان كنند از ترس شما يا اعراض كنند از شما بدان مكان رفته. وَ هُمْ يَجْمَحُونَ: در حالتى كه ايشان سرعت كنند و شتاب نمايند در رفتن به سرعتى كه به منع كسى باز نگردند مانند اسب سركش. حاصل آيه شريفه آنكه: منافقان اگر جائى مى‌دانستند كه به سبب پناه به آن از ترس شما در امان بودند، هر آينه به شتاب تمام از شما معرض و به آن مكان مقبل مى‌شدند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْكُمْ وَ ما هُمْ مِنْكُمْ وَ لكِنَّهُمْ قَوْمٌ يَفْرَقُونَ (56) لَوْ يَجِدُونَ مَلْجَأً أَوْ مَغاراتٍ أَوْ مُدَّخَلاً لَوَلَّوْا إِلَيْهِ وَ هُمْ يَجْمَحُونَ (57)
ترجمه
و سوگند ميخورند بخدا كه آنها هر آينه از شمايند با آنكه آنان نيستند از شما ولى آنها گروهى هستند كه ميترسند
اگر بيابند پناهى يا غارهائى يا سوراخ جانورى را هر آينه برميگردند بسوى آن با آنكه آنها مى‌شتابند.
تفسير
بيان حال منافقان است كه ظاهرا قسم ميخورند بخدا كه ما هم مانند شما مسلمان و معتقديم بخدا و پيغمبر (ص) ولى دروغ ميگويند ايمان آنها از ترس است كه مبادا شما با آنها معامله كفار حربى را بنمائيد و بقدرى باطنا از اسلام منزجرند كه اگر ملاذ و ملجاء و حصنى پيدا كنند براى خودشان يا بتوانند در غارهائى بروند و زندگى كنند يا سوراخ جانورى بيابند كه قابل زيستن در آن باشد فورا از شما اعراض ميكنند و بآن جهت اقبال مينمايند و بشتاب مانند اسب سركش از دست شما فرار ميكنند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
لَو يَجِدُونَ مَلجَأً أَو مَغاراتٍ أَو مُدَّخَلاً لَوَلَّوا إِلَيه‌ِ وَ هُم يَجمَحُون‌َ (57)
اگر پيدا كنند پناهگاهي يا مغازه‌هاي كوهها يا طريقي که از مؤمنين محفوظ شوند هر آينه بآنجا توجه ميكنند و با كمال سرعت ميروند که دسترس مسلمين نباشد لَو يَجِدُونَ مَلجَأً ملجأ آنها ملحق شدن بمشركين و كفار است که ديگر مسلمين دست بآنها نيابند. و تعبير بلو امتناعيه اشاره باينست که همچه قدرتي ندارند و بالاخره از تحت قدرت مسلمين نميتوانند خارج شوند و همين که كفر و نفاق و شرك آنها ظاهر شد محكوم بقتل هستند بمقتضاي قوله تعالي فَاقتُلُوا المُشرِكِين‌َ حَيث‌ُ وَجَدتُمُوهُم توبه آيه 5، و براي حفظ جان و مال خود طريقي بهتر از دخول در مسلمين و اظهار اسلام نيست که چهار صباح مدت حيات و زندگاني محفوظ
جلد 8 - صفحه 244
بمانند و پس از مردن بدرك اسفل نار منتقل شوند او مغارات جمع مغاره است که اطلاق بر غار ميشود که در دل كوهها ظاهر ميشود و منزلگاه جانوران است اينهم براي آنها نتيجه بخش نيست زيرا آن خدايي که خبر از نفاق آنها ميدهد جايگاه آنها را هم مطلع است و بمسلمين خبر ميدهد ميروند و آنها را بقتل ميرسانند او مدّخلا براي اينکه كلمه تفاسيري كردند و مراد محل دخول است، و در خبر منسوب بحضرت باقر عليه السّلام تفسير بسرب فرموده و بزبان ساده فرارگاه يعني از هر طريقي که بتوانند فرار كنند از دست مسلمين لَوَلَّوا إِلَيه‌ِ رو بآن طريق ميكنند و خود را نجات ميدهند اينکه هم خيال فاسدي است و مدخول كلمه لو است وَ هُم يَجمَحُون‌َ و آنها با كمال سرعت شتاب ميكنند لكن هيهات هيهات و علي الفرض که نجات يافتند كجا از عذاب الهي فرداي قيامت فرار ميكنند يَقُول‌ُ الإِنسان‌ُ يَومَئِذٍ أَين‌َ المَفَرُّ قيمه آيه 10.
تنبيه- اينکه آيات در مورد منافقين است که از ترس جان و مال اظهار اسلام و ايمان كردند، و اما منافقين که بطمع مال و رياست اظهار اسلام و ايمان كردند اينها فرار نميكنند و دشمن داخلي هستند مثل فلان و فلان و فلان و اتباعهم که در آيه بعد اشاره دارد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 57)- در این آیه شدت بغض و عداوت و نفرت آنها را از مؤمنان در عبارتی کوتاه اما بسیار رسا و گویا منعکس کرده، می‌گوید: «آنها چنان هستند که اگر پناهگاهی (همانند یک دژ محکم) بیابند، یا دسترسی به غارهایی در کوهها داشته باشند، یا بتوانند راهی در زیر زمین پیدا کنند، با سرعت هر چه بیشتر به سوی آن می‌شتابند» تا از شما دور شوند و بتوانند کینه و عدوات خود را آشکار سازند (لَوْ یَجِدُونَ مَلْجَأً أَوْ مَغاراتٍ أَوْ مُدَّخَلًا لَوَلَّوْا إِلَیْهِ وَ هُمْ یَجْمَحُونَ).
این یکی از رساترین تعبیراتی است که قرآن در باره ترس و وحشت منافقان و یا بغض و نفرت آنان بیان کرده که آنها اگر در کوهها و حتی زیر و روی زمین راه فراری پیدا کنند از ترس یا عداوت از شما دور می‌شوند ولی چون قوم و قبیله و اموال و ثروتی در محیط شما دارند مجبورند دندان بر جگر بگذارند و بمانند!
نکات آیه
۱ - منافقان (پس از جنگ تبوک)، در صورت یافتن پناهگاه یا غار و یا روزنى در زمین، حاضر به گریختن سریع از جامعه اسلامى بودند. (لو یجدون ملجئاً أو مغرت أو مدّخلا لولّوا إلیه) «ملجأ» به معناى پناهگاه است و «مغارات» جمع «مغارة» یعنى شکافهاى کوه و «مدّخل» به روزنه و منفذى گفته مى شود که بتوان در آن پنهان شد.
۲ - عدم امکان گریز از جامعه اسلامى براى منافقان صدر اسلام، عامل رو آوردن آنان به سوگند دروغ براى مؤمن جلوه دادن خود (و یحلفون باللّه إنهم لمنکم ... لو یجدون ملجئاً ... لولّوا إلیه)
۳ - دشمنى سخت منافقان با اسلام و نفرت شدید آنان از جامعه اسلامى (لو یجدون ملجئاً أو مغرت أو مدّخلا لولّوا إلیه)
۴ - منافقان صدر اسلام، در صدد پناهندگى به بیگانگان، فرار به نقاط دور افتاده و زندگى در مخفیگاهها بودند. (لو یجدون ملجئاً أو مغرت أو مدّخلا لولّوا إلیه) کلمات «ملجأ»، «مغارات» و «مدّخلاً» مى تواند ناظر به مطلب فوق باشد.
۵ - محیط جامعه اسلامى، محیطى بسیار سخت و غیر قابل تحمل و دشوار براى منافقان (لو یجدون ملجئاً ... لولّوا إلیه و هم یجمحون) «جُموح» (مصدر یجمحون) به معناى به سرعت دویدن و به پشت سر نگاه نکردن است. اینکه اگر منافقان پناهگاهى مى یافتند بى درنگ و بدون اینکه پشت سرشان را بنگرند به آن پناه مى بردند، نشان مى دهد که زندگى براى آنان در جامعه اسلامى بسیار نگران کننده و دشوار بوده است.
۶ - رنج و اضطراب منافقان در جامعه اسلامى، با وجود داشتن مال و فرزند بسیار، نمودى از عذاب دنیوى آنان* (فلا تعجبک أمولهم و لا أولدهم إنما یرید اللّه لیعذبهم بها فى الحیوة الدنیا ... لو یجدون ملجئاً ... و هم یجمحون) برداشت فوق بدین احتمال است که بیان زندگى دشوار منافقان، نمودى از عذاب دنیوى آنان باشد که در آیات قبل ذکر شده است.
۷ - علاقه و تلاش شدید منافقان به یافتن پناهگاه و محل مناسب براى زندگى (خارج از محیط اسلامى) دلیل بى ایمانى و همگام نبودنشان با مؤمنان (و ما هم منکم ... لو یجدون ملجئاً ... لولّوا إلیه و هم یجمحون) جمله «لو یجدون ... » مى تواند به منزله دلیل و ارائه شاهدى براى «و ما هم منکم» در آیه قبل باشد.
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲، ۴ ; دشمنان اسلام ۳
- عذاب: عذاب دنیوى ۶
- غزوه تبوک: منافقان پس از غزوه تبوک ۱
- منافقان: اضطراب منافقان ۶ ; امکانات مادى منافقان ۶ ; پناه جویى منافقان ۱، ۷ ; پناه جویى منافقان صدر اسلام ۴ ; تلاش منافقان ۷ ; دشمنى منافقان ۳ ; دلایل بىایمانى منافقان ۷ ; سوگند دروغ منافقان ۲ ; عذاب دنیوى منافقان ۶ ; عوامل دروغگویى منافقان صدر اسلام ۲ ; فرار منافقان از جامعه اسلامى ۷ ; منافقان و جامعه اسلامى ۵، ۶ ; منافقان و مؤمنان ۷ ; منافقان و مسلمانان ۳ ; نفاق منافقان صدر اسلام ۲
- منافقان مدینه: ۱
منابع
