النحل ٩
ترجمه
| النحل ٨ | آیه ٩ | النحل ١٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«قَصْدُ»: مصدر است و به معنی اسم فاعل، یعنی قاصد است که به معنی راست و مستقیم می‌باشد. اضافه صفت به موصوف است. «عَلَی اللهِ قَصْدُ السَّبِیلِ»: هدایت به راه راست در دست خدا است. هدایت به راه راست بر خدا لازم است (نگا: لیل / ). بیان راه درست و جداسازی آن از راه نادرست بر خدا واجب و لازم است. بدین منظور است که پیغمبران را فرستاده است و ادلّه راهیابی را در کتاب بازِ هستی به جهانیان نموده است (نگا: انعام / . «مِنْهَا»: ضمیر (ها) به (سبیل) باز می‌گردد که مؤنّث مجازی است. «جَآئِرٌ»: کج. نادرست.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
قَالَ هٰذَا صِرَاطٌ عَلَيَ... (۰) وَ أَنَ هٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيماً... (۱) وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ لَآمَنَ مَنْ... (۲) وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ... (۱) قَالَ هٰذَا صِرَاطٌ عَلَيَ... (۰) إِنَ عَلَيْنَا لَلْهُدَى (۱)
الْحَجُ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ... (۰) يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا... (۰) إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱ - ۲۱،سوره نحل
- بيان مفاد كلى سوره نحل و مكى و مدنى بودن آيات آن
- مراد از امر خدا و معناى ((اتى امر الله فلا تستعجلوه )) و وجوهى كه در اين باره گفته شده است
- رد نظريه ديگر مفسرين درباره مفاد آيه شريفه
- اشاره به آنچه كه از اين آيات قرآنى درباره حقيقت روح استفاده مى شود
- بيان معناى آيه : ((ينزل الملائكة بالروح من امره ...))
- وجوه مختلفى كه مفسران در پيرامون معناى آيه فوق ذكر كرده اند
- بعثت پيامبران و انزال ملائكه منوط به مشيت خداوند است
- رد سخن بعضى مفسرين در استدلال به آيه بر عدم شرط استعداد و و قابليت در امررسالت
- اشاره به دو مرحله داشتن انذار پيامبران هم در عقيده و هم درعمل
- احتجاج بر وحدانيت خدا از دو جهت : از راه خلق كردن و از راه تدبير
- غرض از ذكر اينكه خلقت انسان از نطفه اى ناچيز است بيان بى شرمى و وقاحت بشر است
- اشاره به فوائد انعام (شتر، گاو، گوسفند) و هدف از خلقت آنها
- بر خدا است كه قصد سبيل (راه هدايت ) را معين و روشن كند (و على الله قصدالسبيل ...)
- اختلاف دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه
- سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت
- معناى ((وترى الفلك مواخر فيه ))
- اركان سه گانه الوهيت و ربوبيت : خالق بودن ، منعم بودن و عالم بودن به درون وبرون انسان
- بيان نكته اى كه در تعليل ((و ان تعدوا نعمة الله لا تحصوها)) به ((ان الله لغفوررحيم )) وجوددارد
- رواياتى در ذيل آيه ((اتى امر الله فلا تستعجلوه ))
- نقد استدلال برخى از علماء به روايات فوق الذكر
- روايتى كه در آن ((اتى امر الله )) به ظهور مهدى عليه السلام تطبيق شده است
- رواياتى درباره حكم شرعى بول و گوشت چهارپايان
- دو روايت در تطبيق جمله : ((و بالنجم هم يهتدون )) بر ائمهاهل بيت عليهم السلام
نکات آیه
۱- خداوند، هدایت کردن مردم به راه راست و درست را بر خود لازم کرده است. (و على الله قصد السبیل) «على الله» خبر مقدم و «قصد السبیل» مبتداى مؤخر است که در آن صفت «قصد» به موصوف خود «سبیل» اضافه شده است و «القصد» به معناى «استقامة الطریق» است. بنابراین «قصد السبیل» به معناى راه راست و درستى است که سالک را به مقصد مى رساند.
۲- تنها خداوند توان و شایستگى ارائه راه هدایت واقعى و مسیر صحیح زندگى را دارد. (و على الله قصد السبیل) «على الله» متعلق به «یکون» بوده و خبر براى «قصد السبیل» است و باید پس از آن واقع شود و مقدم شدنش، بر حصر دلالت دارد. حصر وصف یا حکمى در خداوند، نشانه عدم قدرت یا عدم شایستگى دیگران براى تحقق دادن به آن است.
۳- راههاى انحرافى و بیراهه هاى بسیارى، فراروى انسانها وجود دارد. (و على الله قصد السبیل و منها جائر)
۴- نیازمندیهاى مادى، جسمانى، معنوى و فکرى انسانها از سوى خداوند تأمین شده است. (و الأنعم خلقها لکم ... و على الله قصد السبیل) آیات سابق مى تواند نیازمندیهاى جسمى انسان را در نظر داشته باشد و مراد از «قصد السبیل» در این آیه نیز مى تواند نیازمندیهاى معنوى انسان باشد.
۵- برآوردن نیازهاى معنوى و روحى بشر همراه با تأمین نیازهاى مادى وى، از نعمتها و الطاف الهى بر انسان است. (و الأنعم خلقها لکم ... و على الله قصد السبیل) از قرار گرفتن آیه فوق، در سیاق آیاتى که در مقام بیان نعمتها و امتنان الهى بر انسان است، نکته یاد شده استفاده مى شود.
۶- تنها راه صحیح هدایت، از ناحیه خداوند ایجاد شده و مسیرهاى ضلالت، همه بیراهه است. (و على الله قصد السبیل و منها جائر) از اینکه خداوند «قصد السبیل» را به خود نسبت داده و راه منحرف را به خود نسبت نداده است و با توجه به اینکه خداوند خالق همه چیز است، معلوم مى شود که راه منحرف چیزى نیست جز نپیمودن راه حق.
۷- اگر مشیت و خواست خدا بر هدایت همه انسانها تعلق مى گرفت، هدایت آنان تخلف ناپذیر بود. (و لو شاء لهدیکم أجمعین)
۸- انسان در پذیرش مسیر زندگى آزاد است و خواست خداوند بر هدایت جبرى او تعلق نگرفته است. (و لو شاء لهدیکم أجمعین)
موضوعات مرتبط
- انسان: اختیار انسان ۸; تأمین نیازهای انسان ۵; نیازهاى مادى انسان ۵; نیازهاى معنوى انسان ۵
- جبر و اختیار ۸:
- خدا: آثار مشیت خدا ۷; اختصاصات خدا ۲; خدا و نیازهاى انسان ۴; مشیت خدا ۸; نعمتهاى خدا ۵; وجوب بر خدا ۱; هدایتهاى خدا ۱، ۲
- گمراهى: تعدد راههاى گمراهى ۳; حقیقت گمراهى ۶
- نیازها: منشأ تأمین نیازها ۴
- هدایت: اهمیت هدایت ۱; منشأ هدایت ۲، ۶; هدایت همگانى ۷
