النحل ٢
ترجمه
| النحل ١ | آیه ٢ | النحل ٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الرُّوحِ»: مراد به طور عام وحی و نبوّت (نگا: غافر / ) و به طور خاصّ قرآن است (نگا: شوری / ). تشبیه وحی و نبوّت یا قرآن به روح بدان خاطر است که اینها مانند روح که مایه حیات بدنها است، مایه حیات دلها و خردها می‌باشند (نگا: انفال / ). «مِنْ أَمْرِهِ»: به فرمان خود. یا این که: این وحی و نبوّت یا قرآن، کاری از کارهای خدا و رازی از رازهای او است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ... (۲) اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ... (۱) رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ... (۵) رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ... (۵)
وَ إِذَا جَاءَتْهُمْ آيَةٌ قَالُوا لَنْ... (۰) يَوْمَ هُمْ بَارِزُونَ لاَ يَخْفَى... (۲) وَ کَذٰلِکَ أَوْحَيْنَا إِلَيْکَ... (۴)
تفسیر
- آيات ۱ - ۲۱،سوره نحل
- بيان مفاد كلى سوره نحل و مكى و مدنى بودن آيات آن
- مراد از امر خدا و معناى ((اتى امر الله فلا تستعجلوه )) و وجوهى كه در اين باره گفته شده است
- رد نظريه ديگر مفسرين درباره مفاد آيه شريفه
- اشاره به آنچه كه از اين آيات قرآنى درباره حقيقت روح استفاده مى شود
- بيان معناى آيه : ((ينزل الملائكة بالروح من امره ...))
- وجوه مختلفى كه مفسران در پيرامون معناى آيه فوق ذكر كرده اند
- بعثت پيامبران و انزال ملائكه منوط به مشيت خداوند است
- رد سخن بعضى مفسرين در استدلال به آيه بر عدم شرط استعداد و و قابليت در امررسالت
- اشاره به دو مرحله داشتن انذار پيامبران هم در عقيده و هم درعمل
- احتجاج بر وحدانيت خدا از دو جهت : از راه خلق كردن و از راه تدبير
- غرض از ذكر اينكه خلقت انسان از نطفه اى ناچيز است بيان بى شرمى و وقاحت بشر است
- اشاره به فوائد انعام (شتر، گاو، گوسفند) و هدف از خلقت آنها
- بر خدا است كه قصد سبيل (راه هدايت ) را معين و روشن كند (و على الله قصدالسبيل ...)
- اختلاف دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه
- سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت
- معناى ((وترى الفلك مواخر فيه ))
- اركان سه گانه الوهيت و ربوبيت : خالق بودن ، منعم بودن و عالم بودن به درون وبرون انسان
- بيان نكته اى كه در تعليل ((و ان تعدوا نعمة الله لا تحصوها)) به ((ان الله لغفوررحيم )) وجوددارد
- رواياتى در ذيل آيه ((اتى امر الله فلا تستعجلوه ))
- نقد استدلال برخى از علماء به روايات فوق الذكر
- روايتى كه در آن ((اتى امر الله )) به ظهور مهدى عليه السلام تطبيق شده است
- رواياتى درباره حكم شرعى بول و گوشت چهارپايان
- دو روايت در تطبيق جمله : ((و بالنجم هم يهتدون )) بر ائمهاهل بيت عليهم السلام
نکات آیه
۱- خداوند، فرشتگان را همراه روح (وحى الهى) بر بندگان منتخب خود نازل مى کند. (ینزّل الملئکة بالروح من أمره على من یشاء من عباده) مفسّران در مورد مراد از «روح» در آیه شریفه احتمالاتى را ذکر کرده اند، مانند: «جبرئیل»، وحى و چیزى که حیات با آن تحقق مى یابد. در برداشت فوق «روح» کنایه از وحى منظور شده است.
۲- «روح» از امور و شؤون اختصاصى خداوند و مربوط به اوست. (ینزّل الملئکة بالروح من أمره على من یشاء من عباده) از جمله معناهاى «أمر» شأن است. برداشت فوق مبتنى بر این معناست.
۳- فرود آمدن ملائکه بر بندگان منتخب خداوند، به فرمان اوست. (ینزّل الملئکة بالروح من أمره) از معانى «أمر» فرمان و دستور است و «من» مى تواند به معناى «با» باشد. در این صورت معناى «من أمره»; یعنى، به امر و فرمان خداوند.
۴- «وحى» حیات بخش انسان و جامعه است. (ینزّل الملئکة بالروح من أمره على من یشاء) چنان که مفسّران گفته اند، مراد از «الروح» مى تواند وحى باشد. به کار بردن کلمه «الروح» به جاى وحى، استعاره است. وجه شبه این استعاره حیات بخش بودن وحى است; همان گونه که روح حیات بخش موجودات مى باشد.
۵- فرشتگان، واسطه ابلاغ وحى بر بندگان منتخب خداوند (ینزّل الملئکة بالروح من أمره على من یشاء من عباده) مراد از «روح» در آیه، به قرینه فرازهاى بعد (أن أنذروا ...) - که درباره ابلاغ وحى و رسالت است - مى تواند وحى باشد.
۶- عبودیت خداوند، زمینه ساز شایستگى انسان براى دریافت وحى الهى* (ینزّل الملئکة بالروح من أمره على من یشاء من عباده) تبیین «من یشاء» به وسیله «من عباده» و آوردن واژه «عباد» به جاى واژه هایى چون: «ناس»، «خلق» و ... مى تواند مشعر به نکته فوق باشد.
۷- گزینش پیامبران براى دریافت وحى به مشیت الهى است. (ینزّل الملئکة بالروح من أمره على من یشاء من عباده)
۸- پیامبران، بندگان منتخب الهى اند. (من یشاء من عباده أن أنذروا)
۹- نزول فرشتگان براى ابلاغ وحى بر بندگان برگزیده، نمودى از حتمى و قطعى بودن امر الهى است. (أتى أمر الله ... ینزّل الملئکة بالروح من أمره)
۱۰- انذار و هشدار دادن به مردم، از وظیفه هاى اصلى انبیاست. (ینزّل الملئکة بالروح ... من عباده أن أنذروا)
۱۱- هدف از نزول فرشتگان بر بندگان منتخب، رساندن پیام الهى به آنان است. (ینزّل الملئکة ... أن أنذروا أنه لا إله إلاّ أنا)
۱۲- فرشتگان، از وسایط اجراى فرمانهاى خدا (ینزّل الملئکة ... أن أنذروا)
۱۳- تقوا و جانب خدا را رعایت کردن، داراى اهمیت و ارزش فوق العاده (أنه لا إله إلاّ أنا فاتقون) با توجه به اینکه فرستادن ملائکه و روح براى ابلاغ توحید بوده و توحید به عنوان مقدمه وصول به تقوا قرار داده شده است، مطلب فوق به دست مى آید.
۱۴- عصاره دعوت انبیا، دعوت به توحید و خداترسى است. (لا إله إلاّ أنا فاتقون)
۱۵- اعتقاد به یگانگى خداوند، زمینه ساز تقواپیشگى و ترس و پروا داشتن از او (أن أنذروا أنه لا إله إلاّ أنا فاتقون) فاء در «فاتقون» فاى تفریع است. بنابراین این مطلب به دست مى آید که: اگر کسى به توحید و یگانگى خداوند معتقد شد، به دنبال آن زمینه تقواپیشگى براى او حاصل مى گردد.
۱۶- اندیشه توحیدى، فراخوان آدمى به عملکردى متناسب با آن (لا إله إلاّ أنا فاتقون)
روایات و احادیث
۱۷- «أتى رجل أمیرالمؤمنین(ع) یسأله عن الروح، ألیس هو جبرئیل؟ فقال له أمیرالمؤمنین(ع): جبرئیل(ع) من الملائکة و الروح غیر جبرئیل، ... یقول الله تعالى لنبیه(ص): «... ینزّل الملائکة بالروح» و الروح غیر الملائکة...;[۱] شخصى خدمت امیرالمؤمنین(ع) رسید و از او سؤال کرد: آیا روح همان جبرئیل است؟ حضرت فرمود: جبرئیل از ملائکه است و روح غیر از جبرئیل است ... خداى تعالى به پیامبرش مى فرماید: «ینزّل الملائکة بالروح» و روح [به دلیل این آیه] غیر از ملائکه است».
۱۸- «عن أبى جعفر(ع) فى قوله: «على من یشاء من عباده أن انذروا أنه لا إله إلاّ إنا فاتقون»: یقول: بالکتاب و النبوة;[۲] از امام باقر(ع) درباره سخن خدا «على من یشاء من عباده أن انذروا أنه لا إله إلاّ أنا فاتقون» روایت شده است که فرمود: به وسیله کتاب و نبوت [انذار کنید]».
موضوعات مرتبط
- ارزشها ۱۴:
- انبیا: انذارهاى انبیا ۱۰، ۱۸; برگزیدگى انبیا ۷، ۸; دعوتهاى انبیا ۱۴; فضایل انبیا ۸; مسؤولیت انبیا ۱۰
- انسان: زمینه حیات انسان ۴
- برگزیدگان خدا ۸: نزول ملائکه بر برگزیدگان خدا ۸ ۱، ۳، ۱۰، ۱۲; وحى بر برگزیدگان خدا ۸ ۱، ۵
- ترس: زمینه ترس از خدا ۱۵
- تقوا: ارزش تقوا ۱۳; اهمیت تقوا ۱۳، ۱۴; دعوت به تقوا ۱۴; زمینه تقوا ۱۵
- توحید: اهمیت توحید ۱۴; دعوت به توحید ۱۴
- جامعه: زمینه حیات جامعه ۴
- خدا: اختصاصات خدا ۲; افعال خدا ۱; اوامر خدا ۳; حتمیت اوامر خدا ۹; شؤون خدا ۲; مجارى اوامر خدا ۱۲; مشیت خدا ۷
- روح: حقیقت روح ۲; مراد از روح ۱۷
- عبودیت: آثار عبودیت ۶
- عقیده: آثار عقیده به توحید ۱۵، ۱۶
- عمل: دعوت به عمل پسندیده ۱۶
- کارگزاران خدا ۱۲:
- کتب آسمانى: انذارهاى کتب آسمانى ۱۸
- مردم: انذار مردم ۱۰
- ملائکه: فلسفه نزول ملائکه ۱۱; ملائکه وحی ۵; نقش ملائکه ۵، ۱۲
- وحى: زمینه دریافت وحى ۶; نقش وحى ۴
