الروم ٣٨
ترجمه
| الروم ٣٧ | آیه ٣٨ | الروم ٣٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«ذَالْقُرْبی»: نزدیکان و خویشاوندان. «الْمِسْکِینَ»: مستمند. «إِبْنَ السَّبِیلِ»: مسافر و وامانده. گدای راه‌نشین (نگا: بقره / . «وَجْهَ اللهِ»: (نگا: بقره / و رعد / ). «یُریدُونَ وَجْهَ اللهِ»: مراد کسانی است که تنها محض رضای خدا و دریافت پاداش از الله، دست به بذل و بخشش و پرداخت زکات می‌یازند، و کارشان را خالی از هر گونه ریا و خودنمائی و منّت و تحقیر و انتظار پاداش از دیگران می‌سازند (نگا: بقره / و لیل / - ). تمام کارهائی را که انسان انجام می‌دهد و به نوعی با خدا ارتباط پیدا می‌کند، خواه برای رضای او، یا رسیدن به پاداش او، و یا نجات از کیفر او باشد، همه مصداق «وجه‌الله»: است، هر چند مرحله عالی و کامل، آن است که جز عبودیّت و اطاعت او را در نظر نگیرد.
تفسیر
- آيات ۲۷ - ۳۹، سوره روم
- طرح يك اشكال و بيان وجوه مختلفى در پاسخ به آن
- پاسخ ديگرى از صاحب كشاف و بيان چهار اشكال به آن
- جواب به اشكال فوق با بيان مفاد جمله : ((وللهالمثل الاءعلى ))
- تمثيلى متضمن رد و ابطال پندار مشركين درباره اينكه خدا از مخلوقات خود شركايى دارد
- شرح مفاد آيه : ((فاقم وجهك للدين حنيفا فطرة الله التى فطر الناس عليها...))
- بيان اينكه فطرت انسان هادى همه افراد در هر عصر و مصر به سوى سعادت است
- اقوال مختلف مفسرين درباره مفردات و مفاد آيه ((فاقم وجهك للذين حنيفا...))
- كلام فخر رازى در مراد از ((لاتبديل لخلق الله )) و بياناشكال آن
- نهى از تخرب و تفرق در دين كه از صفات مشركين و ناشى از پيروى آنان از اهواء خوداست
- مراد آيه شريفه و بيان عدم منافات آن با آيه (و اذا مس الانسان ضردعوا...)
- وسعت و تنگى معيشت تابع مشيت خدا است (يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر)
- مراد از ((ربا)) و ((زكات )) در آيه : ((و ما آتيتم من ربا ليربوا...))
- بحث روايتى
- روايتى درباره شاءن نزول آيه : ((ضرب لكم مثلا من انفسكم ...)) كه در مقام نفى اعتمادبه شريك داشتن خدا است
- رواياتى در ذيل آيه : ((فطرة الله التى فطر الناس عليها...)) و بيان مراد از((فطرت ))
- چند روايت حاكى از اينكه كل مولود يولد على الفطرة ...
- فدك حق مسلم حضرت زهرا(س ) بوده است
- گفتارى در معناى فطرى بودن دين در چند فصل
- ۲ - زندگى اجتماعى و نياز به قانون ويژگى انسان است
- ۳- دين (مجموعه سنن قوانين )) بايد در جهت برآوردن حوائج حقيقى انسان و مطابق بافطرت و تكوين تشريع شده باشد.
- ۴ - اسلام ((دين فطرت ))، ((دين خدا)) و ((سبيل الله )) است
نکات آیه
۱ - پیامبر(ص) مأمور انفاق به خویشان خود و مساکین و در راه ماندگان بود. (فأَت ذا القربى حقّه و المسکین و ابن السبیل)
۲ - انفاق بر خویشاوندان و مساکین و در راه ماندگان، لازم است. (فأَت ذا القربى حقّه و المسکین و ابن السبیل) مخاطب آیه، اگر چه پیامبر(ص) است، اما پیروان آن حضرت، به تبع او، مشمول حکم آیه هستند.
۳ - بستگان نزدیک، در اموال و دارایى انسان داراى حقوق شرعى اند. (فأَت ذا القربى حقّه) امر «ءاتِ» و نیز اضافه شدن «حق» به ضمیر «ه»، دلالت بر نکته بالا مى کند.
۴ - خویشاوندان نزدیک، در اعطاى حقوق مالى و انفاق، در اولویت اند.* (فأَت ذا القربى حقّه)
۵ - مسلمانان، در قبال نیازهاى نیازمندان جامعه، مسؤول اند. (فأَت ذا القربى حقّه و المسکین و ابن السبیل)
۶ - پیوند خویشاوندى، منشأ پیدایش حقوقى ویژه، میان انسان ها است. (فأَت ذا القربى حقّه) آوردن «حقّه» پس از «ذا القربى» و نیاوردن آن پس از «ابن السبیل»، ممکن است به این جهت باشد که خویشاوندان، به خاطر قرابت، حقوق خاصى پیدا مى کنند.
۷ - فرمان هاى دین در رسیدگى مالى به دیگران، با عواطف طبیعى انسان، هماهنگ است. (فأَت ذا القربى حقّه و المسکین و ابن السبیل) تقدم اداى حقوق خویشان بر دیگران، مى تواند با توجه به این نکته باشد که انسان، به صورت فطرى و طبیعى، رسیدگى به خویشان را در اولویت قرار مى دهد.
۸ - توجّه به تقدیر روزى انسان ها از سوى خداوند، از بین برنده روحیه بخل و تنگ نظرى است. (أَوَلم یروا أنّ اللّه ... فأَت ذا القربى حقّه)
۹ - مسکنت و در راه ماندن، منشأ پیدایش حقوقى ویژه براى مساکین و در راه ماندگان است. (فأَت ... و المسکین و ابن السبیل)
۱۰ - انفاق مخلصانه و به دور از هرگونه ریا، خیر و داراى ارزشى والا است. (فأَت ذا القربى ... ذلک خیر للذین یریدون وجه اللّه)
۱۱ - پرداختن به کارهاى خیر، مانند انفاق به نیازمندان - با توجّه به دستاورد بدِ کارهاى نادرست - لازم است. (تصبهم سیّئة بما قدّمت أیدیهم ... فأَت ذا القربى حقّه) «فا» در «فآت» مى تواند فصیحه و مربوط به فراز «إن تصبهم» در آیات قبل باشد; یعنى: «حال که سیّئه، در پى دارنده ناگوارى است، پس، از آن پرهیز و حقوق خویشاوندان و... را ادا کنید».
۱۲ - ارزش اعمال، در گرو اخلاص است. (ذلک خیر للذین یریدون وجه اللّه)
۱۳ - شایسته است که اداى حقوق مالى، همراه با قصد قربت باشد. (فأَت ذا القربى ... خیر للذین یریدون وجه اللّه)
۱۴ - مال، مى تواند وسیله اى براى تقرب به خدا باشد. (فأَت ذا القربى حقّه ... ذلک ... یریدون وجه اللّه)
۱۵ - کسانى که به خاطر خداوند، انفاق مى کنند، قطعاً رستگارند. (فأَت ذا القربى حقّه ... یریدون وجه اللّه و أُولئک هم المفلحون)
۱۶ - تلاش براى کسب رضاى خداوند، رستگارى آفرین است. (فأَت ذا القربى حقّه ... ذلک خیر للذین یریدون وجه اللّه و أُولئک هم المفلحون)
روایات و احادیث
۱۷ - «فى مجمع البیان: روى أبوسعید الخدرى و غیره أنّه لمّا نزلت هذه الأیة على النبىّ(ص) أعطى فاطمة(س) فدکاً و سلّمه إلیها. و هو المروىّ عن أبى جعفر و أبى عبداللّه(ع)...;[۱] در مجمع البیان آمده است که ابوسعید خدرى و دیگران، روایت کرده اند که هنگامى که این آیه بر پیغمبر نازل گشت «فآت ذا القربى حقّه» آن حضرت، فدک را به فاطمه (علیهاالسلام) داد و آن را به وى تسلیم کرد. همین مطلب، از امام باقر و امام صادق(ع) نیز روایت شده است».
موضوعات مرتبط
- ابن السبیل: انفاق به ابن السبیل ۱، ۲; حقوق ابن السبیل ۹
- اخلاص: آثار اخلاص ۱۲، ۱۵
- ارزشها: ملاک ارزشها ۱۲
- اقتصاد: اقتصاد و اخلاق ۷
- انسان: عواطف انسان ۷
- انفاق: آثار انفاق ۱۵; اخلاص در انفاق ۱۰، ۱۳; ارزش انفاق ۱۰; اولویت در انفاق ۴
- انفاق گران: رستگارى انفاق گران ۱۵
- بخل: عوامل زوال بخل ۸
- تقرب: آثار تقرب ۱۶; عوامل تقرب ۱۴
- خدا: مقدرات خدا ۸
- خویشاوندان: انفاق به خویشاوندان ۲، ۴; حقوق مالى خویشاوندان ۳، ۴
- خویشاوندى: آثار خویشاوندى ۶; حقوق خویشاوندى ۶
- ذکر: آثار ذکر تقدیر روزى ۸
- رستگارى: عوامل رستگارى ۱۵، ۱۶
- رفتار: پایه هاى رفتار ۸
- عمل: ارزش عمل ۱۲; عمل خیر ۱۱
- فاطمه(ع): اعطاى فدک به فاطمه(ع) ۱۷
- فقر: آثار فقر ۹
- گناه: آثار گناه ۱۱
- مال: نقش مال ۱۴
- محمد(ص): حقوق خویشاوندان محمد(ص) ۱۷; خویشاوندان محمد(ص) ۱; مسؤولیت محمد(ص) ۱
- مساکین: انفاق به مساکین ۱، ۲; حقوق مساکین ۹
- مسلمانان: مسؤولیت مسلمانان ۵
- نیازمندان: انفاق به نیازمندان ۷، ۱۱; تأمین نیازمندان ۵
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۸، ص ۴۷۸; نورالثقلین، ج ۴، ص ۱۸۹، ح ۷۲.
