تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۱۷: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link155'><span>

==آيات ۵۷ - ۹۶، سوره واقعه ==

بَلْ نحْنُ محْرُومُونَ(۶۷)

ءَ أَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نحْنُ الْمُنزِلُونَ(۶۹)

لَوْ نَشاءُ جَعَلْنَهُ أُجَاجاً فَلَوْ لا تَشكُرُونَ(۷۰)

ءَ أَنتُمْ أَنشأْتُمْ شجَرَتهَا أَمْ نحْنُ الْمُنشِئُونَ(۷۲)

وَ أَنتُمْ حِينَئذٍ تَنظرُونَ(۸۴)

وَ نحْنُ أَقْرَب إِلَيْهِ مِنكُمْ وَ لَكِن لا تُبْصِرُونَ(۸۵)

فَلَوْ لا إِن كُنتُمْ غَيرَ مَدِينِينَ(۸۶)

تَرْجِعُونهَا إِن كُنتُمْ صدِقِينَ(۸۷)

وَ تَصلِيَةُ جَحِيمٍ(۹۴)

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۲۲۵ </center>

ترجمه آيات  

<span id='link156'><span>

==بيان جهت اينكه لازمه اعتقاد به آفريدگار تصديق قيامت و معاد است (نحن خلقناكم فلولاتصدقون ) ==

سياق اين آيه سياق گفتگو درباره قيامت و جزا است ، در زمينه اى سخن مى گويد كه مشركين قيامت و جزا را انكار و تكذيب كرده بودند، و در چنين زمينه اى جمله «'''فلو لا تصدقون '''» تحريك و تشويق به تصديق مساءله معاد و ترك تكذيب آن است ، و به طورى كه از حرف «'''فاء'''» كه بر سر جمله مذكور درآمده استفاده مى شود جمله قبلى تعليل اين جمله است ، و خلاصه مى فهماند اين كه شما را تشويق مى كنيم به تصديق معاد، و دست برداشتن از تكذيب و انكار آن ، علتش ‍ اين است كه آخر ما خالق شما هستيم ، (ما شما را آفريده ايم ، پس چرا گفته ما را درباره معاد تصديق نمى كنيد؟).

خواهيد گفت : به چه جهت خلقت خدا ايجاب مى كند كه مردم جزا و آمدن قيامت و وجود معاد را تصديق كنند؟ جواب مى گوييم به دو جهت :

پس حاصل مفاد آيه اين شد كه : ما شما را خلق كرده ايم ، و مى دانيم كه با شما چه مى كنيم ، و به زودى آنچه بنا داريم درباره شما انجام خواهيم داد، و اينك به شما خبر مى دهيم كه به زودى زنده تان مى كنيم ، و در برابر آنچه مى كرديد جزايتان خواهيم داد، با اين حال چرا خبرهايى را كه در كتاب نازل بر شما به شما مى دهيم تصديق نمى كنيد؟

در اين آيه و آيات بعديش التفاتى از غيبت به خطاب بكار رفته ، چون مردم غايب فرض شده بودند، مى فرمود: «'''هذا نزلهم يوم الدين -پذيرايى از ايشان است در روز جزا، ولى در ابتداى آيات مورد بحث مردم مخاطب قرار گرفته اند، روى سخن به ايشان كرده مى فرمايد: ((نحن خلقناكم '''»، و اين دگرگون كردن سياق براى اين بوده كه در آيات مورد بحث بناى توبيخ آنان را داشته ، و در توبيخ ، خطاب موكدتر از غيبت است ، و گفتن اينكه شما چنين و چنانيد موثرتر از گفتن ايشان چنين و چنانند مى باشد.

كلمه «'''تمنون '''» مضارع جمع حاضر از مصدر «'''امناء'''» است ، و امناء به معناى ريختن نطفه است ، كه منظور از آن در اينجا ريختن در رحم زنان است ، و معناى آيه اين است كه : به من خبر دهيد در خلقت انسان ها شما پدران و مادران غير از ريختن نطفه چه نقشى داريد؟

آيا شما آن نطفه را به صورت انسانى مثل خود در مى آوريد، يا خالق آن ماييم و تبديلش به صورت بشر به دست ما صورت مى گيرد؟

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۲۲۹ </center>

<span id='link157'><span>

==مرگ تقدير شده است و ناشى از غلبه اسبابزوال بر قدرت و اراده خداوند نيست ==

آرى تدبير امور خلق به جميع شؤ ون و خصوصياتش از لوازم خلقت و افاضه وجود است ، وقتى خداى تعالى به انسان هستى مى دهد، هستى محدود مى دهد، از همان اولين لحظه تكوينش تا آخرين لحظه زندگى دنيائيش ، و تمامى خصوصياتى كه در طول اين مدت به خود مى گيرد و رها مى كند، همه از لوازم آن محدوديت است ، و جز و آن حد است و به تقدير و اندازه گيرى و تحديد خالق عزوجلش است ، كه يكى از آن خصوصيات هم مرگ او است ، پس مرگ انسان مانند حياتش به تقديرى از خدا است ، نه كه خدا نتوانسته انسان را براى هميشه آفريده باشد، و چون او از چنين خلقتى عاجز بوده ، و قدرتش همين قدر بوده آفريده اش مثلا هفتاد سال دوام داشته باشد، قهرا بعد از هفتاد سال دستخوش مرگ شود (العياذ باللّه ).

و نه اين كه خدا او را براى هميشه زنده ماندن خلق كرده باشد، و ليكن اسباب و عوامل مخرب و ويرانگر بر اراده خداى عزوجل غلبه كرده ، و مخلوق او را بميراند، چون لازمه اين دو فرض اين است كه : قدرت خداى تعالى محدود و ناقص باشد، در فرض اول نتوانسته باشد دوام بيشترى به مخلوق زنده اش بدهد، و در فرض دوم نتوانسته باشد از هجوم عوامل ويرانگر جلوگيرى كند، و اين در مورد خداى تعالى محال است ، براى اين كه قدرت او مطلق و اراده اش شكست ناپذير است .

<span id='link158'><span>

==حكمت و غرض از تقدير مرگ : تبديل امثال ، و انشاء مجدد اموات ==

كلمه «'''على '''» متعلق است به جمله «'''قدرنا'''»، و جمله جار «'''على '''» و مجرور «'''ان نبدل '''» در واقع حال است براى «'''قدرنا'''»، و معنايش است كه : ما مرگ را بين شما مقدر كرديم ، در حالى كه آن مرگ براساس تقدير شد كه جا براى امثال شما باز شود، و ديگران جاى شما را بگيرند، و شما را در خلقتى ديگر كه نمى دانيد در آوريم .

و كلمه «'''امثال '''» جمع مثل - به كسره ميم و سكون ثاء - است ، و مثل هر چيزى عبارت است از چيزى كه در نوعيت با آن يكى باشد، و ساده تر بگويم : فردى ديگر از نوع آن باشد مانند زيد كه مثل عمرو است ، يعنى فردى ديگر از نوع انسان است ، و مراد از جمله «'''ان نبدل امثالكم '''»است كه : شما را با امثالى از بشر تبديل كنيم ، و يا امثال شما را بجاى شما تبديل كنيم ، و به هر حال معناى آن اين است كه : جماعتى از بشر را با جماعتى ديگر، نسلى را با نسلى ديگر عوض و تبديل كنيم ، اخلاف بيايند و جاى اسلاف را بگيرند.

<span id='link159'><span>

==توضيح اينكه چگونه علم به دنيا و خصوصيات آن مسلتزم اذعان به معاد است ==

مراد از «'''نشاءه اولى '''» دنيا است ، و مراد از «'''علم به آن '''»، علم به خصوصيات آن است ، كه مستلزم اذعان به نشاه اى ديگر و جاودانه است ، نشاءه اى كه در آن به اعمال جزا مى دهند، براى اين كه از نظام حيرت انگيز عالم دنيا اين معنا به طور يقين به دست مى آيد كه لغو و باطلى در عالم هستى نيست ، و قطعا براى اين نشاءه فانى غايت و هدفى است باقى ، و نيز از ضروريات نظام دنيا اين است مى بينيم هر موجودى به سوى سعادت نوعيه اش هدايت شده ، و انسان ها هم بايد از طريق بعث رسل و تشريع شرايع و توجيه امر و نهى به سوى سعادتشان هدايت شوند، و اين نيز صورت نمى گيرد مگر اين كه در برابر اعمال نيك پاداشى و در مقابل اعمال زشت كيفرى مقرر شود، و چون دنيا براى پاداش و كيفر تنگ است ، ناگزير بايد در عالمى ديگر كه همان نشاءه آخرت است صورت بپذيرد (به آيه ۲۷ و ۲۸ از سوره ص مراجعه شود).

و اما اين كه چگونه ممكن است انسان هايكبار ديگر زنده شوند، دليل امكان نيز در همين نشاءه دنيا است ، چون در اين نشاءه ديدند و فهميدند كه آن خدايى كه اين عالم را از كتم عدم به هستى آورد، و چنين قدرتى داشت ، او بر ايجاد بار دومش نيز قادر است : «'''قل يحييها الذى انشاءها اول مرة '''» و اين خود برهانى است بر امكان معاد، و بر طرف كردن استبعاد منكرين آن .

حال اگر بگويى : اگر بدن اخروى مثل بدن دنيوى باشد، با در نظر گرفتن كه مثل هر چيزى غير آن چيز است بايد انسان در آخرت غير انسان در دنيا باشد، چون مثل آن است نه عين آن .

در پاسخ مى گوييم : در مباحث سابق مكرر گذشت كه شخصيت انسان به روح او است ، نه به بدنش ، و روح هم با مرگ منعدم نمى شود، آنچه با مرگ فاسد مى شود بدن است ، كه اجزايش متلاشى مى گردد، پس اگر همين بدن براى نوبت دوم ساخته و پرداخته شد، مثل همان بدنى كه در دنيا بود، و روح آدمى بدان متعلق گشت ، انسان عين انسانى خواهد شد كه در دنيا مى زيست ، همچنان كه مى بينيم زيد در حال پيرى عين زيد در حال جوانى است ، با اين كه از دوره جوانيش تا دوره پيريش چند بار بدنش عوض شده و هر لحظه در حال عوض شدن است ، و اين وحدت شخصيت را همان روح او حفظ كرده است .

[[رده:تفسیر المیزان]]