تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۲۰: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link176'><span>

==آيات ۴۹ - ۸۴،سوره حجر ==

قَالَ فَمَا خَطبُكُمْ أَيهَا الْمُرْسلُونَ(۵۷)

قَالُوا بَلْ جِئْنَك بِمَا كانُوا فِيهِ يَمْترُونَ(۶۳)

وَ جَاءَ أَهْلُ الْمَدِينَةِ يَستَبْشِرُونَ(۶۷)

قَالُوا أَ وَ لَمْ نَنْهَك عَنِ الْعَلَمِينَ(۷۰)

قَالَ هَؤُلاءِ بَنَاتى إِن كُنتُمْ فَعِلِينَ(۷۱)

لَعَمْرُك إِنهُمْ لَفِى سكْرَتهِمْ يَعْمَهُونَ(۷۲)

فَأَخَذَتهُمُ الصيْحَةُ مُشرِقِينَ(۷۳)

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۲۶۳ </center>

وَ إِن كانَ أَصحَب الاَيْكَةِ لَظلِمِينَ(۷۸)

وَ ءَاتَيْنَهُمْ ءَايَتِنَا فَكانُوا عَنهَا مُعْرِضِينَ(۸۱)

فَأَخَذَتهُمُ الصيْحَةُ مُصبِحِينَ(۸۳)

ترجمه آيات

بندگان مرا خبر ده كه بدرستى من از آمرزگار مهربانم (۴۹)

<span id='link178'><span>

==از مغفرت خدا ماءيوس و از رحمت او نااميد نباشيد ==

مقصود از كلمه «'''عبادى '''» بطورى كه از سياق آيات استفاده مى شود مطلق بندگان است ، و سخن آن كس كه گفته «'''مراد از آن همان متقين و يا مخلصين است كه قبلا گفتگويش بود'''» سخنى است غير قابل اعتناء.

و اگر هر دو جمله را اسميه آورد و بر سرشان «'''ان '''» در آورد - كه دلالت بر تاكيد دارد - و نيز ضمير فصل آورد، يعنى در اول فرمود: «'''انا الغفور ...'''» و در دومى فرمود: «'''هو العذاب '''»، و اگر بر سر خبر «'''الغفور'''» و «'''العذاب '''» الف و لام آورد، همه براى اين است كه صفات مذكور در آيه را تاكيد كند و بفهماند مغفرت و رحمت ، و اليم بودن عذاب ، به آخرين درجه و نهايت حد خود رسيده اند، بطورى كه ديگر نمى توان با هيچ مقياسى آنها را اندازه گيرى نمود، و چيزى را با آنها قياس كرد.

<span id='link179'><span>

==بيان آيات مربوط به ورود مهمانان ابراهيم (ع ) ==

«'''ضيف '''» به معناى ميهمان است كه هم بر يك نفر اطلاق مى شود و هم بر جمع ، و چه بسا كه جمع آن «'''اضياف '''» و «'''ضيوف '''» و«'''ضيفان '''» بيايد و ليكن به طورى كه گفته شد فصيح تر همان است كه در تثنيه و جمع هم به شكل مفرد آورده شود، براى اينكه اين كلمه در اصل مصدر بوده ، و مصدر بطور كلى در تثنيه و جمع ، مفرد مى آيد.

و مراد از «'''ضيف ابراهيم '''» ملائكه مكرمى است كه براى بشارت به او و اينكه به زودى صاحب فرزند مى شود، و براى هلاكت قوم لوط، فرستاده شدند. و اگر آنان را ضيف (ميهمان ) ناميده ، براى اين بوده كه بصورت ميهمان بر او وارد شدند. «'''اذ دخلوا عليه فقالوا سلاما قال انا منكم وجلون قالوا لا توجل انا نبشرك بغلام عليم '''».

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۲۶۷ </center>

بلكه داناى به تعليم الهى و به وحى آسمانى باشد كه در اين صورت آيه شريفه نظير آيه ديگرى مى شود كه در باره اسحاق فرموده «'''فبشرناه باسحق نبيا'''».

<span id='link180'><span>

==تعجب ابراهيم از بشارت داده شدن به فرزند، بر اساس استبعاد عادى بوده است ==

ابراهيم وقتى اين بشارت را ميشنيد كه پيرى سالخورده بود آن هم پيرمردى كه در دوران جوانيش از همسرش فرزنددار نشده بود. و معلوم است كه عادتا در چنين حالى از فرزنددار شدن مايوس بود. لذا اينكه مانند ابراهيم پيامبرى بزرگوار، بزرگتر از آنست كه از رحمت خدا و نفوذ قدرت او مايوس باشد و بهمين جهت دنباله كلام ملائكه پرسش كرد كه آيا در چنين جاى و روزى مرا به فرزنددار شدن بشارت ميدهيد؟ آن هم از همسر سالخورده عقيمى كه در جاى ديگر قرآن از قول خود او نقل شده كه به پيرى خود اعتراف كرده است . كلمه «'''كبر'''» در جمله «'''ابشرتمونى على ان مسنى الكبر'''» كنايه از پيرى و سالخوردگى است ، كلمه «'''مس '''» به معناى رسيدن آن است و معلوم است كه رسيدن پيرى عبارت است از پديدار گشتن آثار آن از قبيل رفتن نيروى جوانى و جايگزين شدن ضعف قوا. و معناى اين جمله اين است كه : من از بشارت شما تعجب مى كنم كه در اين حال و اين وضع كه پيرى خميده شده و جوانى را پشت سر نهاده ام و نيروى بدنيم به آخر رسيده با اين حال صاحب فرزند شوم ، زيرا عادتا چنين چيزى براى چنين كسى محال است .

جمله «'''فبم تبشرون '''» تفريع بر جمله «'''مسنى الكبر'''» است و استفهام از بشارتى است كه دادند. كانه شك كرده در اينكه آيا بشارتشان راستى همان بشارت به فرزند بود يا به چيز ديگر، و لذا دوباره پرسيد به چه چيز بشارتم مى دهيد؟ نه اينكه خواسته باشد استبعاد كند. و اين گونه سؤ الات در كلمات مردم شايع است كه وقتى چيزى مى شنوند كه به نظرشان عجيب مى رسد مى پرسند «'''چه مى گويى '''»؟ «'''مقصودت چيست '''»؟ «'''چكار دارى مى كنى '''»؟

حرف باء در كلمه «'''بالحق '''» باء مصاحبت است كه آيه را چنين معنا ميدهد، بشارت ملازم با حق و غير منفك از آن است پس تو به صرف ، اينكه بعيد به نظرت ميرسد آن را انكار مكن تا در زمره نوميدان از رحمت خدا نباشى ، اين جمله پاسخ ملائكه است به ابراهيم . ابراهيم (عليه السلام ) هم در قبال گفته آنان بطور كنايه سخنشان را تاييد و اعتراف نموده ، به عنوان استفهام انكارى گفت : «'''كيست كه از رحمت پروردگار خود نوميد شود جز گمراهان '''».

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۲۶۸ </center>

قَالَ فَمَا خَطبُكُمْ أَيهَا الْمُرْسلُونَ

كلمه «'''خطب '''» به معناى كارى بس بزرگ و خطرناك است . و اگر ملائكه را به عنوان مرسلين خطاب كرد بخاطر اين بود كه خود آنان خود را به عنوان فرستادگان خدا معرفى كرده بودند. و معنى آيه روشن است .

معناى «'''غابر'''» و مراد از اينكه همسر لوط از «'''غابرين '''» بوده است

در مفردات مى گويد كلمه «'''غابر'''» به معناى ماندن كسى بعد از رفتن مصاحب اوست . در قرآن كريم فرموده : «'''الا عجوزا فى الغابرين '''» يعنى آن كسى كه عمرش طولانى شده باشد. بعضى هم گفته اند: مقصود از آن ، كسى است كه باقى مانده و با لوط بيرون نشده است . بعضى ديگر گفته اند: مقصود از آن ، كسى است كه باقى مانده و با لوط بيرون نشده است . بعضى ديگر گفته اند آنهايى كه بعد از عذاب باقى ماندند و در آيه اى ديگر آمده : «'''الا امراتك كانت من الغابرين '''» و در آيه ديگر آمده : «'''قدرنا انها لمن الغابرين '''». تا آنجا كه مى گويد: «'''غبار'''» به معناى مابقى خاكى است كه در فضا پخش شده اين كلمه بر وزن «'''دخان '''» و «'''عثار'''» و امثال آن دو مى باشد كه دلالت بر بقاياى چيزى مى كنند. و شايد از همين جهت است كه هم گذشته و هم آينده را زمان غابر گويند. اما گذشته را زمان غابر گويند به عنايت اينكه آثارى از گذشته باقى مانده و تا زمان حاضر پيش نيامده و اما آينده را زمان غابر مى گويند آن هم به اين عنايت است كه هنوز مانند گذشته فانى و نابود نشده بلكه وجود دارد و باقى است .

آنگاه از اين مستثنى يعنى لوط و بستگانش زنش را استثناء كردند تا بفهمانند نجات شامل حال او نمى شود و بزودى عذاب خدا او را هم خواهد گرفت و هلاكش خواهد ساخت ، لذا گفتند: «'''الا امراته قدرنا انها لمن الغابرين '''» مگر همسرش كه او از باقى ماندگان است يعنى بعد از بيرون شدن لوط و نجات يافتن ، او با قوم باقى مى ماند و دستخوش ‍ هلاك مى گردد. ما تفصيل داستان ميهمانان ابراهيم را در سوره هود در جلد دهم اين كتاب در تحت يك عنوان مستقل آورده ايم .

وارد شدن ملائكه بر «'''لوط'''» عليه السلام و گفتگوى بين ايشان و آن حضرت

لوط به فرشتگان گفت : شما قومى ناشناسيد براى اينكه ملائكه بصورت جوانانى زيبا روى و بى موى در برابر او مجسم شده بودند و او از ديدن ايشان با سابقه اى كه از قوم خود داشت كه كارشان فحشاء است دچار وحشت گرديد، كه ما اين برخورد را هم در سوره هود شرح داديم .

<span id='link183'><span>

==قضاى الهى به قطع نسل و انقراض قوم لوط ==

كلمه «'''يمترون '''» از «'''امتراء'''» و امتراء از «'''مريه '''» است كه به معناى شك است . و منظور اين است كه ما آن خبرى را آورديم كه اين مردم در آن شك مى كردند و هر چه تو انذارشان مى دادى باور نمى نمودند. و مراد از اينكه فرمود «'''اتيناك بالحق : حق را آورده ايم '''» قضاء حقى است كه خدا در باره قوم لوط رانده بود و ديگر مفرى از آن باقى نبود همچنانكه در جاى ديگر فرموده : «'''و انهم آتيهم عذاب غير مردود'''».

بعضى از مفسرين گفته اند مراد از جمله مذكور آوردن عذابى است كه شكى در آن نيست و ليكن معنايى كه ما گفتيم ، بهتر است .

و حقيقت اين تقديم و تاخير اين است كه داستان لوط مشتمل بر چهار فصل است ، كه در اين سوره فصل سوم بين فصل اول و دوم قرار گرفته ، يعنى آيه «'''و جاء اهل المدينة '''» مؤ خر شده تا آخر آن ، يعنى جمله «'''لعمرك انهم لفى سكرتهم يعمهون '''» متصل به اول فصل دوم كه فرموده : «'''فاخذتهم الصيحة مشرقين '''» بشود، تا در نتيجه غرضى كه در استشهاد به داستان در ميان بوده مجسم گشته ، به بهترين وجه روشن شود. و آن غرض عبارت بود از اينكه بفهماند عذاب الهى كه به اين قوم نازل شد بدون سابقه بود، وقتى فرا رسيد كه محكومين به آن عذاب سرگرم و سرمست زندگى و ايمن از خطر بودند، بطورى كه بخاطر احدى خطور نمى كرد كه چنين عذابى در پيش است ، و اين براى آنست كه وحشت آورتر و حسرت آميزتر و دردناك تر باشد.

نظير اشاره به اين نكته در آخر داستان اصحاب حجر - كه بعدا مى آيد - بكار رفته كه آيه «'''و كانوا ينحتون من الجبال بيوتا آمنين '''» متصل به آيه «'''فاخذتهم الصيحة مصبحين '''» شده تا اين نكته را افاده نمايد. و اشاره به اين نكته در آيات مورد بحث براى روشن شدن آيه «'''و ان عذابى هو العذاب الاليم '''» است كه در اول آيات مذكور قرار دارد - دقت فرماييد.

كلمه «'''اسراء'''» به معناى سير در شب است ، و بنا بر اين جمله «'''در پاره اى از شب '''» تاكيد اسراء خواهد بود. و خود جمله «'''بقطع من الليل '''» به معناى قسمتى است كه از شب بريده شده باشد. و مراد از اينكه فرمود: «'''و اتبع ادبارهم '''» اين است دنبال اهل خود راه بيفتد و نگذارد كسى جا بماند، و وادارشان كند كه به سرعت پيش بروند، و همانطور كه فرمود: «'''و لا يلتفت منكم احد'''» به پشت سر خود نگاه نكنند (و نايستند ببينند چه مى شود).

و معناى آيه اين است : حال كه ما با عذابى غير مردود آمده ايم بر تو واجب است شبانه اهل و عيالت را برداشته حركت كنى ، آنان را جلو انداخته خودت دنبال سرشان بروى ، تا كسى از آنان جا نماند و در حركت سهل انگارى نكنند، و مواظب باش كسى دنبال سر خود نگاه نكند، و مستقيم به آن سو كه مامور مى شويد برويد، از اين جمله آخرى چنين بدست مى آيد كه يك راهنماى خدايى ايشان را هدايت مى كرد و قائدى آنان را به پيش راند.

كلمه «'''قضاء'''» در اين آيه - آن طور كه گفته اند - معناى وحى را متضمن است ،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۲ صفحه ۲۷۱ </center>

از اينكه نسبت آمدن را به اهل شهر داده معلوم مى شود جمعيت زيادى بوده اند، به طورى كه مى شده گفته شود اهل شهر آمدند.

[[رده:تفسیر المیزان]]