العلق ١٩
ترجمه
| العلق ١٨ | آیه ١٩ | العلق ٢٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أسْجُدْ»: سجده ببر. مراد از سجده بردن، مداومت و مواظبت بر ادای نماز است. «إِقْتَرِبْ»: با طاعات و عباداتِ بسیار به پروردگار دادار تقرّب حاصل کن و بدو نزدیک شو.
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۹، سوره علق
- معناى ((قرائت )) و مفاد ((اقراء باسم ربّك الّذى خلق ...))
- معناى ((قرائت )) و مفاد ((اقراء باسم ربّك الّذى خلق ...))
- مراد از امر به قرائت در ((اقراء و ربّك الاكرام )) و مفاد توصيف خدا به ((الّذى علّمبالقلم )) بعد از امر به قرائت
- بى نياز دانستن خود، منشاء و علّت طغيان آدمى است
- توضيحى راجع به تشريع نماز قبل از شب معراج وقبل از نزول قرآن كه از آيه : ((اراءيت الذى عيدا اذا صلّى )) استفاده مى شود
- تهديد آنكه مانع نمازگزاردن پيامبر (صلى الله عليه و آله ) مى شده
- رواياتى در باره ماجراى نزول نخستين وحى بر پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم :((اقرء باسمربك ...))
- و بيان اشكالى كه در اين روايت ديده مى شود
- شاءن نزول آيات : ((اءراءيت الذّى ينهى ...))، سجده نزديكترين حالت عبد به ربّ،سوره عزائم
نکات آیه
۱ - تکذیب گران دین، گرچه گروهى منسجم باشند، از مانع شدن نمازگزاران ناتوان اند. (کلاّ) حرف «کلاّ» براى ردع و منع است و در آیه شریفه تکذیب گران دین را، از پندار موفقیت در باز داشتن مردم از نماز منع مى کند.
۲ - بى اعتنایى به خواسته هاى مخالفان نماز و سرپیچى از دستورات آنان، فرمان خداوند به پیامبر(ص) (لاتطعه)
۳ - پیامبر(ص)، هرگز به ترک نماز بر اثر نهى و تهدید مخالفان مجاز نبود. (ینهى . عبدًا إذا صلّى ... فلیدع نادیه ... کلاّ لاتطعه و اسجد)
۴ - خداوند، برحذردارنده پیامبر(ص) از ترتیب اثر دادن به تهدیدهاى تکذیب کنندگان دین و هراس از آرایش نیروى آنان (فلیدع نادیه ... کلاّ لاتطعه)
۵ - مخالفان نماز و تکذیب گران دین، حقّ دستور دادن به نمازگزاران هدایت پیشه و ترویج کننده تقوا را ندارند. (ینهى . عبدًا إذا صلّى ... کذّب و تولّى ... کلاّ لاتطعه)
۶ - اطاعت از دستورات دروغ گویان و گنه پیشگان، مورد نهى خداوند (ناصیة کذبة خاطئة ... کلاّ لاتطعه)
۷ - حرمت اطاعت، از فرمان ترک نماز (ینهى . عبدًا إذا صلّى ... کلاّ لاتطعه)
۸ - سجده به درگاه خداوند، وظیفه اى الهى برعهده پیامبر(ص) (و اسجد)
۹ - سجده، تجلّى گاه عبودیت انسان و نماى برجسته نماز (عبدًا إذا صلّى ... و اسجد)
۱۰ - سجده هاى نماز، محرک اصلى مخالفان به جلوگیرى از اقامه آن (ینهى . عبدًا إذا صلّى ... لاتطعه و اسجد)
۱۱ - سجده به پیشگاه خداوند، نشان سرپیچى از فرمان غیر او است. (لاتطعه و اسجد) دستور سجده، بر نهى از اطاعت عطف گرفته شده است تا جلوه مطیع نبودن را بیان کرده باشد.
۱۲ - طغیان گران، از سجده براى خداوند، پرهیز داشته و دیگران را از آن نهى مى کنند. (لیطغى ... ینهى . عبدًا إذا صلّى ... و اسجد)
۱۳ - تلاش براى تقرّب به درگاه خداوند، وظیفه اى الهى بر عهده پیامبر(ص) (و اقترب) «اقتراب» از باب افتعال است که بر تکلّف و اجتهاد دلالت دارد.
۱۴ - سجده، کارآمدترین وسیله براى تقرب به پیشگاه خداوند (و اسجد و اقترب)
۱۵ - نماز، مایه تقرب انسان به درگاه خداوند (ینهى . عبدًا إذا صلّى ... و اقترب)
۱۶ - قصد قربت، نشانه عبودیت و از اجزاى نماز (ینهى . عبدًا إذا صلّى ... لاتطعه ... و اقترب)
۱۷ - دور شدن از اطاعت غیر خدا، مایه نزدیک شدن به او است. (لاتطعه ... و اقترب)
۱۸ - لزوم سجده به پیشگاه خداوند و تلاش براى تقرّب به درگاه او (و اسجد و اقترب) آیه شریفه گرچه خطاب به پیامبر(ص) است; ولى از کاربرد تعبیر «عبداً» (در آیه قبل) به جاى نام مخصوص آن حضرت، تعمیم مفاد آن به همه مردم استفاده مى شود.
روایات و احادیث
۱۹ - «عن الوَشّاء قال سمعت الرضا(ع) یقول: أقرب ما یکون العبد من اللّه عزّوجلّ و هو ساجد و ذلک قوله عزّوجلّ «واسجد و اقترب»;[۱] از وشاء روایت شده که گفت: از امام رضا(ع) شنیدم که مى فرمود: نزدیک ترین حالت بنده به خداوند عزّوجلّ، حالت سجده او است و این سخن خداوند عزّوجلّ است که فرمود: «واسجد و اقترب».
موضوعات مرتبط
- اطاعت: اطاعت حرام ۷; نهى از اطاعت دروغگویان ۶; نهى از اطاعت گناهکاران ۶
- تقرب: ابزار تقرب ۱۴; اهمیت تقرب ۱۳، ۱۸; تلاش براى تقرب ۱۳، ۱۸; عوامل تقرب ۱۵، ۱۷، ۱۹
- تقوا: شخصیت مبلغان تقوا ۵
- خدا: آثار اعراض از غیر خدا ۱۷; اوامر خدا ۲; نشانه هاى اعراض از غیر خدا ۱۱; نواهى خدا ۴، ۶
- دین: بى اعتنایى به مکذبان دین ۴; شخصیت مکذبان دین ۵; عجز مکذبان دین ۱
- سجده: آثار سجده بر خدا ۱۱، ۱۴، ۱۹; اهمیت سجده بر خدا ۱۸; سجده بر خدا ۸; معرضان از سجده بر خدا ۱۲; ناهیان از سجده بر خدا ۱۲
- طغیانگران: نواهى طغیانگران ۱۲
- عبودیت: نشانه هاى عبودیت ۹، ۱۶
- محرمات :۷
- محمد(ص): تکلیف محمد(ص) ۳، ۴، ۸، ۱۳; تلاش محمد(ص) ۱۳; رسالت محمد(ص) ۲; بى اعتنایى به تهدیدهاى مخالفان محمد(ص) ۳; نهى به محمد(ص) ۴
- مهتدین: شخصیت مهتدین ۵
- نماز: آثار سجده در نماز ۱۰; آثار نماز ۱۵; احکام نماز ۷; ارکان نماز ۱۶; اهمیت نماز ۳، ۱۶; بى اعتنایى به مخالفان نماز ۲; زمینه تحریک مخالفان نماز ۱۰; سجده در نماز ۹; شخصیت مخالفان نماز ۵; نیت در نماز ۱۶
- نمازگزاران: شخصیت نمازگزاران ۵; قدرت نمازگزاران ۱
منابع
- ↑ کافى، ج ۳، ص ۲۶۵، ح ۳; نورالثقلین، ج ۵، ص ۶۱۱- ، ح ۱۶.
