آل عمران ١٤٤
ترجمه
آل عمران ١٤٣ | آیه ١٤٤ | آل عمران ١٤٥ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«خَلَتْ»: رفته است. «إِنقَلَبْتُمْ عَلَی أَعْقَابِکُمْ»: بر پاشنههای خود عقبگرد میکنید و چرخ میزنید. مراد این که: به کفر برمیگردید. «أَعْقَاب»: جمع عَقِبْ، پاشنههای پا.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
تفسیر
نکات آیه
۱- حضرت محمّد (ص)، تنها، رسول خداست و همچون دیگر پیامبران الهى، مرگ را ملاقات خواهد کرد. (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاین مات او قتل) جمله «قد خلت ... » (رسولانى پیش از او بودند و از دنیا رفتند)، کنایه از این است که محمّد (ص) نیز همانند دیگر پیامبران از دنیا خواهد رفت ; یا با مرگ طبیعى و یا با شهادت.
۲- پندار باطل برخى از پیروان پیامبر اسلام(ص) نسبت به فناناپذیرى آن حضرت (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاین مات او قتل) گویا تذکر خداوند به اینکه محمّد (ص)، سمتى جز پیامبرى ندارد و پیامبرانى پیش از او بودند و از دنیا رفتند، در ردّ چنین پندارى باشد.
۳- پایان پذیرى پیام رسولان الهى، یا با مرگ و یا با شهادت ایشان، پندار باطل برخى از مسلمانان صدر اسلام (و ما محمّد الّا رسول ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)
۴- تزلزل روحیه برخى از پیکارگران احد، بر اثر شایعه قتل پیامبر(ص) (و ما محمّد الّا رسول ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)
۵- اتکاى افراطى برخى از پیکارگران احد به شخص پیامبر(ص)، مورد نکوهش خداوند (افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)
۶- نکوهش و محکومیّت فردپرستى (افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)
۷- وظیفه رسولان الهى، راهنمایى و پیام آورى است و وظیفه مردم، پیمودن آن راه بر اساس پیامهاى آن رسولان (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاین مات) جمله «و ما محمّد ... »، تعیین کننده وظیفه رسولان الهى (پیام آورى) است و جمله «افائن مات ... »، تعیین کننده وظیفه مردم است که باید همواره (چه رسولان در میانشان باشند و یا نباشند) پایبند به آن پیامها باشند.
۸- خطر واپسگرایى مردم صدر اسلام از مسیر رهبرى، پس از رحلت یا شهادت پیامبر(ص) (و ما محمّد الّا رسول ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)
۹- تداوم رسالت انبیا، در گرو حضور آنان نیست. (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم) خداوند با نکوهش از واپسگرایى پس از رحلت و یا شهادت پیامبر (ص)، در واقع وابسته بودن اهداف جوامع ایمانى را به شخص پیامبر (ص) نفى کرده است.
۱۰- خطر ارتداد و واپسگرایى براى جامعه، پس از فقدانِ رهبر دینى آن جامعه (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)
۱۱- ادیان الهى، راه و روش رشد و تعالى انسان و جامعه (افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم) چون مراد از «انقلبتم على اعقابکم»، بازگشت از دین الهى است و از آن تعبیر به واپسگرایى شده، معلوم مى شود که دین الهى، رشد و تعالى مردم را تضمین مى کند.
۱۲- کفر و ارتداد و پشت کردن به خط رسالت انبیا، حرکتى ارتجاعى و واپسگرایانه است. (و ما محمّد الّا رسول ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)
۱۳- پندار غلط جاودانگى پیامبر(ص)، موجب ارتداد و واپسگرایى برخى از مبارزان احد، و انکار رسالت آن حضرت پس از شایعه قتل ایشان (افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم) مفسران در شأن نزول آیه گفته اند: آنگاه که خبر قتل پیامبر(ص) در بین مردم شایع شد، برخى از مسلمانان اظهار داشتند که اگر محمّد(ص) پیامبر بود، کشته نمى شد. (مجمع البیان، ذیل آیه.)
۱۴- ارتداد و کفر افراد، زیانى به خداوند نمى رساند. (و من ینقلب على عقبیه فلن یضرّ اللّه شیئا)
۱۵- پشت کردن به خط رسالت انبیا و بازگشت از اسلام به کفر، زیان رساندن به خویشتن است. (و ما محمّد الّا رسول ... و من ینقلب على عقبیه فلن یضرّ اللّه شیئا) کفر و ارتداد، قطعا دربردارنده زیان است و به حکم «فلن یضرّ اللّه»، این زیان، متوجه خداوند سبحان نخواهد شد ; بنابراین الزاماً دامنگیر فرد و جامعه مرتد و کافر خواهد شد.
۱۶- پایدارى در دین و حرکت در مسیر انبیاى الهى، شکر نعمتِ هدایت و رسالت انبیاست. (افاین مات او قتل انقلبتم ... و سیجزى اللّه الشّاکرین) مراد از «الشّاکرین» در این آیه، یا خصوص کسانى است که هرگز مرتد نمى شوند و همچنان پایبند دین الهى هستند، و یا مؤمنان پایدار، مصداق مورد نظر براى «الشّاکرین» هستند.
۱۷- واپسگرایى و ارتداد، کفران نعمتِ رسالت انبیا و هدایت الهى است. (و من ینقلب على عقبیه ... و سیجزى اللّه الشّاکرین) مفهوم جمله «و سیجزى اللّه الشّاکرین» این است که مرتدان، ناسپاس هستند، و به مناسبت حکم و موضوع، این ناسپاسى در ارتباط با رسالت انبیا و هدایت الهى است.
۱۸- وعده خداوند به اعطاى پاداش به سپاسگزاران نعمتهاى الهى (و سیجزى اللّه الشّاکرین)
۱۹- استقامت پیشگان و پایمردان پیکار احد، شاکران نعمت رسالت پیامبر(ص) (انقلبتم على اعقابکم ... و سیجزى اللّه الشّاکرین)
موضوعات مرتبط
- ادیان: نقش ادیان ۱۱
- ارتجاع: آثار ارتجاع ۱۰، ۱۲، ۱۵، ۱۷ ; خطر ارتجاع ۸ ; عوامل ارتجاع ۱۳ ; موارد ارتجاع ۱۲
- ارتداد:۲۱ آثار ارتداد ۲۱ ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۷ ; عوامل ارتداد ۲۱ ۱۳
- استقامت:۱۹
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۳، ۴، ۵، ۸، ۱۳
- اسماء و صفات: صفات جلال ۱۴
- اصلاح:۷
- اطاعت: از انبیا ۷
- اللّه: توبیخهاى اللّه ۵ ; نعمتهاى اللّه ۱۸ ; وعدههاى اللّه ۱۸ ; هدایت اللّه ۱۷
- امامت:۱۰
- انبیا:۷ رسالت انبیا ۷ ۳، ۹، ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۹ ; مرگ انبیا ۷ ۱، ۳ ; انبیا ۷ و اصلاح جامعه ۷ ; مسؤولیت انبیا ۷ ۷
- انسان: مسؤولیت انسان ۷
- تضعیف روحیه: عوامل تضعیف روحیه ۴
- جامعه:۷ عوامل انحطاط جامعه ۷ ۱۰ ; عوامل رشد جامعه ۷ ۱۱
- دین: صلابت در دین ۱۶
- رشد:۱۱ عوامل رشد ۱۱ ۱۱
- شایعه: آثار شایعه ۴
- شاکران: پاداش شاکران ۱۸
- شکر: نعمت ۱۶، ۱۸، ۱۹
- شرک:۶
- ظلم به نفس:۱۵
- عقیده: باطل ۲، ۳، ۱۳
- غزوه احد:۴، ۵، ۱۳، ۱۹
- کفر: آثار کفر ۱۲، ۱۴
- کفران نعمت:۱۷
- گمراهى: عوامل گمراهى ۸
- محمّد (ص): انکار رسالت محمّد (ص) ۱۳ ; پیروان محمّد (ص) ۲ ; مرگ محمّد (ص) ۱، ۲، ۴، ۸
- مجاهدان: استقامت مجاهدان ۱۹ ; مجاهدان احد ۱۳ ; سرزنش مجاهدان ۵
- مرگ:۱، ۲، ۳، ۴، ۸
- نبوت: نعمت نبوت ۱۶، ۱۷، ۱۹
- هدایت: نعمت هدایت ۱۶، ۱۷