النحل ١
ترجمه
| سوره النحل | آیه ١ | النحل ٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَتَی»: آمد. فرا رسید. استعمال فعل ماضی به جای فعل مضارع، به خاطر حتمی‌بودن و قریب‌الوقوع بودن مسأله است. «أَمْرُ»: دستور. در اینجا مراد چیزی است که بدان دستور داده می‌شود که قیامت است (نگا: انبیاء / و قمر / . «فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ»: به شتاب آن را مخواهید. در فرارسیدن آن شتاب مکنید. «تَعالَی»: بالاتر از آن است. به دور از آن است (نگا: انعام / اعراف / یونس / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
هُمْ فِي غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ (۰) وَ يَسْتَعْجِلُونَکَ بِالْعَذَابِ وَ... (۲) يَسْتَعْجِلُونَکَ بِالْعَذَابِ وَ... (۱) يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لاَ... (۱) الْقَمَرُ (۰) هُمْ فِي غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ (۰) يَسْأَلُکَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِ... (۰) فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ... (۱) الْقَمَرُ (۰)
تفسیر
- آيات ۱ - ۲۱،سوره نحل
- بيان مفاد كلى سوره نحل و مكى و مدنى بودن آيات آن
- مراد از امر خدا و معناى ((اتى امر الله فلا تستعجلوه )) و وجوهى كه در اين باره گفته شده است
- رد نظريه ديگر مفسرين درباره مفاد آيه شريفه
- اشاره به آنچه كه از اين آيات قرآنى درباره حقيقت روح استفاده مى شود
- بيان معناى آيه : ((ينزل الملائكة بالروح من امره ...))
- وجوه مختلفى كه مفسران در پيرامون معناى آيه فوق ذكر كرده اند
- بعثت پيامبران و انزال ملائكه منوط به مشيت خداوند است
- رد سخن بعضى مفسرين در استدلال به آيه بر عدم شرط استعداد و و قابليت در امررسالت
- اشاره به دو مرحله داشتن انذار پيامبران هم در عقيده و هم درعمل
- احتجاج بر وحدانيت خدا از دو جهت : از راه خلق كردن و از راه تدبير
- غرض از ذكر اينكه خلقت انسان از نطفه اى ناچيز است بيان بى شرمى و وقاحت بشر است
- اشاره به فوائد انعام (شتر، گاو، گوسفند) و هدف از خلقت آنها
- بر خدا است كه قصد سبيل (راه هدايت ) را معين و روشن كند (و على الله قصدالسبيل ...)
- اختلاف دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه
- سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت
- معناى ((وترى الفلك مواخر فيه ))
- اركان سه گانه الوهيت و ربوبيت : خالق بودن ، منعم بودن و عالم بودن به درون وبرون انسان
- بيان نكته اى كه در تعليل ((و ان تعدوا نعمة الله لا تحصوها)) به ((ان الله لغفوررحيم )) وجوددارد
- رواياتى در ذيل آيه ((اتى امر الله فلا تستعجلوه ))
- نقد استدلال برخى از علماء به روايات فوق الذكر
- روايتى كه در آن ((اتى امر الله )) به ظهور مهدى عليه السلام تطبيق شده است
- رواياتى درباره حكم شرعى بول و گوشت چهارپايان
- دو روايت در تطبيق جمله : ((و بالنجم هم يهتدون )) بر ائمهاهل بيت عليهم السلام
نکات آیه
۱- صدور فرمان پیروزى اسلام و توحید و خذلان شرک و مشرکان از جانب خداوند (أتى أمر الله فلاتستعجلوه سبحنه و تعلى عمّا یشرکون) برداشت فوق، بر این اساس است که «أمر» به معناى فرمان باشد; اما اینکه فرمان در باره چه چیزى است، ذیل آیه (سبحانه و تعالى عما یشرکون) مى تواند قرینه باشد بر اینکه آن امر در باره شرک و شکست و خذلان آن و پیروزى توحید است.
۲- مسلمانان صدراسلام، خواهان تحقق زودرس وعده خدا در مورد غلبه اسلام و توحید بودند. (أتى أمر الله فلاتستعجلوه) در مورد مخاطب «لاتستعجلوه» دو احتمال وجود دارد: اول آنکه تعجیل از جانب مسلمانان صورت مى گرفته و دیگر آنکه مشرکان خواهان شتاب در تحقق وعده هاى الهى (عذاب، یا غلبه توحید، یا قیامت) بودند. برداشت فوق بر مبناى اول است.
۳- مؤمنان، وظیفه دار صبر و شکیبایى و پرهیز از درخواست تحقق سریع وعده هاى خداوند (أتى أمر الله فلاتستعجلوه سبحنه و تعلى عمّا یشرکون) با توجه به اینکه «لاتستعجلوه» مخاطب و «یشرکون» غایب است، به نظر مى رسد مخاطب فعل اول مؤمنان باشد.
۴- مشرکان صدراسلام از سر عناد و از روى استهزا، خواهان تحقق زودرس وعده هاى الهى (عذاب، غلبه اسلام و قیامت) بودند. (أتى أمر الله فلاتستعجلوه) محتمل است مخاطب «لاتستعجلوه» مشرکانى باشد که خواهان تحقق وعده هاى الهى بودند، و از آن جایى که معمولاً کسى خواهان پیروزى دشمن و شکست و خذلان خویش نیست، مى توان گفت: تعجیل مشرکان براى آمدن عذاب، از سر عناد و تمسخر بوده است.
۵- شتاب و بى صبرى در مورد تحقق زودرس وعده هاى خداوند، روا نیست. (أتى أمر الله فلاتستعجلوه)
۶- وعده هاى الهى تخلف ندارد و در زمان خود واقع مى شود. (أتى أمر الله فلاتستعجلوه)
۷- خداوند، منزه از داشتن هرگونه شریک (سبحنه ... عمّا یشرکون)
۸- ساحت قدس الهى، بالاتر و والاتر از تصوّر کردن هرگونه شریک براى او (سبحنه و تعلى عمّا یشرکون)
۹- بى بنیادى و حقیقت نداشتن شرک، مایه اضمحلال و ناپایدارى آن است. (أتى أمر الله ... سبحنه و تعلى عمّا یشرکون)
روایات و احادیث
۱۰- «عن بعض أصحابنا عن أبى عبدالله(ع) قال: سألته عن قول الله: «أتى أمر الله فلاتستعجلوه» قال: ... ان الله إذا أخبر أن شیئاً کائن فکأنه قد کان;[۱] یکى از اصحاب گوید: از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند «أتى أمر الله فلاتستعجلوه» سؤال کردم، آن حضرت فرمود: ... هر گاه خداوند خبر دهد که چیزى انجام شدنى است، انجام شده تلقى مى گردد».
۱۱- «قال رسول الله(ص): ... قبل الساعة سحابة سوداء ... ثم ینادى مناد: أیّها الناس «أتى أمر الله فلاتستعجلوه»;[۲] رسول خدا(ص) فرمود: ... قبل از روز قیامت ابر سیاهى ظاهر مى شود ... سپس منادیى ندا مى کند: اى مردم! أتى أمر الله فلاتستعجلوه».
موضوعات مرتبط
- اسلام: پیروزى اسلام ۱، ۲
- توحید: توحید ذاتى ۷، ۸
- جهان بینی: جهان بینی توحیدی ۷، ۸
- خدا: اجتناب از تعجیل در وعده هاى خدا ۳; اوامر خدا ۱، ۱۰; تعجیل در تحقق وعده هاى خدا ۵; تنزیه خدا ۷، ۸; حتمیت إخبار خدا ۱۰; حتمیت وعده هاى خدا ۶; خدا و شریک ۷، ۸; درخواست تعجیل در وعده هاى خدا ۲، ۴; صبر بر تحقق وعده هاى خدا ۳; علوّ خدا ۸
- شرک: آثار پوچى شرک ۹; شکست شرک ۱; ناپایدارى شرک ۹
- عجله: سرزنش عجله ۵
- قیامت: نشانه هاى قیامت ۱۱
- مؤمنان: مسؤولیت مؤمنان ۳
- مسلمانان: خواسته هاى مسلمانان صدراسلام ۲
- مشرکان: استهزاهاى مشرکان صدراسلام ۴; خواسته هاى مشرکان صدراسلام ۴; دشمنى مشرکان صدراسلام ۴; ذلت مشرکان ۱
