تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۳: تفاوت میان نسخه‌ها

==امر به پيامبر(ص ) به صبر (و اصبر لحكم ربك ) و تاءكيد آن به اينكه فرمود:«'''==

وَ اصبرْ لِحُكمِ رَبِّك فَإِنَّك بِأَعْيُنِنَا

اين آيه عطف است به جمله «'''فذرهم '''» و از ظاهر سياق بر مى آيد كه مراد از حكم ، حكم خداى تعالى درباره مكذبين است كه ايشان را مهلت داد و بر دلهايشان مهر نهاد، و حكم خداى تعالى درباره رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) كه ماءمورش كرده مردم را به سوى حق دعوت كند، دعوتى مستلزم تحمل اذيت ها و آزارها است در راه خدا، پس مراد از اين كه فرمود:

«'''فانّك باعيننا'''» اين است كه : تو زير نظر ما هستى ، ما تو را مى بينيم به طورى هيچ چيزى از حالت بر ما پوشيده نيست و ما از تو غافل نيستيم . پس اين كه دستور به صبر را با چنين بيانى تعليل كرده ، در حقيقت آن دستور را تاءكيد و آن خطاب را تشديد مى كند.

بعضى هم گفته اند: ((مراد از جمله (فانّك باعيننا) اين است كه تو در حفظ و حراست مايى ؛ چون كلمه (عين : چشم ) به طور مجاز و كنايه در حفظ استعمال مى شود)).

ولى بعيد نيست كه معناى قبلى با سياق مناسب تر باشد (چون از زمينه كلام بر مى آيد كه اذيت و آزار حتمى و قهرى است ، و به همين جهت فرموده : «'''صبر كن '''» و اگر خداى تعالى او را از اذيت دشمن حفظ مى كرد، ديگر امر صبر آنطور كه بايد معنا نمى داشت ).

وجود متعدد در معناى آيه : «'''و سبح بحمد ربك حين تقوم و منالليل فسبحه و ادبار النجوم '''»

وَ سبِّحْ بحَمْدِ رَبِّك حِينَ تَقُومُ وَ مِنَ الَّيْلِ فَسبِّحْهُ وَ إِدْبَرَ النُّجُومِ

حرف «'''باء'''» در جمله «'''بحمد ربّك '''» باء مصاحبت است ، و آيه را چننن معنا مى دهد: و پروردگارت را تسبيح گوى ، و او را منزه بدار، اما در حالى تسبيحت مقارن با حمد خدا باشد.

و مراد از جمله «'''حين تقوم '''» - به قول بعضى - هنگام برخاستن از خوابست . و بعضى ديگر گفته اند: منظور برخاستن از خواب قيلوله ، يعنى خواب قبل از ظهر است ، و در نتيجه منظور از تسبيح در هنگامى كه از خواب برمى خيزى ، نماز ظهر خواهد بود. بعضى ديگر گفته اند: مراد از قيام در آيه ، برخاستن از مجلس است ، بعضى گفته اند: مراد مطلق برخاستن است . و بعضى ديگر گفته اند: مراد برخاستن براى نماز واجب است . بعضى هم گفته اند: مراد از آن برخاستن براى هر نماز است . بعضى ديگر گفته اند: مراد از آن ، دو ركعت نافله نماز صبح است كه قبل از نماز آن را مى خوانند. و اين هفت قول است كه مرحوم طبرسى آن را نقل كرده .

«'''ومن اللّيل فسبّحه '''» - يعنى در پاره اى از شب ، پروردگار خود را تسبيح گوى . و مراد از اين تسبيح نماز شب است . و بعضى هم گفته اند: مراد از آن نماز مغرب و عشاء است .

«'''و ادبار النّجوم '''» - بعضى گفته اند: مراد از اين جمله ، وقت ادبار نجوم است ، و آن هنگامى است كه ستارگان در اثر روشنى صبح از نظر ناپديد مى شوند، و مراد از تسبيح در اين هنگام دو ركعت نماز مستحبى است كه قبل از نماز صبح خوانده مى شود. بعضى گفته اند: مراد از آن ، خود نماز صبح است . بعضى ديگر گفته اند: مراد اين است كه صبح و شام و بدون غفلت خداى تعالى را تسبيح گويد.

بحث روايتى

در تفسير قمى در ذيل جمله «'''و سبّح بحمد ربّك حين تقوم '''» آمده كه امام فرمود: منظور از آن ، تسبيح در نماز شب ، و منظور از جمله «'''فسبّحه '''» خود نماز شب است .

مؤ لف : اين معنا در مجمع البيان از زرارة و حمران و محمدبن مسلم از امام باقر و از امام صادق (عليه السلام ) روايت شده .

و نيز در همان كتاب به سند خود از حضرت رضا (عليه السلام ) روايت كرده كه فرمود: منظور از ادبار سجود، چهار ركعت نافله اى است كه بعد از نماز مغرب خوانده مى شود، و منظور از ادبار نجوم دو ركعت نافله اى است كه قبل از نماز صبح خوانده مى شود.

مؤ لف : ذيل اين روايت در مجمع البيان از امام باقر و امام صادق (عليه السلام ) آمده و قمى هم آن را به سند خود از زراره از امام باقر (عليه السلام ) آورده است .

و از طرق اهل سنت هم در عده اى از روايات آمده كه : رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) هر وقت از جاى خود برمى خاست خدا را حمد و تسبيح مى كرد و مى فرمود: اين كفاره مجلس است ، ليكن تفسير بودن معنا براى آيه خيلى روشن نيست .