تفسیر:المیزان جلد۱۶ بخش۴۳: تفاوت میان نسخه‌ها

==پاسخ به منكرين معاد با بيان عموميت علم خدا و وسعت آن ==

در اين آيه انكار منكرين معاد را به رخ ايشان مى كشد، چون با عموميت ملك خدا و علمش به همه موجودات جايى براى شك و ترديد در آمدن آن نيست ، تا چه رسد به اينكه به ضرس قاطع آن را انكار كنند، و به همين جهت به رسول گرامى (صلى الله عليه و آله و سلم ) خود دستور داده كه به سخن ايشان جواب گويد، كه : ((بلى و ربى لتاتينكم - آرى به پروردگارم سوگند، قيامت شما به طور قطع و مسلم خواهد آمد((

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۵۳۸ </center>

و چون علت عمده انكار ايشان اين بوده كه فكر كرده اند بدنهاى مردگان همه با هم مخلوط گشته ، و صورتها تغيير و تبدل يافته ، خاكى كه ديروز يك انسان بود، امروز خاك و فردا، خشت ، و چند صباح ديگر چيز ديگر مى شود، با اين حال چگونه ممكن است بار ديگر همان انسان به همان خصوصيات موجود شود؟ لذا براى دفع اين توهم ، در جمله ((عالم الغيب لا يعزب عن علمه مثقال ذره فى السموات و لا فى الارض (( فرموده كه : هيچ محلى براى استبعاد نيست ، براى اينكه خداى تعالى عالم به غيب است ، و كوچكترين موجود از علم او دور نيست ، حتى چيزى به سنگينى يك ذره (معلق در فضا) در همه آسمانها و زمين از علم او پنهان نيست ، و با اين حال براى او چه اشكالى دارد كه ذرات وجودى زيد را با ذرات وجودى عمرو اشتباه نكند؟

لام در جمله ((ليجزى (( لام تعليل است ، و متعلق است به جمله ((لتاتينكم ((. و در جمله ((لهم مغفره و رزق كريم (( يك نوع محاذات با جمله قبلى ((و هو الرحيم الغفور(( هست

و اين آيه يكى از دو سبب قيام قيامت را شرح مى دهد و مى گويد براى اين است كه خداى سبحان افراد با ايمان و داراى عمل صالح را به مغفرت و رزق كريم كه عبارت است از بهشت و آنچه در آن است جزاء دهد. و سبب دومى قيام قيامت را جمله ((و الذين سعوا فى آياتنا معاجزين ...(( بدان اشاره مى كند

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۵۳۹ </center>

كلمه ((سعى (( به معناى دويدن ، يا دوندگى است ، و كلمه ((معاجز(( مبالغه در اعجاز است ، و بعضى گفته اند به معناى مسابقه است ، و اساس اين كلام بر استعاره به كنايه است گويا آيات خدا را مسافتى فرض كرده ، كه افراد نامبرده در آن مسافت ، سعى و دوندگى مى كنند، تا بلكه بتوانند خدا را به ستوه بياورند، و بر او غلبه كنند، و كلمه ((رجز(( مانند ((رجس (( به معناى پليدى است ، و شايد مراد از آن اعمال زشت باشد، كه در اين صورت آيه شريفه اشاره اى مى شود به تبدل عمل به عذاب اليم ، و يا به اينكه عمل آنان سبب عذاب اليم آنان شده . بعضى ديگر در معناى ((رجز(( گفته اند: به معناى عذاب زشت است . و در اين آيه تعريض و طعنه به كفار است كه اصرار دارند در انكار معاد

موصول اول (الذين ) فاعل ((يرى (( است ، و موصول دوم (الذى ) مفعول اول آن است ، و كلمه ((حق (( مفعول دوم آن است . و مراد از ((الذين اوتوا العلم (( كسانى است كه عالم بالله و عالم به آيات اويند، و مراد از ((الذين انزل اليك (( قرآن است ، كه به وى نازل شد

و جمله ((و يرى ...(( جمله اى است از نو، كه متعرض جمله قبلى ((قال الذين كفروا(( شده ، آن را بيان مى كند. ممكن هم هست حال از فاعل ((كفروا(( باشد، و معنا چنين باشد: اينها مى گويند: ((لا تاتينا الساعه - قيامتى به سر وقت ما نمى آيد(( و آن را از روى جهل انكار مى كنند، در حالى كه علماى بالله و به آيات او، مى بينند و مى دانند كه اين قرآن نازل بر تو قرآنى كه از قيامت خبر مى دهد حق است

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۵۴۰ </center>

<span id='link348'><span>

==استهزاى كفار پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) را در اختيارش از معاد، و جواببه آنان و تهديدشان به عذاب و هلاكت ==

اين آيه كه حكايت كلام كفار است ، سخنى است كه در مقام استهزاء گفته اند، و در آن رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) را به يكديگر معرفى مى كنند، كه اين مرد قائل به معاد است !