ق ٢٢

لَقَدْ کُنْتَ‌ فِي‌ غَفْلَةٍ مِنْ‌ هٰذَا فَکَشَفْنَا عَنْکَ‌ غِطَاءَکَ‌ فَبَصَرُکَ‌ الْيَوْمَ‌ حَدِيدٌ

ترجمه

(به او خطاب می‌شود:) تو از این صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم، و امروز چشمت کاملاً تیزبین است!

|[گفته شود:] واقعا كه از اين [روز] در غفلت بودى، اينك از تو پرده‌ات را برداشتيم پس ديده‌ات امروز تيزبين است

[به او مى‌گويند:] «واقعاً كه از اين [حال‌] سخت در غفلت بودى. و[لى‌] ما پرده‌ات را [از جلوى چشمانت‌] برداشتيم و ديده‌ات امروز تيز است.»

و تو (ای آدمی نادان) از این (روز سخت مرگ) در غفلت بودی تا آنکه ما پرده از کار تو برانداختیم و امروز چشم بصیرتت بیناتر گردید.

[به او می گویند:] تو از این روز بزرگ در بی خبری و غفلت بودی، پس ما پرده بی خبری را از دیده [بصیرت] ات کنار زدیم در نتیجه دیده ات امروز بسیار تیزبین است.

تو از اين غافل بودى. ما پرده از برابرت برداشتيم و امروز چشمانت تيزبين شده است.

[و به او گویند] به راستی که از این امر در غفلت بودی و حال پرده‌ات را از تو برطرف ساخته‌ایم، و امروز دیده‌ات تیزبین است‌

[خداى فرمايد:] هر آينه از اين غافل بودى، پس ما پوشش تو از [ديده‌] تو برداشتيم- تا آنچه به خبر مى‌شنيدى خود ببينى- از اين رو امروز چشمت تيزبين است- يعنى در آنچه مى‌بينى شك نمى‌كنى-.

(سپس به انسان بی‌باور خطاب می‌شود:) تو از این (دادگاه بزرگ و چیزهائی که می‌بینی و خواهی دید) غافل بودی، و ما پرده از جلو چشمان تو به کنار زده‌ایم و امروز چشمانت کاملاً تیزبین شده‌اند.

(به او می‌گویند:) «همواره از این (حال) سخت در (ژرفای) غفلت بوده‌ای. پس ما پرده‌ات را (از جلو دیدگانت) برداشتیم‌. پس دیده‌ات امروز تیزبین است.»

همانا بودی در غفلتی از این پس برداشتیم از تو پرده‌ات را پس دیده تو امروز است تیز

ق ٢١	آیه ٢٢	ق ٢٣
سوره : سوره ق نزول : ٥ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«غِطَآءَ»: پوشش. پرده. مراد پرده‌های جهان مادی و علائق دنیوی است که انسان را از دیدن حقائق بازمی‌دارند. «حَدِیدٌ»: تیزبین و قوی.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

أَسْمِعْ‌ بِهِمْ‌ وَ أَبْصِرْ يَوْمَ‌... (۲) وَ لَوْ تَرَى‌ إِذِ الْمُجْرِمُونَ‌... (۱)

وَ کُلَ‌ إِنسَانٍ‌ أَلْزَمْنَاهُ‌... (۱) اقْرَأْ کِتَابَکَ‌ کَفَى‌ بِنَفْسِکَ‌... (۱) لَتَرْکَبُنَ‌ طَبَقاً عَنْ‌ طَبَقٍ‌ (۰)

تفسیر

---

• آيات ۱۵ - ۳۸ سوره ق
• رد استبعاد اعاده خلقت ، و بيان امكان آن با استناد به وقوع خلقت نخستين
• قدرت و علم خداوند در خلق و تدبير موجودات بهحال خود باقى است
• بيان مقصود ((نزديگى خداوند بر انسان )) با عبارتى ساده و همه كس فهم
• علم خدا به انسان از طريق فرشتگان كاتب اعمال
• گفتار بعضى از مفسرين پيرامون ظرف ((اذا)) در آيه شريفه
• فرشتگان موكل بطور كامل مراقب انسان هستند و چيزى را از قلم نمى اندازند
• معناى اينكه فرمود: سكره موت ((به حق )) آمد
• مقصود از سائق و شهيدى كه در قيامت همراه هر كسى مى آيند و بيان اينكه مخاطب آيه :((لقد كنت فى غفلة من هذا...)) كيست و مفهوم آن چيست
• دو نكته اى كه از اين آيه شريفه استفاده مى شود
• معناى آيه : ((و قال قرينه هذا ما لدىّ عتيد))
• پاسخ خداى تعالى به عذرى كه به قرين شيطانى مشرك دوزخى مى آورد
• تفسير و توضيع ((و ما اءنا بظلام للعبيد))
• وجوهى كه درباره سئوال و جواب در آيه : ((يومنقول لجهنم هل امتلات و تقول هل من مزيد)) و مفاد آن گفته شده است
• وصف متقين و ورودشان به بهشت
• معناى اينكه درباره بهشت متقين فرمود: ((لهم ما يشاؤ ن فيها و لدنيا مزيد))
• روايتى در ذيل آيه : ((افعيينا بالخلق الاول ...)) و درباره دو فرشته نويسنده حسنات وسيئات
• روايتى دال بر اينكه خطاب ((القيا فى جهنمكل كفار عنيد)) به پيامبر و على (عليهما الصلوة و السلام ) مى شود
• چند روايت در ذيل آيه : ((يوم نقول لجهنم هل امتلاءت ...)) و راجع به اينكه درباره متقيندر بهشت فرموده : ((لهم ما يشاؤ ن فيها ولدينا مزيد)) و...
• روايتى در شاءن نزول ((و لقد خلقنا السموات و الاءرض ...)) و سخنى پيرامون آن

---

• آيه ۱۹-۲۲
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• نكته ها :
• ۱ - حقيقت مرگ ؟
• ۲ - سكرات موت
• ۳ - مرگ ((حق )) است

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِيدٌ «21» لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ «22»

و هركس (به صحنه قيامت) مى‌آيد، با او دو فرشته است كه يكى او را به جلو سوق مى‌دهد و ديگرى گواه اوست. (به او گفته مى‌شود:) همانا از اين صحنه در غفلتى (عميق) بودى، پس پرده (غفلت) تو را كنار زديم وامروز چشمت تيزبين شده است.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ «22»

لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ: هر آينه بتحقيق بودى تو در دنيا در غفلت، مِنْ هذا:

از اين روز كه قيامت و جزاى اعمال باشد، فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ‌: پس برداشتيم از پيش چشم تو پوشش غفلت تو را تا امور حقه را كه شنونده بودى معاينه ديدى، فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ: پس ديده تو امروز به سبب رفع غطاء و كشف حجاب، تيز است در ديدن آنچه نمى‌ديدى از احوال معاد، يعنى از روى يقين آن را ديدى بدون شايبه شك و شبهه. نزد بعضى مراد بصر بصيرت، يعنى علم آنچه بر تو پوشيده بود از احوال بعث و حشر و غير آن از امور محققه، در اين روز آشكار شد و حقيت آن بر تو يقين گرديد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِيدٌ «21» لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ «22» وَ قالَ قَرِينُهُ هذا ما لَدَيَّ عَتِيدٌ «23» أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ «24» مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ مُرِيبٍ «25»

الَّذِي جَعَلَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَأَلْقِياهُ فِي الْعَذابِ الشَّدِيدِ «26» قالَ قَرِينُهُ رَبَّنا ما أَطْغَيْتُهُ وَ لكِنْ كانَ فِي ضَلالٍ بَعِيدٍ «27» قالَ لا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ «28» ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَ ما أَنَا بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِيدِ «29» يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ (30)

ترجمه‌

و آيد هر شخصى با آنكه با او راننده‌اى و گواهى است‌

بتحقيق بودى در بيخبرى و غفلت از اين پس برداشتيم از تو پوشش و حجاب تو را پس ديده تو امروز تيز است‌

و گويد همنشين او اينست آنچه نزد من آماده و مهيّا است‌

بيفكنيد در دوزخ هر بسيار ناسپاس دشمنى كننده را

بسيار منع كننده مر امر خير متجاوز شك آورنده را

آنكه قرارداد با خدا معبود ديگرى پس بيافكنيد او را در عذاب سخت‌

گويد همنشين او پروردگارا طاغى و سركش نساختم او را ولى بود در گمراهى دور از حق و حقيقتى‌

گفت مخاصمه ننمائيد نزد من و بتحقيق پيش فرستادم بسوى شما وعيد را

تبديل كرده نميشود قول در نزد من و نيستم من هيچ ستم كننده بر بندگان‌

روزى كه ميگوئيم بدوزخ آيا پر شدى و ميگويد آيا هيچ زيادتى‌

---

جلد 5 صفحه 55

وجود دارد.

تفسير

خداوند متعال بمناسبت آيات سابقه متعرّض احوال روز قيامت شده كه هر كس با دو ملك كه يكى كشاننده او است بمحشر و ديگرى شاهد بر اعمال او است در دنيا چنانچه در نهج البلاغه است به پيشگاه الهى حاضر و باو گفته ميشود تو از اوضاع امروز غفلت داشتى و سرگرم بدنيا بودى پس ما پرده غفلت و غرور را از ديده بصيرت تو برداشتيم و امروز چشم ظاهر و باطن تو تند و تيز شده تمام حقائقى را كه انبياء و اوليا در دنيا خبر دادند مى‌بينى و يقين پيدا ميكنى كه حق و صدق بوده و همان ملكى كه شاهد اعمال او است چنانچه در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده عرضه ميدارد اين نوشته اعمال او است كه نزد من حاضر و آماده است يا شيطانى كه در دنيا با او بوده و او را اغوا ميكرده چنانچه از فرمايش قمّى ره و آيات بعد استفاده ميشود ميگويد اين شخص همان است كه زير دست من در دنيا اغوا شد براى بدجنسى خودش مهيّا شده براى ورود در جهنّم و خدا به پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم و امير المؤمنين عليه السّلام ميفرمايد اختيار با شما دو نفر است هر بنده ناشكر كه قدر نعمت ولايت شما را ندانسته و با شما عناد ورزيده و حقوق واجبه خود را باهلش ادا ننموده و ظلم و ستم و تعدّى و تجاوز بشما و شيعيان كرده و شكّاك در دين حق بوده و براى خدا شريك قرار داده بيندازيدش در عذاب سخت جهنّم به بيانيكه قمّى ره فرموده و امام سجّاد عليه السّلام از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه بامير المؤمنين عليه السّلام فرمود من و تو روز قيامت در يمين عرشيم پس خدا مى‌گويد برخيزيد و هر كسى دشمن دارد و تكذيب نموده شما را در آتش بيندازيد و در مجمع و امالى علاوه بر اينمعنى از عامّه نقل نموده كه خدا بآن دو ميفرمايد و هر كس دوست دارد شما را داخل در بهشت كنيد و اين مراد است از قول خداوند ألقيا فى جهنّم كلّ كفّار عنيد و قمّى ره فرموده اين معناى قول صادق عليه السّلام على قسيم الجنّه و النّار است ولى بعضى از مفسرين گفته‌اند خطاب در ألقيا متوجّه بهمان دو ملك سائق و شهيد است و بعضى گفته‌اند بمالك دوزخ است و وجوهى براى جواز خطاب واحد بلفظ تثنيه ذكر نموده‌اند كه بهتر از همه جريان عادت عرب است‌

---

جلد 5 صفحه 56

بر آن و پر بودن دواوين شعراء از آن و بنابراين مقصود افكندن هر كافر معاند مانع الزّكوة متعدّى شاكّ مشرك است در جهنّم و در هر حال تكرار خطاب براى تأكيد استحقاق چنين كسى است و در اين حال قرين سابق الذّكر يا غير آن در هر حال شيطان يا انسانيكه با او در دنيا بوده و ظاهرا موجب گمراهى او شده عرضه ميدارد پروردگارا من تمام مؤثر در طغيان و سركشى او نبودم اين خودش ذاتا خراب و مايل بفسق و فجور و تمرّد و عصيان بود لذا گوش بفرمايش پيغمبر و امام و نوّاب او نداد و گوش بحرف من داد و اين بعد از آنستكه او مدّعى شده اين مرا اغوا نموده است لذا خدا ميفرمايد بيش از اين مجادله و خصومت با يكديگر نكنيد من قبلا اتمام حجّت بر شما نموده و وعده عذاب دادم فرمان من تخلّف‌پذير نيست و قول من دو تا نميشود قسم خوردم كفّار و دشمنان آل اطهار را بجهنّم ببرم و خواهم برد و من بهيچ وجه و هيچ مقدار بر بندگان ظلم نميكنم و نيستم من بر هيچ كسى ستم كننده هر كه را بجهنّم ببرم براى استحقاق او است كه بعمل خودش تحصيل كرده و بنابراين مبالغه در نفى است نه در منفى يعنى بسيار من ظلم كننده نيستم و محتمل است مراد مبالغه در منفى باشد كه ظاهر از كلام باعتبار وضع صيغه براى مبالغه است باين تقريب كه چون بندگان خدا زيادند و اگر خدا العياذ باللّه ستمكار باشد بر بندگان بايد زياد ستم كرده باشد و خدا زياد ستمكار نيست پس بر بندگان ظلم نميكند و در هر حال معلوم است كه مراد اين نيست كه خدا بسيار ظلم نميكند تا منافات نداشته باشد با ظلم كم آنچه ذكر شد مستفاد از كلمات مفسرين است در اطراف اين جمله ولى بنظر حقير بهتر آنستكه گفته شود اين صيغه چنانچه براى مبالغه است براى بيان شغل و نسبت هم ميباشد مانند بقّال و عطار و نجّار و اينجا در اين معنى استعمال شده و مراد آنستكه خدا نسبتى بظلم بر بندگان ندارد و ستمكار در حقّ آنها نيست اين اوضاع و احوال روزى است كه خدا جهنّم را از جنّ و انس فوج فوج پر ميكند و آن با اشتعال و التهابى كه براى فرو بردن كفّار در درون خود دارد مانند آنستكه در جواب خدا كه ميفرمايد آيا پر شدى ميگويد آيا زياده بر اين كافر و فاجرى هست كه من آن را در جوف خود هضم نمايم‌

---

جلد 5 صفحه 57

و قمّى ره نقل فرموده كه خدا وعده داده بجهنّم كه آنرا پر كند و خواهد كرد پس سؤال ميفرمايد از آن كه آيا پر شدى و او ميگويد آيا جاى زيادتى باقى ماند يعنى من ديگر جا ندارم پس بهشت ميگويد پروردگارا بجهنّم وعده فرمودى كه آنرا پر كنى و كردى و بمن وعده فرمودى كه مرا پر كنى و نكردى پس خدا خلق ميفرمايد در آنروز خلقى را و بهشت را از آنها پر ميكند پس ميفرمايد امام صادق عليه السّلام فرمود خوشا بحال آنها كه همّ و غمّ دنيا را نديدند و داخل بهشت شدند و البتّه اين سؤال و جوابها مشتمل بر مصالح و حكمى است از قبيل بروز صدق مواعيد حق و تخويف فجّار و كفّار و جلوه قهر قهّار و قدرت خداوند بر گويا نمودن اجسام جاى ترديد و اشكال نيست و اللّه اعلم.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

لَقَد كُنت‌َ فِي‌ غَفلَةٍ مِن‌ هذا فَكَشَفنا عَنك‌َ غِطاءَك‌َ فَبَصَرُك‌َ اليَوم‌َ حَدِيدٌ «22»

‌هر‌ آينه‌ بودي‌ تو ‌در‌ غفلت‌ ‌از‌ همچه‌ روزي‌ ‌پس‌ كشف‌ نموديم‌ ‌از‌ تو پرده‌ هاي‌ تو ‌را‌ ‌پس‌ بينايي‌ تو امروز باز و تند و تيز ‌است‌ حدت‌ دارد.

لَقَد كُنت‌َ فِي‌ غَفلَةٍ مِن‌ هذا انسان‌ ‌تا‌ ‌در‌ دنيا هست‌ خبري‌ ‌از‌ قيامت‌ و اوضاع‌ قيامت‌ ندارد فقط مؤمنين‌ معتقد و يقين‌ دارند لكن‌ مشاهده‌ نكردند و آنچه‌ ‌هم‌ يقين‌ دارند صد يك‌ آنچه‌ مشاهده‌ مي‌شود نيست‌‌-‌ شنيدن‌ كي‌ ‌بود‌ مانند ديدن‌ لذا ميفرمايد: لَقَد كُنت‌َ خطاب‌ بانسان‌ ‌است‌ فِي‌ غَفلَةٍ مِن‌ هذا غافل‌ هستيم‌.

‌از‌ قيامت‌ خبري‌ ميشنوي‌

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 22)- در اینجا به مجرمان، یا به همه انسانها، خطاب می‌شود که: «تو از این صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودی، و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم، و امروز چشمت کاملا تیز بین است»! (لَقَدْ کُنْتَ فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ).

آری! پرده‌های جهان ماده: آمال و آرزوها، عشق و علاقه به دنیا، زن و فرزند و مال و مقام، هوسهای سرکش و حسادتها، تعصب و جهل و لجاجت به تو اجازه نمی‌داد که امروز را از همان زمان بنگری، با این که نشانه‌های معاد و رستاخیز روشن بود و دلائل آن آشکار! امروز گرد و غبار غفلت فرو نشسته، حجابهای جهل و تعصب و لجاج کنار رفته، پرده‌های شهوات و آمال و آرزوها دریده شده، حتی آنچه در پرده غیب مستور بوده ظاهر گشته است.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- انسان در دنیا، گرفتار غفلت و بى خبرى نسبت به حقایق اخروى (لقد کنت فى غفلة من هذا)

۲- مردمان غافل از آخرت، مورد توبیخ الهى در صحنه قیامت (لقد کنت فى غفلة من هذا)

۳- کنار رفتن پرده هاى غفلت از برابر چشمان آدمى، به اراده الهى در قیامت (فکشفنا عنک غطاءک)

۴- حقیقت، قابل شهود در دنیا; اما آدمى گرفتار غفلت و سطحى نگرى (لقد کنت فى غفلة من هذا) «غفلت» در جایى صادق است که حقیقت قابل شهود باشد; ولى آدمى به دلایلى از مشاهده آن محروم بماند. تعبیر «کشفنا...» مى رساند که آدمى در دنیا، گرفتار سطحى نگرى است و چشمانش در حجاب دنیاگرایى قرار دارد.

۵- چشمان آدمى در قیامت، سخت ژرف نگر و واقع بین (فبصرک الیوم حدید)

موضوعات مرتبط

• انسان: جهل انسان ۱; سطحى نگرى انسان ۴; غفلت انسان ۱، ۴
• حق: وضوح حق ۴
• خدا: آثار اراده خدا ۳; سرزنشهاى خدا ۲
• غافلان: سرزنش اخروى غافلان ۲
• غفلت: غفلت از آخرت ۱
• قیامت: تیزبینى در قیامت ۵; منشأ ظهور حقایق در قیامت ۳; واقع بینى در قیامت ۵; ویژگیهاى قیامت ۳