تفسیر:المیزان جلد۱۸ بخش۱: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقصود از استغفار ملائكه براى زمينيان (و يستغفرون لمن فى الارض ) در خواست تشريعدين براى آنها است ==

((و الملئكه يسبحون بحمد ربهم و يستغفرون لمن فى الارض (( يعنى فرشتگان ، خداى را از هر چه كه لايق به ساحت قدسش نيست منزه داشته ، و او را با شمردن كارهاى جميلش ثنا مى گويند. و يكى از چيزهايى كه لايق ساحت قدس او نيست همين است كه امر بندگان خود را مهمل گذارد، و آنان را به سوى دينى كه خود تشريع مى كند، و از راه وحى ابلاغ مى فرمايد هدايت نكند، با اينكه اين هدايت يكى از كارهايى است كه انجامش از ناحيه خدا جميل و پسنديده است . و از خداى سبحان درخواست مى كنند كه اهل زمين را بيامرزد. و معلوم است كه حصول اين آمرزش سببى دارد كه قبلا بايد حاصل شده باشد، و آن سبب عبارت است از پيمودن طريق بندگى ، و آنهم احتياج به هدايت خود خدا دارد. پس برگشت درخواست مغفرت براى اهل زمين به اين درخواست است كه خدا براى آنان دينى تشريع كند، و آنگاه كسانى را كه به آن دين مى گروند بيامرزد. پس معناى جمله مورد بحث اين مى شود: كه ملائكه از خداى سبحان درخواست مى كنند كه براى ساكنين زمين از طريق وحى دينى تشريع كند، و آنگاه به وسيله آن دين ايشان را بيامرزد.

شاهد بر اين معنا اين است كه جمله مورد بحث در خلال سياقى واقع شده كه در صدد بيان صفت وحى است . و نيز شاهد ديگرش اين است كه براى اهل زمين طلب مغفرت مى كنند، و معنا ندارد ملائكه براى همه اهل زمين طلب مغفرت كنند، و از خدا بخواهند حتى مشركين را كه مى گفتند ((اتخذ اللّه ولدا(( بيامرزد، با اينكه قبلا از خود ملائكه حكايت كرده بود كه ((و يستغفرون للذين آمنوا(( پس ناگزير بايد بگوييم منظور از طلب مغفرت ، طلب وسيله و سبب مغفرت است ، و آن همين است كه نخست براى اهل زمين دينى تشريع كند، تا سپس متدينين به آن دين را بيامرزد.

((الا ان اللّه هو الغفور الرّحيم (( يعنى آگاه باش كه خداى سبحان بدان جهت كه متصف به دو صفت مغفرت و رحمت است ، و او را به نام غفور و رحيم مى خوانيد، ساحت قدسش اقتضاء مى كند كه براى اهل زمين كارى كند و زمينه اى فراهم سازد كه به مغفرت و رحمت او برسند و آن كار همين است كه از راه وحى و رسالت دينى برايشان تشريع كند كه به وسيله آن به سوى سعادت خود هدايت شوند. بعضى از مفسرين گفته اند در جمله ((الا ان اللّه ...(( اشاره اى است به اينكه خداى تعالى هم استغفار ملائكه را قبول كرده ، و هم بيشتر از آن مقدارى را كه ملائكه خواسته اند مغفرت و رحمت مى دهد.

وَ الَّذِينَ اتخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِيَاءَ اللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيهِمْ وَ مَا أَنت عَلَيهِم بِوَكِيلٍ

بعد از آنكه از آيات قبل استفاده شد كه خداى تعالى تنها ولى بندگان خويش است ، و جز او ولى ديگرى نيست ، و تنها او متولى امور سكنه زمين است كه برايشان دينى تشريع كند، دينى كه خودش بپسندد، و آن را به مقتضاى اسماء حسنا و صفات عليائش از طريق وحى به انبياء به ايشان برساند، و لازمه اين ولايت آن بود كه سكنه زمين غير از او كسى را ولى خود نگيرند، اينك در آيه مورد بحث به حال كسانى اشاره مى كند كه به غير از خدا اوليايى براى خود درست كردند، و آنها را در ربوبيت و الوهيت شركاى خدا پنداشتند، آنگاه مى فرمايد: خدا از آنچه اين طايفه مى كنند غافل نيست ، و اعمالشان عليه خود آنان محفوظ مى ماند، تا به زودى بر آن اعمال مؤ اخذه شوند، و در اين بين رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله وسلّم ) هيچ مسؤ وليتى ندارد، چون به جز ابلاغ رسالت وظيفه اى ندارد، نه وكيل مردم است نه از اعمال آنان بازخواست مى شود.

پس اينكه فرمود ((اللّه حفيظ عليهم (( معنايش اين است كه شرك آنان را عليه آنان حفظ مى كند، و همچنين گناهان و اعمال فاسدى مترتب بر شرك ايشان است .

((و ما انت عليهم بوكيل (( يعنى اعمال مردم به تو واگذار نشده تا تو آن را برايشان اصلاح كنى ، و به اين منظور به سوى دين حق هدايتشان كنى . اين آيه شريفه لحنش لحن تسليت دادن به رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله وسلّم ) است .