تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۸: تفاوت میان نسخه‌ها

و اما از حيث تحقق بخشيدن به حقايق معارفش، و ساده تر بگويم توحيد و معارف اعتقادى و اخلاقيش را در خود پياده كردن، آن قدر سنگين است كه در بيان سنگينی اش، كافى است آيات زيرا را بخوانيم كه مى فرمايد: «لَو أنزَلنَا هذَا القُرآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأيتَهُ خَاشِعاً مُتِصَدّعاً مِن خَشيَةِ اللّه وَ تِلكَ الأمثَالُ نَضرِبُهَا لِلنّاسِ لَعَلّهُم يَتَفَكّرُون * وَ لَو أنّ قُرآناً سُيّرَت بِهِ الجِبالُ أو قُطّعَت بِهِ الأرضُ أو كُلّمَ بِهِ المَوتى»، كه در اولى مى فرمايد: كوه تحمل آن را ندارد كه قرآن بر او نازل شود، و اگر بر كوه نازل مى شد، كوه خاشع و از ترس خدا، پاره پاره مى شد. و در دومى، از اين معنا خبر داده كه: با اين قرآن، مى توان كوه ها را به حركت در آورد، و زمين را پاره پاره كرد، و با مُردگان سخن گفت.

قرآن كريم، نه تنها به آن دو اعتبار سنگين است، بلكه به اعتبار پياده كردنش در جامعه و دعوت مردم به اين كه مراسم دين حنيف را بپا دارند، و خلاصه برترى دادن اين دين حنيف بر ساير اديان نيز، سنگين است. شاهد سنگينی اش، مصائب و ناملايماتى است كه رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» در راه خدا تحمل كرد، و آزارهايى است كه براى خدا چشيد، كه آيات قرآن هم، پاره اى از انواع ايذاها و استهزاها و خطاكاری هايى كه آن جناب از مشركان و كفار و منافقان و بيماردلان ديد، حكايت كرده است.

اين آيه در مقام تعليل حكمى است كه جمله «قُم اللّيل...» بر آن دلالت دارد. در نتيجه، به مقتضاى سياق - با در نظر گرفتن اين كه خطاب به خصوص رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» است، اين معنا را مى رساند كه اگر گفتيم شب زنده دارى كن، و در شب با خواندن نماز، متوجه درگاه ما شو، براى اين بود كه خود را براى كرامت قرب و شرف حضور، و افتخار همكلامى با ما آماده سازى، تا ما «قول ثقيلى» را بر تو القاء كنيم.

بنابر اين، نماز شب راهى است كه آن جناب را به چنين موقعى كريم منتهى مى سازد. در جاى ديگر هم، خداى سبحان، نماز شب را راه به سوى خدا خوانده، مى فرمايد: «إنّ هذِهِ تَذكِرَةٌ فَمَن شَاءَ اتّخَذَ إلى رَبّهِ سَبيلاً».

و وقتى يكى از جهات سنگينى قرآن، سنگينى معارف آن، و نيز پذيرفتن شرايع و احكام آن است، قهرا بر امت هم ثقيل خواهد بود. همان طور كه بر رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» سنگين بود. پس معناى آيه اين است كه: ما به زودى به تو وحى مى كنيم قولى را، كه هم بر خودت سنگين است و هم بر امتت. اما سنگينى آن بر خود تو از جهت صعوبت تحقق حقائق آن، و از جهت مصائبى است كه در طريق ابلاغ آن خواهى ديد، و سلب راحت و فراغتى است كه از تو خواهد شد، و از جهت مجاهدت نفس و انقطاع به سوى خدا، و زحماتى است كه لازمه گرفتن وحى است. و اما سنگينى آن بر امتت، از اين جهت است كه آن ها هم در پاره اى از جهات ياد شده با تو شريك اند. از آن جمله، تحقق دادن به حقائق قرآن در نفس، و نيز پيروى اوامر و نواهى خدا و رعايت حدود آن است، كه هر طايفه از طوايف امت، به قدر وُسع و طاقتش، بايد اين رنج ها را تحمل كند.